Συνταγματικό Δίκαιο - Παντελής

Μπισλά Λίλα ΢ημειώζειρ από ΢ςνηαγμαηικό Γίκαιο Πανηελή
ΔΓΥΔΗΡΗΓΗΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ – ΠΑΝΣΔΛΖ Α.
ΣΟ ΚΡΑΣΟ΢
Ζ ΔΜΦΑΝΗ΢Ζ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΝΑΓΔΝΝΖ΢Ζ

Ζ εμνπζία σο θνηλσληθφ θαηλφκελν
Ζ εμνπζία είλαη ε επηβνιή ηεο ζειήζεσο επί ησλ άιισλ. Ζ εμνπζία είλαη θαηλφκελν θάζε αλζξψπηλεο θνηλσλίαο, αθφκε θαη
ηεο πιένλ πξσηφγνλεο. Ζ εμνπζία αλάγεη έλα ζχλνιν αλζξψπσλ ζε θνηλσλία. Ζ ειεπζεξία είλαη δπλαηή κφλν κέζα ζηελ
θνηλσλία, ελψ έμσ απφ απηή ηζρχεη ε βαξβαξφηεηα, ν λφκνο ηεο δνχγθιαο. Κάζε άλζξσπνο αλήθεη ζπγρξφλσο ζε πεξηζζφηεξεο
θνηλσληθέο νκάδεο θαη ππφθεηηαη ζηελ εμνπζία θαζεκίαο απφ απηέο. Κάζε ηέηνηα εμνπζία είλαη κεξηθή θαη φιεο απηέο νη
εμνπζίεο είλαη αληαγσληζηηθέο κεηαμχ ηνπο πρ ζξεζθεπηηθή, επαγγεικαηηθή εμνπζία θιπ. ΢ε θάζε θνηλσληθή νκάδα νιίγνη
άξρνπλ θαη νη πεξηζζφηεξνη ππαθνχνπλ.
Ζ πνιηηηθή εμνπζία
Απφ ηηο επί κέξνπο εμνπζίεο κία μερσξίδεη ξηδηθά, δηφηη επηθξαηεί πάλσ ζε φιεο ηηο άιιεο θαη κπνξεί λα επεκβαίλεη ζε θάζε
πεδίν ηνπ θνηλσληθνχ βίνπ. Απηή ε αλψηαηε εμνπζία ιέγεηαη πνιηηηθή εμνπζία. Ζ εθάζηνηε πνιηηηθή εμνπζία, επηθξαηεί επεηδή
είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεξε δειαδή αληαπνθξίλεηαη θαιχηεξα ζηηο αλάγθεο ηεο επνρήο θαη νη άλζξσπνη ην απνδέρνληαη
επθνιφηεξα θαη ππαθνχνπλ πεξηζζφηεξν. Αλ ην ζρέδην μεπεξαζζεί θαη δελ ηξνπνπνηεζεί, ην ζχζηεκα θαηαξξέεη. Πνιηηηθή
εμνπζία γίλεηαη κηα άιιε νιηγαξρία. Έσο, ηελ Αλαγέλλεζε ε πνιηηηθή εμνπζία αλήθεη ζε ζπγθεθξηκέλνπο άλδξεο, κε εμαίξεζε
ηελ Αξραία Διιάδα θαη ηε Ρψκε. Πξάγκαηη, θαηά ηνλ Μεζαίσλα ε πνιηηηθή εμνπζία είλαη ζπγθεληξσκέλε ζην πξφζσπν ηνπ
θενπδάξρε. Οη ππνηαθηηθνί ηνπ πξνζθέξνπλ πίζηε, ππεξεζίεο θαη πιηθέο παξνρέο θαη εθείλνο παξέρεη πξνζηαζία. Δπεηδή νη
πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο απαηηνχλ ν αξρεγφο λα είλαη έλαο, ε εμνπζία ηνπ αλήθεη νιφθιεξε θαη εθείλνο ηελ αζθεί σο
πξνζσπηθή.
Ζ ζεζκνπνίεζε ηεο εμνπζίαο
Πεξί ην 1500, κηα καθξά πεξίνδν εηξήλεο αιιάδεη ηα αληηθεηκεληθά δεδνκέλα. Ζ πνιεκηθή αξηζηνθξαηία ράλεη ηελ αμία ηεο. Οη
αζηνί παίξλνπλ ζηα ρέξηα ηνπο ηελ νηθνλνκία θαη ππνζηεξίδνπλ ηνπο ζεκαληηθνχο εγεκφλεο, ηνπο βαζηιείο, εηο βάξνο ηνπ
πιήζνπο ησλ θενπδαξρψλ. Οη βαζηιείο επλννχλ ηηο εκπνξηθέο δξαζηεξηφηεηεο ησλ αζηψλ, θαη νη αζηνί πξνηηκνχλ λα
ζπληεξνχλ κφλν έλαλ εγεκφλα θαη φρη πνιπάξηζκνπο εγεκνλίζθνπο. Οη βαζηιείο εμνπδεηεξψλνπλ πνιηηηθά ηνπο θενπδάξρεο
θαη γελλψληαη ηα ζχγρξνλα θξάηε. Πξφθεηηαη γηα κεραληζκνχο θαηαλαγθαζκνχ, πνπ αθελφο δηαηεξνχλ ζηξαηφ θαη έηζη
εμαζθαιίδνπλ ηελ εηξήλε θαη αθεηέξνπ ιχλνπλ ηηο ζπγθξνχζεηο αλάκεζα ζε κέιε ηεο νιηγαξρίαο. Σν θξάηνο απνθηά ηελ
εμνπζία λα εθδίδεη θαλφλεο δηθαίνπ, ελψ απηνχο κέρξη ηφηε ηνπο παξήγαγε ην έζηκν. Γηα λα επηβάιεη ην θξάηνο ηνπο λένπο
απηνχο θαλφλεο δηθαίνπ αλαπηχζζεη έλα ζχζηεκα δηθαζηεξίσλ θαη εμαιείθεη θάζε άιιε έλνπιε δχλακε ζην έδαθνο πνπ
ειέγρεη. Απνθηά ην κνλνπψιην ηνπ θαηαλαγθαζκνχ. Ζ επηβνιή φκσο είλαη νπζηαζηηθφηεξε φηαλ γίλεηαη απνδεθηή ρσξίο
θαηαλαγθαζκφ. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ε εμνπζία δελ αλήθεη ζε πξφζσπα αιιά ζε ηδεαηή νληφηεηα. Απηή είλαη ην θξάηνο. Άξα
θξάηνο ππάξρεη φηαλ θνξέαο ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο δελ είλαη πξφζσπν αιιά αθεξεκέλε έλλνηα. Σε κεηαβίβαζε ηεο εμνπζίαο
απφ ζπγθεθξηκέλνπο αλζξψπνπο ζην θξάηνο ηελ νλνκάδνπκε ζεζκνπνίεζε ηεο εμνπζίαο. Σν θξάηνο δελ ην έρεη δεη θαλείο
πνηέ. Οη πξαγκαηηθνί θνξείο ηεο πνιηηηθήο εμνπζίαο εκθαλίδνληαη σο απινί ππεξέηεο ηνπ θξάηνπο. Έξρνληαη θαη παξέξρνληαη
ελψ ην θξάηνο πξννξίδεηαη λα δηαξθέζεη. Δλψ αξρηθψο ην θξάηνο ήηαλ απιφο θαηαλαγθαζηηθφο κεραληζκφο γηα λα επηβάιιεη
ηε βνχιεζε ηεο νιηγαξρίαο πνπ δεζπφδεη, ζηγά – ζηγά νηθεηνπνηείηαη ηελ πνιηηηθή εμνπζία. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ην θξάηνο
απνθηά ηελ εμνπζία λα παξάγεη θαλφλεο δηθαίνπ. Κακία θνηλσληθή νκάδα, πνπ εμ νξηζκνχ πιένλ είλαη άνπιε, δελ κπνξεί λα
αληηζηαζεί ζηελ θξαηηθή εμνπζία, δηφηη κφλνλ απηή ζηεξίδεηαη ζε έλνπιε δχλακε. Πάλησο, ην θξάηνο θαηαξρήλ δελ θαηαξγεί
ηα άιια θέληξα θνηλσληθήο εμνπζίαο, δηφηη δελ έρεη ζρεηηθφ ζπκθέξνλ. Σνλ φξν θξάηνο ηνλ ρξεζηκνπνηεί πξψηνο ν
Μαθηαβέιιη ζηνλ Ζγεκφλα (1915). ΢ηα αξραία ειιεληθά θξάηνο ζεκαίλεη ηε δχλακε αιιά θαη ηε ζεζκνπνηεκέλε εμνπζία.
΢ηελ ειιεληθή κπζνινγία ην θξάηνο απνηειεί καδί κε ηε βία δεχγνο ζενηήησλ. ΢πλψλπκεο κε ην θξάηνο είλαη νη ιέμεηο
επηθξάηεηα πρ ΢πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο πνπ ζεκαίλεη θαη ηελ εδαθηθή έθηαζε ηνπ θξάηνπο θαη πνιηηεία πρ Ζλσκέλεο
Πνιηηείεο ηεο Ακεξηθήο πνπ ζεκαίλεη θαη ην δεκνθξαηηθφ ή ην αβαζίιεπην πνιίηεπκα. Πξηλ απφ ηελ Αλαγέλλεζε ηα
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θξάηνπο ηα ζπγθεληξψλνπλ νη αξραίεο ειιεληθέο πφιεηο – νη πφιεηο θξάηε – θαη ε Ρψκε. Ζ εμνπζία ηνπ
θξάηνπο δελ είλαη νηθνλνκηθή αιιά πνιηηηθή θαη ε θχξσζε γηα παξάβαζε ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ παξάγεη ην θξάηνο είλαη
πνηληθή θαη φρη νηθνλνκηθή. Έηζη ε θξαηηθή εμνπζία είλαη εμνπζία πάλσ ζε ειεχζεξνπο αλζξψπνπο. ΢ήκεξα νιφθιεξε ε
αλζξσπφηεηα δεη ζε θξάηε. Σα παιαηά θξάηε ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο θαη ηα λέα ηνπ ηξίηνπ θφζκνπ δελ δηαθέξνπλ θαηά ηελ
νπζία ηνπο. Ζ νινθιήξσζε ηνπ θξάηνπο γίλεηαη πξσηίζησο κε αληηθαηάζηαζε ηνπ ζηξαηνχ ησλ ηππνηψλ απφ κηζζνθνξηθφ θαη
αξγφηεξα απφ δηαξθή, αιιά θαη κε νξγάλσζε γξαθεηνθξαηίαο, φπνπ νη ππάιιεινη έρνπλ θάπνηα λνκηθή θαηάξηηζε. ΢πγρξφλσο
ηε θπζηθή νηθνλνκία ηεο αληαιιαγήο εθηνπίδεη ε εγρξήκαηε, ηελ νπνία ξπζκίδεη ην θξάηνο. Έηζη ε θνξνιφγεζε γίλεηαη
επθνιφηεξε θαζψο θαη ε πίζηε. Σν θξάηνο παξέρεη δηθαηνζχλε πςειήο πνηφηεηαο, θαηαζθεπάδεη νδηθφ δίθηπν, επλνεί ηε
γεσξγία, αλαπηχζζεη ηελ παηδεία, εμαζθαιίδεη πξφλνηα θιπ. Καη απφ ηε δεκηνπξγία θξαηψλ λνκηθψο ηζνδχλακα κεηαμχ ηνπο
εκθαλίδνληαη νη πξψηνη θαλφλεο πνπ ξπζκίδνπλ ηηο ζρέζεηο αλάκεζα ζηα θξάηε, δειαδή ην δηεζλέο δίθαην. Σα ηθαλά ζηνηρεία
ινηπφλ ηνπ θξάηνπο είλαη πάλσ ζε έλα ζχλνιν αλζξψπσλ εγθαηεζηεκέλσλ ζε νξηζκέλε ρψξα, κία νξγάλσζε πνπ πινπνηεί κία
αθεξεκέλε έλλνηα αζθεί εμνπζία ηελ νπνία έρεη επεηδή έηζη ζπλέβε.
Ζ ΚΛΑ΢ΗΚΖ ΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΓΗΑ ΣΟ ΚΡΑΣΟ΢

Ο νξηζκφο
Κξάηνο είλαη ην λνκηθφ πξφζσπν κε απηνδχλακε εμνπζία, ζην νπνίν έρεη νξγαλσζεί ιαφο κφληκα εγθαηεζηεκέλνο ζε νξηζκέλε
ρψξα. Γηα λα ππάξρεη θξάηνο πξέπεη λα ζπξξένπλ θαη ηα ηέζζεξα ζηνηρεία ηνπ νξηζκνχ. Απφ απηά κφλν ε νξγάλσζε ζε
λνκηθφ πξφζσπν είλαη λνκηθφ. Σα άιια ηξία είλαη πξαγκαηηθά. ΋ηαλ έλα ζηνηρείν ιείςεη, εμαθαλίδεηαη ην θξάηνο. Σν ζηνηρείν
πνπ ράλεη θαηά θαλφλα έλα θξάηνο είλαη ε απηνδχλακε εμνπζία. Κάζε θξάηνο έρεη νξηζκέλν ζθνπφ πνπ είλαη ζπλέπεηα ηεο
λνκηθήο ηνπ πξνζσπηθφηεηαο. Καηά ηε ζεσξία ηνπ θπζηθνχ δηθαίνπ θαη ηδίσο θαηά ηνλ Λνθ, ζθνπφο ηνπ θξάηνπο είλαη ε
πξνζηαζία ηεο ειεπζεξίαο θαη ηεο ηδηνθηεζίαο ησλ πνιηηψλ. Καηά ηνπο καξμηζηέο ζθνπφο ηνπ θξάηνπο είλαη ε εθκεηάιιεπζε
ησλ αζζελέζηεξσλ ηάμεσλ απφ εθείλε πνπ έρεη επηβιεζεί θιπ. Οη ζεσξίεο απηέο δείρλνπλ φηη ην θξάηνο ππάξρεη γηα ηα άηνκα
θαη φρη ηα άηνκα γηα ην θξάηνο, επίζεο είλαη ππεξβνιηθά αθεξεκέλεο. Γηα απηφ είλαη νξζφηεξν λα κηιάκε γηα θαζήθνληα ηνπ
θξάηνπο δειαδή γηα ζηνηρεία ηεο θξαηηθήο πνιηηηθήο. Απηά ηα θαζνξίδνπλ ηα αξκφδηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο κε θξηηήξην
πνιηηηθφ. ΢ηνλ ζθνπφ ηνπ θξάηνπο είηε ηδενινγηθά θνξηηζκέλν είηε φρη, αλάγεηαη ε έλλνηα ηνπ δεκφζηνπ ζπκθέξνληνο, πνπ
απνηειεί ηνλ έλα πφιν ηνπ εζσηεξηθνχ δεκνζίνπ δηθαίνπ. Ο άιινο είλαη ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα. Οχηε ε δηεζλήο αλαγλψξηζε
είλαη ζηνηρείν ηνπ θξάηνπο, δηφηη πξνυπνζέηεη ηνλ ζρεκαηηζκφ ηνπ. Αλ έλα θξάηνο ράζεη έλα ή πεξηζζφηεξα απφ ηα ζπζηαηηθά
ηνπ ζηνηρεία, ε δηεζλήο θνηλσλία κπνξεί λα ζπλερίζεη λα αλαγλσξίδεη απηφ ην θξάηνο θαηά πιάζκα δηθαίνπ.
Ο ΛΑΟ΢
Σν αλζξψπηλν ζηνηρείν
Ο ιαφο έρεη δχν έλλνηεο, επξεία θαη ζηελή. Τπφ ηελ επξεία, ν ιαφο είλαη ην ζχλνιν ησλ αηφκσλ πνπ εθάζηνηε έρνπλ ηελ
ηζαγέλεηα ηνπ θξάηνπο δειαδή ησλ πνιηηψλ. Ο ιαφο ππφ ζηελή έλλνηα ηαπηίδεηαη κε ην εθινγηθφ ζψκα. Πξνθαλψο ζηε κειέηε
ηνπ θξάηνπο ελδηαθέξεη κφλν ν ιαφο ππφ επξεία έλλνηα. Δθηφο απφ ηελ ηζαγέλεηα, δελ ρξεηάδεηαη άιιε πξνυπφζεζε γηα λα
αλήθεη θαλείο ζηνλ ιαφ ππφ επξεία έλλνηα. Σν θχιν, ε θπιή, ε ειηθία, ην ζξήζθεπκα, ε γιψζζα, ε εζλφηεηα θιπ είλαη ζηνηρεία
αδηάθνξα.
Ζ κφληκε εγθαηάζηαζε
Ο πιεζπζκφο γηα λα γίλεη ιαφο πξέπεη λα είλαη εγθαηεζηεκέλνο θαηά ηξφπν κφληκν. Έηζη ζπλδέεηαη ν ιαφο κε ηε ρψξα.
Ζ ηζαγέλεηα
Δίλαη ν λνκηθφο δεζκφο αλάκεζα ζην άηνκν θαη ην θξάηνο, κε ηνλ νπνίν ην άηνκν γίλεηαη κέινο ηνπ ιανχ. Ζ ηζαγέλεηα είλαη
έλλνηα απνθιεηζηηθψο θαη κφλν λνκηθή, δειαδή ηε ξπζκίδνπλ θαλφλεο δηθαίνπ. Κάζε θξάηνο νξίδεη θπξηαξρηθψο πσο απνθηά
θαη ράλεη θάπνηνο ηελ ηζαγέλεηά ηνπ. Ηζαγέλεηα δηαθξίλεηαη ζε αξρηθή θαη επίθηεηε. Ζ αξρηθή ηζαγέλεηα θαηαιακβάλεη ην
άηνκν απφ ηε γέλλεζή ηνπ, ελψ ηελ επίθηεηε ηελ απνθηά ην άηνκν κεηαγελέζηεξα. ΢πλήζσο, ηα ζπληάγκαηα ησλ δηαθφξσλ
θξαηψλ δελ ξπζκίδνπλ ηελ ηζαγέλεηα. Αλαζέηνπλ ηελ ζρεηηθή αξκνδηφηεηα ζηνλ θνηλφ λνκνζέηε, ψζηε ε ηζαγέλεηα λα γίλεηαη
επθνιφηεξα αληηθείκελν ηεο επξχηεξεο θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο. Έηζη νξηζκέλα ζέκαηα ηζαγέλεηαο ξπζκίδνπλ ελίνηε δηεζλείο
ζπκβάζεηο. Ζ ηζαγέλεηα ηζνδπλακεί κε ζχλνιν δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ. Πξφθεηηαη γηα δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο
δεκνζίνπ δηθαίνπ θαη φρη ηδησηηθνχ δηφηη ην θξάηνο είλαη θνξέαο δεκφζηαο εμνπζίαο θαη έρεη ζέιεζε αλψηεξε απφ ηε ζέιεζε
ησλ αηφκσλ, πνπ ππφθεηληαη ζηελ εμνπζία ηνπ. Θεσξεηηθψο, ηίπνηα δελ εκπνδίδεη ην θξάηνο λα αλαγλσξίδεη δηθαηψκαηα θαη
λα επηβάιιεη ππνρξεψζεηο ζε αιινδαπνχο. Ηζαγέλεηα ρσξίο δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο δελ είλαη λνεηή. ΋ζν
δεκνθξαηηθφηεξν είλαη ην θξάηνο ηφζα πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα αλαγλσξίδεη ζηνπο πνιίηεο ηνπ. Έλα απνιχησο ηπξαλληθφ
θξάηνο ζα κπνξνχζε λα κελ αλαγλσξίδεη θαλέλα δηθαίσκα ζηνπο πνιίηεο ηνπ. Ζ ηζαγέλεηα ζπλεπάγεηαη γηα ηνλ πνιίηε ηα εμήο
δηθαηψκαηα: (α) ην δηθαίσκα δηακνλήο ζηε ρψξα ηνπ θξάηνπο, δελ κπνξεί ην θξάηνο λα απειάζεη πνιίηε ηνπ νχηε λα ηνλ
εθδψζεη (παξαδψζεη) ζε άιιν θξάηνο νχηε λα εκπνδίζεη ηελ είζνδν θαη έμνδφ ηνπ ζηελ επηθξάηεηα (β) ην δηθαίσκα λα ηνλ
πξνζηαηεχεη ην θξάηνο ηνπ απφ ηε δξάζε ησλ άιισλ θξαηψλ, ε πξνζηαζία απηή είλαη θπξίσο δεκνθξαηηθή (γ) φια ηα πνιηηηθά,
αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα ζην κέηξν πνπ ην θξάηνο αλαγλσξίδεη ηέηνηα δηθαηψκαηα. Καηά ηελ παξαδνζηαθή
δηδαζθαιία ν πνιίηεο έρεη πξνο ην θξάηνο ηξεηο ππνρξεψζεηο: (α) Ζ ππνηαγή. Οπνηνζδήπνηε θαηαιακβάλεηαη απφ θαλφλα
δηθαίνπ νθείιεη λα ζπκκνξθψλεηαη (β) Ζ πίζηε. ΢εκαίλεη απνρή απφ πξάμεηο βιαβεξέο γηα ην θξάηνο θαη έρεη αξλεηηθφ
πεξηερφκελν θαη (γ) Οη πιηθέο εηζθνξέο είλαη θαηά θαλφλα θνξνινγηθέο. Ζ κφλε ππνρξέσζε πνπ είλαη ζπλέπεηα απνθιεηζηηθά
ηεο ηζαγέλεηαο είλαη ε ζηξαηνινγηθή. Αιιά απηή κπνξεί λα ζεσξεζεί θαη δηθαίσκα.
Λαφο θαη έζλνο
Ηζηνξηθά ην έζλνο εκθαλίδεηαη κε ηε γαιιηθή επαλάζηαζε δειαδή αξγφηεξα απφ ην ζχγρξνλν θξάηνο. Πξφθεηηαη γηα πιεζπζκφ
πνπ απέθηεζε απηνζπλεηδεζία. Σνλ ζρεκαηηζκφ έζλνπο αθνινπζεί ε επηδίσμε θξαηηθήο ηζφηεηαο, αλεμαξηεζίαο θαη
δεκνθξαηηθνχ ΢πληάγκαηνο. Σν έζλνο είλαη ζχλνιν αλζξψπσλ κε θνηλή εζληθή ζπλείδεζε. Γειαδή νη άλζξσπνη πνπ
απνηεινχλ έζλνο αηζζάλνληαη ελσκέλνη κεηαμχ ηνπο κε δεζκνχο θπξίσο πλεπκαηηθνχο, αιιά θαη πιηθνχο, θαη ζεσξνχλ φηη είλαη
δηαθνξεηηθνί απφ ηνπο αλζξψπνπο νη νπνίνη απνηεινχλ ηα άιια έζλε. ΢ηνηρεία γηα λα δεκηνπξγεζεί έζλνο είλαη θπξίσο ε θπιή,
ε γιψζζα, ε ζξεζθεία θαη ε καθξνρξφληα δηαβίσζε ζηελ ίδηα ρψξα. Ο ζρεκαηηζκφο έζλνπο είλαη θαηά θαλφλα ζπλπθαζκέλνο
κε ηελ αλάπηπμε ηεο πνιηηηθήο ειεπζεξίαο θαη ηεο ηζφηεηαο. Πξάγκαηη, νη άλζξσπνη δελ είλαη πιήξσο ειεχζεξνη, αλ δελ
κπνξνχλ λα απνηειέζνπλ ζχλνιν κε άιινπο αλζξψπνπο κε ηνπο νπνίνπο ζέινπλ λα ζπκβηψλνπλ πνιηηηθά. Απηφ ην ζχλνιν
απνηειεί θιεηζηή νκάδα δειαδή αληίπαιε πξνο ηα άιια έζλε. Σν λφκηζκα έρεη δχν φςεηο δηφηη ην ζπλαίζζεκα ηεο θιεηζηήο
νκάδαο νδεγεί ζε θξηρηά εγθιήκαηα ζε βάξνο αιινεζλψλ πρ ην παξάδεηγκα ησλ σκνηήησλ θαηά ηε δηάιπζε ηεο
Γθηνπγθνζθιαβίαο. Οη έλλνηεο ηνπ ιανχ θαη ηνπ έζλνπο είλαη δηάιιειεο. ΢ηα ζχγρξνλα δεκνθξαηηθά θξάηε δελ είλαη λνεηή
δπζκελήο κεηαρείξηζε ησλ εζληθψλ θαη άιισλ κεηνλνηήησλ.
Ζ ΔΠΗΚΡΑΣΔΗΑ
Σν γεσγξαθηθφ ζηνηρείν
Δπηθξάηεηα (ή ρψξα) είλαη ε γεσγξαθηθή έθηαζε κέζα ζηα φξηα ηεο νπνίαο ην θξάηνο αζθεί ηελ εμνπζία ηνπ. Σελ αζθεί πάλσ
ζε φια ηα πξφζσπα πνπ ηπρφλ βξίζθνληαη εθεί. Με άιια ιφγηα, επηθξάηεηα είλαη ν ηφπνο πνπ ηζρχεη ε έλλνκε ηάμε ελφο
θξάηνπο. Σν θξάηνο αζθεί ζηελ επηθξάηεηά ηνπ ηελ εμνπζία ηνπ, ε νπνία λνείηαη κφλν πάλσ ζε πξφζσπα θαη φρη πάλσ ζε
πξάγκαηα. ΢πλεπψο, πξψηνλ, φηαλ ε εμνπζία ελφο θξάηνπο επεθηείλεηαη απηνβνχισο ζηελ επηθξάηεηα άιινπ, δελ πξνζβάιιεη
δηθαίσκα ηνπ θξάηνπο, αιιά απηφ ην ίδην ην θξάηνο. Γεχηεξνλ, νη ζπλνξηαθέο κεηαβνιέο δελ απνηεινχλ κεηαβίβαζε
εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο απφ ην έλα θξάηνο ζην άιιν. ΋ηαλ κία γεσγξαθηθή έθηαζε αιιάδεη επηθξάηεηα, ζε απηή ηελ έθηαζε
ην έλα θξάηνο παχεη λα αζθεί ηελ εμνπζία ηνπ θαη ην άιιν επεθηείλεη ηε δηθή ηνπ. Σέινο, ελ γέλεη, αιιά κφλν πάλσ ζε
ζπγθεθξηκέλα πξάγκαηα, θηλεηά ή αθίλεηα. Πρ ε θαηάιεςε ηεο βξαρνλεζίδαο Ίκηα απφ ηνπξθηθή ζηξαηησηηθή δχλακε ην 1996
πξνζέβαιε ην ίδην ην ειιεληθφ θξάηνο θαη φρη εκπξάγκαην δηθαίσκα, ε παξαρψξεζε ηεο Αιάζθαο απφ ηε Ρσζία ζηηο ΖΠΑ ην
1867 έλαληη ρξεκαηηθνχ αληαιιάγκαηνο δελ απνηειεί πψιεζε θαη κεηαβίβαζε εκπξάγκαηνπ δηθαηψκαηνο, φηαλ έλαο
θνξνινγνχκελνο αληί λα θαηαβάιιεη θφξν κεηαβηβάδεη ζην δεκφζην έλα νηθφπεδν, δελ κεγαιψλεη ε Διιεληθή Δπηθξάηεηα αιιά
ε αθίλεηε πεξηνπζία ηνπ δεκνζίνπ. Ζ επέθηαζε ησλ νξίσλ κέζα ζηα νπνία αζθείηαη ε θξαηηθή εμνπζία νλνκάδεηαη
πξνζάξηεζε θαη ε ζπξξίθλσζή ηνπο παξαρψξεζε. ΢ηελ επηθξάηεηά ηεο ε θξαηηθή εμνπζία θαηαιακβάλεη φρη κφλν ηνπο
πνιίηεο αιιά φια ηα πξφζσπα πνπ ηπρφλ βξεζνχλ εθεί δειαδή φπνηνο βξίζθεηαη ζηελ επηθξάηεηα. Αληηζηξφθσο, φηαλ κηα
γεσγξαθηθή έθηαζε απνηειεί επηθξάηεηα ηνπ θξάηνπο απνθιείεη ηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο απφ άιια θξάηε. Πξφθεηηαη γηα κηα
ζεηηθή θαη αξλεηηθή ζπλέπεηα ηεο επηθξάηεηαο απφ ην θξάηνο.
Ο θαζνξηζκφο ηεο επηθξάηεηαο
Ηζηνξηθψο, ηα ζχγρξνλα θξάηε αξρίδνπλ λα αλαπηχζζνληαη απφ ζπγθεθξηκέλεο εζηίεο. ΋ζν κηα θξαηηθή εμνπζία δελ
ζπγθξνχεηαη κε άιιε, κπνξεί λα επεθηείλεη ηελ επηθξάηεηά ηεο κνλνκεξψο. Αλ φκσο ζπγθξνχεηαη ηα δεηήκαηα ηα ξπζκίδεη ην
δηεζλέο δίθαην δειαδή κε έζηκν ή δηεζλήο ζχκβαζε. Ζ επηθξάηεηα έρεη ηξεηο δηαζηάζεηο, δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ επηθάλεηα ηεο
γεο, αιιά πεξηιακβάλεη ην ππέδαθνο θαη ηνλ ππεξθείκελν ρψξν ππφ ηνπο πεξηνξηζκνχο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Αθφκε
πεξηιακβάλεη ηηο πδάηηλεο επηθάλεηεο πνπ βξίζθνληαη κέζα ζηα φξηά ηεο θαζψο θαη ηελ αηγηαιίηηδα δψλε. Σν θηίξην ησλ
πξεζβεηψλ ηνπ θξάηνπο ζην εμσηεξηθφ δελ απνηεινχλ ζηνηρείν ηεο επηθξάηεηάο ηνπ αλ θαη είλαη απαξαβίαζηα. Γηα ηα πνιεκηθά
θαη ηα εκπνξηθά πινία θαη αεξνζθάθε ηζρχνπλ εμεηδηθεπκέλνη θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Δηδηθφηεξα ε αηγηαιίηηδα δψλε
είλαη έλα ηκήκα ηεο ζάιαζζαο πνπ πεξηβάιιεη ηελ μεξά θαη απνηειεί ζηνηρείν ηεο επηθξάηεηαο. Καη εδψ θξηηήξην ήηαλ άιινηε
ε απνηειεζκαηηθή άζθεζε ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο. ΢ηελ επηθξάηεηα άλεθε ην ηκήκα ηεο ζάιαζζαο ην νπνίν ειέγρνπλ ηα φπια
απφ ηελ μεξά. Έηζη επηθξάηεζε ε αηγηαιίηηδα λα έρεη πιάηνο ηξία λαπηηθά κίιηα απφ ηελ αθηή. Βέβαηα ηα λεφηεξα φπια έρνπλ
απεξηφξηζηε αθηίλα δξάζεο θαη πνιιά θξάηε ζήκεξα έρνπλ επεθηείλεη ηελ αηγηαιίηηδα δψλε ηνπο πέξα απφ ηξία κίιηα. Ζ
δηεζλήο ζχκβαζε γηα ην δίθαην ηεο ζάιαζζαο ην 1982 πξνβιέπεη έσο δψδεθα κίιηα. ΢ηελ Διιάδα είλαη έμη λαπηηθά κίιηα. ΢ηνλ
ελαέξην ρψξν είλαη δέθα λαπηηθά κίιηα θαη έηζη απφ ηα έμη έσο ηα δέθα λαπηηθά κίιηα δελ ππάξρεη αηγηαιίηηδα δψλε αιιά
ελαέξηνο ρψξνο.
Ζ θξαηηθή εμνπζία
Κξαηηθή (ή πνιηηηθή) εμνπζία είλαη ε απηνδχλακε ηθαλφηεηα ηνπ θξάηνπο λα επηηάζζεη ειεχζεξνπο αλζξψπνπο θαη λα ηνπο
εμαλαγθάδεη λα ηεξνχλ ηηο επηηαγέο ηνπο. Σέηνηα εμνπζία έρεη κφλν ην θξάηνο θαη θαλέλαο άιινο. Ζ εμνπζία ηνπ θξάηνπο έρεη
ξπζκηζηηθφ ραξαθηήξα κε άιια ιφγηα ε βνχιεζε ηνπ θξάηνπο επηβάιιεηαη ζηνπο αλζξψπνπο. Σνχην γίλεηαη κε θαλφλεο
δηθαίνπ. Ζ θξαηηθή εμνπζία είλαη κία θαη αδηαίξεηε θαη αλήθεη ζε έλα θαη κφλν πξφζσπν, ην θξάηνο. Ζ άζθεζή ηεο φκσο είλαη
δηαηξεηή. Γελ κπνξεί λα γίλεη παξά κφλν απφ πνιιά πξφζσπα ηα νπνία εθθξάδνπλ ηελ θξαηηθή βνχιεζε ζε νξηζκέλν
αληηθείκελν ην θαζέλα.
Ζ ΑΤΣΟΓΤΝΑΜΖ ΔΞΟΤ΢ΗΑ
Υαξαθηεξηζηηθά ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο
Απφ ηε δεκηνπξγία ηνπ θξάηνπο πξνθχπηνπλ ηξία απαξαίηεηα ραξαθηεξηζηηθά γλσξίζκαηα ηεο εμνπζίαο ηνπ. (α) Ζ θξαηηθή
εμνπζίαο είλαη ε αλψηαηε ζέιεζε ζηελ θνηλσλία. ΋ιεο νη άιιεο εμνπζίεο είλαη θαηψηεξεο θαη ππνρσξνχλ, αλ ζπγθξνπζζνχλ
κε ηελ θξαηηθή. Αλ άιιε εμνπζία γίλεη αλψηεξε απφ ηελ θξαηηθή, ηφηε εθείλε γίλεηαη θξαηηθή θαη ε έσο ηψξα θξαηηθή ράλεη
ηνλ ραξαθηήξα ηεο θξαηηθήο. Με άιια ιφγηα, έρεη γίλεη επαλάζηαζε. Πρ φηαλ ε εμνπζία ησλ επαλαζηαηεκέλσλ Διιήλσλ
γίλεηαη αλψηεξε απφ ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο, ην 1821 απνθηά ηνλ ραξαθηήξα ηεο θξαηηθήο. (β) Ζ θξαηηθή εμνπζία
είλαη απηνδχλακε δηφηη δελ απέθηεζε ηελ ηδηφηεηά ηεο κε παξαρψξεζε απφ άιιε εμνπζία. Απέθηεζε ηε δχλακή ηεο κφλε ηεο.
Αληίζεηα φιεο νη άιιεο εμνπζίεο κέζα ζην θξάηνο είλαη ή έρνπλ γίλεη παξάγσγεο δηφηη ηηο δεκηνχξγεζε ή αλαγλψξηζε ε
θξαηηθή εμνπζία. Ζ θξαηηθή εμνπζία είλαη απηνδχλακε επεηδή είλαη ε αλψηαηε. Γελ λνείηαη κηα εμνπζία λα παξάγεη κηα άιιε
αλψηεξή ηεο. Σελ θξαηηθή εμνπζία ηελ πεξηνξίδνπλ ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ. Πρ κε ην ιεγφκελν ζρέδην Καπνδίζηξηαο λ.
2539/1997 ε θξαηηθή εμνπζία ζπγρψλεπζε πνιινχο δήκνπο θαη θνηλφηεηεο πνπ έρνπλ εμνπζία δνηή αλ θαη δεκφζηα. Ζ
θξαηηθή εμνπζία είλαη έηζη νξγαλσκέλε ψζηε λα δηαξθεί. Με απηφλ ηνλ ηξφπν δηαθνξνπνηείηαη απφ ηελ απιή βία πνπ κφλε ηεο
δελ είλαη αξθεηή λα δεκηνπξγήζεη θξάηνο πρ έλα πεηξαηηθφ θξάηνο θαηαιακβάλεη έλα λεζί, νη θάηνηθνη πθίζηαηαη ηελ βία ησλ
πεηξαηψλ, αλ ε εμνπζία απνθηήζεη νξγάλσζε πξνο δηάξθεηα ηφηε ζρεκαηίδεηαη θξάηνο εθφζνλ ζπληξέμνπλ θαη άιινη
απαξαίηεηνη φξνη. (γ) Ζ νξγάλσζε ηεο εμνπζίαο δίλεη ζην θξάηνο ην κνλνπψιην ηεο λφκηκεο βίαο. Απηφ ζεκαίλεη, φηη κέζα
ζηελ επηθξάηεηα, ηνλ θαηαλαγθαζκφ ηνλ αζθεί κφλν ην ίδην ην θξάηνο ή θάπνηνο άιινο κε ηελ άδεηα ηνπ θξάηνο. Αλ δελ ήηαλ
έηζη, ην θξάηνο ζα έπαπε λα είλαη θξάηνο. Πρ φηαλ ηδηψηεο θπιαθίδνπλ έλα άλζξσπν παξαλνκνχλ, φηαλ φκσο ην θάλεη ε
αζηπλνκία χζηεξα απφ δηθαζηηθή απφθαζε ηφηε πξαγκαηψλεηαη ε έλλνκε ηάμε. Σελ παξάλνκε βία ηελ θάλεη λφκηκε κφλν ε
ξπζκηζηηθή δχλακε ησλ πξαγκαηηθψλ γεγνλφησλ. Γηα απηφ ε λνκηκφηεηα ηεο θαηαγσγήο δελ είλαη γλψξηζκα ηεο θξαηηθήο
εμνπζίαο. Ζ ξπζκηζηηθή δχλακε ζεκαίλεη φηη έηζη παξάγεηαη θαλφλαο δηθαίνπ θαη ζπγθεθξηκέλα ν ζεκειηψδεο θαλφλαο ζε
θάζε έλλνκε ηάμε. Σνλ ζεκειηψδε θαλφλα δελ ηνλ παξάγεη θαλέλα φξγαλν ηνπ θξάηνπο, αιιά επηβάιιεηαη κφλνο ηνπ ζαλ
θπζηθφ γεγνλφο. Απηφ εθθξάδεη ην αμίσκα φηη επαλάζηαζε επηθξαηήζαζα δεκηνπξγεί δίθαην.
Πεξηνξηζκνί ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο
Ζ θξαηηθή εμνπζία πεξηνξίδεηαη ηξηηηψο δειαδή λνκηθψο, θπζηθψο θαη θνηλσληθψο. Ζ θξαηηθή εμνπζία πεξηνξίδεηαη κφλε ηεο
κε ηνπο λνκηθνχο θαλφλεο πνπ παξάγεη ε ίδηα. Αλ δελ ππήξρε απηφο ν απηνπεξηνξηζκφο, δελ ζα δηέθεξε απφ ηελ απιή βία. Σελ
θξαηηθή εμνπζία πεξηνξίδεη ε θχζε ηνπ αληηθεηκέλνπ ηεο, πνπ είλαη νη ειεχζεξνη άλζξσπνη. Ζ θξαηηθή εμνπζία κπνξεί λα
ξπζκίδεη ηελ ζπκπεξηθνξά ηνπο κέρξη ελφο ζεκείνπ. Σέινο, ηελ θξαηηθή εμνπζία πεξηνξίδνπλ νη άιιεο θνηλσληθέο δπλάκεηο.
΋ηαλ ε θξαηηθή εμνπζία ηηο αγλνεί, ππάξρεη θίλδπλνο λα αληηδξάζνπλ θαη λα ηελ αλαηξέςνπλ. Πρ ην άξζξν 110 ΢ ζέηεη ηνπο
νπζηαζηηθνχο θαη δηαδηθαζηηθνχο πεξηνξηζκνχο γηα ηλ αλαζεψξεζή ηνπ. Ζ θξαηηθή εμνπζία ππφθεηληαη ζηνπο πεξηνξηζκνχο
ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Σν θξάηνο πνπ πεξηνξίδεηαη λνκηθά απφ άιιν ράλεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ θξάηνπο, δηφηη ε εμνπζία ηνπ δελ
είλαη ε αλψηαηε. Δληνχηνηο ε ηζηνξηθή πξαγκαηηθφηεηα παξνπζηάδεη θξάηε πνπ ππφθεηληαη ζε λνκηθνχο θαλφλεο άιινπ
θξάηνπο φπσο ηα θξάηε κέιε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο φπνπ ε επηζηήκε δηαθξίλεη ηα θξάηε ζε θπξίαξρα θαη κε.
Ζ θπξηαξρία
Κπξηαξρία ιέγεηαη ε πιήξεο θαη ηέιεηα θξαηηθή εμνπζία. Σν θξάηνο έρεη πάληνηε ην δηθαίσκα λα επηηάζζεη ειεχζεξνπο
αλζξψπνπο θαη λα ηνπο εμαλαγθάδεη λα ηεξνχλ ηηο επηηαγέο ηνπ. ΋κσο ην θπξίαξρν θξάηνο πεξηνξίδεηαη κφλν κε ηε ζέιεζή
ηνπ. Σν κε θπξίαξρν ππφθεηληαη θαη ζε πεξηνξηζκνχο πνπ πεγάδνπλ απφ ηε ζέιεζε άιινπ θξάηνπο. Με άιιε δηαηχπσζε
θπξηαξρία είλαη ε αξκνδηφηεηα λα θαζνξίδεη θαλείο ηε δηθή ηνπ αξκνδηφηεηα. Ζ θπξηαξρία είλαη έλλνηα απφιπηε θαη κε
πεξηερφκελν αξλεηηθφ. Απφ ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε δηαθξίλνπκε εμσηεξηθή θαη εζσηεξηθή θπξηαξρία. Ζ εμσηεξηθή αθνξά ην
θξάηνο σο εληαίν ζχλνιν, ελψ ε εζσηεξηθή ηελ νξγάλσζε ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ. Μέζα ζην θξάηνο ηελ θπξηαξρία δελ
κπνξεί λα ηελ έρεη παξά κφλνλ έλαο άλζξσπνο ή έλα ζχλνιν αλζξψπσλ, πνπ ιέγεηαη θπξίαξρν φξγαλν. Σνλ θαλφλα δηθαίνπ
πνπ δίλεη ηελ ηδηφηεηα ηνπ θπξίαξρνπ νξγάλνπ δελ ηνλ παξάγεη άιινο θαλφλαο δηθαίνπ αιιά παξάγεηαη ζαλ θπζηθφ γεγνλφο.
΋πνηνο έρεη ηελ θπξηαξρία κέζα ζην θξάηνο δελ κπνξεί λα ηελ αζθεί κφλνο ηνπ. Γηα απηφ δηαθξίλνπκε ηνλ θνξέα ηεο
θπξηαξρίαο απφ ηελ άζθεζή ηεο. Πρ ζηελ Διιάδα θπξίαξρν φξγαλν είλαη ν ιαφο. Ζ θξαηηθή εμνπζία εθδειψλεηαη πξσηίζησο
ζεζπίδνληαο νπζηαζηηθφ ΢χληαγκα. ΢ηηο εκέξεο καο ηελ θπξηαξρία ηελ πεξηνξίδνπλ θαη θαλφλεο δηθαίνπ ηνπο νπνίνπο
παξάγνπλ θαη επηβάιινπλ νξηζκέλνη δηεζλείο νξγαληζκνί κνλνκεξψο. Οη δηεζλείο νξγαληζκνί απνθηνχλ απηή ηελ ηθαλφηεηα κε
δχν ηξφπνπο. Αθελφο απφ ην ίδην ην θξάηνο πνπ παξαρσξεί εθνχζηα ηελ άζθεζε ζπγθεθξηκέλσλ εμνπζηψλ ηνπ θαη αθεηέξνπ
ηελ ηθαλφηεηα ηνπο ηε δίλνπλ νξηζκέλνη θαλφλεο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, νη νπνίνη ζρεκαηίδνπλ πιένλ κνξθψκαηα ππεξθξαηηθψλ
έλλνκσλ ηάμεσλ θαη αθνξνχλ ηδίσο ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο δηεζλήο εηξήλεο.
Ζ ΝΟΜΗΚΖ ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΟΣΖΣΑ
Ζ ρξεζηκφηεηα ηεο έλλνηαο
Ζ δξάζε νξηζκέλσλ πξνζψπσλ ζεσξείηαη φρη δηθή ηνπο, αιιά ηνπ θξάηνπο ην νπνίν απηνί εθθξάδνπλ. Έηζη, ην θξάηνο
ραξαθηεξίδεηαη λνκηθφ πξφζσπν, δειαδή ππνθείκελν δηθαησκάησλ θαη ππνρξεψζεσλ. Δπεηδή ην θξάηνο έρεη λνκηθή
πξνζσπηθφηεηα, δελ ζπγρέεηαη κε ηνπο αλζξψπνπο πνπ εθθξάδνπλ ηε βνχιεζή ηνπ, νχηε ε βνχιεζή ηνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ
αηνκηθή βνχιεζή ηνπο. Σν θξάηνο έρεη απηνηειή ηθαλφηεηα λα απνθηά δηθαηψκαηα θαη λα αλαιακβάλεη ππνρξεψζεηο. Ζ λνκηθή
πξνζσπηθφηεηα δελ είλαη λνκηθή θαληαζίσζε αιιά λνκηθή νληφηεηα ηελ νπνία γελλά ε ςπρνινγηθή ελφηεηα ηνπ ιανχ. Σν
΢χληαγκά καο αλαγλσξίδεη φηη ην θξάηνο είλαη λνκηθφ πξφζσπν.
ΑΛΛΔ΢ ΘΔΧΡΗΔ΢ ΓΗΑ ΣΟ ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΚΡΑΣΟ΢

Ζ θαζαξή ζεσξία ηνπ δηθαίνπ ηνπ Κέιζελ
Καηά ηνλ Κέιζελ 1881-1973 αξρεγφ ηεο ζρνιήο ηεο Βηέλλεο, ην θξάηνο ηαπηίδεηαη κε ην ζχλνιν ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ
ηζρχνπλ ζε έλα ιαφ δειαδή κε κηα έλλνκε ηάμε.
Ζ ζεηηθηζηηθή ζεσξία ηνπ Νηπγθί
Καηά ηνλ Νηπγθί 1859-1928, ηδξπηή ηεο ζρνιήο ηνπ Μπνξληψ, ην θξάηνο γελλάηαη φηαλ, ζε κηα θνηλσληθή νκάδα, νη
ηζρπξφηεξνη επηβάιινπλ ηε ζέιεζή ηνπο ζηνπο αζζελέζηεξνπο. Με απηφ ηνλ ηξφπν δηαθνξνπνηείηαη ζε θπβεξλψληεο θαη
θπβεξλψκελνπο.
ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

Δληαία θξάηε θαη ελψζεηο θξαηψλ
Δληαίν είλαη ην θξάηνο πνπ δελ ζρεκαηίδεη έλσζε κε άιιν. Ζ ζπκκεηνρή ζε έλσζε θξαηψλ ζπλεπηθέξεη γηα θάζε κέινο ηεο
θάπνηνλ πεξηνξηζκφ ηεο θπξηαξρίαο ηνπ, δηφηη ηψξα νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο ησλ θξαηψλ αζθνχληαη απφ θνηλνχ. Μέινο ηεο
δηεζλνχο θνηλσλίαο είλαη πιένλ κφλν ην λέν θπξίαξρν θξάηνο, ην νκνζπνλδηαθφ, πνπ είλαη ζχλζεην, δηφηη ην απαξηίδνπλ θξάηε,
ηα νκφζπνλδα.
Ζ νξγάλσζε ηνπ εληαίνπ θξάηνπο

΢ηα εληαία θξάηε ππάξρεη κφλν κία έλλνκε ηάμε. Δίλαη φκσο αδχλαην φια ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο λα αζθνχλ ηελ αξκνδηφηεηά
ηνπο ζε φιε ηελ επηθξάηεηα, εθηφο αλ ην θξάηνο είλαη εμαηξεηηθά κηθξνζθνπηθφ. Έηζη ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο δηαθξίλνληαη ζε
θεληξηθά πνπ έρνπλ απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα ζε φιε ηελ επηθξάηεηα θαη ζε πεξηθεξεηαθά, πνπ έρνπλ απνθαζηζηηθή
αξκνδηφηεηα κφλν ζε ζπγθεθξηκέλν ηκήκα ηεο επηθξάηεηαο. Αλ ην θξάηνο έρεη κφλν θεληξηθά φξγαλα, εθαξκφδεη ην
ζπγθεληξσηηθφ ζχζηεκα γηα ηελ νξγάλσζή ηνπ. Αλ έρεη θαη πεξηθεξεηαθά, εθαξκφδεη ην απνθεληξσηηθφ . ΢ρεδφλ φια ηα θξάηε
εθαξκφδνπλ ην απνθεληξσηηθφ. Αιιά ε απνθέληξσζε δελ έρεη αξθεηή επιπγηζία θαη απνηειεζκαηηθφηεηα. Γηα απηφ ηα θξάηε
ηδξχνπλ δεκφζηα λνκηθά πξφζσπα πνπ επηδηψθνπλ ηελ ηθαλνπνίεζε ησλ θξαηηθψλ ζθνπψλ. Απηή ε νξγαλσηηθή κέζνδνο ηνπ
θξάηνπο νλνκάδεηαη απηνδηνίθεζε. Σν θξάηνο θαη ηα δεκφζηα λνκηθά πξφζσπα καδί απνηεινχλ ην θξάηνο ζε επξεία έλλνηα. Ζ
απηνδηνίθεζε δηαθξίλεηαη ζε ηνπηθή θαη θαζ΄ χιελ. ΢ηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε ηα λνκηθά πξφζσπα είλαη αξκφδηα γηα ηηο
ηνπηθέο ππνζέζεηο ζε νξηζκέλε πεξηθέξεηα ηεο επηθξάηεηαο. ΢ηελ θαζ΄ χιελ απηνδηνίθεζε ηα λνκηθά πξφζσπα είλαη αξκφδηα
γηα ηελ επηδίσμε θάπνηνπ εηδηθνχ ζθνπνχ. Ζ απηνδηνίθεζε δελ ζπλεπηθέξεη θαη΄ αλάγθελ απηνθπβέξλεζε δειαδή αλάδεημε
ησλ αλψηεξσλ νξγάλσλ ησλ λνκηθψλ πξνζψπσλ κε εθινγή απφ φζνπο αθνξά ε δξαζηεξηφηεηά ηνπο. Πρ ζηελ Διιάδα ν
ππνπξγφο εζσηεξηθψλ, δεκφζηαο δηνίθεζεο θαη απνθέληξσζεο είλαη θεληξηθφ φξγαλν ηνπ θξάηνπο, ελψ ν γεληθφο γξακκαηέαο
ηεο πεξηθέξεηαο Κξήηεο πεξηθεξεηαθφ. Οη δήκνη θαη νη θνηλφηεηεο είλαη Ν.Π ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε, ην ΗΚΑ θαη νη
δηθεγνξηθνί ζχιινγνη ζηελ θαζ΄ χιελ.
Δηδηθψο νη πεξηθέξεηεο
Απφ ηε δεθαεηία ηνπ 1970 έρνπλ ζεκαληηθή αλάπηπμε ζηελ Δπξψπε νη Πεξηθέξεηεο πνπ είλαη λνκηθά πξφζσπα ηνπ αλψηαηνπ
βαζκνχ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε θαη έρνπλ εθηεηακέλεο αξκνδηφηεηεο. Έρνπλ έληνλν πνιηηηθφ ραξαθηήξα δηφηη αληηζηνηρνχλ
ζε ζρεηηθψο κεγάιε γεσγξαθηθή έθηαζε ηελ νπνία ζπλέρνπλ ςπρηθνί δεζκνί (ηζηνξηθνί, νηθνλνκηθνί, πνιηηηζκηθνί ή αθφκε θαη
θπιεηηθνί). Οη Πεξηθέξεηεο έρνπλ πάληα κηα ζπλέιεπζε πνπ εθιέγεηαη κε άκεζε θαζνιηθή ςεθνθνξία. Οηθνλνκηθψο
εμαξηψληαη απφ ην θξάηνο αιιά ε δηνηθεηηθή επνπηεία ηνπ είλαη πεξηνξηζκέλε. Οη Πεξηθέξεηεο απνηεινχλ αζθαιηζηηθέο
δηθιίδεο ηνπ θξάηνπο πνπ ζέιεη λα παξακείλεη εληαίν. ΢ηελ Διιάδα νη Πεξηθέξεηεο είλαη εληαίεο απνθεληξσκέλεο κνλάδεο
δηνίθεζεο ηνπ θξάηνπο δειαδή δελ έρνπλ λνκηθή πξνζσπηθφηεηα θαη δελ αλήθνπλ ζηελ ηνπηθή απηνδηνίθεζε αιιά ζηελ
απνθέληξσζε. Γηα απηφ δελ είλαη γλήζηεο Πεξηθέξεηεο.
Οη ελψζεηο θξαηψλ
Έλσζε θξαηψλ ζρεκαηίδνπλ ηα θξάηε φηαλ απνθηνχλ κεηαμχ ηνπο δηαξθείο λνκηθνχο δεζκνχο κε πνιηηηθή θχζε. Έηζη, δελ
ππάξρεη έλσζε θξαηψλ, φηαλ νη δεζκνί δελ είλαη δηαξθείο ή δελ είλαη λνκηθνί ή δελ έρνπλ πνιηηηθή θχζε. Πρ νη δεζκνί ηεο
Διιάδαο θαη Κχπξνπ δελ είλαη λνκηθνί αιιά ςπρηθνί ελψ ησλ θξαηψλ ηεο ΔΔ έσο ηε ζπλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη, δελ έρνπλ
πνιηηηθή θχζε αιιά νηθνλνκηθή. Οη ελψζεηο θξαηψλ δηαθξίλνληαη ζε απιέο (ή αηειείο) πνπ δελ ζρεκαηίδνπλ λέν θξάηνο, θαη
ζε νκνζπνλδηαθά θξάηε πνπ θπζηθά απνηεινχλ λέν θξάηνο. ΢ήκεξα απιέο ελψζεηο θξαηψλ δελ ππάξρνπλ. Οκνζπνλδηαθά
θξάηε είλαη νη ΖΠΑ, Ρσζία, Ηλδία, Βξαδηιία, Απζηξαιία, Γεξκαλία, Καλαδάο, Διβεηία θιπ
Απιέο ελψζεηο θξαηψλ
Σα θπξηφηεξα είδε ηνπο είλαη ηξία, ε πξνζσπηθή, ε πξαγκαηηθή έλσζε θαη ε νκνζπνλδία θξαηψλ. Πξνζσπηθή έλσζε
ζρεκαηίδνπλ ηα θξάηε φηαλ θαηά ηχρε ν ίδηνο άλζξσπνο είλαη αξρεγφο ηνπ θαζελφο απφ απηά. Πξαγκαηηθή έλσζε ζρεκαηίδνπλ
ηα θξάηε φηαλ ζχκθσλα κε ην εζσηεξηθφ ηνπο δίθαην, έρνπλ θνηλφ ηνπιάρηζηνλ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο. Δλδέρεηαη λα έρνπλ
θνηλά θαη νξηζκέλα άιια φξγαλα ζπλήζσο αξκφδηα γηα ηηο εμσηεξηθέο ζρέζεηο, ηελ άκπλα θαη ηα δεκφζηα νηθνλνκηθά. Καηά ηα
άιια, παξακέλνπλ ρσξηζηά, ην θαζέλα έρεη ηα δηθά ηνπ λνκνζεηηθά φξγαλα. Οκνζπνλδία θξαηψλ είλαη έλσζε θξαηψλ ηελ
νπνία ηδξχεη δηεζλήο ζπλζήθε θαη ε νπνία έρεη δηαθξηηηθά φξγαλα γηα ηελ επηδίσμε θνηλψλ ζθνπψλ. Ζ νκνζπνλδία θξαηψλ δελ
δεκηνπξγεί ππεξθείκελν θξάηνο. Μεηαμχ ησλ θξαηψλ επηθξαηεί ηζφηεηα θαη νη ζρέζεηο ηνπο παξακέλνπλ δηπισκαηηθέο. Απφ
λνκηθή άπνςε, ηα θξάηε κέιε κπνξνχλ λα απνρσξήζνπλ απφ ηελ νκνζπνλδία. ΋ξγαλν ηεο νκνζπνλδίαο είλαη θπξίσο κηα
ζπλέιεπζε εθπξνζψπσλ ησλ θξαηψλ, ε νπνία ιακβάλεη απνθάζεηο κε πακςεθία θαη ζπρλά κε ηελ επηθχιαμε φηη ζα ηηο
εγθξίλνπλ νη θπβεξλήζεηο ησλ θξαηψλ. Ζ νκνζπνλδία δελ δεκηνπξγεί βνχιεζε αλψηεξε απφ ηε βνχιεζε ησλ θξαηψλ. Οη
απνθάζεηο ησλ νκνζπνλδηαθψλ θξαηψλ δελ ηζρχνπλ απφ κφλεο ηνπο ζηα θξάηε κέιε αιιά ηα αξκφδηα φξγαλα θάζε θξάηνπο
πξέπεη λα ηηο κεηαηξέςνπλ ζε εζσηεξηθφ δίθαην. Πρ ε Διβεηηθή ΢πλνκνζπνλδία γίλεηαη ην 1848, νκνζπνλδηαθφ θξάηνο αιιά
δελ αιιάδεη ηελ επσλπκία ηεο.
ΣΟ ΟΜΟ΢ΠΟΝΓΗΑΚΟ ΚΡΑΣΟ΢
Σν νκνζπνλδηαθφ πλεχκα.
΋πνηεο αλζξψπηλεο νκάδεο ζπληζηνχλ νκνζπνλδία δηαηεξνχλ ηελ νληφηεηά ηνπο, αιιά ζπκθσλνχλ λα απνηειέζνπλ απφ
θνηλνχ έλα επξχηεξν ζχλνιν θαη λα ηνπ εθρσξήζνπλ κέξνο ηεο εμνπζίαο ηνπο. Ζ εθρψξεζε εμνπζίαο είλαη ην ηίκεκα γηα ηε
δηαηήξεζε ηεο ηαπηφηεηαο θάζε νληφηεηαο, πνπ κεηέρεη ζηελ νκνζπνλδία κε ηελ ειεχζεξε ζέιεζή ηεο. Ζ δηαηήξεζε ηνπ
θξαηηθνχ ραξαθηήξα ησλ πνιηηεηψλ πξνζθέξεη θάζεην ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ θαη έηζη πεξηνξίδεη ηελ παληνδπλακία ηεο
πιεηνςεθίαο. Απψηεξνο ζθνπφο είλαη ε παλαλζξψπηλε αιιειεγγχε θαη ε παγθφζκηα νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε. ΢ην
νκνζπνλδηαθφ θξάηνο ππάξρεη θίλδπλνο ηζρπξφηεξν θξάηνο κέινο λα επηβιεζεί ζηα άιια δηακέζνπ ηνπ νκνζπνλδηαθνχ
ζπζηήκαηνο, πνπ ρξεζηκεχεη ηψξα γηα ζθνπφ εληειψο αληίζεην, δειαδή φρη γηα ζπλεξγαζία ηζφηηκσλ θξαηψλ, αιιά γηα
ζπγθεθαιπκκέλε επηβνιή ζπζηήκαηνο ζπγθεληξσηηθνχ, αλ φρη νινθιεξσηηθνχ.
Ση είλαη νκνζπνλδηαθφ θξάηνο
Οκνζπνλδηαθφ είλαη ην θξάηνο πνπ ζρεκαηίδεη ε έλσζε θξαηψλ. Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο είλαη θπξίαξρν, ελψ ηα νκφζπνλδα
θξάηε, πνπ ην απαξηίδνπλ, δελ είλαη.
Πσο ζρεκαηίδεηαη
Σα θξάηε πνπ πξνηηκνχλ ηελ νκνζπνλδηαθή θαη φρη ηελ εληαία νξγάλσζε επηδηψθνπλ λα ζπλδπάζνπλ ηα πιενλεθηήκαηα ηνπ
κεγαιχηεξνπ κεγέζνπο, πνπ έρεη ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο, θαη ηνπ κηθξφηεξνπ, πνπ έρνπλ ηα νκφζπνλδα. ΢ηε ζεκεξηλή επνρή,
πξσηαγσληζηηθφ ξφιν κπνξνχλ λα έρνπλ κφλν θξάηε κε αμηφινγν κέγεζνο πρ ΖΠΑ θαη Διβεηία. Γηα φια ηα νκφζπνλδα θξάηε
ε ζπκκεηνρή ζπλεπάγεηαη πεξηζζφηεξα νθέιε απφ απψιεηεο. Ζ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε ηνπ θξάηνπο πξνυπνζέηεη ζεβαζκφ
ζηνπο ζεζκνχο. Σν νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα είλαη θάζεηνο ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ. Ζ δηάζπαζε ηεο Σζερνζινβαθίαο νθείιεηαη
θπξίσο ζην φηη ηελ απνηεινχζαλ κφλν δχν νκφζπνλδα θξάηε. Σν ίδην πξφβιεκα ζα αληηκεησπίζεη θαη ε Κχπξνο, αλ γίλεη
νκνζπνλδηαθή. Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο ηδξχεηαη κε ΢χληαγκα, δειαδή κε ηνλ αλψηαην θαλφλα εζσηεξηθνχ δηθαίνπ θαη φρη κε
δηεζλή ζπλζήθε. Σν νκνζπνλδηαθφ ΢χληαγκα ην επεμεξγάδεηαη κία ζπλέιεπζε. Δίλαη πάληνηε απζηεξφ θαη ξπζκίδεη ηηο ζρέζεηο
κεηαμχ νκνζπνλδηαθνχ θαη νκφζπνλδσλ θξαηψλ. Σν ΢χληαγκα εμαζθαιίδεη ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο δελ
κπνξεί λα ηνπο αθαηξέζεη, θαη ηε ζπκκεηνρή ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ ζηα φξγαλα ηνπ νκνζπνλδηαθνχ, ψζηε λα κε κπνξεί λα
κεηαβάιιεη κφλν ηνπ ηε λνκηθή ηνπο θαηάζηαζε.
Ζ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε
Απηή έρεη πάληνηε ηξία ραξαθηεξηζηηθά, ηελ επαιιειία ησλ έλλνκσλ ηάμεσλ, ηελ απηνλνκία ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ θαη ηε
ζπκκεηνρή ηνπο ζηα νκνζπνλδηαθά φξγαλα. Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο εκπεξηέρεη πεξηζζφηεξα θξάηε θαη πεξηζζφηεξεο
έλλνκεο ηάμεηο, πνπ ζρεκαηίδνπλ δχν επάιιεια επίπεδα. ΢ην θαηψηεξν βξίζθνληαη ηα νκφζπνλδα θξάηε κε ηηο αληίζηνηρεο
έλλνκεο ηάμεηο, ηε κία δίπια ζηελ άιιε. ΢ην αλψηεξν βξίζθεηαη ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο, ην ππεξθξάηνο, κε ηελ
νκνζπνλδηαθή έλλνκε ηάμε. Οη θαλφλεο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο έρνπλ άκεζε εθαξκνγή ζηα νκφζπνλδα θξάηε, δειαδή
δελ ρξεηάδνληαη απνδνρή απφ ηα φξγαλά ηνπο. Κξάηε είλαη θαη ην νκνζπνλδηαθφ θαη ηα νκφζπνλδα, κε ηε κφλε δηαθνξά φηη ηα
νκφζπνλδα δελ είλαη θπξίαξρα. Κάζε νκφζπνλδν θξάηνο αζθεί ηελ εμνπζία ηνπ πάλσ ζε ιαφ θαη ζε επηθξάηεηα πνπ ζπγρξφλσο
είλαη θαη ζηνηρεία ηνπ νκνζπνλδηαθνχ. Σφζν ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο φζν θαη ηα νκφζπνλδα έρνπλ πιήξε θξαηηθή νξγάλσζε
κε φξγαλα θαη ησλ ηξηψλ εμνπζηψλ. Κάζε νκφζπνλδν θξάηνο έρεη δηθφ ηνπ ΢χληαγκα θαη δηθή ηνπ λνκνζεζία, δειαδή δηθέο ηνπ
αξκνδηφηεηεο, ηηο νπνίεο ηνπ ηηο αλαγλσξίδεη ην νκνζπνλδηαθφ ΢χληαγκα. Έηζη ηα νκφζπνλδα θξάηε απνιακβάλνπλ
κεγαιχηεξε ή κηθξφηεξε λνκηθή απηνλνκία.
Δίλαη πξνθαλέο φηη ηα νκφζπνλδα θξάηε δελ απνιακβάλνπλ ηελ αξκνδηφηεηα ηεο αξκνδηφηεηαο. ΋κσο ην ηεθκήξην ηεο
αξκνδηφηεηαο ην έρνπλ θαηά θαλφλα ηα νκνζπνλδηαθά θξάηε. ΋ιε απηή ε ζρεηηθψο πεξίπινθε λνκηθή δνκή ησλ
νκνζπνλδηαθψλ θξαηψλ δελ κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζηελ πξάμε γηα απηφ ηα νκνζπνλδηαθά θξάηε έρνπλ απαξαηηήησο έλα
αλψηαην δηθαζηήξην, πνπ επηβάιιεη ηελ ηήξεζε ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ΢πληάγκαηνο. Απφ ηέηνην δηθαζηήξην, ην Αλψηαην
Γηθαζηήξην ησλ ΖΠΑ μεθίλεζε δηεζλψο ν έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ.
Ζ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε βαζίδεηαη ζηε λνκηθή ηζφηεηα ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ, αζρέησο πξνο ηελ έθηαζε, ηνλ πιεζπζκφ
ή ηελ νηθνλνκηθή ηνπο δχλακε. Σελ ηζφηεηα ηελ εμαζθαιίδεη ε ζπκκεηνρή ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ ζηα νκνζπνλδηαθά
φξγαλα πνπ παξάγνπλ ηνπο αλψηεξνπο θαλφλεο δηθαίνπ.
Σν θαη΄ εμνρήλ φξγαλν γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ ζηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο βνπιήζεσο ζε νκνζπνλδηαθφ επίπεδν
είλαη ε δεχηεξε βνπιή. Σα νκνζπνλδηαθά θξάηε έρνπλ πάληνηε θνηλνβνχιην κε δχν βνπιέο. ΢ηελ πξψηε αληηπξνζσπεχεηαη ν
ιαφο φινπ ηνπ νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο θαη θάζε νκφζπνλδν θξάηνο δηθαηνχηαη αξηζκφ εδξψλ αλάινγν κε ηνλ πιεζπζκφ ηνπ.
΢ηε δεχηεξε αληηπξνζσπεχνληαη ηα νκφζπνλδα θξάηε θαη΄ αξρήλ κε ηζφηεηα δειαδή αλεμαξηήησο πξνο ηνλ πιεζπζκφ ηνπο.
Σα κέιε ηεο βνπιήο ησλ θξαηψλ κπνξνχλ λα κελ εθιέγνληαη ακέζσο αιιά εκκέζσο ή αθφκε θαη λα δηνξίδνληαη.
Γελ είλαη απαξαίηεην νη δχν βνπιέο λα έρνπλ αθξηβψο ηηο ίδηνο αξκνδηφηεηεο, αιιά είλαη απαξαίηεην ε κία λα κελ κπνξεί λα
δξα ρσξίο ηελ άιιε. Αλ κηα βνπιή έρεη κφλν ζπκβνπιεπηηθέο αξκνδηφηεηεο θαη φρη απνθαζηζηηθέο παχεη λα ππάξρεη
νκνζπνλδηαθφ θξάηνο.
Καη ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο θαη ηα νκφζπνλδα έρνπλ ην δηθφ ηνπο ΢χληαγκα. Σα νκφζπνλδα είλαη ειεχζεξα λα ζέηνπλ θαη λα
κεηαβάιινπλ ηα ΢πληάγκαηά ηνπο, εθφζνλ ηεξνχλ ηνπο φξνπο ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ΢πληάγκαηνο. Γηα ηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ
νκνζπνλδηαθνχ ΢πληάγκαηνο απαηηείηαη απμεκέλε πιεηνςεθία ησλ νκφζπνλδσλ θξαηψλ.
Οκνζπνλδηαθφ θξάηνο θαη νκνζπνλδία θξαηψλ
Ζ νκνζπνλδία θξαηψλ δελ απνηειεί θξάηνο. Απφ απηή ηε δηαθνξά πεγάδνπλ φιεο νη δηαθνξέο ηνπο.
΢ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο έρνπκε ΢χληαγκα ελψ ζηελ νκνζπνλδία θξαηψλ δηεζλήο ζπλζήθε.
Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο έρεη κία ηζαγέλεηα ελψ ζηελ νκνζπνλδία θξαηψλ δελ ππάξρεη θνηλή ηζαγέλεηα.
Γηεζλή πξνζσπηθφηεηα έρεη κφλν ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο θαη φρη ε νκνζπνλδία θξαηψλ.
Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο έρεη θνηλά φξγαλα θαη ησλ ηξηψλ εμνπζηψλ ηα νπνία απνθαζίδνπλ κε πιεηνςεθία ελψ ζηελ
νκνζπνλδία θξαηψλ έρεη κία ζπλέιεπζε εθπξνζψπσλ ησλ θξαηψλ κειψλ, ε νπνία απνθαζίδεη κε νκνθσλία.
Σν νκνζπνλδηαθφ θξάηνο έρεη πάληα δχν βνπιέο, ε κηα αληηπξνζσπεχεη ηνλ πιεζπζκφ ηνπ σο ζχλνιν θαη ε άιιε ηα θξάηε
κέιε, ελψ ε νκνζπνλδία θξαηψλ έρεη κφλν ηε ζπλέιεπζε εθπξνζψπσλ ησλ θξαηψλ κειψλ ε νπνία νπζηαζηηθά είλαη δηεζλήο
ζχζθεςε.
Οη απνθάζεηο ησλ θνηλψλ νξγάλσλ έρνπλ ηα νκνζπνλδηαθά θξάηε άκεζε εθαξκνγή ελψ ζηηο νκνζπνλδίεο θξαηψλ πξέπεη λα
κεηαηξαπνχλ ζε εζσηεξηθφ δίθαην απφ ηα αξκφδηα φξγαλα θάζε θξάηνπο κέινπο.
Οη ζρέζεηο ησλ θξαηψλ κειψλ ζην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο είλαη εζσηεξηθνχ δηθαίνπ ελψ ζηελ νκνζπνλδία θξαηψλ δηεζλνχο.
Έηζη νη δηαθνξέο ζην νκνζπνλδηαθφ ιχλνληαη δηθαζηηθψο ελψ ζηελ νκνζπνλδία κέζσ ηεο δηπισκαηηθήο νδνχ.
Σέινο, ζηα νκνζπνλδηαθά θξάηε ηα θξάηε κέιε δελ έρνπλ δηθαίσκα λα απνρσξήζνπλ ελψ ζηηο νκνζπνλδίεο θξαηψλ έρνπλ.
Έρνπλ θνηλή ηζηνξηθή πξνέιεπζε θαη δηέπνληαη απφ θνηλέο αξρέο απιά αιινχ θαηαιήγνπλ.
Ζ επξσπατθή έλσζε
Πξηλ ηελ ΢πλζήθε ηνπ Μάαζηξηρη ην 1993 ππήξραλ ηξεηο επξσπατθέο θνηλφηεηεο κε ραξαθηήξα νηθνλνκηθφ θαη φρη πνιηηηθφ.
Γελ ηηο ραξαθηήξηδαλ νχηε νκνζπνλδία θξαηψλ. Ζ ζπλζήθε ηδξχεη ηελ ΔΔ πνπ έρεη πνιηηηθφ ραξαθηήξα, δηφηη έρεη πνιιέο
αξκνδηφηεηεο, ηδίσο ην θνηλφ λφκηζκα, ηε ζεζκηθή ζπλεξγαζία θαη ηελ αζθάιεηα. Ζ ζπλζήθε ηνπ Άκζηεξληακ ην 1997
πξνρσξεί αθφκα πεξηζζφηεξν νξίδεη φηη ε ΔΔ εθαξκφδεη αλεμάξηεηα απφ ηα θξάηε κέιε ηελ θνηλή πνιηηηθή γηα ηηο εμσηεξηθέο
ζρέζεηο θαη ηελ αζθάιεηα θαη πξνβιέπεη ad hoc ηνλ χπαην εθπξφζσπν ηνπ ΢πκβνπιίνπ ππνπξγψλ ηεο ΔΔ.
Ζ ΔΔ ειέγρεη ηελ νηθνλνκηθή θαη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ζ ζπλζήθε ηεο Νίθαηαο ην 2000 πξνζζέηεη έλα άιιν ππιψλα, πνπ
αθνξά αξκνδηφηεηεο εζσηεξηθψλ ππνζέζεσλ θαη δηθαηνζχλεο, θαη θπξίσο ηε δηαρείξηζε κεηαλαζηεπηηθψλ ξεπκάησλ θαη ηελ
αζθάιεηα, ζέκαηα κε κεγάιε πνιηηηθή ζεκαζία εμαηηίαο ηεο δηεζλνχο ηξνκνθξαηίαο.
Ζ ΔΔ έρεη ζπλεθηηθά ζηνηρεία πνιχ εληνλφηεξα απφ ηελ νκνζπνλδία θξαηψλ αιιά φπσο ζπκβαίλεη ζε νκνζπνλδίεο ε ΔΔ έρεη
ηδξπζεί κε δηεζλήο ζπκβάζεηο θαη φρη κε ΢χληαγκα θαη ηα θξάηε κέιε παξακέλνπλ θπξίαξρα. Σηο ηδξπηηθέο ζπλζήθεο κπνξνχλ
ηα θξάηε κέιε λα αλαζεσξήζνπλ κε νκνθσλία. Δληνχηνηο ε ΔΔ έρεη ζηνηρεία νκνζπνλδηαθνχ θξάηνπο. Έρεη θνηλνβνχιην
εθιεγκέλν άκεζν θαη εθηειεζηηθφ φξγαλν, ηελ Δπηηξνπή πνπ είλαη ππεχζπλε ελψπηνλ ηνπ Κνηλνβνπιίνπ θαη φρη ησλ θξαηψλ.
Δπίζεο ην Γηθαζηήξην Δπξσπατθψλ Κνηλνηήησλ πνπ είλαη αξκφδην λα εμαζθαιίδεη ηελ ηήξεζε ησλ ηδξπηηθψλ ζπλζεθψλ θαηά
ηελ εθαξκνγή θαη ηελ εξκελεία ηνπο. Αιιά πξνπάλησλ ηα επξσπατθά φξγαλα παξάγνπλ ζπρλά κε πιεηνςεθία θαη φρη κε
νκνθσλία θαλφλεο δηθαίνπ άκεζεο ηζρχνο ζηα θξάηε κέιε. Άξα θαη ε πνιηηηθή απνθαζίδεηαη ζε επξσπατθφ επίπεδν. Ζ
λνκνινγία ηνπ ΓΔΚ δηαθεξχζζεη ηελ ππεξνρή ηνπ επξσπατθνχ δηθαίνπ έλαληη ησλ εζληθψλ. Ζ ΔΔ δελ έρεη ηελ αξκνδηφηεηα
ηεο αξκνδηφηεηαο θαη φιεο νη αξκνδηφηεηεο ηεο είλαη δνηέο.
Δίλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ νκνζπνλδία θξαηψλ θαη θάηη ιηγφηεξν απφ νκνζπνλδηαθφ θξάηνο, νξηζκέλνη ηε ραξαθηεξίδνπλ
κεξηθψο νκνζπνλδηαθφ θξάηνο, άιινη ππεξεζληθφ νξγαληζκφ.
Ζ αιινίσζε ηνπ θξάηνπο
Σν θξαηηθφ θαηλφκελν αλαπηχζζεηαη θαη νινθιεξψλεηαη κε ηε κνξθή ηνπ εζληθνχ θξάηνπο. Σν θιαζηθφ ζπληαγκαηηθφ δίθαην
είλαη πξντφλ ηνπ εζληθνχ θξάηνπο. Καηά ηνλ 20ν αηψλα ε εμέιημε αιινηψλεη αξθεηά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θξάηνπο. Ήδε ε
αδπλακία ησλ εζληθψλ θξαηψλ λα απνθχγνπλ δχν παγθφζκηνπο πνιέκνπο θινλίδεη αλεπαλφξζσηα ηε πίζηε ησλ ιαψλ ζε απηά
θαη δείρλεη ηελ απνηειεζκαηηθφηεηά ηνπο. Μεηά ηνλ 2 ν παγθφζκην ην θξάηνο εμαθνινπζεί λα έρεη ηελ έλνπιε δχλακε θαη΄
απνθιεηζηηθφηεηα αιιά ηέζζεξα γεγνλφηα ην επεξεάδνπλ ζε βάζνο.
Πξψηνλ, ηα πεξηζζφηεξα θξάηε θαη ηδίσο ηα αλαπηπγκέλα ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο, κεηέρνπλ ζε κφληκεο ζηξαηησηηθέο
ζπκκαρίεο, πνπ κπνξεί λα έρνπλ αθφκε θαη εληαία δηνίθεζε. Σνχην ζεκαίλεη φηη κφλα ηνπο αδπλαηνχλ λα ππεξαζπηζζνχλ ηελ
αλεμαξηεζία ηνπο.
Γεχηεξνλ ηα γλήζηα εζληθά θξάηε είλαη πιένλ ζπάληα. Σα πνιπάξηζκα θξάηε πνπ γίλνληαη αλεμάξηεηα κε ηε δηάιπζε ησλ
απνηθηαθψλ απηνθξαηνξηψλ έρνπλ ηερλεηά ζχλνξα θαη αλνκνηνγελείο πιεζπζκνχο κε ππνηππψδε εζληθή ζπλείδεζε.
Σξίηνλ, ν ζεβαζκφο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζην εζσηεξηθφ ησλ θξαηψλ είλαη πιένλ αληηθείκελν θαη ηνπ δηεζλνχο
δηθαίνπ. Γηεζλείο νξγαληζκνί επηβάιινπλ ηνλ έιεγρν ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ ζην εζσηεξηθφ ησλ
θξαηψλ, θάηη πνπ απνηειεί πεξηνξηζκφ ηεο θπξηαξρίαο ηνπο.
Σέινο, ε νηθνλνκία γίλεηαη παγθφζκηα θαη ην θξάηνο δελ κπνξεί πιένλ λα ειέγμεη ηηο νηθνλνκηθέο θαη λνκηζκαηηθέο
αληαιιαγέο. Ζ ειεπζεξία ηεο αγνξάο ππνθαζηζηά δηεζλψο ηνλ πξνζηαηεπηηζκφ. Σα θξάηε βξίζθνληαη ζε δίιιεκα. Δίηε
ζπκκεηέρνπλ ζηελ παγθνζκηνπνίεζε ηεο νηθνλνκίαο είηε ηα θαηαιακβάλεη ε εζσζηξέθεηα θαη πιεξψλνπλ θνβεξφ ηίκεκα.
Αθξαίν παξάδεηγκα είλαη ε ηχρε ηεο Αιβαλίαο. Αληίζεηα ε παγθφζκηα νηθνλνκία επηβάιιεη ηνπο φξνπο ηεο ζηα θξάηε, ηα
νπνία παχνπλ λα είλαη ε αλψηεξε εμνπζία ζηελ θνηλσλία. Τπάξρνπλ πνιπεζληθέο εηαηξείεο πινπζηφηεξεο αθφκε θαη απφ ηα
θξάηε κε αηνκηθή βφκβα.
Απφ λνκηθή άπνςε ε θζνξά ηνπ θξάηνπο νθείιεηαη ζηε κεηαβίβαζε αξκνδηνηήησλ θαη πξνο ηα άλσ πξνο ηα θάησ δειαδή
αθελφο κε δηεζλήο νξγαληζκνχο θαη ππεξθξαηηθέο ελψζεηο θαη αθεηέξνπ πξνο νκφζπνλδα θξάηε. Σν θξάηνο επηβηψλεη σο
νκνζπνλδηαθφ. Ζ ΔΔ είλαη ην ηέιεην παξάδεηγκα ηεο λέαο πξαγκαηηθφηεηαο. Με ην επξψ ηα θξάηε ράλνπλ ην πξνλφκην λα
θφβνπλ λφκηζκα. Ζ επξσπατθή ζχκβαζε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ
θαη ην Δπξσπατθφ δηθαζηήξην ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ παξέρνπλ, γηα ηνλ έιεγρν ησλ θξαηψλ ζε απηά ηα ζέκαηα, ην
πιένλ εμειηγκέλν λνκηθφ πιαίζην. ΢πγρξφλσο, ζηε λέα πξαγκαηηθφηεηα ην θξάηνο ζπλππάξρεη πιένλ κε πνιιέο επί κέξνπο
εμνπζίεο ηηο νπνίεο δελ κπνξεί λα αγλνεί πρ ηα πνιηηηθά θφκκαηα, ηα ζπλδηθάηα εξγνδνηψλ θαη εξγαδνκέλσλ, νη κεγάιεο
πνιπεζληθέο, νη ζξεζθεπηηθέο θιπ. Καη φζν δεκνθξαηηθφηεξν είλαη ην θξάηνο ηφζν πεξηζζφηεξν ζπκβαίλεη απηφ.
Πξνο ην παξφλ φιε ε εμέιημε απηή είλαη αηειήο. Σν θξάηνο παξακέλεη σο ην θαηεμνρήλ λνκηθφ πιαίζην ηεο θνηλσληθήο δσήο
θαη ην θχξην κέζν γηα ηελ πξφνδν ηνπ πνιηηηζκνχ.
ΣΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

Ση είλαη φξγαλν
Ζ δξάζε ηνπ θξάηνπο γίλεηαη κέζσ θπζηθψλ πξνζψπσλ. ΋πσο ην αλζξψπηλν ζψκα ιεηηνπξγεί κε δηάθνξα φξγαλα έηζη θαη ην
λνκηθφ πξφζσπν ηνπ θξάηνπο ππάξρεη θαη εθθξάδεηαη κε θπζηθά πξφζσπα πνπ ιέγνληαη φξγαλα.
΋ξγαλα ηνπ θξάηνπο ιέγνληαη ηα θπζηθά πξφζσπα ησλ νπνίσλ νη πξάμεηο απνδίδνληαη ζην θξάηνο εθφζνλ ην πξνβιέπεη ην
δίθαην.
Σν φξγαλν αληηζηνηρεί ζε κία δέζκε αξκνδηνηήησλ πνπ αζθεί άιινηε ν έλαο άλζξσπνο θαη άιινηε ν άιινο πρ ν ΠηΓ είλαη έλα
φξγαλν ηνπ θξάηνπο θαη έρεη έλα ζχλνιν αξκνδηνηήησλ.
Ζ δξάζε ηνπ θπζηθνχ πξνζψπνπ απνδίδεηαη ζην λνκηθφ πξφζσπν. ΋ηαλ ην δίθαην δελ πξνβιέπεη φηη ε πξάμε ηνπ νξγάλνπ
είλαη πξάμε ηνπ θξάηνπο ηφηε πξφθεηηαη γηα ηδησηηθή πξάμε ηνπ θπζηθνχ πξνζψπνπ.
Ζ αξκνδηφηεηα
Ζ έλλνηα ηνπ νξγάλνπ είλαη ζπλπθαζκέλε κε ηελ έλλνηα ηεο αξκνδηφηεηαο. Οχηε φξγαλν ρσξίο αξκνδηφηεηα λνείηαη νχηε
αξκνδηφηεηα ρσξίο φξγαλν γηα λα ηελ αζθεί. ΋κσο νη άλζξσπνη πνπ έρνπλ πεξηβιεζεί κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ νξγάλνπ κπνξνχλ λα
πξνβαίλνπλ ζε άπεηξεο πξάμεηο φπσο νη άλζξσπνη.
Ο θαλφλαο είλαη φηη νη πξάμεηο ηνπ αλζξψπνπ είλαη ηνπ πξνζψπνπ ηνπ θαη φρη ηνπ νξγάλνπ. Καη΄ εμαίξεζε είλαη ηνπ νξγάλνπ
δειαδή ηνπ λνκηθνχ πξνζψπνπ εθφζνλ ε έλλνκε ηάμε νξίδεη θάηη ηέηνην.
Λνγηθά ε εθηφο αξκνδηφηεηαο πξάμεηο ησλ νξγάλσλ δελ είλαη θξαηηθέο πξάμεηο αιιά πξάμεηο ηδηψηε θαη ζπλεπψο δελ έρνπλ
θχξνο. Σν δήηεκα είλαη πνηνο θξίλεη αλ ε ζπγθεθξηκέλε πξάμε ηζρχεη. Απηφ ην θξίλνπλ άιια φξγαλα. Αλ ην έθξηλε άλζξσπνο
ζα επηθξαηνχζε αλαξρία. Γηα απηφ ππάξρεη ην ηεθκήξην ηεο λνκηκφηεηαο ησλ δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ θαη ν έιεγρνο ηεο
ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ ελψ ηηο δηθαζηηθέο απνθάζεηο ειέγρνπλ αλψηεξα δηθαζηήξηα.
Έηζη, αξκνδηφηεηα είλαη ε λνκηθή ηθαλφηεηα θάζε νξγάλνπ λα ελεξγεί νξηζκέλεο θξαηηθέο πξάμεηο. Σν φηη ε ηθαλφηεηα απηή
είλαη λνκηθή ζεκαίλεη φηη ηε ξπζκίδεη ε έλλνκε ηάμε. Ζ θξαηηθή εμνπζία είλαη κία θαη αδηαίξεηε αιιά ηελ αζθνχλ φια ηα
θξαηηθά φξγαλα ην θαζέλα φζν ηνπ επηηξέπεη ε αξκνδηφηεηά ηνπ.
Οη θαλφλεο δηθαίνπ θαηαλέκνπλ ηελ αξκνδηφηεηα ζηα φξγαλα. Απηά δξνπλ λνκίκσο εθφζνλ έρνπλ αξκνδηφηεηα. Οη θαλφλεο
ηεο αξκνδηφηεηαο ζπλδένπλ ην φξγαλν κε ην θξάηνο θαη εμαζθαιίδνπλ ηελ ελφηεηα ηεο βνπιήζεσο ηνπ θξάηνπο δειαδή
ηειηθψο ηελ επηβνιή ηεο βνπιήζεσο ησλ θπβεξλψλησλ.
Σα φξγαλα έρνπλ κφλν αξκνδηφηεηα. Γελ έρνπλ δηθαηψκαηα νχηε εμνπζία. Γηθαηψκαηα ή εμνπζία έρεη κφλν ην λνκηθφ πξφζσπν
ηνπ θξάηνπο.
Πρ κε ηελ παξάβαζε θαζήθνληνο ΠΚ 259 θνιάδεη ν λνκνζέηεο ηελ παξάιεηςε ηνπ νξγάλνπ λα αζθήζεη ηελ αξκνδηφηεηά ηνπ.
Ζ αξκνδηφηεηα αλαιχεηαη ζε θαζ΄ χιελ αξκνδηφηεηα πνπ αθνξά ην πεξηερφκελν ησλ πξάμεψλ ηνπ νξγάλνπ θαη ε θαηά ηφπνλ
αξκνδηφηεηα αθνξά ηα εδαθηθά φξηα κέζα ζηα νπνία ην φξγαλν αζθεί ηελ θαζ΄ χιελ αξκνδηφηεηά ηνπ.
Με ηελ θαζ΄ χιελ αξκνδηφηεηα ην φξγαλν έρεη είηε δέζκηα αξκνδηφηεηα είηε δηαθξηηηθή επρέξεηα πνπ θαηά πεξίπησζε κπνξεί
λα είλαη κεγαιχηεξεο ή κηθξφηεξεο, δηφηη είλαη έλλνηεο ζρεηηθέο πρ ν ΠηΓ έρεη δέζκηα αξκνδηφηεηα λα δηνξίζεη θαη λα παχζεη
φπνηνλ ππνπξγφ ηνπ πξνηείλεη ν πξσζππνπξγφο, αιιά ν πξσζππνπξγφο έρεη δηαθξηηηθή επρέξεηα λα ηνπ πξνηείλεη ζρεδφλ
φπνηνλ ζέιεη.
Πρ άιιε ε θαηά ηφπνλ αξκνδηφηεηα ηνπ εηζαγγειέα εθεηψλ Παηξψλ θαη άιιε ηνπ εηζαγγειέα εθεηψλ Ναππιίνπ.
Ζ δξάζε ησλ νξγάλσλ
Σα φξγαλα ηνπ θξάηνπο δηαθέξνπλ απφ ηνπο ηδηψηεο, δειαδή απφ ηα πξφζσπα πνπ δελ είλαη φξγαλα ηνπ θξάηνπο, θαηά ην φηη
κπνξνχλ λα δξνπλ κνλνκεξψο, ελψ νη ηδηψηεο δξνπλ κφλν ζπλάπηνληαο ζπκθσλίεο κε άιια πξφζσπα κε βάζε ηελ ηζνηηκία ησλ
βνπιήζεσλ θαη ηελ ειεπζεξία ησλ ζπκβάζεσλ. Σα φξγαλα ηνπ θξάηνπο δξνπλ κνλνκεξψο κε δχν ηξφπνπο, είηε ζεζπίδνληαο
θαλφλεο δηθαίνπ είηε πξνβαίλνληαο ζε πιηθέο πξάμεηο κε βάζε θαλφλεο δηθαίνπ. Πρ φηαλ έλαο ηξνρνλφκνο ειέγρεη ηελ
θπθινθνξία παξάγεη θαλφλεο δηθαίνπ ελψ φηαλ έλαο αζηπλνκηθφο δηαιχεη κε βία κηα παξάλνκε δηαδήισζε πξνβαίλεη ζε πιηθέο
πξάμεηο.
Σν ζχλνιν ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ ηζρχνπλ ζε έλα θξάηνο νλνκάδεηαη έλλνκε ηάμε.
Γελ λνείηαη θαλφλαο δηθαίνπ πνπ δελ παξάγεηαη ζχκθσλα κε ηελ έλλνκε ηάμε. Δμαίξεζε απνηειεί ν ζεκειηψδεο θαλφλαο (Βι.
αλση. Άξζξν 22).
Ζ ηππνινγία ησλ νξγάλσλ
Δίλαη αδχλαηνλ φια ηα φξγαλα ηνπ θξάηνπο λα είλαη φκνηα. Ζ επηζηήκε ηα θαηαηάζζεη σο εμήο:
 Άκεζα θαη έκκεζα. Άκεζα είλαη ηα φξγαλα πνπ ηδξχεη ην ίδην ην ΢χληαγκα θαη πνπ δελ εμαξηψληαη λνκηθψο απφ άιιν
φξγαλν. ΋ια ηα άιια είλαη έκκεζα. Απφ ηα άκεζα μερσξίδεη έλα, ην θπξίαξρν ή αλψηαην φξγαλν ην νπνίν έρεη ηελ
αξκνδηφηεηα λα ζέηεη ηνπο αλψηαηνπο θαλφλεο δηθαίνπ. Σν θπξίαξρν φξγαλν έρεη ηελ θπξηαξρία κέζα ζην θξάηνο.
Χζεί φιε ηελ θξαηηθή δξάζε πνπ παξαιχεη αλ απηφ αδξαλεί. Αλ ηα θπξίαξρα φξγαλα είλαη πεξηζζφηεξα απφ έλα ε
ζχγθξνπζή ηνπο είλαη αλαπφθεπθηε. Σν θπξίαξρν φξγαλν έρεη ηελ αξκνδηφηεηα ηεο αξκνδηφηεηαο. Ακέζσο ή
εκκέζσο έρεη ηε ζπληαθηηθή αξκνδηφηεηα θαη δελ ην δεζκεχνπλ θαλφλεο δηθαίνπ.
 Απιά θαη ζχλζεηα. ΋ηαλ γηα λα δεισζεί ε βνχιεζε ηνπ θξάηνπο ρξεηάδεηαη ε ζχκπξαμε ηνπιάρηζηνλ δχν νξγάλσλ,
ηφηε ζρεκαηίδεηαη ζχλζεην φξγαλν. Απηφ ην απνηεινχλ ηα φξγαλα πνπ ζπκπξάηηνπλ. ΋ζα φξγαλα δελ είλαη ζχλζεηα
είλαη απιά. Έλα φξγαλν κπνξεί λα δξα άιινηε σο κέινο ζχλζεηνπ νξγάλνπ θαη άιινηε σο απιφ. Πρ ν ΠηΓ δξα σο
απιφ ζηελ έθδνζε νξηζκέλσλ πξάμεσλ πνπ δελ απαηηνχλ πξνζππνγξαθή θαη σο ζχλζεην φηαλ πξνζππνγξαθεί.
 Απηνηειή θαη κε απηνηειή. ΋ια ηα απιά φξγαλα είλαη θαη απηνηειή, αιιά ηα ζχλζεηα θαη ηα κε απηνηειή
δηαθέξνπλ. Σα κε απηνηειή εθθξάδνπλ ηε βνχιεζή ηνπο επίζεο κφλα ηνπο, αιιά απηή δελ γίλεηαη βνχιεζε ηνπ
θξάηνπο, δειαδή θαλφλαο δηθαίνπ, παξά κφλν ζε ζπλδπαζκφ κε ηε βνχιεζε άιινπ νξγάλνπ. ΢πλήζσο νη δχν
βνπιήζεηο ζπκπίπηνπλ.
 Αλαδεηθλχνληα θαη αλαδεηθλπφκελα. Σελ ηδηφηεηα ηνπ νξγάλνπ ηελ απνθηνχλ ηα θπζηθά πξφζσπα απεπζείαο απφ ην
΢χληαγκα είηε ηελ απνλέκνπλ ζε άιια φξγαλα. Σν ΢χληαγκα θαζνξίδεη ηνπο πξνζσπηθνχο θνξείο κφλν νξηζκέλσλ
άκεζσλ νξγάλσλ θαη ηνπιάρηζηνλ ηνπ θπξίαξρνπ νξγάλνπ. Απηά ηα φξγαλα πνπ ιέγνληαη αλαδεηθλχνληα, πξέπεη ελ
ζπλέρεηα λα θαζνξίζνπλ ηνπο πξνζσπηθνχο θνξείο άιισλ άκεζσλ νξγάλσλ, πνπ ιέγνληαη αλαδεηθλπφκελα. Πρ ε
βνπιή αλαδεηθλχεη ηνλ ΠηΓ αιιά απηφο έρεη ηελ αξκνδηφηεηα λα δηαιχεη ηε βνπιή.
 Μνλνπξφζσπα θαη ζπιινγηθά. Ζ δηάθξηζε είλαη πξνθαλήο. ΢ηα ζπιινγηθά φξγαλα, ε θξαηηθή βνχιεζε
ζρεκαηίδεηαη κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπο κε θαλφλεο ζπλήζσο πιεηνςεθίαο θαη απαξηίαο. Σν ίδην ην θπζηθφ πξφζσπν
κπνξεί φκσο λα δξα άιινηε σο κνλνπξφζσπν φξγαλν θαη άιινηε σο κέινο ζπιινγηθνχ.
 Ννκνζεηηθά, εθηειεζηηθά θαη δηθαζηηθά.
Ζ ΜΟΡΦΖ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢
ΣΗ ΢ΖΜΑΗΝΔΗ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ
Ζ έλλνηα ηνπ πνιηηεχκαηνο πεξηιακβάλεη κφλν ηα ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία ηνπ νπζηαζηηθνχ ΢πληάγκαηνο. Με άιια ιφγηα ην
πνιίηεπκα απνηειεί ηνλ ζθειεηφ ηνπ νπζηαζηηθνχ ΢πληάγκαηνο. Δηδηθφηεξα, ην ζχζηεκα ζρεκαηηζκνχ ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο
νλνκάδεηαη κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο. Σα ππφινηπα ζηνηρεία απνηεινχλ ηηο νξγαλσηηθέο βάζεηο (ή ζεκειηψδεηο αξρέο) ηνπ
πνιηηεχκαηνο.
Γηα παξάδεηγκα, νιφθιεξε ε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε ηνπ 1986 ή ηνπ 2001 δελ κεηαβάιιεη ην πνιίηεπκα. Αληίζεηα ε
θαηάξγεζε ηεο Γεξνπζίαο, ην 1935 απνηειεί αθφκε θαη κφλε ηεο, κεηαβνιή ηνπ ηφηε πνιηηεχκαηνο.
Σε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο ηελ θαζνξίδεη ε θχζε ηνπ θπξίαξρνπ νξγάλνπ δει ην πνηνο απνηειεί ην θπξίαξρν φξγαλν ζην
ζπγθεθξηκέλν θξάηνο.
Ζ ΠΑΡΑΓΟ΢ΗΑΚΖ ΓΗΓΑ΢ΚΑΛΗΑ
Ζ αξηζηνηειηθή δηάθξηζε
Ζ θιαζηθή ηαμηλφκεζε ησλ κνξθψλ ηνπ πνιηηεχκαηνο νθείιεηαη ζηνλ Αξηζηνηέιε. Ο Αξηζηνηέιεο δηαπηζηψλεη φηη
θαζνξηζηηθή ζεκαζία γηα ην θξάηνο έρεη απηφ πνπ ζήκεξα νλνκάδνπκε θπξίαξρν φξγαλν θαη φηη θαηά αλάγθε φζνη πξαγκαηηθά
έρνπλ ηελ θπξηαξρία κέζα ζην θξάηνο είλαη ή έλαο ή νιίγνη ή πνιινί. Ο Αξηζηνηέιεο ρξεζηκνπνηεί δει ηππηθφ θξηηήξην ηελ
αξηζκεηηθή ζπγθξφηεζε ηνπ θπξίαξρνπ νξγάλνπ.
΋ηαλ ην θπξίαξρν φξγαλν είλαη έλαο ε νξζή κνξθή πνιηηεχκαηνο είλαη βαζηιεία ελψ κε παξεθβάζεηο, ηπξαλλίδα.
΋ηαλ ην θπξίαξρν φξγαλν είλαη νιίγνη ε νξζή κνξθή είλαη αξηζηνθξαηία ελψ κε παξεθβάζεηο, νιηγαξρία.
΋ηαλ ην θπξίαξρν φξγαλν είλαη πνιινί ε νξζή κνξθή είλαη πνιηηεία ελψ κε παξεθβάζεηο, δεκνθξαηία.
ΟΗ ΢ΤΓΥΡΟΝΔ΢ ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢
Γεκνθξαηηθή θαη απηαξρηθή κνξθή πνιηηεχκαηνο
Ζ κνξθή πνιηηεχκαηνο θαζνξίδεηαη εδψ κε θξηηήξην λνκηθφ, ηελ ειεπζεξία. Οη άλζξσπνη είλαη ειεχζεξνη φηαλ ππφθεηληαη κφλν
ζηε βνχιεζε ηε δηθή ηνπο θαη φρη θάπνηνπ άιινπ. Οη άλζξσπνη ππφθεηληαη, φκσο, ζηνπο θαλφλεο δηθαίνπ. ΋ηαλ ηνπο θαλφλεο
ηνπο παξάγνπλ φινη αθξηβψο ππφθεηληαη ζε απηνχο, ηφηε νη ζπγθεθξηκέλνη άλζξσπνη είλαη ειεχζεξνη θαη επηθξαηεί ζχζηεκα
απηνλνκίαο. ΋ηαλ αληίζεηα ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ ηνπο παξάγνπλ άιινη θαη δελ ππάξρεη ζχκπησζε βνπιήζεσο φζσλ ηνπο
παξάγσλ θαη φζσλ ππφθεηληαη ζε απηνχο, ηφηε φζνη ππφθεηληαη ζηνπο θαλφλεο δελ είλαη ειεχζεξνη θαη επηθξαηεί ζχζηεκα
εηεξνλνκίαο.
Φηιειεχζεξε θαη νινθιεξσηηθή κνξθή πνιηηεχκαηνο
Κξηηήξην εδψ δελ είλαη ην πνηνο παξάγεη ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ αιιά ε έθηαζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ ηνπο πεδίνπ δει ην ηη
ξπζκίδνπλ θαη κέρξη πνηνπ ζεκείνπ. ΋ηαλ ε έλλνκε ηάμε ξπζκίδεη κφλν νξηζκέλα ζέκαηα θαη απηά κφλν ζηηο αδξέο γξακκέο
ηνπο, ψζηε ηα πιείζηα λα ηα ξπζκίδεη ε ηδησηηθή απηνλνκία, ηφηε ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο είλαη θηιειεχζεξε. Αληίζεηα, φηαλ
ε πνιηηηθή εμνπζία ηείλεη λα ηα ξπζκίδεη φια, ή πάλησο ηα πεξηζζφηεξα, θαη αθήλεη ζηελ ηδησηηθή απηνλνκία δει ζηελ
ειεπζεξία ησλ αηφκσλ, πνιχ ζηελφ πεξηζψξην ηφηε ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο είλαη νινθιεξσηηθή.
Κνηλσλία ησλ πνιηηψλ είλαη ην ζχλνιν ησλ αλζξψπσλ, φηαλ ην παξαηεξνχκε αλεμάξηεηα απφ ην θξάηνο. ΋ηαλ ην θξάηνο θαη ε
θνηλσλία ησλ πνιηηψλ παξακέλνπλ δηαθξηηά, ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο είλαη θηιειεχζεξε. Αληίζεηα, είλαη νινθιεξσηηθή,
φηαλ ην θξάηνο ηείλεη λα θαηαιάβεη φιε ηε ζθαίξα ηεο θνηλσλίαο ησλ πνιηηψλ.
Πνιπαξρηθή θαη κε πνιπαξρηθή κνξθή πνιηηεχκαηνο
Κξηηήξην εδψ είλαη ην αλ ν αγψλαο γηα ηελ εμνπζία έρεη νξγαλσζεί λνκηθά. ΋ηαλ ζπκβαίλεη θάηη ηέηνην, ε κνξθή ηνπ
πνιηηεχκαηνο είλαη πνιπαξρηθή. Αληίζεηα, φηαλ απηφο ν αγψλαο απαγνξεχεηαη λνκηθά, ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο είλαη κε
πνιπαξρηθή ή κνλναξρηθή ή κνληζηηθή.
Μνξθή πνιηηεχκαηνο κε ζπγθεληξσκέλε θαη κε ρσξηζκέλε εμνπζία
Κξηηήξην εδψ είλαη νη ξπζκηζηηθέο αξκνδηφηεηεο ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ. Άιινηε φιε ε εμνπζία ζπγθεληξψλεηαη ζηα ρέξηα
κφλν ελφο αλζξψπνπ ή ελφο ζπλφινπ αλζξψπσλ θαη άιινηε ρσξίδεηαη ζηα ρέξηα πεξηζζνηέξσλ αλζξψπσλ ή νκάδσλ, πνπ
κπνξνχλ λα αληηηαρζνχλ ν έλαο ζηνλ άιιν θαη βξίζθνληαη κεηαμχ ηνπο ζε δηαξθή δηαπξαγκάηεπζε.
΢ήκεξα ζηνλ επξσπατθφ πνιηηηζκφ πνπ δελ πεξηνξίδεηαη ζηελ Δπξψπε, αιιά θαη πέξα απφ απηφλ, πξνβάιιεη, ηνπιάρηζηνλ σο
ηδεψδεο, κνξθή πνιηηεχκαηνο δεκνθξαηηθή, θηιειεχζεξε, πνιπαξρηθή θαη κε ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ. Απηή είλαη ε ζχγρξνλε
δεκνθξαηία.
ΟΗ ΢ΤΝΖΘΔ΢ΣΔΡΟΗ ΣΤΠΟΗ
 Οη ηζηνξηθνί ηχπνη.
 Οη de facto θπβεξλήζεηο. ΋ηαλ ηδξχεηαη έλα λέν θξάηνο πρ ε Διιάο ην 1821 ή φηαλ θαηαιχεηαη έλα πνιίηεπκα,
δεκηνπξγείηαη έλα λέν πνιίηεπκα. Μνηξαία, ε πξνέιεπζή ηνπ είλαη παξάλνκε, αιιά εθφζνλ ε λέα ελ ηνηο πξάγκαζη
θαηάζηαζε ζηαζεξνπνηεζεί, ζρεκαηίδεη κία έλλνκε ηάμε. Αλ απνηχρεη ε θαηάζηαζε πνπ επηθξαηεί απνθαζίδεη θαηά
πφζνλ αλαγλσξίδεη ηηο πξάμεηο πνπ εμέδσζε ε de facto θπβέξλεζε (εδψ ν φξνο θπβέξλεζε είλαη πνιχ επξχηεξνο απφ
ην νκψλπκν φξγαλν ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο). Μνινλφηη ε de facto θπβέξλεζε ζεσξείηαη παξάλνκε, ην
γεγνλφο φηη επί νξηζκέλν ρξνληθφ δηάζηεκα έρεη απνθηήζεη εμνπζία δελ είλαη δπλαηφ λα αγλνεζεί.
Ζ de facto θπβέξλεζε ηείλεη πάληνηε λα γίλεη de jure, λα κνληκνπνηεζεί. Απηφ γίλεηαη νπσζδήπνηε κε ηελ πάξνδν ηνπ
ρξφλνπ. ΢πρλά κηιάκε γηα de facto θπβεξλήζεηο κφλν φηαλ νδεγνχλ ζε δεκνθξαηία.
Ζ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ
Ζ δεκνθξαηία ζηελ αξραηφηεηα θαη ζηνπο λεφηεξνπο ρξφλνπο
Ζ δεκνθξαηία ηεο αξραηφηεηαο θαη ε δεκνθξαηία ησλ λεφηεξσλ ρξφλσλ είλαη νπζησδψο παξφκνηεο. Δληνχηνηο έρνπλ νξηζκέλεο
ραξαθηεξηζηηθέο δηαθνξέο. Ζ αξραία δεκνθξαηία είλαη κεηνςεθηθή δει νη κέηνηθνη, νη δνχινη θαη νη γπλαίθεο δελ κεηέρνπλ
ζηνπο ζεζκνχο. Δίλαη άκεζε πξάγκα πνπ νμχλεη ηνλ κεηνςεθηθφ ηεο ραξαθηήξα. Αιιά πξσηίζησο ε δεκνθξαηία θαηά ηελ
αξραηφηεηα δελ είλαη θηιειεχζεξε.
Ζ επηθξάηεζε ηεο δεκνθξαηηθήο ηδενινγίαο
Σν πεξηερφκελν ηεο λεφηεξεο δεκνθξαηίαο ην δηακνξθψλνπλ δχν παξάγνληεο, νη αγγιηθνί ζεζκνί θαη ε πνιηηηθή θηινζνθία ηνπ
18νπ αηψλα, πνπ ζεσξνχληαη κάιηζηα έκκεζεο πεγέο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ φισλ ησλ δεκνθξαηηθψλ θξαηψλ. Ζ Αγγιία
ζθπξειαηεί εκπεηξηθά ην λνκηθφ πεξηερφκελν ηεο λεφηεξεο δεκνθξαηίαο θαη ιχλεη πξψηε, κε ηνπο ζεζκνχο πνπ επηλνεί, ην
πξφβιεκα ηεο πνιηηηθήο ειεπζεξίαο. Σν αγγιηθφ πνιίηεπκα είλαη ην ππφδεηγκα φισλ ησλ δεκνθξαηηθψλ θξαηψλ. Ζ πνιηηηθή
θηινζνθία ηνπ δηαθσηηζκνχ, φπσο δηαηππψλεηαη ζηα ζπληαγκαηηθά θείκελα θαη ηηο δηαθεξχμεηο ησλ επαλαζηάζεσλ ηνπ 18νπ αη
αιιά θαη ηνπ 19νπ αη πξνζθέξεη ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηεο λεφηεξεο δεκνθξαηίαο.
Απφ ην αγγιηθφ πνιίηεπκα πξνέξρεηαη ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα, αιιά θαη ε θπβέξλεζε θαη ε ππνπξγηθή επζχλε πνπ
φκσο είλαη ραξαθηεξηζηηθά κφλν ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο. Σα θείκελα ησλ κεγάισλ επαλαζηάζεσλ πεξηιακβάλνπλ
ηελ εζληθή ή ιατθή θπξηαξρία, ηνλ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ, ηελ πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ θαη ηελ ππεξνρή ηνπ
΢πληάγκαηνο έλαληη ησλ λφκσλ.
Σν πνιίηεπκα ζηε Γπηηθή Δπξψπε γίλεηαη πξψηα αληηπξνζσπεπηηθφ, χζηεξα θηιειεχζεξν θαη ηειηθά δεκνθξαηηθφ.
΢ήκεξα ε δεκνθξαηία ηαπηίδεηαη κε ηε θηιειεχζεξε δεκνθξαηία πνπ είλαη πνιπαξρηθή θαη κε ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ.
Πξνβιήκαηα ηεο θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίαο
Ζ δεκνθξαηία είλαη εμαηξεηηθά εππαζήο εμαηηίαο ησλ ηδίσλ ησλ αξρψλ ηεο. Δπεηδή πξνζηαηεχεη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ,
επηηξέπεη ηε ρξήζε ηνπο θαη γηα ζθνπνχο αληίζεηνπο πξνο ηηο αξρέο ηεο. Έηζη θηλδπλεχεη νιφθιεξν ην ζχζηεκα, δει θαη ν
δεκνθξαηηθφο θαη ν θηιειεχζεξνο ραξαθηήξαο ηνπ.
Σνχην ζπκβαίλεη θαη κε ηα πνιηηηθά θαη κε ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα πρ ν Υίηιεξ αλέ3βεθε ζηελ εμνπζία κε λφκηκν ηξφπν. ΢ε
πνιχ κηθξφηεξν βαζκφ, ε νηθνλνκηθή ειεπζεξία κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ηφζν κεγάιε ζπγθέληξσζε ηνπ πινχηνπ πνπ φρη κφλν
ε ηζφηεηα λα θαηαληά εληειψο ζεσξεηηθή, αιιά θαη λα ζρεκαηίδεηαη νηθνλνκηθή νιηγαξρία θαη απηή λα ειέγρεη φιν ην πνιηηηθφ
πξνζσπηθφ.
ΟΗ ΜΟΝΟΚΡΑΣΗΔ΢
Σα είδε ηεο κνλνθξαηίαο
Γηαθξίλνπκε αθελφο ηηο θιαζηθέο κνλνθξαηίεο, πνπ είλαη ε απφιπηε κνλαξρία, ε ηπξαλλίδα θαη ε πξνζσξηλή δηθηαηνξία θαη
αθεηέξνπ ηηο ζχγρξνλεο, πνπ είλαη ε ιατθή κνλνθξαηία θαη ε ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία. ΢ε φιεο ηηο κνξθέο ππάξρεη κφλν έλα
άκεζν φξγαλν.
Ζ απφιπηε κνλαξρία
Σα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηεο απφιπηεο κνλαξρίαο είλαη φηη ε δηαδνρή ζηνλ ζξφλν ππφθεηηαη ζε δεδνκέλνπο θαλφλεο πνπ ν
κνλάξρεο δελ κπνξεί λα αιιάμεη θαη φηη ε εμνπζία ηνπ ειέσ ζενχ κνλάξρε ππφθεηηαη ζηνπο ζεκειηψδεηο λφκνπο ηνπ βαζηιείνπ.
Ζ ηπξαλλίδα
΢ε αληίζεζε κε ηελ απφιπηε κνλαξρία, ηελ ηπξαλλίδα ραξαθηεξίδεη ε απζαηξεζία θαη ζηελ πξνέιεπζε θαη ζηε κεηαβίβαζε θαη
ζηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο.
Ζ πξνζσξηλή δηθηαηνξία
΢ηε δηθηαηνξία κε ηε ξσκατθή ζεκαζία ηνπ φξνπ ε εμνπζία ζπγθεληξψλεηαη ζηα ρέξηα ελφο, αιιά ηνχην γίλεηαη ζχκθσλα κε
ηνπο ηζρχνληεο θαλφλεο δηθαίνπ, πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζζνχλ έθηαθηεο αλάγθεο ηνπ θξάηνπο θαη πάληνηε γηα
πεξηνξηζκέλν ρξφλν. Ζ ζπγθέληξσζε ηεο εμνπζίαο ζπλεπηθέξεη αλαζηνιή αηνκηθψλ δηθαησκάησλ. ΋ηαλ ε θξίζε ηειεηψλεη, ηα
δηάθνξα φξγαλα ηνπ θξάηνπο αλαθηνχλ ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπο θαη νη πνιίηεο ηα δηθαηψκαηά ηνπο. Απηή ε δηθηαηνξία, πνπ
πξνυπνζέηεη εληνλφηαηε θξίζε, δηαθέξεη απφ ηελ απφιπηε κνλαξρία, πνπ δελ πεξηνξίδεηαη ρξνληθά, θαη απφ ηελ ηπξαλλίδα πνπ
έρεη απζαίξεηε πξνέιεπζε.
Ζ ιατθή κνλνθξαηία
Δδψ ε ζπγθέληξσζε ηεο εμνπζίαο ζηα ρέξηα ελφο έρεη ραξαθηήξα κφληκν. Ο νδεγεηήο πξνζσπνπνηεί ηελ θξαηηθή εμνπζία θαη
ζεσξείηαη φηη εθθξάδεη ηνλ ιαφ θαη δελ ηνπ επηβάιιεηαη. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο, ζπκβαίλεη αθξηβψο ην αληίζεην. Ο ιαφο
απιψο πξνζρσξεί νκνζχκσο θαη ελ αλάγθε δηα ηεο βίαο. Ζ ιατθή κνλνθξαηία δηαθέξεη απφ ηηο θιαζηθέο φπνπ ν ιαφο απιψο
θπβεξλάηαη εθ ησλ άλσ.
Ζ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία
΋ηαλ ην πθηζηάκελν πνιίηεπκα θαίλεηαη φηη δελ επηβάιιεηαη θαη δελ επηιχεη ηα πξνβιήκαηα ηνπ θξάηνπο, ηφηε ζπρλά
θαηαιακβάλεη ηελ εμνπζία ν ζηξαηφο πνπ απνηειεί ηελ πην ζχγρξνλε πξαγκαηηθή δχλακε ζε θνηλσλίεο αθφκε ππναλάπηπθηεο.
Μέζα ζηνλ ζηξαηφ μερσξίδεη έλαο άλδξαο θαη ζπγθεληξψλεη ζηα ρέξηα ηνπ φιε ηελ εμνπζία, αλ θαη δελ απνθιείνληαη
νιηγαξρηθά ζηνηρεία ζην πνιίηεπκα. Άιισζηε ε ηζπαληθή ιέμε ρνχληα ζεκαίλεη επηηξνπή.
Ζ ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία είλαη ζπρλά ππνθαηάζηαην ηεο παξαδνζηαθήο απφιπηεο κνλαξρίαο, φηαλ απηή ζεσξείηαη πιένλ
μεπεξαζκέλε.
ΟΗ ΟΛΗΓΟΚΡΑΣΗΔ΢
Σα είδε ηεο νιηγνθξαηίαο
Ο φξνο νιηγνθξαηία είλαη πξνηηκφηεξνο απφ ηνλ αξραίν νιηγαξρία δηφηη δελ εκπεξηέρεη αμηνιφγεζε.
Γηαθξίλνπκε ηελ αξηζηνθξαηία θαη ηελ ηηκεκαηηθή νιηγνθξαηία. Καη ζηηο δχν πεξηπηψζεηο φινηφζνη έρνπλ ηελ ηζαγέλεηα δελ
είλαη απηνδηθαίσο ελεξγνί πνιίηεο.
Ζ αξηζηνθξαηία
Ζ αξηζηνθξαηηθή ηάμε δεκηνπξγείηαη ζπλήζσο χζηεξα απφ πνιέκνπο θαη θαηαθηήζεηο, πνπ ζρεκαηίδνπλ ηηο κεγάιεο
ηδηνθηεζίεο. Ζ αξηζηνθξαηία ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ ηδηνθηεζία ηεο γεο.
Ζ ηκεκαηηθή νιηγνθξαηία
Δδψ νη λνκηθνί θαλφλεο εμαξηνχλ απφ έλα ηίκεκα ην εθινγηθφ δηθαίσκα, δει ηελ ηδηφηεηα ηνπ κέινπο ηνπ θπξίαξρνπ νξγάλνπ.
ΣΑ ΜΔΗΚΣΑ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΑ
Σα είδε ηνπ κεηθηνχ πνιηηεχκαηνο
Γηαθξίλνληαη αλάινγα κε ηελ πξνέιεπζε ηνπ ραξαθηήξα ηνπο. Αιιά είλαη κεηθηά ζχκθσλα κε ηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε
ζπζηεκαηηθή ηνπο νξγάλσζε θαη άιια έγηλαλ απφ ηηο πεξηζηάζεηο θαηά ηελ ηζηνξηθή εμέιημε. Άιια είλαη κεηθηά ζχκθσλα κε
ηηο αξρέο πνπ δηέπνπλ ηε ζπζηεκαηηθή ηνπο νξγάλσζε θαη άιια έγηλαλ απφ ηηο πεξηζηάζεηο θαηά ηελ ηζηνξηθή εμέιημε.
Ζ πεξηνξηζκέλε (ή ζπληαγκαηηθή) κνλαξρία
Ζ εμνπζία παξακέλεη ζηα ρέξηα ελφο, αιιά ε άζθεζή ηεο ηελ πεξηνξίδνπλ άιια δχν φξγαλα, ε άλσ βνπιή κε ηελ νπνία
ζπκκεηέρεη ζηελ εμνπζία ε αξηζηνθξαηία ηεο θαηαγσγήο θαη ε θάησ βνπιή ηελ νπνία αλαδεηθλχνπλ ζπλήζσο κφλν φζνη
θαιχπηνπλ ην εθινγηθφ ηίκεκα.
Ο δπαδηθφο (ή νξιεαληθφο) θνηλνβνπιεπηηζκφο
Απηή ε κεηθηή κνξθή πνιηηεχκαηνο απνηειεί ηελ εμέιημε ηεο πεξηνξηζκέλεο κνλαξρίαο θαη έρεη ηα ίδηα ζηνηρεία κε απηή, αιιά
ζε δεκνθξαηηθφηεξν ζπζρεηηζκφ. Ζ θπβέξλεζε εμαξηάηαη απφ ηελ εκπηζηνζχλε φρη κφλν ηνπ κνλάξρε αιιά θαη ηνπ
θνηλνβνπιίνπ. Αλ ράζεη ηε κία, πέθηεη. Σν θνηλνβνχιην πάλησο δελ είλαη ζηελ πξάμε ηζρπξφ. Ζ θάησ βνπιή έρεη αθφκε
ακθίβνιε λνκηκνπνίεζε θαη ζπρλά δελ έρεη ζρεκαηηζκέλε πιεηνςεθία.
Ο δεκνθξαηηθφο θαηζαξηζκφο
Δδψ ν αξρεγφο ηνπ θξάηνπο αζθεί ηελ εμνπζία ζην φλνκα ηνπ ιανχ, πνπ ηνπ ηελ εκπηζηεχεηαη κε πξνζσπηθφ δεκνςήθηζκα θαη
ελίνηε ηνπ ηελ αλαλεψλεη κε ηνλ ίδην ηξφπν. Ο θαίζαξαο εκθαλίδεηαη σο ν εθιεθηφο ηνπ ιανχ, ζεκαηνθχιαθαο ηεο θπξηαξρίαο
ηνπ θαη εληνινδφρνο νπ δηεμάγεη ηηο ππνζέζεηο ηνπ θαηά ηελ ηεθκαηξφκελε ζέιεζή ηνπ. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα, φκσο, έλαο
άλδξαο ζπγθεληξψλεη ζηα ρέξηα ηνπ φιε ηελ εμνπζία ή ζρεδφλ φιε, δηφηη ν ιαφο εθθξάδεη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ κε κία πξάμε
γηα φια αλεμαηξέησο ηα ζέκαηα.
Μεηθηά πνιηηεχκαηα κε ζεκείν αλαθνξάο ηε δεκνθξαηία
Δθηξνπή απφ ηε δεκνθξαηία απνηειεί ν λνηηνακεξηθαληθφο πξνεδξηζκφο. Δθεί ν ΠηΓ ζπρλά θεξχζζεη θαηάζηαζε αλάγθεο
ρσξίο ρξνληθφ πεξηνξηζκφ θαη ελίνηε ρξεζηκνπνηεί λνκηθά κέζα ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηήκαηνο, γηα λα αιινηψλεη ην
πνιίηεπκα.
Μεηθηά πνιηηεχκαηα κε κνλνθξαηηθή πξνέιεπζε

Σνλ ακηγή ηεο ραξαθηήξα ηνλ ράλεη ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ηηο ιατθέο δεκνθξαηίεο κεηά ηνλ
ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ.
Ζ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΗΑ ΣΧΝ ΑΣΟΜΗΚΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ
ΟΗ ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΔ΢ ΒΑ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Σα ζεκαληηθφηεξα ζηνηρεία ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο πνπ δελ πεξηιακβάλνληαο ζηε κνξθή ηνπ θαη απνηεινχλ ηηο
νξγαλσηηθέο ηνπ βάζεηο είλαη ηξία:
- ε πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ
- ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα θαη
- ν ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ.
Αλ ράζνπλ κία απφ απηέο, παχνπλ λα είλαη δεκνθξαηηθά ηα πνιηηεχκαηα.
Ζ ΠΔΜΠΣΟΤ΢ΗΑ ΣΖ΢ ΦΗΛΔΛΔΤΘΔΡΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢

Σν θνηλσληθφ ζπκβφιαην
Ζ θπξηφηεξε θηινζνθηθή ζεκειίσζε ηνπ θξάηνπο γίλεηαη απφ ηε ζεσξία ηνπ θνηλσληθνχ ζπκβνιαίνπ, πνπ έρεη ηηο ξίδεο ηεο ζην
θπζηθφ δίθαην. Σελ εθθξάδνπλ θαηά ηνλ 17ν θαη 18ν αηψλα, ηδίσο ν Υφκπο θαη ν Ρνπζζψ, ηνπ νπνίνπ νη ηδέεο έρνπλ ηε
κεγαιχηεξε απήρεζε.
Ζ ζεσξία ηνπ θνηλσληθνχ ζπκβνιαίνπ απνηειεί λνκηθή θαηαζθεπή. Κνηλσληθφ ζπκβφιαην δελ έρεη γίλεη πνηέ. Σνλίδεη φηη νη
άλζξσπνη επηβηψλνπλ κφλν φηαλ ζρεκαηίδνπλ θνηλσλία θαη δνπλ καδί, θαη πξνζθέξεη λνκηθή εμήγεζε ζην θξάηνο. Καηά ηε
ζεσξία απηή, ε θχζε πιάζεη ηνπο αλζξψπνπο ειεχζεξνπο θαη ίζνπο. ΢ε απηή ηε θπζηθή θαηάζηαζε δελ ππάξρεη θαλέλαο
θνηλσληθφο δεζκφο θαη ηίπνηε δελ εκπνδίδεη ηελ ειεπζεξία ησλ αλζξψπσλ. Γηα απηφ φκσο νη ηζρπξφηεξνη θαηαπηέδνπλ ηνπο
αζζελέζηεξνπο ψζηε ε θπζηθή θαηάζηαζε δηαζηξέθεηαη πέξα γηα πέξα. Σφηε, γηα λα αλαθηήζνπλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο, νη
άλζξσπνη ζπλάπηνπλ, κε ηε ζέιεζή ηνπο, ζχκβαζε, ην θνηλσληθφ ζπκβφιαην, θαη ζρεκαηίδνπλ κηα αλψηεξε εμνπζία
επηθνξηηζκέλε λα ηνπο πξνζηαηεχεη θαη λα ηνπο εμαζθαιίδεη εηξήλε θαη ηάμε. Καηά ηνλ Υφκπο, ηελ αλαζέηνπλ, κηα γηα πάληα,
ζηνλ απφιπην κνλάξρε. Καηά ηνλ Λνθ, ηα άηνκα θξαηνχλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο θαη κπνξνχλ λα αξλεζνχλ ηελ ππαθνή ηνπο, αλ
νη αληηπξφζσπνη ηνπ ιανχ ππεξβνχλ ηα φξηά ηνπο. Καηά ηνλ Ρνπζζψ, ηέινο, κε ην θνηλσληθφ ζπκβφιαην νη άλζξσπνη
ππάγνληαη ζηε γεληθή ζέιεζε, πνπ ελδέρεηαη λα δηαθέξεη απφ ηελ αηνκηθή ζέιεζε θαζελφο. Ζ γεληθή ζέιεζε απνηειεί ην
ζεσξεηηθφ ζεκέιην ηνπ θξάηνπο θαη ηεο θπξηαξρίαο θαη εθθξάδεηαη κε ηνλ λφκν. Με ηελ ππνηαγή ηνπ ζηε γεληθή ζέιεζε ην
άηνκν μαλαγίλεηαη ειεχζεξν θαη ίζν.
Σα αηνκηθά δηθαηψκαηα, ηειηθφ αίηην γηα ηελ νξγάλσζε ηεο δεκνθξαηίαο
Ηζηνξηθά, νη ιανί πξψηα δηεθδηθνχλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο. Οη κεγάιεο επαλαζηάζεηο ηνπ 17 νπ θαη 18νπ αηψλα γίλνληαη γηα ηα
αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη πξνπάλησλ γηα ηελ ηζφηεηα.
Οη ιανί δελ δηεθδηθνχλ αθεξεκέλσο κηα γεληθή ειεπζεξία αιιά ζπγθεθξηκέλα αηνκηθά δηθαηψκαηα κε εηδηθφ πεξηερφκελν.
Ζ αλαγλψξηζε θαη ε πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ απνηειεί ηελ πξψηηζηε νξγαλσηηθή βάζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ
πνιηηεχκαηνο. Υσξίο απηή, ην πνιίηεπκα δελ είλαη δεκνθξαηηθφ θαη, αθξηβέζηεξα, δελ είλαη θηιειεχζεξν.
Ζ ΘΔΜΔΛΗΧ΢Ζ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΚΔΝΣΡΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ζ ιατθή θπξηαξρία
Ζ ζεσξία ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο απνηειεί εθαξκνγή ησλ ηδεψλ ηνπ Ρνπζζψ γηα ην θνηλσληθφ ζπκβφιαην. Αθνχ νη άλζξσπνη
γελλψληαη ίζνη θαη ειεχζεξνη, ε θπξηαξρία αλήθεη ζε φινπο ηνπο πνιίηεο ζηνλ ιαφ. Κάζε πνιίηεο έρεη έλα θνκκαηάθη ηεο
θπξηαξρίαο ίζν κε ην θνκκαηάθη θάζε άιινπ. Αθνχ νη πνιίηεο έρνπλ έλα θνκκαηάθη θπξηαξρίαο, πξέπεη λα ηελ αζθνχλ νη ίδηνη
θαη λα κεηέρνπλ ζηε ιήςε φισλ ησλ απνθάζεσλ.
Ζ ιατθή θπξηαξρία έρεη ζπγθεθξηκέλεο λνκηθέο ζπλέπεηεο. Αθνχ είλαη αλαπαιινηξίσηε θαη απαξάγξαπηε, θάζε πνιίηεο ηελ
αζθεί ν ίδηνο γηα φιεο ηηο απνθάζεηο πνπ ιακβάλνληαη.
Ζ εζληθή θπξηαξρία
Με ηε ζεσξία ηεο εζληθήο θπξηαξρίαο, ην θξάηνο δελ ηαπηίδεηαη πιένλ κε ηνλ κνλάξρε αιιά κε ην έζλνο. Ζ θπξηαξρία δελ
αλήθεη αθφκε ζε άηνκα. Δπεηδή φκσο ην έζλνο δελ κπνξεί λα ηελ αζθεί κφλν ηνπ, ηελ αζθεί κε ηνπο αληηπξνζψπνπο ηνπ. Ζ
ηδηφηεηα ηνπ αληηπξνζψπνπ κπνξεί λα αλαγλσξηζηεί θαη ζην πξφζσπν ηνπ βαζηιέα.
Ο ζπκβηβαζκφο ησλ δχν ζεσξηψλ
Οη Άγγινη κε ην πξαθηηθφ ηνπο πλεχκα απνθεχγνπλ ηε ζεσξεηηθή έξηδα. Γηα απηνχο ε θπξηαξρία αλήθεη ζην θνηλνβνχιην κε
ηηο δχν βνπιέο, κέξνο ηνπ νπνίνπ είλαη θαη ν βαζηιηάο δει αλήθεη ζε φινπο ηνπο παξάγνληεο ηνπ πνιηηηθνχ παηρληδηνχ. Αθφκε
θαη ζηε Γαιιία κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, ε δηάζηαζε εζληθή θαη ιατθήο θπξηαξρίαο έρεη ακβιπλζεί.
ΣΟ ΑΝΣΗΠΡΟ΢ΧΠΔΤΣΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ
Ζ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΚΑΣΑ ΑΡΥΖ ΑΝΣΗΠΡΟ΢ΧΠΔΤΣΗΚΖ

Γηάθξηζε ησλ εμνπζηψλ
Απφ ηε ζηηγκή πνπ ν ιαφο έρεη κέζα ζην θξάηνο ηελ αλψηαηε εμνπζία –ή ηελ θπξηαξρία, αλ ην θξάηνο είλαη θπξίαξρν-
πξνθχπηεη ην πξφβιεκα πνηνο ηελ αζθεί. Σελ αζθεί ν ίδηνο ν ιαφο, νπφηε ε δεκνθξαηία είλαη άκεζε ή έλα ζψκα αληηπξνζψπσλ
ηνπ ιανχ, νπφηε ε δεκνθξαηία ραξαθηεξίδεηαη αληηπξνζσπεπηηθή ή άιινηε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζψκα θαη άιινηε απεπζείαο ν
ιαφο νπφηε ην ζχζηεκα είλαη εκηαληηπξνζσπεπηηθφ.
Ζ ζχγρξνλε δεκνθξαηία είλαη αληηπξνζσπεπηηθή.
Ζ δηακφξθσζε ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ΘΔΜΑ 2005
Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα εκθαλίδεηαη θαη αλαπηχζζεηαη ζηελ Αγγιία. Πάληνηε δίπια ζηνπο Άγγινπο βαζηιείο ππήξρε
έλα ζπκβνχιην πνπ ηνπο βνεζνχζε ζηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο, αιιά ζπγρξφλσο θαη ηελ πεξηφξηδε θάπσο. Μεηά ηε λνξκαλδηθή
θαηάθηεζε, πεξί ηα κέζα ηνπ 12νπ αη απηφ ην φξγαλν νλνκάδεηαη Magnun Concilium. Μεηά ηε Magna Charta, κεηέρνπλ ζε
απηφ θαη αληηπξφζσπνη ησλ θνηλνηήησλ ηεο ρψξαο.
΢ηελ πξάμε ην θνηλνβνχιην γίλεηαη απαξαίηεηνο παξάγσλ γηα ηε ιεηηνπξγία ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ, δηφηη εγθξίλεη ηνπο
θφξνπο θαη βαζκεδφλ κεηέρεη ζηελ παξαγσγή ησλ λφκσλ. Σνλ 17 ν αη ην θνηλνβνχιην ζπγθξνχεηαη κε ηνλ βαζηιέα, ληθά θαη ηνλ
ππνρξεψλεη λα ηεξεί φρη κφλν ην θνηλνδίθαην, πνπ είλαη εζηκηθφ, αιιά θαη ηνπο λφκνπο, δει ηνπο αλψηεξνπο θαλφλεο δηθαίνπ,
ησλ νπνίσλ ην πεξηερφκελν ην νξίδεη ην ίδην ην θνηλνβνχιην. Ο βαζηιέαο θαη ε εθηειεζηηθή εμνπζία ππφθεηληαη ζηελ θπξηαξρία
ηνπ λφκνπ (Rule of law) ελψ ην θνηλνβνχιην γίλεηαη θπξίαξρν φξγαλν.
Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα είλαη αξρηθά νιηγνθξαηηθφ δηφηη κηθξφ πνζνζηφ ηνπ ιανχ έρεη δηθαίσκα λα ςεθίδεη. Ζ
αλάδεημε ησλ αληηπξνζψπσλ απνθηά δεκνθξαηηθή βάζε ζηαδηαθά απφ ηελ εθινγηθή κεηαξξχζκηζε ηνπ 1832, πνπ αξρίδεη λα
δηεπξχλεη ην δηθαίσκα ηεο ςήθνπ.
Ζ εθινγηθή ελειηθίσζε θαηεβαίλεη θαη γηα ηα δχν θχια ζην 18ν έηνο ην 1969.
Άιινη παξάγνληεο επηηπρίεο ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Αγγιία είλαη ε αληηπξνζψπεπζε ησλ θνκεηεηψλ, δει
ησλ θαηνίθσλ ηεο ππαίζξνπ, ζην θνηλνβνχιην ζρεδφλ απφ ηελ αξρή, ε δηαίξεζε ηνπ θνηλνβνπιίνπ ζε δχν βνπιέο –δει ζηε
βνπιή ησλ Λφξδσλ, πνπ πεξηιακβάλεη επγελείο θαη εθθιεζηαζηηθνχο άξρνληεο, θαη ζηε βνπιή ησλ Κνηλνηήησλ, φπνπ
αληηπξνζσπεχνληαη νη θνκεηείεο- αιιά θαη ν λεζησηηθφο ραξαθηήξαο ηνπ θξάηνπο, πνπ εμαζθαιίδεη απνηειεζκαηηθή άκπλα
απφ επηδξνκέο ή ε πνιηηηθή ηδηνζπγθξαζία ηνπ ιανχ, πνπ αγαπά ηνλ ζπκβηβαζκφ θαη έρεη θνηλφ λνπ, έζησ θαη παξαβιέπνληαο
ιχζεηο πνπ ζπλεπάγεηαη ε απζηεξή ινγηθή.. Σν παξάδεηγκα ηεο ζηαδηαθήο παξνρήο ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο ζε φινπο ηνπο
πνιίηεο είλαη ραξαθηεξηζηηθφ. Αιιά απηέο νη παξαηεξήζεηο αθνξνχλ ήδε ην ζχλνιν ησλ αγγιηθψλ ζεζκψλ.
Μεγαιχηεξε ζεκαζία έρεη ην γεγνλφο φηη ζε θακία ρψξα δελ λννχληαη ζηνηρεησδψο δεκνθξαηηθνί ζεζκνί, έζησ θαη
κεηνςεθηθνί, ρσξίο ηνπιάρηζηνλ κία ζπλέιεπζε άκεζα εθιεγκέλε θαηά ην αγγιηθφ πξφηππν.
Τπεξνρή ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο
Πνιηηηθά, ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα πιενλεθηεί, επεηδή ζηα ζέκαηα νπζίαο νη αληηπξφζσπνη ιακβάλνπλ απνθάζεηο
πνηνηηθά θαιχηεξεο απφ φηη ζα ιάκβαλε ν ίδηνο ν ιαφο, ν νπνίνο πάλησο έρεη εμαηξεηηθή ηθαλφηεηα λα εθιέγεη ηνπο
θαηαιιειφηεξνπο γηα ηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο. ΢πγρξφλσο, ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα πξνζηαηεχεη απνηειεζκαηηθά ηελ
εθάζηνηε κεηνςεθία απφ ηελ πιεηνςεθία ηνπ ιανχ.
Ννκηθφο νξηζκφο
Αληηπξνζσπεπηηθφ ιέγεηαη ην ζχζηεκα ζην νπνίν ηνπο αλψηεξνπο θαλφλεο δηθαίνπ ηνπο ζέηεη κία εθιεγκέλε ζπλέιεπζε
αληηπξνζψπσλ ηνπ ελ ζηελή έλλνηα ιανχ.
Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα εκθαλίδεηαη θαη νινθιεξψλεηαη πνιχ πξηλ ην πνιίηεπκα γίλεη δεκνθξαηηθφ, δει δελ αξθεί γηα
λα θάλεη ην πνιίηεπκα δεκνθξαηηθφ.
Πφηε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα είλαη γλήζην
Οη πξνυπνζέζεηο γηα ηε γλεζηφηεηα ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη νη εμήο πέληε:
- ην ζχλνιν ησλ ελεξγψλ πνιηηψλ πξέπεη λα αλαδεηθλχεη κία ζπλέιεπζε, ε νπνία απνηειεί θαηά θάπνην ηξφπν πνιηηηθή
κηθξνγξαθία ηνπ
- ε ζπλέιεπζε απηή πξέπεη λα αλαδεηθλχεηαη κε εθινγή, πνπ επαλαιακβάλεηαη ζε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα ζρεηηθψο
ζχληνκα
- ε εθινγή πξέπεη λα έρεη πνιηηηθφ ραξαθηήξα
- ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζψκα πξέπεη λα ιεηηνπξγεί δεκφζηα
- ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζψκα πξέπεη λα έρεη απνθαζηζηηθή αξκνδηφηεηα, δει αξκνδηφηεηα λα παξάγεη θαλφλεο δηθαίνπ.
Κνηλνβνχιην κε κία ή κε δχν βνπιέο;
Δπζχο εμ αξρήο ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα εκθαλίδεηαη ζηελ Αγγιία κε δχν βνπιέο. Οη επγελείο θαη νη αξρηεξείο ελψλνληαη
θαη ζρεκαηίδνπλ ηε βνπιή ησλ Λφξδσλ θαη νη αληηπξφζσπνη ησλ θνκεηεηψλ θαη ησλ πφιεσλ ηε βνπιή ησλ Κνηλνηήησλ.
Πξφθεηηαη γηα ρσξηζηή αληηπξνζψπεπζε θνηλσληθψλ ηάμεσλ. Ζ κία βνπιή αληηπξνζσπεχεη ηελ αξηζηνθξαηία θαη ε άιιε ηνπο
πνιίηεο κε δηθαίσκα ςήθνπ εμνπ θαη νη νλνκαζίεο άλσ βνπιή θαη θάησ βνπιή. Αλέθαζελ ε θάησ βνπιή ππεξέρεη γηαηί
αληηπξνζσπεχεη φζνπο πιεξψλνπλ ηνπο θφξνπο δει θπξίσο ηνπο αζηνχο θαη απνθηά νινέλα θαη πεξηζζφηεξεο αξκνδηφηεηεο,
θαζψο κε ηελ επέθηαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ςήθνπ, αληηπξνζσπεχεη νινέλα θαη κεγαιχηεξν πνζνζηφ ηνπ ιανχ.
Σν ζχζηεκα ησλ δχν βνπιψλ γηα παξφκνηνπο ιφγνπο, ην πηνζεηνχλ ηα πεξηζζφηεξα θξάηε πνπ αθνινπζνχλ ηελ Αγγιία θαη
απνθηνχλ ζπληαγκαηηθνχ ζεζκνχο. Δμάιινπ ε δεχηεξε βνπιή είλαη απαξαίηεηε ζηα νκνζπνλδηαθά θξάηε.
Ζ δεχηεξε βνπιή δηθαηνινγείηαη σο άιιε κία κνξθή θαηαλνκήο αξκνδηνηήησλ κεηαμχ νξγάλσλ ηνπ θξάηνπο, σο ρσξηζκφο
εμνπζηψλ κέζα ζηε λνκνζεηηθή εμνπζία.
Ζ δεχηεξε βνπιή βειηηψλεη ξηδηθά ηελ πνηφηεηα ησλ λφκσλ.
Ζ θαηαλνκή ησλ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ησλ δχν βνπιψλ
Καη νη δχν βνπιέο ειέγρνπλ κε ηα ζπλεζηζκέλα κέζα, ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία. ΋ηαλ, φκσο, ην πνιίηεπκα είλαη
θνηλνβνπιεπηηθφ θαη φρη πξνεδξηθφ, ε ππεξνρή ηεο θάησ βνπιήο επηηπγράλεηαη εθφζνλ ε θπβέξλεζε ππνρξενχηαη λα
αλαιακβάλεη ηελ εκπηζηνζχλε κφλν ηεο θάησ βνπιήο. Σφηε, κε άιια ιφγηα κφλν ε θάησ βνπιή έρεηο ηα ρέξηα ηεο ηελ θχξσζε
ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ειέγρνπ.
Σε ζχκπξαμε ησλ δχν βνπιψλ γηα ηελ θαηάξηηζε ησλ λφκσλ δηέπεη θαζεζηψο άιινηε ηζνδπλακίαο ηνπο θαη άιινηε ππεξνρήο
ηεο θάησ βνπιήο. Ζ ηζνδπλακία επηηπγράλεηαη, φηαλ θάζε λνκνζρέδην πξέπεη λα εγθξηζεί κε φκνην θείκελν απφ ηηο δχν βνπιέο
γηα λα γίλεη λφκνο. Αλ απηφ δελ ζπκβεί, ην λνκνζρέδην είηε απνξξίπηεηαη είηε παξαπέκπεηαη απφ ηε κία βνπιή ζηελ άιιε, εηο
ην δηελεθέο, κέρξη λα ζπκπέζνπλ πιήξσο ηα θείκελα πνπ ςεθίδεη ε κία θαη ε άιιε.
ΣΟ ΖΜΗΑΝΣΗΠΡΟ΢ΧΠΔΤΣΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ
Ζ δηακφξθσζε ηνπ ζπζηήκαηνο
Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ εκηαληηπξνζσπεπηηηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ιανχ ζηελ παξαγσγή θαλφλσλ δηθαίνπ
παξαιιήισο πξνο ηα αληηπξνζσπεπηηθά ζψκαηα.
Οη ζεζκνί ηνπ εκηαληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο είλαη ηέζζεξηο, ην θπξίσο δεκνςήθηζκα, ε ιατθή αξλεζηθπξία, ε ιατθή
πξσηνβνπιία θαη ε ιατθή αλάθιεζε. Με ηνπο ζεζκνχο απηνχο ν ιαφο κπνξεί λα απνδείμεη φηη νη αληηπξφζσπνί ηνπ εθθξάδνπλ
βνχιεζε πνπ δελ ζπκπίπηεη κε ηε δηθή ηνπ.
Σν θπξίσο δεκνςήθηζκα
Απηφ είλαη ν ζεζκφο κε ηνλ νπνίν ν ιαφο εθθξάδεη ηε βνχιεζή ηνπ ζε έλα εξψηεκα πνπ ηνπ ζέηεη άιιν φξγαλν.
Τπάξρνπλ πνιινί ηχπνη δεκνςεθίζκαηνο, κε βάζε ηηο εμήο δηαθξίζεηο :
- απνθαζηζηηθφ ή ζπκβνπιεπηηθφ αλάινγα κε ην αλ παξάγεη θαλφλεο δηθαίνπ ή φρη, ην ζπκβνπιεπηηθφ είλαη
πξνγελέζηεξν απφ ηελ νξηζηηθφ θαηάξηηζε ηνπ θεηκέλνπ πνπ πξννξίδεηαη λα απνθηήζεη ξπζκηζηηθφ πεξηερφκελν ελψ
ην απνθαζηζηηθφ κεηαγελέζηεξν
- ζπληαγκαηηθφ ή λνκνζεηηθφ αλάινγα κε ην επίπεδν ζην νπνίν ζα εληαρζνχλ ζηελ ππξακίδα ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ νη
θαλφλεο πνπ πξφθεηηαη λα παξαρζνχλ
- ππνρξεσηηθφ ή πξναηξεηηθφ, αλάινγα κε ην αλ ε δηελέξγεηά ηνπ πξνβιέπεηαη σο δέζκηα αξκνδηφηεηα ή σο δηαθξηηηθή
επρέξεηα.
Γλήζην θαη πξνζσπηθφ δεκνςήθηζκα
Σν δεκνςήθηζκα απνηειεί εμαίξεζε απφ ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα θαη απνβιέπεη ζηελ παξαγσγή θαλφλσλ δηθαίνπ.
Μπνξεί φκσο ζηελ πξάμε λα ην ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα πξνζιακβάλεη θάπνηνο ιατθφ ρξίζκα, γηα λα γίλεηαη αληηπξφζσπνο ηνπ
ιανχ. Σφηε ην δεκνςήθηζκα παχεη λα είλαη γλήζην θαη ραξαθηεξίδεηαη πξνζσπηθφ.
Γηα παξάδεηγκα ζηελ ειιεληθή ζπληαγκαηηθή ηζηνξία, φια ηα δεκνςεθίζκαηα είλαη πξνζσπηθά θάηη πνπ πξνζδίδεη θαη ε
εμσπξαγκαηηθή επηηπρία ηνπ Ναη.
Ζ ιατθή αξλεζηθπξία
Δίλαη ν ζεζκφο κε ηνλ νπνίν νξηζκέλν ηκήκα ηνπ ιανχ κπνξεί λα πξνθαιέζεη δεκνςήθηζκα γηα ηελ θαηάξγεζε νξηζκέλνπ
λφκνπ. Ζ ιατθή αξλεζηθπξία έρεη δχν θάζεηο. Πξψηα ν απαξαίηεηνο αξηζκφο πνιηηψλ παξνπζηάδεη γξαπηή πξφηαζε πνπ δεηεί
ηε δηελέξγεηα δεκνςεθίζκαηνο κε ηέηνην αληηθείκελν. Όζηεξα φινο ν ελ ζηελή έλλνηα ιαφο θαιείηαη θαη απνθαζίδεη ζε
ζρεηηθφ δεκνςήθηζκα. Έηζη, ν ιατθφο έιεγρνο ζηα αληηπξνζσπεπηηθά ζψκαηα είλαη απνηειεζκαηηθφηαηνο.
Ζ ιατθή αλάθιεζε ΢ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα δελ ππάξρεη λνκηθφο δεζκφο εθινγέσλ θαη αληηπξνζψπσλ κεηά ηελ
εθινγή. Με ηε ιατθή αλάθιεζε πνπ έρεη θαη απηή δχν θάζεηο, νξηζκέλνο αξηζκφο εθινγέσλ κπνξεί λα πξνθαιέζεη
δεκνςήθηζκα κε αληηθείκελν ηελ πξφσξε ιήμε ηεο ζεηείαο ζπγθεθξηκέλνπ αληηπξνζψπνπ ή θαη νιφθιεξεο ηεο βνπιήο,
πξάγκα πνπ ηζνδπλακεί κε δηάιπζή ηεο. Ζ αλάθιεζε ιεηηνπξγεί σο θχξσζε ζηελ επηηαθηηθή εληνιή.
Πξνβιήκαηα ηεο αληηπξνζσπεπηηθήο θαη ηεο εκηαληηπξνζσπεπηηθήο δεκνθξαηίαο
Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα ζηεξίδεηαη ζε πιάζκα δηθαίνπ δει ζην φηη ε βνχιεζε ησλ αληηπξνζψπσλ ζπκπίπηεη κε ηε
βνχιεζε ηνπ ιανχ ή ηνπ έζλνπο. Δηδάιισο, ην πνιίηεπκα ράλεη ηνλ δεκνθξαηηθφ ηνπ ραξαθηήξα.
Ο θίλδπλνο γηα ηε δεκνθξαηία απφ ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα είλαη ε απνθνπή ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζψκαηνο απφ ηε
ιατθή βνχιεζε. Ζ απνμέλσζε απηή ζπληειείηαη, φηαλ ε βνπιεπηηθή πεξίνδνο είλαη καθξά θαη ν ιαφο δελ εθθξάδεηαη ζην
δηάζηεκα κεηαμχ δχν γεληθψλ εθινγψλ. Σα αληίδνηα είλαη θπξίσο ηξία. Δίλαη ε δηελέξγεηα αλαπιεξσκαηηθψλ εθινγψλ, φηαλ
θελνχηαη βνπιεπηηθή έδξα, αιιά ηε δπλαηφηεηα απηή ηελ απνθιείεη ζπλήζσο ην αλαινγηθφ εθινγηθφ ζχζηεκα. Δίλαη ε
δηελέξγεηα εθινγψλ ζε θαηψηεξν επίπεδν. Πξνπάλησλ φκσο είλαη ε δηάιπζε ηεο βνπιήο, ε νπνία αλαλεψλεη πξνψξσο ηε ιατθή
εληνιή πξνο φινπο ηνπο αληηξπνζψπνπο θαη έηζη αίξεη θάζε ακθηβνιία γηα ην αλ αληηπξνζσπεχνπλ πηζηά ηνπο εληνιείο ηνπο.
Δπίζεο, ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα ζπρλά παξακνξθψλεηαη, φηαλ ππάξρεη κία κφλν βνπιή ή δελ ηζρχεη ν ρσξηζκφο ησλ
εμνπζηψλ. Σφηε ε εθηειεζηηθή εμνπζία δελ έρεη απηνηέιεηα.
Ζ αιινίσζε ηνπ πνιηηεχκαηνο θζάλεη ζην έζραην ζεκείν φηαλ ε κνλήξεο βνπιή έρεη επί πιένλ πεξηπέζεη ζηνλ απνθιεηζηηθφ
έιεγρν ησλ θνκκάησλ.
Αιιά θαη ην εκηαληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα είλαη εππαζέο. Σν δεκνςήθηζκα εχθνια γίλεηαη πξνζσπηθφ ηδίσο φηαλ ηε
δηεμαγσγή ηνπ ηελ απνθαζίδεη ε εθηειεζηηθή εμνπζία. Σφηε ε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο γίλεηαη θαηζαξηθή.
Οη ζεζκνί ηνπ εκηαληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο νδεγνχλ άξαγε ζε θαιχηεξνπο θαλφλεο δηθαίνπ: Αλαληίξξεηα ε ιατθή
αξλεζηθπξία θαη ε ιατθή πξσηνβνπιία, ηδίσο φηαλ απηή θαηαιήγεη ζε δεκνςήθηζκα, εκπινπηίδνπλ ηνλ δεκνθξαηηθφ
ραξαθηήξα ηνπ πνιηηεχκαηνο.
Πξάγκαηη, ην δεκνςήθηζκα ην ρξεζηκνπνηνχλ κε δεκνθξαηηθά πνιηηεχκαηα γηα λα απνθηήζνπλ δεκνθξαηηθή επίθαζε. Σν
δεκνςήθηζκα, σο άκεζε έθθξαζε ηνπ ιανχ απνηειεί απφιπην πνιηηηθφ φπιν. Σν πξνζσπηθφ δεκνςήθηζκα ην ρξεζηκνπνηνχλ
γηα λα θαηαζηξέθνπλ ηε δεκνθξαηία.
΋ηαλ, πάλησο, ηεξνχληαη ηα δεκνθξαηηθά ερέγγπα, ην δεκνςήθηζκα παξακέλεη φπιν θνβεξφ, αιιά γίλεηαη δίθνπν. Σα ΋ρη
αζξνίδνληαη. Δίλαη πνιχ επθνιφηεξν λα ζρεκαηηζζεί αξλεηηθή ιατθή πιεηνςεθία απφ εηεξφθιεηεο πνιηηηθέο δπλάκεηο παξά
πιεηνςεθία ησλ Ναη, ε νπνία πξνυπνζέηεη πνιηηηθή ζχκπλνηα. Ζ αξλεηηθή απάληεζε ηνπ ιανχ ππνρξεψλεη ζε παξαίηεζε ηνλ
πξνζσπηθφ θνξέα ηνπ νξγάλνπ ν νπνίνο απνθάζηζε ην δεκνςήθηζκα, ρσξίο λα ρξεηάδεηαη θάηη ηέηνην λα απνηειεί γξαπηφ
θαλφλα δηθαίνπ.
Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη ζεζκνί ηνπ εκηαληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ηδίσο ην δεκνςήθηζκα κε ιατθή πξσηνβνπιία,
θαλεξψλνπλ ηηο βαζχηεξεο ηάζεηο ηνπ ιανχ.
Ο ιαφο δελ κπνξεί λα θπβεξλάηαη κφλνο ηνπ. Γηα απηφ ην πξφβιεκα ηεο δεκνθξαηίαο είλαη ε αλαδήηεζε ηεο ρξπζήο ηνκήο
αλάκεζα ζηε ζπλερή πξνζθπγή ζηηο θάιπεο, πνπ κνηξαίσο πξνμελεί θφπσζε θαη αδηαθνξία, θαη ζηελ αλάδεημε, θαηά αξαηά
ρξνληθά δηαζηήκαηα, κίαο παληνδχλακεο βνπιήο πνπ δελ ζπλαληά αληίινγν. Ζ ηζνξξνπία επηηπγράλεηαη κε αδηάθνπν δηάινγν
φρη κφλν κεηαμχ θπβεξλψλησλ θαη θπβεξλσκέλσλ, αιιά θαη κεηαμχ θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο θαη κεηνςεθίαο, κεηαμχ
εθηειεζηηθήο εμνπζίαο θαη θνηλνβνπιίνπ, κεηαμχ ησλ δχν βνπιψλ.
Ζ ΦΖΦΟ΢
ΓΔΝΗΚΑ
Ο ιαφο είλαη θπξίαξρν φξγαλν αιιά ππφθεηηαη ζε ιεπηνκεξείο λνκηθνχο θαλφλεο πνπ αθνξνχλ θαη ηε ζπγθξφηεζε θαη ηελ
έθθξαζή ηνπ. Ο ιαφο εθθξάδεη ηε βνχιεζή ηνπ κε ηελ ςήθν θάζε κέινπο θαη έηζη είηε εθιέγεη ηνπο αληηπξνζψπνπο ηνπ είηε
κεηέρεη ζε εκηαληηπξνζσπεπηηθνχο ζεζκνχο. Φήθνο είλαη ε έθθξαζε ηεο βνπιήζεσο ηνπ εθινγέα σο κέινπο ηνπ εθινγηθνχ
ζψκαηνο.
Γηα λα είλαη ε ςήθνο δεκνθξαηηθή, πξέπεη λα έρεη πέληε ραξαθηεξηζηηθά, δει λα είλαη θαζνιηθή, ίζε, αηνκηθή, άκεζε θαη
κπζηηθή.
Ζ θαζνιηθφηεηα ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο είλαη θαζνιηθή θαη φρη πεξηνξηζκέλε φηαλ κπνξνχλ λα ςεθίδνπλ φινη νη ψξηκνη πνιίηεο. Γειαδή δελ είλαη αλεθηφο
απνθιεηζκφο γηα ιφγνπο θνηλσληθνχο, νηθνλνκηθνχο ή κνξθσηηθνχο.
Ζ πνιηηηθή ελειηθίσζε γηα ζήκεξα αξθεί ην 18 ν έηνο θαη γηα ηηο δχν. Σνχην ζεζπίδεηαη ηδίσο χζηεξα απφ ηα γεγνλφηα ηνπ
Μαΐνπ 1968.
Αθνχ ε σξηκφηεηα ησλ πνιηηψλ είλαη ην κνλαδηθφ θξηηήξην γηα λα είλαη ην εθινγηθφ δηθαίσκα θαζνιηθφ, κφλνε έιιεηςή ηεο
δηθαηνινγεί ζηέξεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο απφ νξηζκέλεο νκάδεο πνιηηψλ.
Ζ ηζφηεηα ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο είλαη ίζε φηαλ θάζε εθινγέαο έρεη κφλν κία. Ηζρχεη ην αγγινζαμσληθφ αμίσκα, έλαο άλζξσπνο κία ςήθνο. Κάζε
ςήθνο έρεη ηελ ίδηα λνκηθή δχλακε γηα ηε δηακφξθσζε ηνπ λνκηθνχ απνηειέζκαηνο κε ην νπνίν ην εθινγηθφ ζψκα εθθξάδεη ηε
βνχιεζή ηνπ. Οη ςήθνη κεηξνχληαη θαη δελ δπγίδνληαη.
Ζ ηζφηεηα ηεο ςήθνπ είλαη αλαγθαία ζπλέπεηα ηεο θαζνιηθφηεηαο.
Ζ αηνκηθφηεηα ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο είλαη αηνκηθή φηαλ ν εθινγέαο εθθξάδεηαη λνκηθψο σο άηνκν. Ζ ζέιεζε ηνπ ιανχ, πνπ είλαη φξγαλν ζπιινγηθφ, είλαη
ε ζπληζηακέλε ησλ αηνκηθψλ ζειήζεσλ θαηά ηνλ θαλφλα ηεο πιεηνςεθίαο.
Ζ ακεζφηεηα ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο είλαη άκεζε φηαλ ν ίδηνο ν εθινγέαο εθιέγεη απεπζείαο ηνλ αληηπξφζσπφ ηνπ, δει ρσξίο ηελ παξεκβνιή άιινπ.
Αληίζεηα ε ςήθνο είλαη έκκεζε φηαλ ν εθινγέαο αλαδεηθλχεη εθιέθηνξεο, νη νπνίνη είλαη αξκφδηνη λα εθιέμνπλ ηνπο
αληηπξνζψπνπο, δει εθθξάδνπλ δηθή ηνπο βνχιεζε. Ζ έκκεζε εθινγή είλαη ε άιιε φςε ηεο έκκεζεο ςήθνπ θαη έρεη δχν ή
πεξηζζφηεξνπο βαζκνχο.
Ζ κπζηηθφηεηα ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο είλαη κπζηηθή φηαλ δελ επηηξέπεηαη λα γλσξίδεη ην πεξηερφκελφ ηεο θαλέλαο εθηφο απφ εθείλνλ πνπ ςεθίδεη.
Φήθνο ππνρξεσηηθή ή πξναηξεηηθή θαη πξνζσπηθή ή κε
Ζ ςήθνο είλαη ππνρξεσηηθή φηαλ ν εθινγέαο έρεη λνκηθή ππνρξέσζε λα ςεθίζεη δει δελ επηηξέπεηαη λα απέρεη απφ ηελ
ςεθνθνξία. Δηδεκή, ε ςήθνο είλαη πξναηξεηηθή.
Ζ ςήθνο είλαη πξνζσπηθή φηαλ ν εθινγέαο πξέπεη λα ςεθίδεη απηνπξνζψπσο. Γελ είλαη πξνζσπηθή ε ςήθνο κε αληηπξφζσπν.
Ζ πξνζσπηθή ςήθνο απνηειεί εμαζθάιηζε ηεο ειεπζεξίαο ησλ εθινγέσλ, αιιά απνθιείεη απφ ηελ ςεθνθνξία φζνπο δελ
κπνξνχλ λα πξνζέιζνπλ απηνπξνζψπσο δει απμάλεη ηελ απνρή.
Ζ επηζηνιηθή ςήθνο φκσο είλαη πξνζσπηθή.
Ζ ΓΗΟΡΓΑΝΧ΢Ζ ΔΛΔΤΘΔΡΧΝ ΔΚΛΟΓΧΝ

Σα θφκκαηα
Πνιηηηθφ θφκκα είλαη ε εθνχζηα έλσζε πνιηηψλ ε νπνία έρεη νξγάλσζε θαη πξφγξακκα θαη επηδηψθεη λα θάλεη ην δηθφ ηεο
πξφγξακκα πξφγξακκα ηνπ θξάηνπο, ηδίσο επηηπγράλνληαο ηελ εθινγή δηθψλ ηεο ππνςεθίσλ ζηηο εθινγέο. Ζ ζχγρξνλε
δεκνθξαηία έρεη γίλεη θνκκαηηθή. Ζ δεκνθξαηία είλαη πνιίηεπκα ησλ θνκκάησλ θαη ελαιιαθηηθή ιχζε είλαη ην πνιίηεπκα ησλ
νιίγσλ ή ηνπ ελφο, ζήκεξα δειαδή ζπλήζσο ε δηθηαηνξία.
ΣΑ ΔΚΛΟΓΗΚΑ ΢Τ΢ΣΖΜΑΣΑ
Δθινγηθφ ζχζηεκα θαη εθινγηθέο πεξηθέξεηεο
Δθινγηθφ ζχζηεκα είλαη ε κέζνδνο ππνινγηζκνχ κε ηελ νπνία νη ςήθνη κεηαηξέπνληαη ζε έδξεο. Με άιια ιφγηα είλαη ε
κέζνδνο ε νπνία δίλεη ην ηειηθφ εθινγηθφ απνηέιεζκα.
Μέξνο ηνπ εθινγηθνχ ζπζηήκαηνο απνηειεί νπζηαζηηθά θαη ε δηαίξεζε ηεο επηθξάηεηαο ζε εθινγηθέο πεξηθέξεηεο. Δθινγηθή
πεξηθέξεηα είλαη ην ηκήκα ηεο επηθξάηεηαο ζην νπνίν αληίζηνηρν ηκήκα ηνπ ιανχ εθιέγεη ηνπο αληηπξνζψπνπο ηνπ, επεηδή έηζη
νξίδεη ην δίθαην.
Σα πιεηνςεθηθά ζπζηήκαηα
- Σν ζχζηεκα ηεο ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο (κε έλα γχξν). Σν αξραηφηεξν θαη απινχζηεξν εθινγηθφ ζχζηεκα ην νπνίν
εμαθνινπζεί λα επηθξαηεί ζηνλ αγιινζαμσληθφ θφζκν είλαη ην ζχζηεκα ηεο ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο. Δθιέγεηαη φπνηνο
ππνςήθηνο πάξεη ηηο πεξηζζφηεξεο ςήθνπο (φπνηνο έξζεη πξψηνο). Καλνληθά ην ζχζηεκα απηφ πξνυπνζέηεη ηε
δηαίξεζε ηεο επηθξάηεηαο ζε κνλνεδξηθέο πεξηθέξεηεο.
΋ηαλ ην ζχζηεκα ηεο ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο εθαξκφδεηαη ζε πνιπεδξηθέο πεξηθέξεηεο, είλαη πνιχ ζπδεηήζηκν αλ
αληαπνθξίλεηαη ζηηο δεκνθξαηηθέο απαηηήζεηο.
Σν πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα αγγιηθνχ ηχπνπ ζπγθεληξψλεη πνιχ κεγάια πιενλεθηήκαηα. Θέηεη ηνλ εθινγέα ελψπηνλ
ησλ επζπλψλ ηνπ. Σνλ ππνρξεψλεη λα εθθξάδεηαη κηα θη έμσ. Ο ςεθνθφξνο δελ κπνξεί λα δηνξζψζεη ηελ ςήθν ηνπ.
Ζ ςπρνινγία ησλ ςεθνθφξσλ επηδξά ζηα θφκκαηα.
- Σν ζχζηεκα ηεο απφιπηεο πιεηνςεθίαο (κε δχν γχξνπο). Πξφθεηηαη γηα πξνζαξκνγή ηνπ πξνεγνχκελνπ ζπζηήκαηνο
ζηηο απαηηήζεηο ηδίσο ηεο γαιιηθήο πνιηηηθήο δσήο φπνπ ζηηο εθινγέο αληηπαξαηάζζνληαη πεξηζζφηεξα απφ δχν
αμηφινγα θφκκαηα. Οη πεξηθέξεηεο είλαη κνλνεδξηθέο θαη εθιέγεηαη φπνηνο ππνςήθηνο ζπγθεληξψλεη ςήθνπο
πεξηζζφηεξεο απφ ην άζξνηζκα ησλ ςήθσλ φισλ ησλ άιισλ (πξψηνο γχξνο) δει ηελ απφιπηε πιεηνςεθία.
΋ηαλ θαλέλαο ππνςήθηνο δελ ζπγθεληξψλεη ηελ απφιπηε πιεηνςεθία, ε ςεθνθνξία επαλαιακβάλεηαη (δεχηεξνο
γχξνο) νπφηε αξθεί ε ζρεηηθή πιεηνςεθία. Κάζε ππνςήθηνο κπνξεί λα απνρσξήζεη απφ ηνλ αγψλα κεηαμχ δχν γχξσλ,
αιιά γηα λα ζπκκεηάζρεη ζηνλ δεχηεξν απαηηείηαη ζπλήζσο λα έρεη ζπγθεληξψζεη νξηζκέλν πνζνζηφ ζηνλ πξψην.
΢ην ζχζηεκα ηεο απφιπηεο πιεηνςεθίαο πθέξπεη ε ηδέα φηη ν αληηπξφζσπνο έρεη κεγαιχηεξν θχξνο, φηαλ ηνλ
αλαδεηθλχεη επαξθήο αξηζκφο ςήθσλ.
Σν πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα κε δχν γχξνπο επλνεί ηα θεληξψα θφκκαηα, πνπ κπνξνχλ επθνιφηεξα λα ζπλάπηνπλ
ζπκκαρίεο, δελ νδεγεί ζε δηθνκκαηηζκφ θαη δελ ζρεκαηίδεη θαηά αλάγθε ζπκπαγείο θνηλνβνπιεπηηθέο πιεηνςεθίεο.
Σα αλαινγηθά ζπζηήκαηα
Σν ηδεψδεο ησλ αλαινγηθψλ ζπζηεκάησλ είλαη ην πειίθν ηεο δηαηξέζεσο ηνπ πνζνζηνχ επί ηνηο εθαηφ ζε θνηλνβνπιεπηηθέο
έδξεο ηηο νπνίεο θεξδίδεη ζε φιε ηελ επηθξάηεηα έλα θφκκα δηα ηνπ πνζνζηνχ επί ηνηο εθαηφ ζε ςήθνπο ηηο νπνίεο ιακβάλεη ζε
φιε ηελ επηθξάηεηα ην ίδην θφκκα λα ηζνχηαη κε ηε κνλάδα.
Απηφ ην πειίθν νλνκάδεηαη δείθηεο αληηπξνζσπεπηηθφηεηαο. Πξνθαλψο είλαη ζηε πξάμε αδχλαην λα ηζνχηαη ην πειίθν κε ηελ
αθέξαηε κνλάδα. Άξα αξθεί λα ηελ πξνζεγγίδεη. Με άιια ιφγηα, είλαη αδχλαηνλ κία έδξα λα θαηαηκεζεί θαη λα κνηξαζζεί ζε
πεξηζζφηεξα θφκκαηα.
Σν ηδεψδεο επηδηψθεηαη θαιχηεξα, φπνπ φιε ε επηθξάηεηα απνηειεί εληαία εθινγηθή πεξηθέξεηα. Κάηη ηέηνην φκσο ζπκβαίλεη
ζπαληφηαηα.
Ζ αλαινγηθή δελ πξνζθέξεη θπβεξλεηηθή πιεηνςεθία θαη νη εθινγέο δελ ιεηηνπξγνχλ σο θχξσζε πξνο ηελ θπβεξλεηηθή
πιεηνςεθία πνπ απνηπγράλεη λα ιχζεη ηα πξνβιήκαηα.
Σελ πνιηηηθή δσή ηε ξπζκίδνπλ ηα κηθξά θφκκαηα. Με άιια ιφγηα, ε αλαινγηθή θαιθηδεχεη ηνλ έιεγρν ηεο πξαγκαηηθήο
εμνπζίαο απφ ηνλ ιαφ.
΋ηαλ ε θαηαλνκή ησλ εδξψλ ζηα θφκκαηα γίλεηαη ζην επίπεδν ηεο επηθξάηεηαο θαη φρη ησλ εθινγηθψλ πεξηθεξεηψλ, ππάξρνπλ
δχν ζπζηήκαηα, ην ζχζηεκα ηνπ εζληθνχ εθινγηθνχ κέηξνπ θαη ην ζχζηεκα ηνπ ζηαζεξνχ εθινγηθνχ κέηξνπ.
Σν εζληθφ εθινγηθφ κέηξν είλαη ην πειίθν ηεο δηαηξέζεσο ηνπ ζπλφινπ ησλ εγθχξσλ ςήθσλ δηα ηνπ αξηζκνχ ησλ εδξψλ ηεο
βνπιήο. Δλ ζπλερεία, δηαηξνχκε ην ζχλνιν ησλ ςήθσλ θάζε θφκκαηνο γηα λα βξνχκε ηνλ αξηζκφ ησλ εδξψλ ηνπ.
Ζ θαηαλνκή ησλ εδξψλ ζηα θφκκαηα γίλεηαη ζε εθινγηθέο πεξηθέξεηεο.
Απηφ ην ζχζηεκα παξνπζηάδεη έλα ζεκαληηθφ πξφβιεκα. Ζ απαξαίηεηε αθεξαηνπνίεζε ησλ πειίθσλ κε ηνπο αξηζκνχο ησλ
εδξψλ δεκηνπξγεί αρξεζηκνπνίεηα ππφινηπα ςήθσλ θαη αδηάζεηεο έδξεο.
Ζ κέζνδνο ηνπ ηζρπξφηεξνπ κέζνπ φξνπ είλαη πνιππινθφηεξε θαη επλνεί ζπλήζσο ηα θφκκαηα πνπ έρνπλ κεγάιν αξηζκφ
ςήθσλ.
- Σν θπξίσο ζχζηεκα Υάξθελκπαρ Μπίζνπ. Γηα λα κε κέλνπλ πνιιέο αδηάζεηεο έδξεο ν Διβεηφο θαζεηήο Υάξθελκπαρ
Μπίζνπ επηλνεί κία παξαιιαγή ηεο κεζφδνπ ηνπ εθινγηθνχ κέηξνπ ζην επίπεδν ησλ εθινγηθψλ πεξηθεξεηψλ. ΢ηε
δηαίξεζε γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηνπ εθινγηθνχ κέηξνπ πξνζζέηεη απζαίξεηα κία κνλάδα ζηνλ δηαηξέηε, πνπ είλαη ν
αξηζκφο ησλ εδξψλ ηεο πεξηθέξεηαο. Ζ ξήηξα ηνπ ζπλ 1 κηθξαίλεη ην εθινγηθφ κέηξν θαη γηα απηφ επλνεί ζπλήζσο ηα
κηθξφηεξα θφκκαηα. Έρεη ηφζν κεγάιε δηάδνζε ψζηε φιν ην ζχζηεκα έρεη πάξεη ην φλνκα ηνπ Μπίζνπ δειαδή αθφκε
θαη ρσξίο πξνζζήθε ηνπ δηαηξέηε.
- Σν ζχζηεκα Νη΄Ολη. ΢ηεξίδεηαη ζηελ εμήο ζεσξεηηθή ζθέςε, αλ ε πεξηθέξεηα έρεη κία έδξα είλαη ινγηθφ λα ηελ πάξεη
ην πξψην ζε ςήθνπο θφκκα, αλ ε πεξηθέξεηα έρεη δχν έδξεο, ηε δεχηεξε πξέπεη λα ηελ πάξεη ην δεχηεξν ζε ςήθνπο
θφκκα εθηφο αλ ην πξψην θφκκα έρεη ππεξδηπιάζηεο ςήθνπο απφ ην δεχηεξν, νπφηε ην πξψην θεξδίδεη θαη ηε δεχηεξε
έδξα θαη νχησ θαζ εμήο.
- Σν ζχζηεκα ΢αηλη Λάλγθ. Σν ζχζηεκα Νη΄Ολη είλαη δπζκελέο γηα ηα κηθξά θφκκαηα εθηφο αλ νη εθινγηθέο
πεξηθέξεηεο έρνπλ πνιιέο έδξεο. Γηα λα αληηκεησπίζεη ηελ ππναληηπξνζψπεπζε ησλ κηθξψλ θνκκάησλ ν Γάιινο
΢αηλη Λάλγθ ηξνπνπνηεί ην πξνεγνχκελν ζχζηεκα. Σν ζχζηεκα απηφ είλαη φκνην κε ην πξνεγνχκελν κφλν πνπ σο
δηαηξέηεο ρξεζηκνπνηεί απνθιεηζηηθά ηνπο πεξηηηνχο αξηζκνχο ψζηε λα είλαη αλαινγηθφηεξν.
- Σν ζχζηεκα Υέαξ. Οη εθινγηθέο πεξηθέξεηεο έρνπλ ζπλήζσο ηξεηο σο πέληε έδξεο. ΢ε θάζε πεξηθέξεηα ππάξρεη κφλν
έλα ςεθνδέιηην κε ηα νλφκαηα φισλ ησλ ππνςεθίσλ απφ φια ηα θφκκαηα. Ο εθινγέαο ςεθίδεη κφλν ππέξ ελφο
ππνςεθίνπ, αιιά κπνξεί λα θαηαηάμεη θαηά ζεηξά θζίλνπζα ζην ςεθνδέιηηφ ηνπ θαη άιινπο ππνςήθηνπο απφ
νπνηνδήπνηε θφκκα. Δθιέγεηαη φπνηνο θαιχπηεη ην εθινγηθφ κέηξν πνπ ππνινγίδεηαη κε ηε ξήηξα ηνπ ζπλ 1. ΋ηαλ ν
πξψηνο ππνςήθηνο ζπγθεληξψλεη ην εθινγηθφ κέηξν θαη εθιέγεηαη φζεο ςήθνη ηνπ δελ δηθαηνινγνχλ εθινγή
κεηαβηβάδνληαη θαη ηζρχνπλ ππέξ ηνπ δεχηεξνπ ππνςεθίνπ θαηά ηε ζεηξά πνπ φξηζαλ νη εθινγείο θαη νχησ θάζε εμήο.
Σα κεηθηά ζπζηήκαηα
Ζ δηαπίζησζε φηη θακία πιεηνςεθία δελ ρξεηάδεηαη πνζνζηφ εδξψλ κεγαιχηεξν απφ 60% γηα λα θάλεη θαιά ηε δνπιεηά ηεο
νδεγεί ζε κεηθηά εθινγηθά ζπζηήκαηα, πνπ ζπλδπάδνπλ ζηνηρεία αλαινγηθά θαη πιεηνςεθηθά θαη επηδηψθνπλ ζηαζεξή
θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία ρσξίο λα ζπλζιίβνπλ ηα κεηνςεθηθά πνιηηηθά ξεχκαηα. Οη δπλαηφηεηεο ζπλδπαζκνχ είλαη
άπεηξεο, αιιά θάζε κεηθηφ ζχζηεκα έρεη έλαλ θνξκφ πιεηνςεθηθφ ή αλαινγηθφ θαη πξφζζεηεο ξήηξεο απφ ην άιιν ζχζηεκα.
- Ζ ειιεληθή εληζρπκέλε αλαινγηθή. Πξφθεηηαη γηα ζχζηεκα θαηά βάζε αλαινγηθφ ζην νπνίν φκσο εληζρχεηαη
δξαζηηθά ην πξψην θφκκα. Ζ ελίζρπζε επηηπγράλεηαη θπξίσο κε δχν ηξφπνπο αθελφο κε πςειά πνζνζηά
)ζπλήζσο 17% ησλ ςήθσλ ζε φιε ηε ρψξα) γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ θνκκάησλ ζηε δεχηεξε θαη Σξίηε θαηαλνκή
ησλ εδξψλ (σο ην 1981) θαη αθεηέξνπ κε ηνλ ππνινγηζκφ ζηε δεχηεξε θαη Σξίηε θαηαλνκή φρη ησλ
αρξεζηκνπνίεησλ ςήθσλ απφ ηελ πξψηε θαηαλνκή αιιά ηνπ ζπλφινπ ησλ ςήθσλ ησλ θνκκάησλ ηεο δεχηεξεο
θαηαλνκήο.
- Σν γεξκαληθφ ζχζηεκα ησλ δχν ςήθσλ. Οη κηζέο βνπιεπηηθέο έδξεο αληηζηνηρνχλ ζε κνλνεδξηθέο πεξηθέξεηεο,
ζηηο νπνίεο δηαηξείηαη φιε ε επηθξάηεηα. Οη άιιεο κηζέο θαηαλέκνληαη ζηα νκφζπνλδα θξαηίδηα πνπ απνηεινχλ
πνιπεδξηθέο πεξηθέξεηεο. Κάζε εθινγέαο έρεη δχν ςήθνπο ηελ πξψηε γηα ηε κνλνεδξηθή ηνπ πεξηθέξεηα θαη ηε
δεχηεξε γηα ηελ πεξηθέξεηα ηνπ θξαηηδίνπ ηνπ. Απνθαζηζηηθή ζεκαζία γηα ηελ θνκκαηηθή ζχλζεζε ηεο
νκνζπνλδηαθήο βνπιήο δελ έρεη ε πξψηε ςήθνο αιιά κφλν ε δεχηεξε.
- Σν ηηαιηθφ ζχζηεκα ησλ δχν ςήθσλ. Κάζε εθινγέαο δηαζέηεη δχν ςεθνδέιηηα. Με ην πξψην ςεθίδεη ζε
κνλνεδξηθή πεξηθέξεηα κε ζχζηεκα ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο. Με ην δεχηεξν ςεθίδεη ζε πνιπεδξηθή πεξηθέξεηα κε
αλαινγηθφ ζχζηεκα θαη δεζκεπκέλνπο ζπλδπαζκνχο. Ζ αλαινγηθή θαηαλνκή ησλ εδξψλ γίλεηαη ζε εζληθφ
επίπεδν κεηαμχ ησλ θνκκάησλ πνπ ζπγθεληξψλνπλ ηνπιάρηζηνλ 4% ησλ έγθπξσλ ςήθσλ. Γηα θάζε επηηπγρφληα
ππνςήθην κνλνεδξηθήο πεξηθέξεηαο αθαηξνχληαη απφ ηηο ςήθνπο ηνπ θφκκαηφο ηνπ ζηελ αληίζηνηρε πνιπεδξηθή
ηφζεο ςήθνη φζεο έιαβε ζηε κνλνεδξηθή ν ακέζσο επφκελνο ππνςήθηνο ζπλ κία.
O ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ
ΓΗΑΣΗ ΥΧΡΗΕΔΣΑΗ Ζ ΚΡΑΣΗΚΖ ΔΞΟΤ΢ΗΑ

Σν αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα δελ επαξθεί γηα λα εμαζθαιίζεη ηε θηιειεχζεξε δεκνθξαηία. Γηα λα γίλνληαη ζεβαζηά ηα
δηθαηψκαηα ηνπ αλζξψπνπ, είλαη απαξαίηεηνο θαη ν ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ.
Ο ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ είλαη ζπληαγή ειεπζεξίαο.
Σν θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν δελ είλαη δηφινπ ε νπζηαζηηθή δηάθξηζε ησλ δηαθφξσλ αξκνδηνηήησλ. Δίλαη ε θαηαλνκή ηνπο ζε
δηαθνξεηηθά φξγαλα. Σν θξηηήξην ηνπ ρσξηζκνχ είλαη νξγαληθφ θαη φρη νπζηαζηηθφ.
Παξαδνζηαθά ε θξαηηθή εμνπζία ρσξίδεηαη ζε ηξεηο νκάδεο νξγάλσλ, πνπ απνηεινχλ ηελ λνκνζεηηθή, ηελ εθηειεζηηθή θαη ηε
δηθαζηηθή εμνπζία. Οη ηξεηο απηέο θαηεπζχλζεηο νλνκάδεηαη ιεηηνπξγίεο ηνπ θξάηνπο.
Απηή είλαη ε δηάθξηζε ησλ ιεηηνπξγηψλ, ε νπνία δελ ιείπεη απφ θαλέλα θξάηνο αλεμαξηήησο ηφπνπ θαη ρξφλνπ.
΋ηαλ θάζε ιεηηνπξγία ηελ αζθεί ηδηαίηεξε νκάδα νξγάλσλ, ηφηε ηζρχεη θαη ν ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ, πνπ είλαη νξγαλσηηθή
βάζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο.
ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΣΧΝ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ

Σν νπζηψδεο δελ είλαη ε δηάθξηζε ησλ πξάμεσλ ζχκθσλα κε θξηηήξηα απζηεξήο ινγηθήο, αιιά, πνιχ πξαθηηθφηεξα, ε
θαηαλνκή ησλ δηαθφξσλ αξκνδηνηήησλ κεηαμχ ηξηψλ νκάδσλ νξγάλσλ. Απηέο νη ηξεηο νκάδεο ιέγνληαη εμνπζίεο. Ζ θαηαλνκή
δελ απνθιείεη δηφινπ ηελ ηεξάξρεζε κεηαμχ ησλ εμνπζηψλ ψζηε ηελ ηειεπηαία ιέμε λα ηελ έρεη ε λνκνζεηηθή, ηελ νπνία
λνκηκνπνηεί άκεζα ν ιαφο.
΋κσο ε ηεξάξρεζε δελ πξέπεη λα αλαηξεί ηνλ ρσξηζκφ.
Σα φξγαλα ηεο λνκνζεηηθήο θαη ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο ζρεκαηίδνπλ ππξακίδα. ΢ηα θαηψηεξα επίπεδά ηεο, ηα πνιπάξηζκα
φξγαλα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο βξίζθνληαη επίζεο ζε ηεξαξρηθή ζρέζε κεηαμχ ηνπο. Αληίζηνηρε ππξακίδα ζρεκαηίδνπλ θαη
νη θαλφλεο δηθαίνπ, ηνπο νπνίνπο παξάγνπλ ηα δηάθνξα φξγαλα.
ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΚΤΡΗΑΡΥΗΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ (ΘΔΜΑ 2005)

Δίδακε φηη ην θξηηήξην ηνπ ρσξηζκνχ ησλ εμνπζηψλ είλαη νξγαληθφ θαη φηη ν ρσξηζκφο δηακνξθψλεη ηελ ππξακίδα ησλ
θαλφλσλ δηθαίνπ. Απηά φκσο ηα ζηνηρεία είλαη ηππηθά θαη δελ αθνξνχλ ηελ νπζία ησλ ξπζκίζεσλ. Πσο θαη πφηε ην
πεξηερφκελν ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ ζπλάδεη πξνο ηε θηιειεχζεξε δεκνθξαηία;
Καη απηφ ην δήηεκα ην αληηκεησπίδνπλ πξψηα ζηελ Αγγιία. Σν ιχλνπλ κε ηε δηδαζθαιία ηεο θπξηαξρίαο ηνπ λφκνπ (Rule of
law).
Σν αγγιηθφ θνηλνδίθαην (common law), πνπ έρεη εζηκηθή πξνέιεπζε, απνηειεί ηελ νξαηή κνξθή ηνπ θπζηθνχ δηθαίνπ, δηφηη ηηο
αξρέο ηνπ θπζηθνχ δηθαίνπ ηηο ζπλάγεη ν άλζξσπνο κε ην ινγηθφ ηνπ. Πξηλ ηελ Αγγιηθή Δπαλάζηαζε, νη πνιέκηνη ηνπ βαζηιέα
ππνζηεξίδνπλ φηη ην θνηλνδίθαην είλαη ππεξάλσ ηνπ κνλάξρε θαη ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο, δειαδή ησλ ππνπξγψλ ηνπ. Ζ
επαλάζηαζε φκσο κε ηε Γηαθήξπμε ησλ δηθαησκάησλ (Bill of Rights 1689) θαζηεξψλεη ηελ θπξηαξρία ηνπ Κνηλνβνπιίνπ. Σν
θνηλνβνχιην ληθά αιιά ν βαζηιέαο ζεσξείηαη ζπληζηψζα ηνπ Κνηλνβνπιίνπ. Σψξα ην αλψηαην επίπεδν απνηειείηαη απφ ην
εληαίν ζχλνιν πνπ απαξηίδνπλ ην θνηλνδίθαην θαη νη λφκνη. Σν θνηλνδίθαην ππφθεηηαη ζε ηξνπνπνηήζεηο απφ λφκνπο, νπ ςεθίδεη
ην Κνηλνβνχιη8ν. ΢πλεπψο, ν κνλάξρεο θαη νη ππνπξγνί ηνπ δελ κπνξνχλ λα δξνπλ απζαίξεηα. Τπφθεηληαη ζην ζχλνιν ησλ
θαλφλσλ ηνπ αγγιηθνχ δηθαίνπ φπσο φινο ν θφζκνο.
Ζ παξαδνζηαθή εθδνρή ηεο θπξηαξρίαο ηνπ λφκνπ ζεκαίλεη φηη ε εθηειεζηηθή εμνπζία δξα κφλν ζχκθσλα κε ηνπο λφκνπο
δειαδή ηζρχεη ε αξρή ηεο λνκηκφηεηα θαη φηη δελ ππάξρεη απζαίξεηε εμνπζία. Με άιια ιφγηα, ηζρχεη ε ππεξνρή ηνπ λφκνπ.
Έηζη, έλαο άλζξσπνο ηηκσξείηαη γηα παξάβαζε ηνπ λφκνπ θαη γηα ηίπνηε άιιν. Ζ θπξηαξρία ηνπ λφκνπ ζεκαίλεη επίζεο,
ηζφηεηα ελψπηνλ ηνπ λφκνπ, δειαδή φηη φινη, αθφκε θαη ν βαζηιηάο θαη ε εθηειεζηηθή εμνπζία, ππφθεηληαη εμίζνπ ζηνλ λφκν,
αλ θαη φρη αλαγθαζηηθά ζηνλ ίδην. Τπφθεηληαη φκσο πάληνηε ζηε δηθαηνδνζία ησλ ίδησλ ηαθηηθψλ δηθαζηεξίσλ.
Δλψ ζε άιια θξάηε νη γξαπηνί ζπληαγκαηηθνί θαλφλεο απνηεινχλ ηελ πεγή ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, ζηελ Αγγιία νη αξρέο
ηνπ ηδησηηθνχ δηθαίνπ έρνπλ ηφζν επεθηαζεί απφ ηα δηθαζηήξηα θαη ην Κνηλνβνχιην, ψζηε θαηαξρήλ ξπζκίδνπλ θαη ηε δξάζε
ηνπ κνλάξρε θαη ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο αθξηβψο φπσο ξπζκίδνπλ θαη ηε δξάζε ησλ απιψλ πνιηηψλ.
Βέβαηα ην Κνηλνβνχιην κπνξεί λα ζεζπίδεη φηη θαλφλα ζέιεη. Σνχην φκσο κφλν ζεσξεηηθά. ΢ηελ πξάμε, ε ίδηα ε ιεηηνπξγία ηεο
δεκνθξαηίαο θαζηζηά πεξηηηή αθφκε θαη ηελ ππφλνηα φηη απηή θηλδπλεχεη.
Δίλαη θαλεξφ φηη ε θπξηαξρία ηνπ λφκνπ θαιχπηεη φρη κφλν ηα ηππηθά ζηνηρεία αιιά θαη ην νπζηαζηηθφ πεξηερφκελν ηνπ
δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο. Γειαδή νη θαλφλεο δηθαίνπ πξέπεη λα ζπλάδνπλ πξνο νξηζκέλα ερέγγπα δεκνθξαηίαο θαη
δηθαηνζχλεο, νπζηαζηηθά θαη δηαδηθαζηηθά.
Ζ θπξηαξρία ηνπ λφκνπ είλαη έλα απφ ηα ηξία βαζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ αγγιηθνχ ΢πληάγκαηνο. Σα άιια δχν είλαη ε
θπξηαξρία ηνπ Κνηλνβνπιίνπ θαη νη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο.
ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΚΡΑΣΟ΢ ΓΗΚΑΗΟΤ

Ζ έλλνηα ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ είλαη αξρηθψο γεξκαληθή επηλφεζε ηνπ δεχηεξνπ εκίζενο ηνπ 19νπ αηψλα.Ζ ρξνληθψο
πξνεγνχκελε κνξθή ιέγεηαη αζηπλνκηθφ θξάηνο. ΢ε απηφ νη θπβεξλψληεο κπνξνχλ, ρσξίο λνκηθνχο πεξηνξηζκνχο, λα
εθαξκφδνπλ θάζε, θαηά ηελ θξίζε ηνπο, ζθφπηκε ξχζκηζε ζηνπο αλζξψπνπο πνπ θαηαιακβάλεη ε θξαηηθή εμνπζία. Σα αηνκηθά
δηθαηψκαηα δελ είλαη ζεβαζηά, νχηε ππάξρεη ρσξηζκφο εμνπζηψλ. Βξηζθφκαζηε ζηελ απφιπηε κνλαξρία.
Αξρηθψο ην θξάηνο δηθαίνπ εθθξάδεη ηελ αληίζεζε πξνο ην αζηπλνκηθφ θξάηνο θαη είλαη πνιηηηθφ ζχλζεκα. Αξγφηεξα παίξλεη
λνκηθφ πεξηερφκελν θαη είλαη ε κνλαδηθή αξρή ηνπ γεξκαληθνχ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ ε νπνία δελ είλαη πξντφλ εηζαγσγήο.
Καηά ηελ πεξηνξηζκέλε κνλαξρία επηθξαηεί ζπκβηβαζκφο ηνπ κνλάξρε κε ηνπο αζηνχο. Ο κνλάξρεο ξπζκίδεη κφλνο ηνπ ηηο
ζρέζεηο ζην εζσηεξηθφ ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ δει ζηελ εθηειεζηηθή εμνπζία. Γηα λα επεκβαίλεη φκσο ζηελ ειεπζεξία θαη
ηελ ηδηνθηεζία ησλ πνιηηψλ, ρξεηάδεηαη ηε ζπγθαηάζεζε ηεο ιατθήο αληηπξνζσπείαο. Απηή δίλεη ηε ζπγθαηάζεζή ηεο
ςεθίδνληαο ηνλ λφκν, ηνλ νπνίν δελ παξάγεη κφλνο ηνπ ν κνλάξρεο. Δμ νξηζκνχ, νη θαλφλεο δηθαίνπ ζεζπίδνληαη κε λφκν ή κε
βάζε λφκν, δειαδή κε λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε, θαη ξπζκίδνπλ ζρέζεηο κέζα ζηελ θνηλσλία, δειαδή ηελ ειεπζεξία θαη ηελ
ηδηνθηεζία. ΢ε αληηδηαζηνιή κε φηη ζπκβαίλεη ζηελ θνηλσλία, ηηο ζρέζεηο κέζα ζην θξάηνο ηηο ξπζκίδνπλ φρη θαλφλεο δηθαίνπ,
αιιά θαλφλεο δηνηθεηηθνί. Σν θξάηνο είλαη πεδίν κε δηθαίνπ.
΋ηαλ ην θνηλνβνχιην επηθξαηεί, ην πνιίηεπκα δελ είλαη πιένλ κνλαξρηθφ θαη ν λφκνο ξπζκίδεη θαη ηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ.
Σφηε ππάξρεη θξάηνο δηθαίνπ. ΢ε απηφ θαη ε λνκνζεηηθή εμνπζία δεζκεχεηαη απφ ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα, πνπ θαηνρπξψλνληαη
ζπληαγκαηηθψο.
Πξνθαλψο, ην θξάηνο δηθαίνπ αθνξά αξρηθά ηνλ ηχπν ησλ ξπζκίζεσλ αιιά επεθηείλεηαη θαη ζηελ νπζία ηνπο.
Σν νπζηαζηηθφηεξν πεξηερφκελν ηεο αξρήο ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ είλαη ε δέζκεπζε ησλ θξαηηθψλ νξγάλσλ απφ ηα ζεκειηψδε
δηθαηψκαηα.
ΣΟ ΚΟΗΝΧΝΗΚΟ ΚΡΑΣΟ΢
Καηά ηελ ςήθηζε ηνπ ζεκειηψδνπο λφκνπ ηεο Βφλλεο εκθαλίδεηαη ε αλάγθε ην θξάηνο λα ξπζκίδεη θαη ηελ θνηλσλία γηα λα
πξνζηαηεχεη ηνπο αζζελέζηεξνπο απφ ηελ άζθεζε ηεο ειεπζεξίαο ησλ ηζρπξφηεξσλ. Οη λφκνη πξέπεη λα ηθαλνπνηνχλ νξηζκέλεο
νπζηαζηηθέο απαηηήζεηο, ψζηε λα είλαη θνηλσληθψο δίθαηνη θαη λα κεηξηάδνπλ ηηο θνηλσληθέο αληζφηεηεο.
ΣΑ ΚΤΒΔΡΝΖΣΗΚΑ ΢Τ΢ΣΖΜΑΣΑ (ηα ηπία είδη ανηιπποζυπεςηικού ζςζηήμαηορ)

Ζ ζπζηεκαηηθή ζρέζε κεηαμχ αθελφο ησλ αλψηεξσλ νξγάλσλ ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο θαη αθεηέξνπ ηεο λνκνζεηηθήο
εμνπζίαο απνηειεί ην θπβεξλεηηθφ ζχζηεκα θάζε θξάηνπο.
Ζ επηζηήκε φκσο ζπλάγεη ηξεηο ηχπνπο, ην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα, ην πξνεδξηθφ ζχζηεκα θαη ην ζχζηεκα θπβεξλψζεο
βνπιήο.
Κξηηήξην είλαη ν βαζκφο ηνπ ρσξηζκνχ ησλ εμνπζηψλ. Σν θνηλνβνπιεπηηθφ πηνζεηεί ήπην ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ, ην πξνεδξηθφ
απζηεξφ θαη ην ζχζηεκα θπβεξλψζεο βνπιήο ραιαξφηαην, αλ φρη ζχγρπζε ησλ εμνπζηψλ.
ΣΟ ΚΟΗΝΟΒΟΤΛΔΤΣΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ
Ζ δηακφξθσζή ηνπ ζηελ Αγγιία
Σν θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα δηακνξθψλεηαη θαηά ηνλ 18 ν αηψλα θαη παγηψλεηαη ζηηο αξρέο ηνπ 19 νπ, απνηειεί δειαδή κία
θάζε ζηελ εμέιημε ηνπ αγγιηθνχ πνιηηεχκαηνο. Απηφ πξψηα γίλεηαη θνηλνβνπιεπηηθφ κε ηελ θνηλνβνπιεπηηθή ζρέζε θαη
χζηεξα δεκνθξαηηθφ κε ηελ θαζνιηθή ςήθν νπφηε μεθεχγεη απφ ηα ρέξηα ησλ επγελψλ ή ησλ πξνθξίησλ.
Ο κνλάξρεο πνπ θαηέρεη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία, είλαη πξνζσπηθά αλεχζπλνο. Απηφο ν εζηκηθφο θαλφλαο αληηθαηνπηξίδεη κία
πξαγκαηηθή αιήζεηα. Μφλν κία επαλάζηαζε κπνξεί λα ζέζεη δήηεκα επζχλεο ηνπ κνλάξρε. Δίλαη αμίσκα ηνπ αγγιηθνχ δηθαίνπ
φηη ν βαζηιέαο δελ κπνξεί λα θάλεη θάηη θαθφ δειαδή είλαη αλεχζπλνο. ΢πλάκα επηθξαηεί ν θαλφλαο φηη ε βνχιεζε ηνπ
κνλάξρε δελ δεζκεχεη λνκηθά, αλ δελ εθθξάδεηαη κε γξαπηή πξάμε πνπ θέξεη ηελ πξνζππνγξαθή ππνπξγνχ. Απηφο είλαη ν
θαλφλαο ηεο ππνπξγηθήο πξνζππνγξαθήο.
Με ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1688 ε λίθε ηνπ Κνηλνβνπιίνπ είλαη ηφζν κεγάιε, πνπ ν βαζηιέαο δελ κπνξεί λα θπβεξλήζεη, αλ δελ
ηνλ ζηεξίδεη ε θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία, πνπ ςεθίδεη θάζε έηνο ηνπο θφξνπο θαη ηε ζπληήξεζε ζηξαηνχ. Ζ θαιχηεξε
κέζνδνο γηα λα εμαζθαιίδεη ν βαζηιηάο ηε ζπλεξγαζία ηνπ θνηλνβνπιίνπ είλαη λα επηιέγεη ηνπο ππνπξγνχο θαη ην θφκκα πνπ
πιεηνςεθεί εθεί.
Σνλ 18ν αηψλα νη βαζηιείο παχνπλ λα παξίζηαληαη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ ζπκβνπιίνπ ησλ ππνπξγψλ ηνπο. Έλαο ππνπξγφο έρεη
πξνλνκηαθέο ζρέζεηο κε ηνλ βαζηιέα θαη ρξεζηκεχεη σο ελδηάκεζνο. Αλεπίζεκα, ηνλ επνλνκάδνπλ πξσζππνπξγφ. Σν
ιεηηνχξγεκα ηνπ πξσζππνπξγνχ εκθαλίδεηαη κε ηνλ Walpole. Μέρξη ηφηε νη ππνπξγνί εμαξηψληαη θαηαξρήλ κφλν απφ ηνλ
βαζηιέα. Τπάξρεη, φκσο ε δηαδηθαζία ηεο πνηληθήο ηνπο επζχλεο θαηά ηελ νπνία ε βνπιή ησλ θνηλνηήησλ κπνξεί λα ηνπο
απαγγέιιεη θαηεγνξία ελψπηνλ ηεο βνπιήο ησλ ιφξδσλ. Οη ππνπξγνί επζχλνληαη γηα ηηο παξάλνκεο πξάμεηο ηνπο, αιιά θαη γηα
ηηο πξάμεηο ηνπο πνπ ζεσξνχληαη επηδήκηεο γηα ηε ρψξα θαηά ηελ ειεχζεξε εθηίκεζε ησλ βνπιψλ. Ζ βνπιή ησλ ιφξδσλ
απνθαζίδεη ειεχζεξα θαη γηα ηελ πνηλή, πνπ κπνξεί λα είλαη αθφκε θαη ζαλαηηθή.
Ζ έλλνηα ηεο επζχλεο ζπλδέεηαη άξξεθηα κε ηελ θχξσζε. Γεληθά, ε επζχλε ζεκαίλεη φηη γηα κία πξάμε πξνβιέπνληαη θπξψζεηο
θαη φηη έλα πξφζσπν ππφθεηληαη ζε απηέο.
΋ηαλ ηελ θχξσζε ηελ πξνβιέπεη ην αζηηθφ δίθαην, ε επζχλε είλαη αζηηθή, φηαλ ε θχξσζε είλαη πνηλή ε επζχλε είλαη πνηληθή.
΋ηαλ ε θχξσζε είλαη πεηζαξρηθή ε επζχλε είλαη πεηζαξρηθή.
΋ηαλ ν Walpole αληηιακβάλεηαη φηη ε βνπιή ησλ θνηλνηήησλ πξφθεηηαη λα μεθηλήζεη πνηληθή δηαδηθαζία ελαληίνλ ηνπ, ζπεχδεη
λα παξαηηεζεί . Υάλεη ηελ εμνπζία, αιιά δελ δηαθηλδπλεχεη ηε δσή ηνπ. Με απηφ ην πξνεγνχκελν, νη ππνπξγνί απνθηνχλ
πνιηηηθή επζχλε. Απηή είλαη αθφκε αηνκηθή θαη νη άιινη ππνπξγνί δελ παξαηηνχληαη καδί. Ζ ππνπξγηθή αιιειεγγχε, φκσο,
είλαη πξνδηαγεγξακκέλε. Αθνχ ν βαζηιηάο επηιέγεη ηνπο ππνπξγνχο ζπλήζσο κε πξφηαζε ηνπ πξσζππνπξγνχ είλαη θπζηθφ φινη
ηνπο λα ελζηεξλίδνληαη ηε γεληθή πνιηηηθή. Καη ε βνπιή ησλ θνηλνηήησλ θαη ε θνηλή γλψκε ηνπο ζεσξνχλ αιιειεγγχσο
ππεχζπλνπο γηα απηήλ. ΋ηαλ ν πξσζππνπξγφο Λφξδνο Νφξζ παξαηηείηαη επεηδή ε απνηπρία ηεο πνιηηηθήο ηνπ γηα ηελ Ακεξηθή
πξνθαιεί ηελ ερζξφηεηα ηεο βνπιήο ησλ Κνηλνηήησλ, παξαηηνχληαη καδί ηνπ φινη νη ππνπξγνί. Ζ πνιηηηθή επζχλε γίλεηαη
πιένλ ζπιινγηθή. Σν ζχλνιν ησλ ππνπξγψλ απνηειεί ηελ θπβέξλεζε. Παξαιιήισο ε δηαδηθαζία ηεο πνηληθήο επζχλεο ησλ
ππνπξγψλ πεξηπίπηεη ζε αρξεζία, δηφηη γηα ηε βνπιή ζεκαζία έρεη πξν παληφο ε απνκάθξπλζε ησλ αλεπηζχκεησλ ππνπξγψλ
απφ ηελ εμνπζία. Δπεηδή ε Βνπιή δελ κπνξεί λα δεηήζεη επζχλεο απφ ηνλ αλεχζπλν βαζηιέα, ηηο δεηεί απφ ηνπο ππεχζπλνπο
ππνπξγνχο. Απηνί πξνζππνπγξάθνπλ κφλν βαζηιηθέο πξάμεηο νππ δελ πξνθαινχλ ηελ αληίδξαζε ηεο βνπιήο θαη έηζη ε βνπιή
δηνρεηεχεη ηελ πνιηηηθή ηεο ζηελ εθηειεζηηθή εμνπζία.
Ζ εμέιημε απηή νινθιεξψλεηαη, φηαλ ν πξσζππνπξγφο Πηηη ν λεφηεξνο βξίζθεηαη ζε κεηνςεθία ζηε βνπή ησλ θνηλνηήησλ.
Αληί λα παξαηηεζεί εηζεγείηαη ζηνλ βαζηιέα ηε δηάιπζή ηεο. ΢ηηο εθινγέο πνπ αθνινπζνχλ (1784) ληθά θαηά θξάηνο. Έηζη ε
δηάιπζε ηεο βνπιήο γίλεηαη φπιν ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο. Με ηε δηάιπζε νη εθινγείο ιχλνπλ ηε δηαθνξά πνπ θέξλεη
αληηκέησπεο θπβέξλεζε θαη βνπιή.
Σν αγγιηθφ θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα είλαη πξντφλ ζπλζεθψλ ηνπ πνιηηεχκαηνο, πνπ παγηψλνληαη ζηαδηαθά. Ζ λέα κνξθή
θνηλνβνπιεπηηζκνχ είλαη ινγηθή εμέιημε ηεο πξνεγνχκελεο. Σψξα φιε ε εμνπζία πεγάδεη απφ ηνλ ιαφ, πνπ ηελ αζθεί κε ηνπο
αληηπξνζψπνπο ηνπ. Ο αξρεγφο ηνπ θξάηνπο είλαη πιένλ ππεξάλσ θνκκάησλ, αιιά θαη ηεο εθάζηνηε θπβεξλεηηθήο πνιηηηθήο.
Γίλεηαη ξπζκηζηήο αλάκεζα ζην θνηλνβνχιην θαη ηελ θπβέξλεζε δει ξπζκηζηήο ηνπ πνιηηεχκαηνο.
Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ
Κνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα έρνπκε φηαλ ππάξρεη ε ηξηγσληθή θνηλνβνπιεπηηθή ζρέζε αλάκεζα ζε ηξία αλψηεξα φξγαλα ηνπ
θξάηνπο, ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο ηε βνπιή θαη ηελ θπβέξλεζε. Σε βάζε ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο απνηειεί ε
ππνπξγηθή επζχλε. Πξνυπνηίζεληαη, φκσο θαη άιια δχν ζηνηρεία, νη αξκνδηφηεηεο ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο αθελφο λα δηνξίδεη
θαη λα παχεη ηνπο ππνπξγνχο θαη αθεηέξνπ λα δηαιχεη ηε βνπιή. Απηέο άιισζηε ηνλ θαζηζηνχλ ξπζκηζηή ηνπ πνιηηεχκαηνο.
Ζ Κπβέξλεζε (ή ππνπξγηθφ ζπκβνχιην) είλαη φξγαλν ζπιινγηθφ θαη γηα απηφ ν αξρεγφο ηεο, ν πξσζππνπξγφο απφ λνκηθή
άπνςε δελ επηθξαηεί απνιχησο. Σελ θπβέξλεζε ραξαθηεξίδεη θαηά θαλφλα θνκκαηηθή νκνηνγέλεηα πνπ ηεο δίλεη πνιηηηθή
ελφηεηα. Ζ Κπβέξλεζε θαζνξίδεη θαη θαηεπζχλεη ηε γεληθή πνιηηηθή ηνπ θξάηνπο. Σελ θπβέξλεζε θαηά θαλφλα απνηεινχλ
εγεηηθά θνκκαηηθά ζηειέρε ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο.
Κάζε λέα θπβέξλεζε πξέπεη λα παίξλεη ςήθν εκπηζηνζχλεο απφ ηε βνπιή. ΋ηαλ ε βνπιή απνδνθηκάδεη ηελ θπβέξλεζε, απηή
πξέπεη λα απνρσξεί απφ ηελ εμνπζία εθηφο αλ πξνθαιέζεη δηάιπζε ηεο βνπιήο απφ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο. Με ηε δηάιπζε
ηεο θπβέξλεζεο αληηζηέθεηαη ζηε βνπιή απφ ηελ νπνία εμαξηάηαη. Σειηθψο, ε ιατθή εηπκεγνξία επηβάιιεη ηελ ηζνξξνπία.
Ο εμνξζνινγηζκφο ηνπ θνηλνβνπιεπηηζκνχ
Ζ νκαιή ιεηηνπξγία ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο πξνυπνζέηεη φηη έλα θφκκα ‘ ή έζησ, έλαο ζηαζεξφο ζπλαζπηζκφο
θνκκάησλ’ δηαζέηεη ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ζηε βνπιή. Σνχην, θαηαξρήλ, ην εμαζθαιίδεη ην πιεηνςεθηθφ εθινγηθφ ζχζηεκα
αγγιηθνχ ηχπνπ ή θάπνην άιιν θαηά απνηέιεζκα παξφκνην. ΋ηαλ ηέηνην ζχζηεκα απνπζηάδεη, ε θπβεξλεηηθή αζηάζεηα είλαη
ζχλεζεο θαηλφκελν. Γηα λα ηελ απνθχγνπλ, πνιιά ΢πληάγκαηα κεηά ηνλ πξψην αιιά θαη ηνλ δεχηεξν παγθφζκην πφιεκν
πεξηέρνπλ εηδηθέο δηαηάμεηο, πνπ εληζρχνπλ ηελ αλεμαξηεζία ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο.
Σν εκηπξνεδξηθφ ζχζηεκα
Ζ ελίζρπζε ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο είλαη δξαζηηθφηεξε, φηαλ ην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα δαλείδεηαη έλα ηνπιάρηζηνλ
ζηνηρείν ηνπ πξνεδξηθνχ, ηελ εθινγή ηνπ Πξνέδξνπ ηεο Γεκνθξαηίαο κε άκεζε θαη θαζνιηθή ςεθνθνξία. Δπηπιένλ, νξηζκέλεο
πξνεδξηθέο πξάμεηο ζπλήζσο εμαηξνχληαη απφ ηνλ θαλφλα ηεο ππνπξγηθήο πξνζππνγξαθήο. Σέηνηεο πξάμεηο κπνξεί λα είλαη ε
δηάιπζε ηεο βνπιήο, ν δηνξηζκφο πξσζππνπξγνχ, ε πξνθήξπμε δεκνςεθίζκαηνο, ε θήξπμε θαηαζηάζεσο αλάγθεο ή
πνιηνξθίαο, ε αλαπνκπή ςεθηζκέλνπ λνκνζρεδίνπ ή ε παξαπνκπή ηνπ ζε ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην θιπ. Έηζη δεκηνπξγείηαη
εκηπξνεδξηθφ ζχζηεκα, ζην νπνίν ε ηξηγσληθή θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα, ζην νπνίν ε ηξηγσληθή θνηλνβνπιεπηηθή ζρέζε
παξακέλεη άζηθηε. Καλνληθά, ην εκηπξνεδξηθφ ζχζηεκα είλαη είδνο ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ παξά ηα πξνεδξηθά ηνπ ζηνηρεία.
ΣΟ ΠΡΟΔΓΡΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ
Ζ γέλλεζή ηνπ ζηεο ΖΠΑ
Σν πξνεδξηθφ ζχζηεκα (ή ζχζηεκα ηεο αλεμάξηεηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο ή ακεξηθάληθν) είλαη γέλλεκα θαη ζξέκκα ηνπ
ακεξηθαληθνχ ιανχ, αθφκε θαη αλ νη βξεηαληθνί ζεζκνί ρξεζηκεχνπλ σο ππφδεηγκα. Οη Ηδξπηέο Παηέξεο, πνπ ζπληάζζνπλ θαη
ςεθίδνπλ ζηε Φηιαδέιθεηα, ην 1787, ην πξψην ΢χληαγκα ζηνλ θφζκν, ζεσξνχλ ηνπο εαπηνχο ηνπο απνγφλνπο Άγγισλ
απνίθσλ. Θέινπλ λα δαλεηζζνχλ ην αγγιηθφ πνιίηεπκα. Γηα απηφ επηλννχλ ηνλ πξψην αηξεηφ αλψηαην άξρνληα, ηνλ Πξφεδξν
ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ. Δπίζεο είλαη νπαδνί ηνπ Μνληεζθηέ, έρνπλ βαζχηαηε πίζηε ζηα αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη
εθπξνζσπνχλ επί κέξνπο πξσελ απνηθίεο, πνπ ζέινπλ λα δηαηεξήζνπλ ηελ απηνλνκία ηνπο.
Οη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο πξνζθέξνπλ ζην παλαλζξψπηλν δεκνθξαηηθφ θίλεκα ην γξαπηφ ΢χληαγκα θαη ηελ ππεξνρή ηνπ έλαληη
ηνπ θνηλνχ λφκνπ, ηελ αβαζίιεπηε δεκνθξαηία, ηελ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε θαη ην πξνεδξηθφ ζχζηεκα. Γελ είλαη θαη ιίγα.
Σν πξψην ζχληαγκα ηνπ θφζκνπ είλαη θαη ην καθξνβηφηεξν. Με ζρεηηθά ιίγεο ηξνπνπνηήζεηο, ηζρχεη θαη ζήκεξα, θπξίσο ράξε
ζηε δεκηνπξγηθή εξκελεία ηνπ απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην. Σν ίδην ΢χληαγκα δηέπεη αξρηθά έλα θξάηνο κε ηξηάκηζη
εθαηνκκχξηα πιεζπζκφ θαη αγξνηηθή νηθνλνκία θαη χζηεξα απφ δχν αηψλεο, ηε κνλαδηθή παγθφζκηα ππεξδχλακε θαη κάιηζηα
βνήζεζε ζε απηή ηε κεηακφξθσζε. Δληνχηνηο ην πξνεδξηθφ ζχζηεκα δελ επηηπγράλεη ζε θακκία άιιε ρψξα. ΢ε φζεο ην
κηκνχληαη ηδίσο ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή, ε δεκνθξαηία είλαη πξφζθαηξε θαη θαρεθηηθή.
Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ ακεξηθάληθνπ ζπζηήκαηνο
Ζ εθηειεζηηθή εμνπζία αλήθεη ζε κνλνπξφζσπν φξγαλν, ηνλ πξφεδξν ησλ ελσκέλσλ πνιηηεηψλ θαη ε λνκνζεηηθή ζην
θνγθξέζν πνπ απαξηίδνπλ ε βνπιή ησλ αληηπξνζψπσλ θαη ε γεξνπζία. Ζ βνπιή αληηπξνζσπεχεη ηνλ ιαφ ηνπ νκνζπνλδηαθνχ
θξάηνπο θαη ε γεξνπζία ηηο πνιηηείεο.
Σνλ απζηεξφ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ επηηπγράλνπλ δχν ζηνηρεία, ε εθινγή ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο απφ ηνλ ιαφ θαη ε
απνπζία πνιηηηθήο επζχλεο ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο ελψπηνλ ηνπ θνγθξέζνπ.
Ζ εθινγή ηνπ πξνέδξνπ είλαη έκκεζε. Απηφ είλαη απνηέιεζκα ζπκβηβαζκνχ κεηαμχ κεγάισλ θαη κηθξψλ πνιηηεηψλ δει
ζπλέπεηα ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπζηήκαηνο. Σνλ πξφεδξν εθιέγεη ζψκα εθιεθηφξσλ. Κάζε πνιηηεία έρεη αξηζκφ εθιεθηφξσλ ίζν
κε ηνλ αξηζκφ ησλ αληηπξνζψπσλ ηεο ζην θνγθξέζν (λ + 2).
΋ζν κηθξφηεξν πιεζπζκφ έρεη ε πνιηηεία ηφζν κεγαιχηεξν εηδηθφ βάξνο έρεη ε ςήθνο ηνπ εθινγέα. ΢ηελ πξάμε, ε εθινγή
είλαη νηνλεί άκεζε θαη νη εθινγείο ρξεζηκνπνηνχλ ςεθνδέιηηα κε ηα νλφκαηα ησλ ππνςεθίσλ πξνέδξσλ θαη φρη ησλ
εθιεθηφξσλ, ηνπο νπνίνπο δελ γλσξίδνπλ. Βέβαηα, ηζρχεη πιεηνςεθηθφ εθινγηθφ ζχζηεκα θαη φινη νη εθιέθηνξεο θάζε
πνιηηείαο ςεθίδνπλ ηνλ ίδην ππνςήθην. ΢παληφηαηα, κπνξεί ν δεχηεξνο ζε ιατθέο ςήθνπο ππνςήθηνο λα ζπγθεληξψζεη ηελ
πιεηνςεθία ησλ εθιεθηφξσλ θαη λα εθιεγεί πξφεδξνο. Σν πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα δηαζιά ηελ έθθξαζε ηνπ ιανχ, αιιά θάηη
ηέηνην είλαη απνιχησο απνδεθηφ ζην νκνζπνλδηαθφ ζχζηεκα. Ο Πξφεδξνο εθιέγεηαη γηα ηεηξαεηή ζεηεία. Μαδί ηνπ εθιέγεηαη
θαη έλαο αληηπξφεδξνο, πνπ έρεη θχξηα απνζηνιή λα δηαδερζεί ηνλ πξφεδξν αλ δηαθνπεί ε ζεηεία ηνπ. Δπίζεο, πξνεδξεχεη ζηε
γεξνπζία φπνπ ςεθίδεη φκσο κφλν ζε ηζνςεθία. Ζ ιατθή εθινγή θαζηζηά ηνλ Πξφεδξν ηζφηηκν κε ην θνγθξέζν. ΢ην ίδην
ζπληειεί θαη ην φηη νχηε ε πξνεδξηθή εθινγή νχηε νη εθινγέο γηα ην θνγθξέζν κπνξνχλ λα γίλνπλ πξφσξα.
Οχηε ν Πξφεδξνο νχηε νη ππνπξγνί έρνπλ πνιηηηθή επζχλε ελψπηνλ ηνπ θνγθξέζνπ, πνπ δελ κπνξεί λα ηνπο ππνρξεψζεη ζε
παξαίηεζε. Γελ ππάξρεη δηαδηθαζία δπζπηζηίαο. Οη ππνπξγνί, γξακκαηείαο αθξηβέζηεξα, δελ είλαη κέιε ζπιινγηθνχ νξγάλνπ.
Δίλαη απινί βνεζεί ηνπ Πξνέδξνπ, πνπ ηνπο δηνξίδεη θαη ηνπο παχεη θαηά ην δνθνχλ.
Σνλ απζηεξφ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ επηηπγράλεη ε απνπζία ησλ θιαζηθψλ θνηλνβνπιεπηηθψλ ζεζκψλ. Οη ππνπξγνί δελ είλαη
κέιε ηνπ θνγθξέζνπ νχηε κπνξνχλ λα παξίζηαληαη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ. Ο πξφεδξνο δελ κπνξεί λα θεξχμεη ηε ιήμε ησλ
ζπλφδσλ ηνπ θνγθξέζνπ, νχηε λα δηαιχζεη ηε κία ή ηελ άιιε βνπιή. Μπνξεί λα θαιεί ην θνγθξέζν ζε έθηαθηε ζχλνδν, αιιά
φρη λα ην εκπνδίδεη λα ζπλέξρεηαη. Με φια απηά, εμαζθαιίδεηαη ε αλεμαξηεζία φρη κφλν ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο αιιά θαη
ηεο λνκνζεηηθήο πνπ εηδεκή ζα έπεθηε ζηα ρέξηα ηνπ πξνέδξνπ.
΢ε απηφ ηνλ απζηεξφ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ ην ζχληαγκα πξνβιέπεη δχν αμηφινγεο εμαηξέζεηο ηε κία ππέξ ηεο εθηειεζηηθήο
θαη ηελ άιιε ππέξ ηεο λνκνζεηηθήο. Ο πξφεδξνο κπνξεί λα αζθήζεη αξλεζηθπξία (βέην) ζε ςεθηζκέλν λνκνζρέδην, νπφηε
απηφ δελ γίλεηαη λφκνο παξά κφλν αλ ην μαλαςεθίζνπλ ζηε βνπιή ησλ αληηπξνζψπσλ θαη ε γεξνπζία κε απμεκέλε
πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ησλ κειψλ ηνπο. Απφ ηελ άιιε κεξηά, ε γεξνπζία πξέπεη λα δψζεη ηελ έγθξηζή ηεο ζηνλ δηνξηζκφ
ησλ αλψηεξσλ νκνζπνλδηαθψλ ιεηηνπξγψλ. Δπίζεο, νη δηεζλείο ζπλζήθεο, πνπ ζπλάπηεη ν πξφεδξνο, ρξεηάδνληαη ηελ έγθξηζε
ηεο γεξνπζίαο κε απμεκέλε πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ησλ παξφλησλ. Δπεηδή ην θνγθξέζν δελ κπνξεί λα εθθξάζεη ηε
δπζπηζηία ηνπ ζηνλ πξφεδξν θαη ηνπο ππνπξγνχο θαη λα ηνπο επηβάιιεη πνιηηηθή θχξσζε, ειέγρεη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία κε
άιια κέζα. Διέγρεη εμνλπρηζηηθά θαη δηαπξαγκαηεχεηαη ηηο πηζηψζεηο, πνπ ν πξφεδξνο ηνπ δεηεί λα εγθξίλεη.
Οη κφληκεο επηηξνπέο ηνπ θνγθξέζνπ, πνπ ζπλεδξηάδνπλ δεκφζηα, έρνπλ κεγάιε δχλακε.
Ο πξφεδξνο είλαη ν εθιεθηφο ελφο θφκκαηνο θαη εθιέγεηαη απφ ηνλ ιαφ γηα λα εθαξκφζεη έλα πξφγξακκα. Ο πξφεδξνο κπνξεί
θαηαξρήλ λα ζπλεξγάδεηαη εχθνια κε ηε βνπιή ησλ αληηπξνζψπσλ ή ηε γεξνπζία φπνπ ηελ πιεηνςεθία ηελ έρεη ην δηθφ ηνπ
θφκκα αλ θαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ε θνκκαηηθή πεηζαξρία είλαη πνιχ ζρεηηθή. Αθξηβέζηεξα, ππάξρνπλ ηφζα δεκνθξαηηθά
θαη ηφζα ξεπνπκπιηθαληθά θφκκαηα φζα θαη νη πνιηηείεο.
Ζ κίκεζε ηνπ ακεξηθαληθνχ πνιηηεχκαηνο απνηπγράλεη φπνπ ηελ επηρεηξνχλ. Ο απζηεξφο ραξαθηήξαο ησλ εμνπζηψλ ζηεξεί ηε
κία εμνπζία απφ ηα λνκηθά κέζα λα επηθξαηεί η πάλσ ζηελ άιιε. Ο πξφεδξνο θαη ην θνγθξέζν είλαη θαηαδηθαζκέλνη λα
ζπκβηψλνπλ έσο ην ηέινο ηεο ζεηείαο ηνπο. Γεληθψο νη ζεηείεο είλαη ζχληνκεο.
Ο ιαφο ειέγρεη ηα πάληα θαη ηα νκνζπνλδηαθά φξγαλα πξέπεη λα ιακβάλνπλ πάληνηε ππφςε ηνπο ηελ πνιηηηθή πξαγκαηηθφηεηα
ζην νκφζπνλδν επίπεδν. ΢ε ηέηνην πιαίζην ν πξφεδξνο θαη ην θνγθξέζν βξίζθνληαη ζε δηαξθή δηαπξαγκάηεπζε. Ζ πξάμε
απνδεηθλχεη φηη ζπλεξγάδνληαη ιακπξά. Σν πξνεδξηθφ ζχζηεκα ην αιινηψλεη ν ιεγφκελνο θξπθφο θνηλνβνπιεπηηζκφο, πνπ
απνηειεί ην ηίκεκα ηεο επηηπρίαο ηνπ.
ΣΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΣΖ΢ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Ζ΢ ΒΟΤΛΖ΢

Ζ εκθάληζε ηνπ ζπζηήκαηνο
Σν ζχζηεκα θπβεξλψζεο βνπιήο ιέγεηαη θαη ζπκβαηηθφ δηφηη ηέηνην θπβεξλεηηθφ ζχζηεκα ηζρχεη απφ ηε ΢πκβαηηθή
΢πλέιεπζε ζηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε. Σν ίδην ην φλνκα ηνπ ζπζηήκαηνο δειψλεη φηη ε βνπιή απνξξνθά ηελ εθηειεζηηθή
εμνπζία ή κε άιια ιφγηα φηη ε εθηειεζηηθή είλαη πιήξσο ππνηαγκέλε ζηε βνπιή.
Σν ζχζηεκα ηεο θπβεξλψζεο βνπιήο ην εθαξκφδνπλ κε επηηπρία κφλν ζηελ Διβεηία αιιά θαη εθεί ρσξίο δνγκαηηθή αθακςία
δει κεηξηαζκέλν. Γελ έρνπλ δηεζλείο ππνρξεψζεηο ή έρνπλ πεξηνξηζκέλεο.
Σν ζχζηεκα ζηελ Διβεηία
Σν ζχζηεκα ηεο θπβεξλψζεο βνπιήο ην πξνζιακβάλεη ην νκνζπνλδηαθφ θξάηνο απφ ηα θαληφληα. Σν θπβεξλεηηθφ ζχζηεκα
γίλεηαη θαηαλνεηφ κφλν ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ νκνζπνλδηαθή νξγάλσζε θαη ηνπο ζεζκνχο άκεζεο δεκνθξαηίαο.
Με ηελ επηθχιαμε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ ιανχ θαη ησλ θαληνλίσλ, ην αλψηαην φξγαλν ηνπ θξάηνπο είλαη ε Οκνζπνλδηαθή
΢πλέιεπζε. Σν απνηεινχλ δχν βνπιέο, ην Δζληθφ ΢πκβνχιην θαη ην ΢πκβνχιην ησλ θξαηψλ πνπ έρνπλ ηηο ίδηεο αξκνδηφηεηεο.
Σν εζληθφ ζπκβνχιην ζπγθξνηνχλ 200 βνπιεπηέο. Οη έδξεο θαηαλέκνληαη ζηα θαληφληα αλάινγα κε ηνλ πιεζπζκφ ηνπο. Οη
βνπιεπηέο εθιέγνληαη άκεζα κε ην αλαινγηθφ ζχζηεκα. Κάζε θαληφληα απνηειεί εθινγηθή πεξηθέξεηα θαη γηα απηφ ζηα
θαληφληα κε κία έδξα ηζρχεη ζχζηεκα ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο. Σν εζληθφ ζπκβνχιην αλαλεψλεηαη θάζε ηέζζεξα έηε.
Σν ζπκβνχιην ησλ θξαηψλ έρεη 46 κέιε, δει θάζε θαληφλη έρεη δχν έδξεο. Δθεί θάζε θαληφλη ξπζκίδεη ηελ εθινγή ησλ
αληηπξνζψπσλ ηνπ. ΢ήκεξα, φια ηα θαλφληα πξνβιέπνπλ άκεζε εθινγή θαη ζρεδφλ φια πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα ελφο ή δχν
γχξσλ. ΢ηα πεξηζζφηεξα, νη εθινγέο γηα ηηο δχν βνπιέο γίλνληαη ηαπηφρξνλα θαη ε ζεηεία ζην ΢πκβνχιην ησλ Κξαηψλ είλαη ίζε
κε ηε ζεηεία ζην Δζληθφ ΢πκβνχιην. Οχηε ζηε κία νχηε ζηελ άιιε βνπιή ππάξρεη επηηαθηηθή εληνιή.
Αλψηαην εθηειεζηηθφ φξγαλν είλαη ην επηακειέο νκνζπνλδηαθφ ζπκβνχιην. Σα κέιε ηα εθιέγεη έλα έλα θαη φρη κε
δεζκεπκέλνπο ζπλδπαζκνχο ε Οκνζπνλδηαθή ΢πλέιεπζε χζηεξα απφ θάζε εθινγέο γηα ην Δζληθφ ΢πκβνχιην δειαδή θάζε
ηέζζεξα έηε, θαη δελ αλαθαινχληαη. Σν Οκνζπνλδηαθφ ΢πκβνχιην δελ κπνξεί λα έρεη πεξηζζφηεξα κέιε απφ ην ίδην θαληφλη. Ζ
ηδηφηεηα ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπκβνχινπ είλαη αζπκβίβαζηε κε ηελ ηδηφηεηα ηνπ κέινπο ησλ δχν βνπιψλ. Ζ νκνζπνλδηαθή
ζπλέιεπζε εθιέγεη γηα έλα έηνο ηνλ πξφεδξν θαη ηνλ αληηπξφεδξν ηνπ νκνζπνλδηαθνχ ζπκβνπιίνπ κεηαμχ ησλ κειψλ ηνπ.
Δπαλεθινγή πξνέδξνπ θαη αληηπξνέδξνπ γηα ην επφκελν έηνο δελ επηηξέπεηαη, ελψ ν απεξρφκελνο πξφεδξνο δελ κπνξεί λα
εθιεγεί αληηπξφεδξνο.
Σν νκνζπνλδηαθφ ζπκβνχιην δξα ζπιινγηθά αλ θαη θάζε κέινο ηνπ πξνΐζηαληαη ζε έλα δηνηθεηηθφ ηνκέα. Σν νκνζπνλδηαθφ
ζπκβνχιην έρεη λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία δελ κπνξεί φκσο λα παξαηηεζεί ζπιινγηθά θαη ε ππνπξγηθή αιιειεγγχε είλαη
άγλσζηε. Ζ Οκνζπνλδηαθή ζπλέιεπζε κπνξεί λα δίλεη εληνιέο ζην νκνζπνλδηαθφ ζπκβνχιην πνπ νθείιεη λα ηηο εθηειεί. Σν
νκνζπνλδηαθφ ζπκβνχιην δελ είλαη ππνπξγείν. Οχηε δηθφ ηνπ πξφγξακκα έρεη νχηε θνηλνβνπιεπηηθή επζχλε. Κάζε κέινο ηνπ
είλαη έλα είδνο εθηειεζηηθνχ ππαιιήινπ πνπ εθαξκφδεη φηη επηζπκίεο έρεη ε νκνζπνλδηαθή ζπλέιεπζε θαη ηειηθά ν ιαφο ζην
ζχλνιφ ηνπ.
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ
ΟΗ ΔΝΝΟΗΔ΢ ΣΟΤ ΟΡΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

Ζ ηζηνξηθή εμέιημε εμεγεί γηαηί ν φξνο ζχληαγκα έρεη πεξηζζφηεξεο έλλνηεο. Κπξηφηεξεο είλαη ε ηδαληθή, ε νπζηαζηηθή θαη ε
ηππηθή.
Απηή ε ηδαληθή έλλνηα ηνπ φξνπ ζεκαίλεη φηη ην πνιίηεπκα πξέπεη λα εμαζθαιίδεη ηελ πνιηηηθή θαη αηνκηθή ειεπζεξία. Σελ
ηδαληθή έλλνηα ηνπ ΢ ππνθαζηζηά βαζκεδφλ ε έλλνηα ηνπ θξάηνπο δηθαίνπ ή ηεο θπξηαξρίαο ηνπ λφκνπ.
Σν γεγνλφο φηη ην ΢χληαγκα είλαη αγγιηθή επηλφεζε πνπ εμειίζζεηαη κε ηελ Ακεξηθαληθή θαη ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε εμεγεί
ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο νπζηαζηηθήο θαη ηεο ηππηθήο έλλνηαο ηνπ φξνπ.
Σν ππφ νπζηαζηηθή έλλνηα ΢χληαγκα θάζε θξάηνπο ηαπηίδεηαη κε ην ζπληαγκαηηθφ ηνπ δίθαην. Σν ππφ ηππηθή έλλνηα ΢χληαγκα
είλαη ν γξαπηφο ζεκειηψδεο λφκνο ηνπ, πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ ζπληαθηηθφ λνκνζέηε θαη ζπλήζσο έρεη απμεκέλε ηππηθή ηζρχ.
ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΧΝ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΧΝ

Σα νπζηαζηηθά ΢πληάγκαηα είλαη είηε γξαπηά είηε άγξαθα, ηα ηππηθά φκσο είλαη πάληνηε γξαπηά.
΢χληαγκα πνπ έλα κέξνο ηνπ λα κελ είλαη γξαπηφ δελ ππάξρεη. Αθφκε θαη ζηελ Αγγιία πνπ ζεσξείηαη παξάδεηγκα ρψξαο κε
άγξαθν ΢χληαγκα, λφκνη ςεθηζκέλνη απφ ην Κνηλνβνχιην, πξνζηαηεχνπλ ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη ξπζκίδνπλ νξηζκέλα
νξγαλσηηθά ζέκαηα.
ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΣΤΠΗΚΧΝ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΧΝ

Σα ηππηθά ΢πληάγκαηα είλαη είηε απζηεξά είηε ήπηα Σα απζηεξά κεηαβάιινληαη κε δπζθνιφηεξν ηξφπν απφ φηη νη θνηλνί
λφκνη, ελψ ηα ήπηα αθξηβψο φπσο νη θνηλνί λφκνη. Απνιχησο απζηεξφ ραξαθηεξίδεηαη έλα ΢χληαγκα φηαλ δελ ππάξρεη λνκηθφο
ηξφπνο λα ηξνπνπνηεζεί. Έλα ηέηνην ΢χληαγκα κεηαβάιιεηαη κφλν κε ζξαχζε ηνπ πιαηζίνπ ηνπ. Οξηζκέλεο δηαηάμεηο ελφο
΢πληάγκαηνο ελδέρεηαη λα έρνπλ απζηεξφηεξν ραξαθηήξα απφ ηηο άιιεο ή θαη απνιχησο απζηεξφ.
΢ηνλ απζηεξφ ραξαθηήξα έγθεηηαη ε απμεκέλε ηππηθή ηζρχο ηνπ ΢πληάγκαηνο έλαληη ησλ θνηλψλ λφκσλ. Ζ απμεκέλε ηππηθή
ηζρχο εμαζθαιίδεηαη κε ηελ εηδηθή δηαδηθαζία γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη κε ηνλ δηθαζηηθφ έιεγρν ηεο
ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ. ΢ήκεξα ε ηάμε είλαη λα δηαδίδεηαη ν έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο, αιιά λα κεηψλεηαη ε
απζηεξφηεηα ησλ ΢πληαγκάησλ ρσξίο πάλησο λα θαηαξγείηαη. Ίζσο δηφηη ε δεκνθξαηία θαηαζηαιάδεη δηεζλψο.
Σν νπζηαζηηθφ ζχληαγκα κπνξεί λα είλαη θαη ηππηθφ. Δπίζεο κπνξεί λα είλαη γξαπηφ ή άγξαθν, απζηεξφ ή ήπην. Σν ηππηθφ
είλαη πάληνηε γξαπηφ αιιά κπνξεί λα κπνξεί λα είλαη απζηεξφ ή ήπην.
Σα ζπληάγκαηα απνθηνχλ απζηεξφ ραξαθηήξα κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Μπνξεί λα απαγνξεχνπλ θάζε αλαζεψξεζε ή ηελ
αλαζεψξεζε κφλνλ νξηζκέλσλ δηαηάμεψλ ηνπο ή λα απαγνξεχνπλ ηελ αλαζεψξεζε πξηλ εθπλεχζεη νξηζκέλε πξνζεζκία ή λα
αλαζέηνπλ ηε ζρεηηθή αξκνδηφηεηα ζε εηδηθφ φξγαλν ή λα ηελ αλαζέηνπλ ζην λνκνζεηηθφ φξγαλν αιιά κε εηδηθή δηαδηθαζία,
πεξηζζφηεξν βξαδπθίλεηε απφ ηε ζπλεζηζκέλε δηαδηθαζία γηα ηελ ςήθηζε ησλ λφκσλ.
Γηα παξάδεηγκα ην ΢χληαγκα ηνπ 1975 απαγνξεχεη ηελ αλαζεψξεζε κφλν ησλ δηαηάμεσλ ηνπ πνπ θαζνξίδνπλ ηε βάζε θαη ηε
κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο σο Πξνεδξεπφκελεο Κνηλνβνπιεπηηθήο Γεκνθξαηίαο, θαζψο θαη νξηζκέλσλ δηαηάμεσλ πνπ αλαθέξεη
κε ηνλ αξηζκφ ηνπ αληίζηνηρνπ αξηζκνχ.
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟ ΔΘΗΜΟ
΋ηαλ έλα ΢χληαγκα είλαη γξαπηφ κπνξεί άξαγε νξηζκέλα ζέκαηα λα ηα ξπζκίδεη έζηκν; Αλ ην ίδην ην ΢χληαγκα ην αλέρεηαη δελ
ππάξρεη πξφβιεκα. ΑΝ φρη, ηφηε κπνξνχκε λα δερζνχκε κφλν ζπκπιεξσηηθφ έζηκν θαη πνηέ θαηαξγεηηθφ. Πξάγκαηη
θαηαξγεηηθφ έζηκν ηζνδπλακεί κε αλαζεσξεηηθή δηαδηθαζία πνπ δελ πξνβιέπεη ην ΢χληαγκα.
Ζ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΔΞΟΤ΢ΗΑ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΘΔΧΡΖΣΗΚΖ ΑΡΜΟΓΗΟΣΖΣΑ

΢πληαθηηθή εμνπζία ιέγεηαη ε βνχιεζε ε νπνία ζέηεη ην ΢χληαγκα. Ζ ζπληαθηηθή εμνπζία είλαη πξσηνγελήο. Γει αζθείηαη
πάληνηε θαηά παξάβαζε ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ πνπ ηζρχνπλ κέρξη ηφηε. Ζ ζπληαθηηθή εμνπζία θαηαιχεη κία έλλνκε ηάμε θαη
ηδξχεη κία άιιε. Απηή είλαη ε ζξαχζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ. Ζ ζπληαθηηθή εμνπζία αζθείηαη φηαλ ηδξχεηαη λέν θξάηνο
ή φηαλ παξαβηάδνληαη νη θαλφλεο γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο, νπφηε ην θξάηνο αλαζπληάζζεηαη.
Σνπιάρηζηνλ ζηηο δεκνθξαηίεο, ε ζπληαθηηθή εμνπζία ζπλδπάδεηαη αλέθαζελ κε ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα. Σελ αζθεί
εηδηθή ζπλέιεπζε αληηπξνζψπσλ ηνπ ιανχ. Απηή ε ζπληαθηηθή ζπλέιεπζε είλαη επαλαζηαηηθή θαη ζεσξείηαη θπξίαξρε.
Αληίζεηα ε ζπλέιεπζε κε αλαζεσξεηηθή αξκνδηφηεηα ππφθεηηαη ζηνπο νπζηαζηηθνχο θαη δηαδηθαζηηθήο πεξηνξηζκνχο γηα ηελ
αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο.
΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΑ ΠΑΡΑΥΧΡΖΜΔΝΑ ΚΑΗ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΑ-΢ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΑ

Σα ζπληάγκαηα πνπ ζηεξίδνληαη ζηε κνλαξρηθή αξρή ραξαθηεξίδνληαη παξαρσξεκέλα, δηφηη κε απηά ν κνλάξρεο παξαρσξεί
ζηνλ ιαφ νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο, κνινλφηη δηαηεξεί ην ηεθκήξην ηεο αξκνδηφηεηαο. Θεσξεηηθψο, κπνξεί λα αλαθαιέζεη έλα
ηέηνην ζχληαγκα.
΢ηελ ηζηνξηθή εμέιημε κεηαμχ παξαρσξεκέλσλ θαη δεκνθξαηηθψλ ζπληαγκάησλ εκθαλίδνληαη ελίνηε ηα ιεγφκελα ζπληάγκαηα
– ζπλαιιάγκαηα. ΢ηελ θαηάξηηζή ηνπο ν κνλάξρεο θαη ν ιαφο ζπληξέρνπλ, θαηά θάπνην ηξφπν, ηζνδπλάκσο, δηφηη ηφηε ε
πνιηηηθή δχλακε ηνπ κνλάξρε κεηψλεηαη θαη ηνπ ιανχ απμάλεη θαη ζρεκαηίδεηαη κία ζπγθπξηαθή ηζνξξνπία. Έηζη ν κνλάξρεο
θαη ν ιαφο ζπλάπηνπλ ζχκβαζε – ζπλάιιαγκα.
Γηα παξάδεηγκα είλαη θαη ην ειιεληθφ ζχληαγκα ηνπ 1844, δηφηη απνηειεί ζπλζήθε κεηαμχ κνλάξρε, ηνπ ΋ζσλα θαη ιανχ.
ΚΑΗ ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

Ζ επξσπατθή έλσζε δελ είλαη νκνζπνλδηαθφ θξάηνο έζησ θαη αλ έρεη νξηζκέλα ζηνηρεία ηνπ. Σν επξσπατθφ ζχληαγκα δίλεη
ζηελ επξσπατθή έλσζε ηε λνκηθή πξνζσπηθφηεηα, αλαγλσξίδεη επξσπατθή ηζαγέλεηα ηδηαίηεξν νξγαλσηηθφ ζχζηεκα, ην
θξάηνο δηθαίνπ, θαη θαηάινγν ζεκειεησδψλ δηθαησκάησλ. Ζ επξσπατθή έλσζε έρεη ήδε νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο πνπ
ραξαθηεξίδνπλ ην θξάηνο φπσο πρ ηελ αξκνδηφηεηα λα θφβεη λφκηζκα.
Δληνχηνηο ην επξσπατθφ ζχληαγκα δελ ζα είλαη ν θαλφλαο δηθαίνπ πνπ δίλεη ηελ ηζρχ ηνπ ζηνπο άιινπο θαλφλεο δηθαίνπ. Ζ
επξσπατθή έλλνκε ηάμε δελ αλαζεσξείηαη κφλε ηεο αιιά κε ζπκθσλία φισλ ησλ θξαηψλ κειψλ ηεο, δει κε δηεζλή ζπλζήθε.
Δπξσπατθφο ιαφο δελ πξνβιέπεηαη σο φξγαλν, ελψ ηα θξάηε κέιε δηαηεξνχλ ην δηθαίσκα λα απνρσξήζνπλ απφ ηελ επξσπατθή
έλσζε δει δηαηεξνχλ ηειηθψο ηελ θπξηαξρία ηνπο.
Ζ νξγάλσζή ηνπο, κε ή ρσξίο ηππηθφ ζχληαγκα, είλαη ηέηνηα πνπ θαιχπηεη κεγάιν κέξνο ηνπ νπζηαζηηθνχ ΢πληάγκαηνο, έζησ
θαη ρσξίο ην ζηνηρείν ηεο θπξηαξρίαο ή ηεο απηνδχλακεο εμνπζίαο. Έρεη ζεζκνχο φπσο ν ρσξηζκφο ησλ εμνπζηψλ, ε θαηαλνκή
αξκνδηνηήησλ θαηά ην ππφδεηγκα ηνπ θξάηνπο, ε νκνζπνλδηαθή δηάξζξσζε, ε αξρή ηεο επηθνπξηθφηεηαο θιπ. Γηα απηφ ην
ζπληαγκαηηθφ δίθαην δελ κπνξεί πιένλ λα αγλνεί ην επξσπατθφ, θάζε άιιν. Σα αληηθείκελά ηνπο ζπρλά επηθαιχπηνληαη.
ΑΠΟ ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΢ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ
Ζ ΣΖΡΖ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Σα ζπληάγκαηα δελ πξνβιέπνπλ έλλνκεο ζπλέπεηεο γηα παξάβαζε ησλ δηαηάμεψλ ηνπο φισλ ή νξηζκέλσλ.
Οη λνκηθέο εγγπήζεηο γηα ηελ ηήξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο είλαη πξνιεπηηθέο ή θαηαζηαιηηθέο. Τπάξρνπλ, βέβαηα, θαη πνιηηηθέο
εγγπήζεηο, απφ ηηο νπνίεο νη θπξηφηεξεο είλαη ην δηθαίσκα ςήθνπ θαη ην δηθαίσκα γηα αληίζηαζε.
΢ε πξνιεπηηθέο εγγπήζεηο ζηεξίδεηαη φιν ην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα, ελψ ε ζπνπδαηφηεξε θαηαζηαιηηθή εγγχεζε είλαη ν
δηθαζηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ.
Ζ ΑΛΛΟΗΧ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ζ εθαξκνγή ηνπ γξαπηνχ ζπληάγκαηνο ζεκαίλεη ηελ ππνρξεσηηθή ππνηαγή ησλ εθάζηνηε πεξηπηψζεσλ ζην ξπζκηζηηθφ ηνπ
πεξηερφκελν. Δλίνηε φκσο ζπκβαίλεη ην αληίζεην. Αληί λα ππνηάζζεηαη ε πξάμε ζην ΢χληαγκα, πξνζαξκφδεηαη ην ΢χληαγκα
ζηελ πξάμε. Σν γξάκκα ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ παξακέλεη άζηθην αιιά θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπο ην αξρηθφ ηνπο λφεκα
κεηαβάιιεηαη ζησπεξά. Σν θαηλφκελν απηφ ιέγεηαη αιινίσζε ή θαηαζηξαηήγεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Ζ αιινίσζε επηθέξεη κεηαβνιή ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ ρσξίο αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο ή πξσηνγελή άζθεζε
ζπληαθηηθήο εμνπζίαο. Ζ αιινίσζε πξνυπνζέηεη επαλάιεςε δηφηη ρσξίο επαλάιεςε ην ΢χληαγκα δελ αιινηψλεηαη αιιά απιψο
παξαβηάδεηαη. Ζ αιινίσζε ηνπ ΢πληάγκαηνο είλαη έλλνηα πνπ ρξεζηκεχεη γηα λα θαιχπηνπκε θαηά λνκηθή θπξηνιεμία
παξαβάζεηο ηνπ. Ζ αιινίσζε κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο ή έζηκα ή λα πξνιεηάλεη ην έδαθνο γηα
αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Ζ ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

΋πσο φινη νη θαλφλεο δηθαίνπ, έηζη θαη νη θαλφλεο ηνπ γξαπηνχ ΢πληάγκαηνο ρξεηάδνληαη εξκελεία, πνπ είλαη ε δηαδηθαζία γηα
λα ζπιιάβνπκε ην αθξηβέο λφεκά ηνπο. Σν ΢χληαγκα δελ εξκελεχεηαη δηαθνξεηηθά απφ ηνπο άιινπο θαλφλεο δηθαίνπ αθξηβψο
δηφηη θαη απηφ ην απνηεινχλ θαλφλεο δηθαίνπ. Πάλησο δελ πξέπεη λα μερλά θαλείο ηελ απμεκέλε ηππηθή ηζρχ.
Δηδηθφηεξα ε ε ιεγφκελε πξνεξκελεπηηθή ζπληαγκαηηθή ζεσξία ζεκαίλεη φηη, ζηα δχζθνια ζπληαγκαηηθά δεηήκαηα, ν
εξκελεπηήο πξέπεη λα μεθηλήζεη απφ κηα ζεσξία. Απηή φκσο δελ κπνξεί λα είλαη δηθή ηνπ. Γελ ππάξρνπλ αληηζπληαγκαηηθέο
δηαηάμεηο ηνπ ΢πληάγκαηνο δηφηη φιεο νη δηαηάμεηο ηνπ έρνπλ ηελ ίδηα ηππηθή ηζρχ θαη ηπρφλ αληηλνκίεο κεηαμχ ηνπο επηιχνληαη
κε ην αμίσκα lex specialis derogate legi generali ή κε ζπξξίθλσζε ηνπ ξπζκηζηηθνχ πεδίνπ ησλ ζρεηηθψλ δηαηάμεσλ. Έπεηηα
ζηελ εξκελεία ησλ πεξηνξηζκψλ ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ, ε αξρή (ελ ακθηβνιία ππέξ ηεο ειεπζεξίαο) απνηειεί απιή
εθαξκνγή ηεο γεληθφηεξεο αξρήο φηη νη εμαηξέζεηο πξέπεη λα εξκελεχνληαη ζηελά, δηφηη ε ζπληαγκαηηθή πξνζηαζία ησλ
δηθαησκάησλ απνηειεί ηνλ θαλφλα θαη νη λφκηκνη πεξηνξηζκνί ηνπο ηελ εμαίξεζε.
Απφ ηελ άιιε κεξηά, θαηά ηε ιεγφκελε ζχκθσλε κε ην ΢χληαγκα εξκελεία ηνπ λφκνπ, φηαλ ππάξρνπλ πεξηζζφηεξεο εμίζνπ
ππνζηεξίμηκεο εθδνρέο γηα ην λφεκα ελφο λφκνπ, ν εξκελεπηήο πξέπεη λα επηιέμεη εθείλε ζχκθσλα κε ηελ νπνία ν λφκνο
βξίζθεηαη ζε αξκνλία κε ην ΢χληαγκα.
Σέινο, ην ιεγφκελν ηεθκήξην ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ δελ απνηειεί κεζνδνινγηθφ εξκελεπηηθφ θαλφλα, αιιά απιή
πνιηηηθή πξνηξνπή λα κε γίλεηαη έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απφ ηα δηθαζηήξηα ή έζησ λα γίλεηαη έιεγρνο ηεο
ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απφ ηα δηθαζηήξηα ή έζησ λα γίλεηαη κφλν γηα ηηο θξαπγαιέεο πεξηπηψζεηο, φηαλ δειαδή δελ
ελνριεί ηελ πνιηηηθή εμνπζία. ΢χκθσλα κε παιαηφ λνκηθφ αμίσκα –ηνλ λφκν ηνλ εξκελεχεη φπνηνο ηνλ ζέηεη-. Ζ εξκελεία απηή
ιέγεηαη απζεληηθή.
Ο ΓΗΚΑ΢ΣΗΚΟ΢ ΔΛΔΓΥΟ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ

Ζ ππεξνρή ηνπ ΢πληάγκαηνο έλαληη ησλ άιισλ θαλφλσλ δηθαίνπ παξακέλεη ρσξίο πεξηερφκελν, αλ ηηο ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο
ηηο παξαβηάδνπλ δηαηάμεηο θαηψηεξνπ επηπέδνπ ρσξίο απηφ λα επηζχξεη θχξσζε. Ο πνιηηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφο ησλ
λφκσλ πρ κε θαηαξγεηηθφ δεκνςήθηζκα ή απφ ηε βνπιή πξηλ ςεθίζεη ηνλ λφκν είλαη αλεπαξθήο. Απνηειεζκαηηθφο είλαη κφλν
ν δηθαζηηθφο έιεγρνο, δηφηη ν δηθαζηήο είλαη ηξίηνο απέλαληη ζηνλ ζπληαθηηθφ θαη ηνλ θνηλφ λνκνζέηε. Ο δηθαζηηθφο έιεγρνο
απνηειεί εγγχεζε ηεο θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίαο, δηφηη πξνζηαηεχεη ηηο ειεπζεξίεο ησλ πνιηηψλ απφ ηελ θαηαπίεζε ηεο
εθάζηνηε πιεηνςεθίαο. Απφ ηελ άιιε κεξηά δελ αλαηξεί ηελ δεκνθξαηία.
Σν ακεξηθαληθφ ζχζηεκα
Σν ΢χληαγκα ησλ ΖΠΑ δελ πξνβιέπεη έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ απφ ηα δηθαζηήξηα. Απηά απνθηνχλ ηελ
ζρεηηθή αξκνδηφηεηα λνκνινγηαθψο, κε ηελ πεξίθεκε απφθαζε ηνπ Αλψηαηνπ Γηθαζηεξίνπ Marbury θαηά Madison (1803).
Καηά ην ακεξηθάληθν ζχζηεκα ν έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο είλαη δηάρπηνο, δηφηη ηνλ αζθνχλ φια ηα δηθαζηήξηα,
παξεκπίπησλ, δηφηη αζθείηαη επ΄ επθαηξία ζπγθεθξηκέλεο δίθεο δελ είλαη ε ζπληαγκαηηθφηεηα. Ο έιεγρνο αζθείηαη a posteriori,
δει. γηα λφκν πνπ ηζρχεη. Δπηπιένλ , φια ηα δηθαζηήξηα έρνπλ ηελ ππνρξέσζε λα ειέγρνπλ ηε ζπληαγκαηηθφηεηα θάζε λφκνπ
πνπ εθαξκφδνπλ. ΋ηαλ ηνλ βξίζθνπλ αληηζπληαγκαηηθφ δελ ηνλ αθπξψλνπλ, αιιά δελ ηνλ εθαξκφδνπλ ζηε ζπγθεθξηκέλε
πεξίπησζε. Σν δεδηθαζκέλν ηζρχεη κφλν κεηαμχ ησλ δηαδίθσλ.
Σν επξσπατθφ ζχζηεκα
Σν ακεξηθάληθν ζχζηεκα ην γελλά ε πξάμε. Αληίζεηα, ην επξσπατθφ ζχζηεκα ην πξνβιέπνπλ ζπληαγκαηηθά θείκελα.
Καηά ην επξσπατθφ ζχζηεκα, ν έιεγρνο γεληθψο είλαη ζπγθεληξσκέλνο, δηφηη ηνλ αζθεί κφλν έλα δηθαζηήξην πνπ ιέγεηαη
ζπλήζσο ζπληαγκαηηθφ. Πξφθεηηαη γηα δηθαζηήξην εηδηθφ, δηφηη δελ είλαη επηθεθαιήο θιάδνπ ηεο δηθαηνζχλεο. Οη δηθαζηέο
δηνξίδνληαη θαηεπζείαλ ζην ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην. Σνπο επηιέγνπλ άιια φξγαλα ηνπ θξάηνπο απφ επξχηαην θχθιν
πξνζψπσλ θαη φρη κφλνλ απφ ηνπο ηαθηηθνχο δηθαζηέο. Άξα ην θξηηήξην επηινγήο είλαη πνιηηηθφ, αιιά απφ ηε ζηηγκή ηνπ
δηνξηζκνχ ηνπο νη ζπληαγκαηηθνί δηθαζηέο απνιακβάλνπλ απφιπηε αλεμαξηεζία ζε φιε ηε ζεηεία ηνπο. Άιινηε ν έιεγρνο ηεο
ζπληαγκαηηθφηεηαο είλαη αθεξεκέλνο, δηφηη απνηειεί ην θχξην αληηθείκελν ηεο δίθεο, κε άιια ιφγηα γίλεηαη κε αγσγή θαη
αθνξά φρη ζπγθεθξηκέλε ππφζεζε αιιά ηελ ίδηα ηελ αληίζεζε ηνπ λφκνπ πξνο ην ΢χληαγκα. Άιινηε ν έιεγρνο είλαη
παξεκπίπησλ, νπφηε ην δηθαζηήξην πνπ δηθάδεη ηελ θχξηα ππφζεζε παξαπέκπεη ην δήηεκα ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ζην
ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην. Απηφ αθπξψλεη ηηο αληηζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο ή θα νιφθιεξν λφκν. Δδψ εληνπίδεηαη ε
ζεκαληηθφηεξε δηαθνξά ηνπ επξσπατθνχ ζπζηήκαηνο απφ ην ακεξηθαληθφ. Δμάιινπ, ζε νξηζκέλα θξάηε πρ Γεξκαλία νη
ηδηψηεο πξνζθεχγνπλ θαηεπζείαλ ζην ζπληαγκαηηθφ δηθαζηήξην, φηαλ πξνζβάιινληαη ηα ζπληαγκαηηθά ηνπο δηθαηψκαηα. Οη
απνθάζεηο ησλ ζπληαγκαηηθψλ δηθαζηεξίσλ δελ ππφθεηληαη ζε έλδηθα κέζα.
ΟΗ ΠΖΓΔ΢ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ

Οη πεγέο ηνπ δηθαίνπ δηαθξίλνληαη ζε νπζηαζηηθέο θαη ηππηθέο.
Γηα λα ππάξρεη έλαο θαλφλαο, πξέπεη λα μέξνπκε πνπ ηνλ βξίζθνπκε θαη πνηνο θαη πσο ηνλ παξάγεη ή ηνλ δηαηππψλεη. Πξέπεη
δει ν θαλφλαο λα βξίζθεηαη ζε κία ηππηθή πεγή ηνπ δηθαίνπ. Οη θαλφλεο δηθαίνπ δηαθξίλνληαη κεηαμχ ηνπο θαηά ην επίπεδν
ζην νπνίν βξίζθνληαη ζηελ έλλνκε ηάμε. Έηζη, δηαθξίλνπκε ην ΢χληαγκα, ηνλ λφκν, ηηο δηνηθεηηθέο πξάμεηο θιπ. Πεξαηηέξσ,
δηαθξίλνπκε ηα δηάθνξα είδε δηνηθεηηθψλ πξάμεσλ πρ πξνεδξηθά δηαηάγκαηα θιπ. Σελ ηεξαξρία κεηαμχ ησλ θαλφλσλ δηθαίνπ
ηελ νξίδεη θάζε έλλνκε ηάμε.
Πεγέο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ είλαη νη θάζε είδνπο πεγέο πνπ πξνβιέπεη ε έλλνκε ηάμε, αξθεί λα πεξηέρνπλ θαλφλεο
δηθαίνπ πνπ εκπίπηνπλ ζηνλ νξηζκφ ηνπ.
Οη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο
Καηά ηελ εθαξκνγή ηνπ, ην νπζηαζηηθφ ΢χληαγκα πξνζαξκφδεηαη ζηελ ηζνξξνπία κεηαμχ ησλ πνιηηηθψλ δπλάκεσλ. Έηζη
δεκηνπξγείηαη ζε πνιιά ζέκαηα πξαθηηθή. Απηή έρεη κφλν πνιηηηθή θαη φρη λνκηθή αμία. Ζ χπαξμε πξαθηηθήο απνηειεί απιή
δηαπίζησζε.
Μεηαμχ απιήο πξαθηηθήο θαη εζίκνπ ππάξρεη κία ελδηάκεζε θαηεγνξία θαλφλσλ, νη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο. Καη νη
ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο απνηεινχλ αγγιηθή επηλφεζε, πνπ θαιχπηεη πξαγκαηηθέο αλάγθεο, εκθαλίδνληαη φκσο ιίγν ή πνιχ
ζε φιεο ηηο δεκνθξαηηθέο έλλνκεο ηάμεηο. Οη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο δηαθέξνπλ απφ ηα έζηκα, δηφηη ηα δηθαζηήξηα δελ
κπνξνχλ λα δηαπηζηψζνπλ ηελ παξαβίαζή ηνπο θαη λα επηβάινπλ θπξψζεηο. Σνχην ζπκβαίλεη, επεηδή ην αληηθείκελφ ηνπο είλαη
ηέηνην πνπ δελ ππφθεηηαη ζε δηθαζηηθφ έιεγρν. Απφ ηελ άιιε κεξηά, νη ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο δηαθέξνπλ απφ ηελ απιή
πξαθηηθή, επεηδή έρνπλ ππνρξεσηηθφ ραξαθηήξα. Πξάγκαηη, νη θπξψζεηο πνπ ηηο ζπλνδεχνπλ είλαη πνιηηηθέο θαη φρη λνκηθέο,
αιιά απηφ δελ αίξεη ηνλ ππνρξεσηηθφ ηνπο ραξαθηήξα. Τπάξρνπλ αθφκε θαη λνκηθνί θαλφλεο ρσξίο θχξσζε, ηδίσο ην ηππηθφ
΢χληαγκα φηαλ δελ ππάξρεη έιεγρνο ζπληαγκαηηθφηεηαο.
Άιισζηε ζπλζήθε ζεκαίλεη ζπκθσλία.
Γηα λα δεκηνπξγεζεί ζπλζήθε ηνπ πνιηηεχκαηνο πξέπεη λα ζπληξέρνπλ ηξεηο φξνη. ΢πγθεθξηκέλα, πξέπεη λα ππάξρνπλ
πξνεγνχκελα, λα πίζηεπε ν θχθινο ησλ ελδηαθεξνκέλσλ φηη ζηα πξνεγνχκελα δεζκεπφηαλ απφ θαλφλα θαη λα ππάξρεη ιφγνο
γηα ηνλ θαλφλα. Γελ ρξεηάδεηαη ζπλείδεζε δηθαίνπ.
Σν δήηεκα ησλ έκκεζσλ πεγψλ ηνπ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ
Οη έκκεζεο πεγέο φπσο ηηο νλνκάδνπλ, είλαη αθελφο ην αγγιηθφ πνιίηεπκα θαη αθεηέξνπ νη βαζηθέο αξρέο ησλ δηαθεξχμεσλ
ησλ δηθαησκάησλ θαη ησλ ΢πληαγκάησλ πνπ ςεθίδνληαη θαηά ηελ Ακεξηθαληθή θαη Γαιιηθή Δπαλάζηαζε θαη απερνχλ ηελ
πνιηηηθή θηινζνθία ηνπ 18νπ αηψλα. Οη έκκεζεο πεγέο δελ πεξηέρνπλ θαλφλεο δηθαίνπ, αιιά δηεπθνιχλνπλ λα πξνζδηνξίζεη
θαλείο ην πεξηερφκελν θαη ηελ αθξηβή έλλνηα πνιιψλ θαη ζεκαληηθψλ ζπληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ. Δίλαη απαξαίηεην βνήζεκα
γηα ηελ εξκελεία ηνπο.
Σν θαηλφκελν ηνπ άηνλνπ δηθαίνπ
Με ηνλ φξν άηνλν δίθαην λννχκε δηαηάμεηο πξνζήθεο, αζαθείο, ρσξίο ξπζκηζηηθφ πεξηερφκελν. Πξφθεηηαη ίζσο γηα απιά
δηαθεκηζηηθά κέζα ησλ θπβεξλψλησλ. Δλίνηε δελ εθαξκφδνληαη, επεηδή ε εθηειεζηηθή εμνπζία ακειεί λα εθδψζεηο ηηο
αλαγθαίεο πξάμεηο.
Ζ ΠΡΧΣΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ 1821-1827
Απφ ην 1821 έσο 1974 πέξαζαλ 26 πνιηηεχκαηα. Ο αξηζκφο απηφο δείρλεη πφζν ηαξαρψδεο είλαη ν πνιηηηθφο καο βίνο.
Απφ ην 1974 φκσο ην ηζρχνλ θαη 27ν πνιίηεπκα, ε Σξίηε Γεκνθξαηία, ιεηηνπξγεί νκαιά.
ΣΟ ΢ΥΔΓΗΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢ ΣΟΤ ΡΖΓΑ

Πξψην ελδηαθέξνλ θείκελν είλαη ην ζρέδην ζπληάγκαηνο κε ηίηιν – Ρήγα ηνπ θηινπάηξηδνο Νέα Πνιηηηθή Γηνίθεζεο ησλ
θαηνίθσλ ηεο Ρνχκειεο, ηεο Μηθξάο Αζίαο, ησλ Μεζνγείσλ Νήζσλ θαη ηεο Βιαρνκπνγδαλίαο - . Τπέξ ησλ λφκσλ ειεπζεξία,
ηζνηηκία, αδειθφηεο θαη ηεο παηξίδνο. Γεληθψο πξφθεηηαη γηα παξάθξαζε ηνπ γαιιηθνχ νξεηλνχ ΢πληάγκαηνο 1793. Σν θξάηνο
νλνκάδεηαη Διιεληθή Γεκνθξαηία αιιά πεξηιακβάλεη φινπο ηνπο ιανχο ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο.
ΣΑ ΣΟΠΗΚΑ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΑ
Ζ επαλάζηαζε ηνπ 1821 δεκηνπξγεί λέα απηνδχλακε εμνπζία. Απηή πάιη δηακνξθψλεη κηα de facto θαηάζηαζε. Οη πξφθξηηνη,
πνπ έρνπλ ζηα ρέξηα ηνπο ηελ πξαγκαηηθή εμνπζία, ηε λνκηκνπνηνχλ ζε ηνπηθφ επίπεδν, ψζηε λα δηαηεξήζνπλ αλεμαξηεζία, αλ
ε κέιινπζα θεληξηθή εμνπζία δελ ηνπο είλαη αξεζηή. Σα ηνπηθά πνιηηεχκαηα απνβιέπνπλ ζηελ πνιηηηθή εμνπδεηέξσζε ηνπ
Γεκεηξίνπ Τςειάληε πνπ ζα κπνξνχζε λα ζπγθεληξψζεη ηελ εμνπζία. Σα θπξηφηεξα ηνπηθά ζέκαηα είλαη ν Οξγαληζκφο ηεο
Πξνζσξηλήο δηνηθήζεσο ηεο Γπηηθήο Υέξζνπ Διιάδνο πνπ πξνβιέπεη Γεξνπζία, ε Ννκηθή Γηάηαμε ηεο Αλαηνιηθήο Υέξζνπ
Διιάδνο, ηεο νπνία ε ζπλέιεπζε νλνκάδεηαη Άξεηνο Πάγνο θαη ν Οξγαληζκφο ηεο Πεινπνλλεζηαθήο Γεξνπζίαο. Πξφθεηηαη γηα
΢πληάγκαηα πξνζσξηλά θαη αηειή, πνπ ππφ δεκνθξαηηθή επίθαζε θαιχπηνπλ νιηγαξρηθφ ραξαθηήξα.
Με ην ΢χληαγκα ηεο ΢άκνπ θαζηεξψλεηαη ην ιεγφκελν ζηξαηνπνιηηηθφ ζχζηεκα, είδνο δεκνθξαηηθνχ θαηζαξηζκνχ. Σέινο ε
Κξήηε έρεη βξαρχβην πνιίηεπκα παξφκνην κε ηεο Δπηδαχξνπ.
Ζ Α ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ΢ ΔΠΗΓΑΤΡΟΤ

Μεηά ηελ άισζε ηεο Σξηπνιηηζάο ε Δπαλάζηαζε επηθξαηεί. Ο Γεκήηξηνο Τςειάληεο πνπ γεληθψο ζεσξείηαη αξρεγφο
ζπγθαιεί Δζλνζπλέιεπζε. Δθεί ζξηακβεχνπλ νη πξφθξηηνη.
Ζ Α Δζληθή ΢πλέιεπζε ζπλέξρεηαη ζηελ Πηάδα, θνληά ζηελ Αξραία Δπίδαπξν ζηηο 20/12/1821 ζε έμαιιν ελζνπζηαζκφ. Απφ
απηφ ην ρξνληθφ ζεκείν αξρίδεη ε νξγάλσζε ζε λνκηθφ πξφζσπν δει ε de facto θαηάζηαζε γίλεηαη θξάηνο.
Οη πιεξεμνχζηνη ζηελ Δζλνζπλέιεπζε δελ αλαδεηθλχνληαη κε εθινγέο, αιιά απφ ηνπηθέο ζπλειεχζεηο ή πξνθξίηνπο ή κε
άγλσζην ηξφπν.
Ζ Δζλνζπλέιεπζε εθιέγεη πξφεδξφ ηεο ηνλ Αιέμαλδξν Μαπξνθνξδάην θαη ςεθίδεη ην ΢χληαγκα ηελ 01/01/1822.
Σν ΢χληαγκα ηεο Δπηδαχξνπ έρεη πξφηππν ηα γαιιηθά ΢πληάγκαηα ηνπ 1793 θαη ηδίσο ηνπ 1795 ην νπνίν πξνβιέπεη επί
θεθαιήο ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο ζπιινγηθφ φξγαλν, ην δηεπζπληήξην. Άκεζα φξγαλα είλαη ν ιαφο, ην βνπιεπηηθφ, ην
εθηειεζηηθφ θαη ην δηθαζηηθφ. Σν βνπιεπηηθφ θαη ην Δθηειεζηηθφ απνηεινχλ καδί ηε δηνίθεζε.
΋ζνλ αθνξά ηνλ ιαφ, ην ζχληαγκα ηεο Δπηδαχξνπ αλαγλσξίδεη ζε φινπο ηνπο Έιιελεο φια ηα αηνκηθά θαη πνιηηηθά
δηθαηψκαηα. Ο πξψηνο εθινγηθφο λφκνο πξνβιέπεη έκκεζε ςήθν θαη κάιηζηα κε ηξεηο βαζκνχο φισλ ησλ αξρεγψλ νηθνγέλεηαο
θαη πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα.
Σν βνπιεπηηθφ θαη ην εθηειεζηηθφ ζπκπξάηηνπλ ζηελ παξαγσγή ησλ λφκσλ κε απφιπηε ηζνηηκία. Δμάιινπ ην βνπιεπηηθφ
κπνξεί λα θαηεγνξεί κέιε ηνπ Δθηειεζηηθνχ θαη λα ηα θεξχζζεη έθπησηα ελψ ην Δθηειεζηηθφ δελ κπνξεί λα δηαιχεη ην
Βνπιεπηηθφ.
Θεσξεηηθψο ην ΢χληαγκα ηεο Δπηδαχξνπ πηνζεηεί ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα θαη ηνλ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ.
Μέζα ζηελ επαλαζηαηηθή ζχειια, ην πξνζσξηλφ πνιίηεπκα ηεο Διιάδνο εθαξκφδεηαη κφλν ελ κέξεη, δίλεη φκσο ην πνιηηηθφ
θαη ηδενινγηθφ ζηίγκα ηεο Παιηγγελεζίαο.
Ζ Β ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ Α΢ΣΡΟΤ΢
Σν βνπιεπηηθφ εθιέγεηαη θαη ζπλέξρεηαη ζην Άζηξνο ζηηο 29/3/1823. Δθεί απνθαζίδεη λα αλαζεσξήζεη ην ΢χληαγκα ηεο
Δπηδαχξνπ, δει απηναλαθεξχζζεηαη ζε Β Δζλνζπλέιεπζε. Απηή θαηαξράο θαηαξγεί ηηο ηνπηθέο δηνηθήζεηο.
Όζηεξα ε Β Δζλνζπλέιεπζε θαηαξηίδεη λέν ΢χληαγκα θαη ηνπ αλαγλσξίδεη κάιηζηα απμεκέλε ηππηθή ηζρχ. Σν ΢χληαγκα ηνπ
Άζηξνπο απνηειεί απιή αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηεο Δπηδαχξνπ θαη γηα απηφ ε Δζλνζπλέιεπζε ηνπ δίλεη ην φλνκα
Νφκνο ηεο Δπηδαχξνπ.
Σν ΢χληαγκα ηνπ Άζηξνπο πεξηέρεη δχν αμηφινγα λέα ζηνηρεία. Αθελφο βειηηψλεη ηελ πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ.
Αθεηέξνπ ην ΢χληαγκα ηνπ Άζηξνπο κεηαηξέπεη ζε αλαβιεηηθφ ην απφιπην δηθαίσκα αξλεζηθπξίαο ηνπ Δθηειεζηηθνχ ζηελ
παξαγσγή ησλ λφκσλ. ΢πγρξφλσο κε ςήθηζκα κάιηζηα κπζηηθφ, νξίδεηαη φηη γηα ηνλ δηνξηζκφ θαη ηελ παχζε ησλ επάξρσλ
ρξεηάδεηαη θνηλή απφθαζε Δθηειεζηηθνχ θαη Βνπιεπηηθνχ. Με απηέο ηηο ξπζκίζεηο εμαζζελεί αθφκε πεξηζζφηεξν ε
εθηειεζηηθή εμνπζία.
Ζ ζπληαγκαηηθή απηή δηάξζξσζε αλ δελ νδεγεί ζηνπο δχν εκθχιηνπο πνιέκνπο 1824-1825 ηνπιάρηζηνλ δελ ηνπο απνηξέπεη.
Ζ Γ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ζ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ – ΔΚΛΟΓΖ ΚΤΒΔΡΝΖΣΖ – ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ΢

ΣΡΟΗΕΖΝΑ΢
Ζ Δζληθή ΢πλέιεπζε απνθαζίδεη 18/04/1823 λα πξνζδηνξηζζεί Δζληθή ΢πλέιεπζεο γηα αλάθξηζε ηνπ πνιηηεχκαηνο κεηά
δηεηίαο. Σελ Γ Δζληθή ΢πλέιεπζε ηε ζπγθαιεί ην Δθηειεζηηθφ.
΋ηαλ ε Δζλνζπλέιεπζε επαλαιακβάλεη ηηο εξγαζίεο ηεο 19/03/1827 ηα θπξηφηεξα έξγα ηεο είλαη δχν, ε εθινγή ηνπ
Καπνδίζηξηα θαη ε ςήθηζε ΢πληάγκαηνο.
Απφ ηελ αξρή ε Δζλνζπλέιεπζε απνθαζίδεη νκφθσλα φηη ε λνκνηειεζηηθή δχλακε λα παξαδνζεί ζε έλα θαη κφλν δηφηη ηα
θαθά πνπ ζπλέβεζαλ κέρξη εθείλε ηε ζηηγκή νθείινληαλ ζηελ πνιπκέιεηα ηεο λνκνηειηζηηθήο δχλακεο.
Σν κνλνπξφζσπν απηφ φξγαλν νλνκάδεηαη Κπβεξλήηεο ηεο Διιάδνο. Όζηεξα απφ ζπζηεκαηηθή εθζηξαηεία ηνπ Κνινθνηξψλε,
ε Δζλνζπλέιεπζε εθιέγεη νκφθσλα γηα Κπβεξλήηε ηνλ Ησάλλε Καπνδίζηξηα κε επηαεηή ζεηεία.
Σελ 01/05/1827 ε Δζλνζπλέιεπζε ςεθίδεη ην Πνιηηηθφ ΢χληαγκα ηεο Διιάδνο πνπ δελ ραξαθηεξίδεηαη πιένλ πξνζσξηλφ. Σν
΢χληαγκα ηεο Σξνηδήλαο είλαη πνιχ αξηηφηεξν απφ ηα πξνεγνχκελα, ην δεκνθξαηηθφηεξν ηεο επνρήο ηνπ. Ζ επίδξαζε ηνπ
ακεξηθαληθνχ ΢πληάγκαηνο είλαη εκθαλήο.
Σν ΢χληαγκα ηεο Σξνηδήλαο δηαθεξχζζεη γηα πξψηε θνξά ηε ιατθή θπξηαξρία, αλ θαη αλαθέξεηαη ζην Έζλνο.
Δπίζεο δηαηππψλεη ξεηά ηνλ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ. Ζ λνκνζεηηθή ιεηηνπξγία αλήθεη ζηε βνπιή. Σν ΢χληαγκα δελ νξίδεη ηνλ
ηξφπν εθινγήο ηνπ Κπβεξλήηε αιιά πξνβιέπεη ζρεηηθά ηδηαίηεξν λφκν πνπ δελ ςεθίδεηαη. Ζ ζεηεία ηνπ είλαη επηαεηήο. Ο
Κπβεξλήηεο είλαη απαξαβίαζηνο,
Ο ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟ΢ ΚΑΗ΢ΑΡΗ΢ΜΟ΢ (1828-1832)
Ζ ΓΗΑΜΟΡΦΧ΢Ζ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ο Η. Καπνδίζηξηαο παξαιακβάλεη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία απφ ηελ αληηθπβεξλεηηθή επηηξνπή ζηελ Αίγηλα ζηηο 11/01/1828.
Πξψην κέιεκά ηνπ είλαη λα ζπγθεληξψζεη ζηα ρέξηα ηνπ φιε ηελ εμνπζία. Γηα απηφ είλαη απαξαίηεηε ε αιιαγή ηνπ
πνιηηεχκαηνο ψζηε ν Κπβεξλήηεο λα αληεπεμέιζεη ζηηο απαηηήζεηο ηνπ πνιέκνπ, λα απαιιαγεί απφ ηελ αληίδξαζε ησλ
πξνθξίησλ θαη ησλ νπιαξρεγψλ δει απφ ηελ νιηγαξρία, θαη λα εκθαλίζεη ζπληεξεηηθφ πνιίηεπκα ζηε δηεζλή ζθελή.
Ζ αιιαγή ηνπ πνιηηεχκαηνο γίλεηαη κε ςήθηζκα ηεο Βνπιήο ε νπνία απνδέρεηαη ην ζρέδην κεηαβνιήο πξνζσξηλήο δηνηθήζεσο
ηνπ θπβεξλήηε. Απφ λνκηθή άπνςε πξφθεηηαη γηα πξαμηθφπεκα. Καη ν θπβεξλήηεο θαη ε βνπιή είλαη φξγαλα πνπ πξνβιέπεη
ζην ΢χληαγκα θαη δελ έρνπλ αξκνδηφηεηα λα ην θαηαξγήζνπλ, νχηε θαλ λα αλαζηείινπλ ηελ εθαξκνγή ηνπ. Καη φκσο ην
΢χληαγκα ζησπεξά θαηαξγείηαη.
Σα θχξηα ζεκεία ηνπ λένπ πνιηηεχκαηνο είλαη ηξία (α) ε βνπιή απηνθαηαξγείηαη (β) νξγαλψλεηαη ε πξνζσξηλή δηνίθεζεο ηεο
επηθξάηεηαο θαη (γ) δηαθεξχζζεηαη φηη ν θπβεξλήηεο κεηά ηεο βνπιήο ζπγθαιεί ηνλ ειιεληθφ ιαφ πξνο εζληθή ζπλέιεπζε. Ο
Καπνδίζηξηαο δειψλεη φηη δέρεηαη πξνζσξηλή θπβέξλεζε ζηεξηδφκελε πάλσ ζηα ζπληάγκαηα ηεο Δπηδαχξνπ, ηνπ Άζηξνπο θαη
ηεο Σξνηδήλαο.
Ζ Γ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ο ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟ΢ ΚΑΗ΢ΑΡΗ΢ΜΟ΢

Ο Καπνδίζηξηαο επηθαιείηαη ηελ αηαμία πνπ δελ ηνπ επηηξέπεη λα εηνηκάζεη ηηο αλαθνξέο θαη ηα ζρέδηα λφκσλ γηα ηα νπνία ζα
απνθαζίζεη ε Δζλνζπλέιεπζε θαη αλαβάιιεη ηε ζχγθιεζή ηεο.
Σειηθά ε Γ Δζλνζπλέιεπζε ζπλέξρεηαη ζην Άξγνο ζηηο 11/06/1829 θαη απνθαζίδεη ηε ζπλέρηζε ηνπ πξνζσξηλνχ ζπζηήκαηνο
θαη επηθπξψλεη ην ςήθηζκα ηεο Βνπιήο ηεο 18/01/1828 δει ην πξαμηθφπεκα, θαη έηζη ην πνιίηεπκα θαη ηε δηαθπβέξλεζε ηνπ
Καπνδίζηξηα. ΢πγρξφλσο, αληηθαζηζηά ην Παλειιήλην κε Γεξνπζία, παξφκνην ζπκβνπιεπηηθφ ζψκα απφ 27 κέιε, πνπ δηνξίδεη
ην Κπβεξλήηεο. Σέινο αλαζέηεη ζηελ θπβέξλεζε δει ζηνλ θπβεξλήηε καδί κε ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην θιπ λα θαηαξηίζεη κε
γλψκε ηεο Γεξνπζίαο θαη λα ηεο ππνβάιεη ελ θαηξψ ζρέδην ΢πληάγκαηνο ζχκθσλν κε ηηο αξρέο ησλ ηξηψλ πξψησλ
Δζλνζπλειεχζεσλ.
Σν πνιίηεπκα ηνπ Καπνδίζηξηα είλαη δεκνθξαηηθφο θαηζαξηζκφο. ΢πλδπάδεη ηε ζπγθέληξσζε φιεο ηεο εμνπζίαο ζηα ρέξηα ηνπ
Κπβεξλήηε κε ιατθφ ρξίζκα πνπ απηφο ιακβάλεη θαη αλαλεψλεη κε αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα.
Ο ΑΤΓΟΤ΢ΣΗΝΟ΢ ΚΑΠΟΓΗ΢ΣΡΗΑ΢, Ζ Δ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟ ΖΓΔΜΟΝΗΚΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

΢ε πεξίπησζε ζαλάηνπ ηνπ Καπνδίζηξηα πνηνο ζα θάιππηε ην θελφ; Ο Καπνδίζηξηαο δελ αθήλεη δηαζήθε. Απζεκεξφλ ε
Γεξνπζία δηνξίδεη πξφεδξφ ηεο ηνλ Απγνπζηίλν Καπνδίζηξηα αδειθφ ηνπ Κπβεξλήηε θαη κέιε ηεο ηνπο Θ. Κνινθνηξψλε θαη Η.
Κσιέηηε.
Σν πξφβιεκα ήηαλ πνηνο ζα αλαπιήξσλε ηνλ Καπνδίζηξηα κέρξη λα ζπλέιζεη Δζλνζπλέιεπζε. Ο άκεζνο δηνξηζκφο ηεο
Γηνηθεηηθήο Δπηηξνπήο εμαζθαιίδεη ηελ ηάμε. Γηνξγαλψλεη εθινγέο γηα Δζλνζπλέιεπζε. Απηή ζπλέξρεηαη ζην Άξγνο
05/12/1831 θαη απνθαζίδεη φηη νλνκάδεηαη Δ Δζληθή ΢πλέιεπζε ησλ Διιήλσλ.
Δπηθπξψλεη ην ςήθηζκα εθινγήο ηεο Γηνηθεηηθήο Δπηηξνπήο θαη αλαζέηεη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία ζηνλ Απγνπζηίλν
Καπνδίζηξηα. Μέρξη λα ςεθηζζεί ΢χληαγκα.
Ζ αλάζεζε ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο ζε κνλνπξφζσπν φξγαλν δίλεη ζηελ αθνξκή ζηνλ Η Κσιέηηε λα πξνζρσξήζεη αλνηθηά
ζηνπο ζπληαγκαηηθνχο πνπ ήδε ζπλεδξηάδνπλ ρσξηζηά ζε άιιν νίθεκα σο θαηά επαλάιεςε ή θαηά ζπλέρεηα Γ Δζληθή ησλ
Διιήλσλ ΢πλέιεπζε θαη δελ αλαγλσξίδνπλ σο λφκηκε ηελ Δ Δζλνζπλέιεπζε.
Γηα αζθάιεηα ε Δ Δζλνζπλέιεπζε κεηαθέξεη ηελ έδξα ηεο ζην Ναχπιην. Δθεί ςεθίδεη λέν ΢χληαγκα θαη δηνξίδεη ηνλ
Απγνπζηίλν Καπνδίζηξηα Κπβεξλήηε κέρξη ηεο ειεχζεσο ηνπ θπξίαξρνπ εγεκφλα δει πξνζσξηλά θαη ηεξκαηίδεη ηηο εξγαζίεο
ηεο.
Σν δηεμνδηθφ απηφ ΢χληαγκα είλαη γλσζηφ σο εγεκνληθφ δηφηη πξνβιέπεη θιεξνλνκηθφ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο ηνλ εγεκφλα.
΢πλεπψο, δελ είλαη ΢χληαγκα αιιά ζρέδην δηφηη ην εγθξίλεη κφλν ην έλα απφ ηα δχν φξγαλα πνπ ζπκπξάηηνπλ κε απηνηειψο
ζηελ άζθεζε ηεο ζπληαθηηθ΄οε αξκνδηφηεηαο. Σν εγεκνληθφ ΢χληαγκα δελ ίζρπζε πνηέ.
Ζ Γ ΚΑΣΑ ΢ΤΝΔΥΔΗΑ ΔΘΝΗΚΖ ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΡΥΗΑ

Λίγν κεηά ηελ ςήθηζε ηνπ εγεκνληθνχ ΢πληάγκαηνο νη ζπληαγκαηηθνί κε ξνπκειηψηηθα ζηξαηεχκαηα πξνεπιάλνπλ πξνο λφην,
ζπγθξνχνληαη κε ηνπο θπβεξλεηηθνχο ζηνλ Ηζζκφ θαη ηνπο ληθνχλ 28/03/1832. Ο Απγνπζηίλνο Καπνδίζηξηαο παξαηηείηαη θαη
θεχγεη απφ ηελ Διιάδα. Μφλν λφκηκν φξγαλν είλαη πιένλ ε Γεξνπζία, φπνπ επηθξαηνχλ νη θαπνδηζηξηαθνί. Απηή δηνξίδεη
πεληακειή Γηνηθεηηθή Δπηηξνπή φπνπ αληηπξνζσπεχνληαη θαη νη δχν αληίπαιεο παξαηάμεηο, θαη χζηεξα ηελ θάλεη επηακειή
ψζηε θαλέλα απφ ηα ηξία θφκκαηα λα κελ έρεη πιεηνςεθία. Ζ Δπηηξνπή δελ έρεη ζρεδφλ θακκία πξαγκαηηθή εμνπζία νχηε
ρξήκαηα θαη ηα κέιε ηεο εξίδνπλ. Ζ αλαξρία γεληθεχεηαη.
Μφιηο δηνξίδεηαη ε δηνηθεηηθή επηηξνπή θαιεί ηηο επαξρίεο λα ζηείινπλ πιεξεμνχζηνπο γηα λα ζπγθξνηήζνπλ ηελ Γ θαηά
ζπλέρεηα Δζληθή ΢πλέιεπζε. Απηή αξρίδεη ηηο εξγαζίεο ηεο ζηηο 11/07/1832 ζην Άξγνο θαη ηηο ζπλερίδεη ζην Ναχπιην θαη ηελ
Πξφλνηα.
΢ηηο 10/08/1832 απειπηζκέλνη ξνπκειηψηεο ζηξαηηψηεο πνπ δηεθδηθνχλ ηνπο κηζζνχο ηνπο δηαιχνπλ βίαηα ηελ Δζλνζπλέιεπζε
πνπ δελ επαλαιακβάλεη πνηέ ηηο εξγαζίεο ηεο.
Ζ ΑΠΟΛΤΣΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ (1832-1843)
Ζ ΔΠΗΒΟΛΖ ΣΟΤ ΜΟΝΑΡΥΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢ – Ζ ΑΠΟΛΤΣΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ

Σν πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ 1830 νξίδεη φηη ε ειιεληθή θπβέξλεζε ζέιεη λα είλαη κνλαξρηθή θαη θιεξνλνκηθή θαη φηη ν
αξρεγφο ηνπ θξάηνπο ζέιεη λα θέξεη ηνλ ηίηιν Ζγεκψλ Κπξίαξρνο ηεο Διιάδνο.
Οχηε ην Πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ νχηε ε ζπλζήθε κεηαμχ ησλ ηξηψλ Γπλάκεσλ θαη ηεο Βαπαξίαο δηεπθξηλίδνπλ αλ ε
κνλαξρία είλαη απφιπηε ή ζπληαγκαηηθή.
Ζ απφιπηε αλαξρία εμεγεί ηελ εγθαζίδξπζε απφιπηεο κνλαξρίαο. Ο ΋ζσλ βξίζθεη θελφ εμνπζίαο θαη ην θαιχπηεη γηα
ινγαξηαζκφ ηνπ κε ζηήξηγκα ην βαπαξηθφ ζηξαηησηηθφ ζψκα πνπ ηνλ ζπλνδεχεη.
΢ηηο 06/02/1833 ν ΋ζσλ απνβηβάδεηαη ζην Ναχπιην. Ο πξφεδξνο ηεο νπζηαζηηθά αλχπαξθηεο Γηνηθεηηθήο Δπηηξνπήο Γ.
Κνπληνπξηψηεο ηνπ παξαδίδεη ζπκβνιηθά ηελ εμνπζία
Σν δηάγγεικα ηεο Αληηβαζηιείαο έρεη πξνκεησπίδα ηηο ιέμεηο ΋ζσλ ν Α ειέσ βαζηιεχο ηεο Διιάδνο θαη δελ θάλεη θακία λχμε
γηα ΢χληαγκα.
Ο ΋ζσλα απνθηά ηελ θπξηαξρία κε θαηάιεςε αδεζπφηνπ ρσξίο λα ζπλαληήζεη νχηε θαλ πιαησληθή ακθηζβήηεζε.
΢ηελ πεξίνδν ηεο απφιπηεο κνλαξρίαο νη πξάμεηο ηνπ αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο θέξνπλ αδηαθξίησο ηελ νλνκαζία λφκνο ή βαζηιηθφ
δηάηαγκα. Έρνπλ πάληνηε ηελ ίδηα ηππηθή ηζρχ ζχκθσλα κε ην αμίσκα.
Ζ ΑΝΣΗΒΑ΢ΗΛΔΗΑ ΚΑΗ ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΟ ΣΖ΢ ΔΡΓΟ

Ο Λνπδνβίθνο δηνξίδεη πξφεδξν ηεο Αληηβαζηιείαο ηνλ θφκε Άξκαλζπεξγ, πξψελ ππνπξγφ νηθνλνκηθψλ, θαη κέιε ηεο ηνλ
θαζεγεηή Μάνπξεξ θαη ηνλ ζηξαηεγφ Δυδέθ.
Ο θξαηηθφο κεραληζκφο δηαηξείηαη ζε επηά γξακκαηείο. Πξψηηζην κέιεκα ηεο Αληηβαζηιείαο είλαη ε δεκηνπξγία ηαθηηθνχ
ζηξαηνχ ψζηε λα ειέγρεη ηε ρψξα. Αιιά θαη ην λνκνζεηηθφ ηεο έξγν είλαη πνιχ κεγάιν. Σφηε ηδξχεηαη θαη ε Δθεκεξίδα ηεο
βαζηιείαο ηεο Διιάδνο.
Ζ επηθξάηεηα δηαηξείηαη ζε δήκνπο (λφκνο πεξί ζπζηάζεσο ησλ δήκσλ, 10/01/1834). Παξά ηελ απφιπηε κνλαξρία νη δεκνηηθέο
αξρέο είλαη αηξεηέο.
Ζ Αληηβαζηιεία εθδίδεη θαη λφκνπο πεξηνξηζηηθνχο ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ πνπ άιισζηε δελ είλαη ζπληαγκαηηθά
θαηνρπξσκέλεο.
΢ηελ πξνζπάζεηά ηεο λα νηθνδνκήζεη εζληθφ θξάηνο ε Αληηβαζηιεία απνθφπηεη ηνπο δεζκνχο κε ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν
πνπ βξίζθεηαη ζηελ Οζσκαληθή Απηνθξαηνξία, θαη δεκηνπξγεί εζληθή εθθιεζία. Ζ Οξζφδνμε Δθθιεζία έρνπζα αξρεγφ ηνλ
βαζηιέα ηεο Διιάδνο πνπ κάιηζηα είλαη θαζνιηθφο, θεξχζζεηαη απηνθέθαινο θαη αλεμάξηεηνο απφ πάζεο άιιεο εμνπζίαο.
Ζ ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΖ ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ ΣΟΤ ΟΘΧΝΑ ΚΑΗ Ζ ΑΜΦΗ΢ΒΖΣΖ΢Ζ ΣΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΖ΢ ΜΟΝΑΡΥΗΑ΢

Με ηελ ελειηθίσζε ηνπ ν ΋ζσλ αλαιακβάλεη ηα ελία ηεο θπβεξλήζεσο θαζφιε ηελ έθηαζε. ΢ηελ πξνθήξπμή ηνπ πξνο ηνπο
Έιιελεο ηνλίδεη κεηαμχ άιισλ φηη ζα πξνζηαηεχεη ηελ ηδηνθηεζία, ζα ππεξαζπίδεη ηελ ειεπζεξία. Δληνχηνηο ν ΋ζσλ δελ θάλεη
ιφγν νχηε γηα ΢χληαγκα νχηε γηα Δζλνζπλέιεπζε.
Λίγν αξγφηεξα ηδξχεηαη ΢πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο κε νξγαλσηηθφ δηάηαγκα ηεο 1835.
Ο παξαγθσληζκφο ησλ πξνθξίησλ θαη ε νηθνλνκηθή αζιηφηεηα ηνπ ιανχ δεκηνπξγεί πξνο ην θαζεζηψο ηνπ ΋ζσλα αληίδξαζε,
ηελ νπνία ππνδαπιίδνπλ θπξίσο ε Αγγιία θαη ε Ρσζία. Σν ειιεληθφ θξάηνο δελ θαηαθέξλεη λα αληιήζεη νθέιε απφ ηνλ
ηνπξθναηγππηηαθφ πφιεκν θαη ην 1843 θεξχζζεη ηε δεχηεξε πηψρεπζε.
Γηα λα δηαζθεδάζεη ηελ αληίδξαζε ν ΋ζσλ δηνξίδεη γηα πξψηε θνξά Έιιελα πξσζππνπξγφ ηνλ Αι. Μαπξνθνξδάην αξρεγφ ηνπ
αγγιηθνχ θφκκαηνο. Γηα λα γίλεη ην θαζεζηψο βηψζηκν ν Μαπξνθνξδάηνο πξνηείλεη αθελφο απνκάθξπλζε ησλ Βαπαξψλ, ψζηε
λα ζπλδεζεί ν ζξφλνο κε ηνλ ιαφ θαη αθεηέξνπ κεηαξξπζκίζεηο πνπ δελ θηάλνπλ ζε παξαρψξεζε ΢πληάγκαηνο αιιά ζε
΢πγθεξαζκέλε Μνλαξρία.
Ζ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ (1843-1862)
Ζ ΔΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Ζ ΣΖ΢ 3Ζ΢ ΢ΔΠΣΔΜΒΡΗΟΤ 1843

Σελ απφιπηε κνλαξρία θαηαιχεη αλαίκαθηε επαλάζηαζε ηελ 3ε ΢επηεκβξίνπ 1843.
Απζεκεξφλ ν ΋ζσλ δηνξίδεη λέν ππνπξγηθφ ζπκβνχιην κε πξφεδξν ηνλ Αλδξέα Μεηαμά θαη ίζε εθπξνζψπεζε ησλ ηξηψλ
θνκκάησλ θαη ζπγθαιεί εζληθή ζπλέιεπζε γηα λα ζπληάμνπκε ην ΢χληαγκα ηνπ Κξάηνπο.
΢χκθσλα κε απαίηεζε ησλ επαλαζηαηψλ ε Δζλνζπλέιεπζε εθιέγεηαη κε ηνλ ηειεπηαίν εθινγηθφ λφκν δει ηνπ Καπνδίζηξηα.
Κεξχζζνληαο ηελ έλαξμε ησλ εξγαζηψλ ηεο ΢πλέιεπζεο, ν ΋ζσλ αλαθέξεη λα ζπλνκνινγήζνπλ κεηαμχ ηνπο ζπλζήθε θαη σο
απάληεζε ε Δζλνζπλέιεπζε ραξαθηεξίδεη ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα σο ζπλζήθε νπφηε ε ΢πλέιεπζε ςεθίδεη ΢χληαγκα –
΢πλάιιαγκα.
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1844

Πξφηππά ηνπ είλαη ν γαιιηθφο ζπληαγκαηηθφο ράξηεο ηνπ 1830 θαη ην βειγηθφ ΢χληαγκα ηνπ 1831 ην νπνίν φκσο αλαγλσξίδεη
ηε ιατθή θπξηαξρία. Διήθζεζαλ ππφςε ηα πξνεγνχκελα ειιεληθά ΢πληάγκαηα θαη ηδίσο ην εγεκνληθφ.
Σν ζχληαγκα ηνπ 1844 πηνζεηεί ηνλ ρσξηζκφ ησλ εμνπζηψλ. Ζ λνκνζεηηθή ελεξγείηαη απφ βαζηιηά, βνπιή θαη Γεξνπζία. Ζ
εθηειεζηηθή αλήθεη ζηνλ βαζηιηά καδί κε ηνπο δηνξηδφκελνπο απφ απηφλ ππνπξγψλ. Καη ε δηθαζηηθή αλήθεη ζηνπο δηθαζηέο
δηνξηδφκελνπο απφ ηνλ βαζηιηά.
Σν ΢ηΔ θαηαξγείηαη. Οη βνπιεπηέο εθιέγνληαη αλά ηξηεηία απφ ηνπο πνιίηεο πνπ έρνπλ ην ζρεηηθφ δηθαίσκα.
΋ιεο νη βαζηιηθέο πξάμεηο ππφθεηληαη ζε ππνπξγηθή πξνζππνγξαθή. Οη ππνπξγνί έρνπλ ειεχζεξε είζνδν ζηε βνπιή θαη ηε
γεξνπζία νη νπνίεο κπνξνχλ λα απαηηήζνπλ ηελ παξνπζία ησλ ππνπξγψλ. Οη ππνπξγνί είλαη πνηληθψο αλεχζπλνη γηα ηηο
πξάμεηο ηνπο θαη γηα ηηο πξάμεηο ηνπ βαζηιέα.
Γειαδή ππάξρνπλ φιεο ηηο λνκηθέο πξνυπνζέζεηο γηα λα ιεηηνπξγήζεη θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα αιιά θάηη ηέηνην δελ γίλεηαη
εθηθηφ, δελ ην επηηξέπνπλ νη ζπλζήθεο.
Σν λνκνζεηηθφ φξγαλν είλαη κε απηνηειέο. Σν απνηεινχλ ε βνπιή θαη ε γεξνπζία πνπ ςεθίδνπλ ηα λνκνζρέδηα θαη ν βαζηιηάο
ηα θπξψλεη.
Ο βαζηιηάο δελ έρεη απηφλνκε θαλνληζηηθή αξκνδηφηεηα αιιά ηζρχεη ρσξίο εμαηξέζεηο ε αξρή ηεο λνκηκφηεηαο. Σν ΢χληαγκα
ηνπ 1844 δελ πξνβιέπεη δηαδηθαζία γηα ηελ αλαζεψξεζή ηνπ. Δληνχηνηο κπνξνχζε λα αλαζεσξεζεί κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ
θαηαξηίζηεθε δειαδή κε λέα ζπλζήθε κνλάξρε θαη ιανχ. Απηφο είλαη ν απνθιεηζηηθφο ιφγνο γηα ηνλ νπνίν ην ηεθκήξην ηεο
αξκνδηφηεηαο αλήθεη ζηνλ λνκάξρε. Αιιά κφλν ςηιψ νλφκαηη.
Ζ κεγάιε ζεκαζία ηνπ ΢πληάγκαηνο απηνχ είλαη φηη απνηειεί ηε βάζε γηα φια ηα επφκελα.
Ο ΔΚΛΟΓΗΚΟ΢ ΝΟΜΟ΢ ΣΟΤ 1844

Ζ Δζληθή ΢πλέιεπζε ζπκπιεξψλεη ην ΢χληαγκα κε ηνλ λφκν πεξί εθινγήο ησλ βνπιεπηψλ, ν νπνίνο δεκνζηεχεηαη ηελ ίδηα
εκέξα κε ην ΢χληαγκα θαη εηζάγεη θαηλνηνκίεο επαλαζηαηηθέο αθφκε θαη ζην επξσπατθφ επίπεδν. Οη βνπιεπηέο εθιέγνληαη
άκεζα κε ςεθνδέιηηα πνπ ν ςεθνθφξνο γξάθεη κφλνο ή κε άιινλ εκπηζηνζχλεο ηνπ θαη κε ζχζηεκα απφιπηεο πιεηνςεθίαο.
Σν δηθαίσκα ηεο ςήθνπ αλήθεη ζε φινπο ηνπο Έιιελεο πνπ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 25 ν έηνο ηεο2 ειηθίαο θαη έρνπλ ηδηνθηεζία
εληφο ηεο επαξρίαο ή εμαζθνχλ ζε απηή νπνηνδήπνηε επάγγεικα ή αλεμάξηεην επηηήδεπκα.
Χο ηδηνθηεζία λνείηαη θαη ε αθίλεηε θαη ε θηλεηή εθφζνλ είλαη πξνζνδνθφξνο θαη θνξνηειήο. Απνθιείνληαη κφλν νη νηθφζηηνη
ππεξέηεο θαη νη καζεηεπφκελνη ηερλίηεο πνπ δελ έρνπλ ηδηνθηεζία δηφηη ζεσξείηαη φηη δελ έρνπλ αλεμαξηεζία ςήθνπ.
Ζ Διιάο είλαη ε πξψηε επξσπαΐθή ρψξα πνπ εθαξκφδεη ζηελ πξάμε ηελ θαζνιηθή ςήθν.
Ζ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢ ΣΟΤ 1844

Ο ΋ζσλ ειάρηζηα ζέβεηαη ην ΢χληαγκα. Ο ηχπνο πθίζηαηαη δηψμεηο, νη δεκφζηνη ππάιιεινη θαη νη δηθαζηέο κε ειεχζεξν
θξφλεκα απνκαθξχλνληαη απφ ηηο ζέζεηο ηνπο θιπ. Σελ αληηπνιίηεπζε ππνδαπιίδεη ε Αγγιία, πνπ ζεσξεί ηνλ ΋ζσλα
επηθίλδπλν γηα ηελ αθεξαηφηεηα ηεο Οζσκαληθήο Απηνθξαηνξίαο. ΢πγρξφλσο, φηαλ νη ππνπξγνί εθαξκφδνπλ βαζηιηθή
πνιηηηθή, έρνπλ κφλν λνκηθή επζχλε. Σελ πξαγκαηηθή ηελ έρεη ν ΋ζσλ, πνπ θζείξεηαη ηειηθψο ν ίδηνο, αληί λα ηνλ
πξνζηαηεχεη ε αλεπεξέαζηε ελαιιαγή θπβεξλήζεσλ ζηελ εμνπζία.
Ζ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Α ΒΟΤΛΖ ΣΖ΢ ΜΔ΢ΟΒΑ΢ΗΛΔΗΑ΢
Ζ DE FACTO ΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ
Όζηεξα απφ εμέγεξζε ζην Ναχπιην, εθξήγλπηαη επαλάζηαζε πάιη απφ ηε θξνπξά θαη ηνλ ιαφ ησλ Αζελψλ ζηηο 10/10/1852. Ζ
επαλάζηαζε επηηπγράλεη θαη απνθαζηζηά ηε ιατθή θπξηαξρία σο ζεκειηψδε θαλφλα ζηελ έλλνκε ηάμε.
Οη επαλαζηάηεο εθδίδνπ Φήθηζκα ηνπ Έζλνπο φπνπ θαηαξγείηαη ε βαζηιεία ηνπ ΋ζσλα, ζπλίζηαηαη ηξηκειήο Πξνζσξηλή
Κπβέξλεζε θαη αλαθνηλψλεηαη φηη Δζληθή ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε θαιείηαη ακέζσο πξνο ζχληαμε ηεο πνιηηείαο θαη εθινγή
Ζγεκφλνο.
Ζ πξνζσξηλή θπβέξλεζε δηνξγαλψλεη εθινγέο πνπ γίλνληαη κε ηνλ εθινγηθφ λφκν ηνπ 1844 ειαθξψο ηξνπνπνηεκέλν, ψζηε νη
πιεξεμνχζηνη ζηε ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε λα είλαη δηπιάζηνη απφ ηνπο βνπιεπηέο ζηελ θνηλή βνπιή θαη λα ςεθίζνπλ θαη νη
νπνπδήπνηε εθηφο ηεο Διιάδνο επξηζθφκελνη ππήθννη Έιιελεο.
Ζ ΑΜΔ΢Ζ ΔΚΛΟΓΖ ΣΟΤ ΑΛΦΔΓΡΟΤ ΚΑΗ Ζ ΔΜΜΔ΢Ζ ΔΚΛΟΓΖ ΣΟΤ ΓΔΧΡΓΗΟΤ

Με ππφδεημε ηεο Αγγιίαο, ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ηνλ θαιεί λα εθιέμεη κε άκεζε ςήθν βαζηιέα. Γηθαίσκα ςήθνπ έρεη θάζε
πνιίηεο πνπ ζπκπιήξσζε ην εηθνζηφ έηνο ηεο ειηθίαο. Ζ ςεθνθνξία γηα ηελ εθινγή βαζηιέα γίλεηαη καδί κε ηηο εθινγέο γηα ηε
ζπλέιεπζε θαη ν Αιθέδξνο ζπγθεληξψλεη 230.016 ςήθνπο ζε ζχλνιν 241.202. Δληνχηνηο ν Αιθέδξνο δελ απνδέρεηαη ην
ζηέκκα δηφηη ην Πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ ηνπ 1830 θαη νη άιιεο δχν δπλάκεηο αληηδξνχλ. Έηζη ηελ επηινγή ηνπ εγεκφλα ηελ
αλαιακβάλεη ηππηθά ε ΢πλέιεπζε.
΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνλ βαζηιέα ηνλ επηιέγνπλ νη πξνζηάηηδεο δπλάκεηο. Με ππφδεημή ηνπο, ε ζπλέιεπζε αλαγνξεχεη ηνλ
δεπηεξφηνθν πηφ ηνπ κεηέπεηηα βαζηιέα ηεο Γαλίαο Υξηζηηαλνχ Θ ζπληαγκαηηθφ βαζηιέα ππφ ην φλνκα Γεψξγηνο Α βαζηιεχο
ησλ Διιήλσλ. Ο Γεψξγηνο απνδέρεηαη ηελ εθινγή ηνπ. Ζ εθινγή νινθιεξψλεηαη απφ ηηο πξνζηάηηδεο δπλάκεηο.
ΣΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Ζ΢ ΒΟΤΛΖ΢

Μία εκέξα πξηλ ε ΢πλέιεπζε θεξχμεη ηνλ Αιθέδξν βαζηιηά ε πξνζσξηλή θπβέξλεζε ηεο αλαζέηεη ζπκβνιηθά ηελ εμνπζία.
Όζηεξα απφ ιίγεο κέξεο ε ζπλέιεπζε ηδξχεη ηξηκειή επηηξνπή κε ην φλνκα Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ηεο Διιάδνο, ηα κέιε ηεο
νπνίαο ε ίδηα ε ΢πλέιεπζε είλαη αξκφδηα λα εθιέγεη. Έηζη εηζάγεηαη ζχζηεκα θπβεξλψζεο βνπιήο πξάγκα πνπ δείρλεη ηνλ
επαλαζηαηηθφ ραξαθηήξα ηεο πεξηφδνπ. Σν ζχζηεκα απηφ δηαξθεί έσο ηελ νξθσκνζία ηνπ Γεσξγίνπ.
Ζ ΠΡΧΣΖ ΠΔΡΗΟΓΟ΢ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢ 1864-1909
Ζ ΦΖΦΗ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ζ ΢πλέιεπζε αξρίδεη ηελ ςήθηζε ΢πληάγκαηνο κφλν κεηά ηελ άθημε ησλ Δπηαλήζησλ πιεξεμνπζίσλ, αιιά θαξθηλνβαηεί. Ο
Γεψξγηνο ηεο ζέηεη δεθαήκεξε πξνζεζκία λα ηειεηψζεη αιιηψο ζε αληίζεηε πεξίπησζε απεηιεί ηελ Διιάδα φηη ζα θχγεη.
΢πγρξφλσο ππνβάιιεη ζε ζρέδην ηηο δηαηάμεηο πνπ δελ έρνπλ αθφκε ςεθηζζεί. Ζ ΢πλέιεπζε ηειεηψλεη ηελ ςήθηζε κέζα ζηελ
πξνζεζκία αιιά κε βάζε ην ζρέδην ηεο επηηξνπήο ηεο, φπσο έθαλε κέρξη ηφηε.
Ο Γεψξγηνο απνδέρεηαη ην θείκελν θαη δειψλεη φηη ζα δψζεη ηνλ φξθν ηνλ νπνίν πξνβιέπεη ην ΢χληαγκα θαη εθηζηά ηελ
πξνζνρή ηεο ζπλέιεπζεο ζε δχν δηαηάμεηο ηνπ. Ο Γεψξγηνο ηειηθά δελ αξλείηαη λα ππνγξάςεη ην ΢χληαγκα θαη δίλεη ηνλ
πξνβιεπφκελν φξθν.
ΣΟ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1864

Σν λέν ζχληαγκα αθνινπζεί ηελ θαηάηαμε ηεο χιεο ηνπ πξνεγνχκελνπ θαη επαλαιακβάλεη απηνχζηεο πνιιέο δηαηάμεηο ηνπ κε
κία κεγάιε φκσο δηαθνξά, φηη ζεκειηψδεο θαλφλαο ηνπ πνιηηεχκαηνο είλαη ηψξα ε ιατθή θπξηαξρία. Σν πνιίηεπκα είλαη πιένλ
βαζηιεπφκελε δεκνθξαηία, φπνπ ν αλψηαηνο άξρνληαο είλαη θιεξνλνκηθφο αιιά δελ είλαη ην αλψηαην φξγαλν. Ζ ιατθή
θπξηαξρία επηβάιιεη λέεο επί κέξνπο ξπζκίζεηο. Σν ΢χληαγκα απηφ απνηειεί ηνλ θνξκφ φισλ ησλ επνκέλσλ.
΢πλέπεηεο ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο είλαη ε ζέζπηζε ηεο θαζνιηθήο ςεθνθνξίαο ε κνλήξεο βνπιή, ε κε ζπκκεηνρή ηνπ αξρεγνχ
ηνπ θξάηνπο ζηελ αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη εηδηθψο ηνλ βαζηιέα, ην ηεθκήξην αξκνδηφηεηαο πνπ δηαθεξχζζεηαη φηη
είλαη ελαληίνλ ηνπ θαη ππέξ ηνπ ιανχ ην φηη ην πξφζσπν ηνπ βαζηιέσο είλαη αλεχζπλν θαη απαξαβίαζην θαη φρη πιένλ ηεξφ,
ελψ νη ππνπξγνί είλαη ππεχζπλνη θαη ην φηη ε δηθαηνζχλε δελ πεγάδεη πιένλ απφ ηνλ βαζηιέα, αιιά απνλέκεηαη απφ ηζφβηνπο
δηθαζηέο πνπ ν βαζηιέαο δηνξίδεη κφλν θαηά λφκν.
Ζ θαηάξγεζε ηεο γεξνπζίαο γίλεηαη γηα λα κελ ππάξρεη αληίβαξν ζηε Βνπιή θαη ν βαζηιέαο πνπ είλαη πξαγκαηηθφ θέληξν
εμνπζίαο λα έρεη απέλαληί ηνπ ηζρπξή θαη εληαία ιατθή αληηπξνζσπεία. Πάλησο ηδξχεηαη ΢πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο σο ζψκα
ζπκβνπιεπηηθφ αιιά πξηλ ιεηηνπξγήζεη θαηαξγείηαη φπσο εηδηθά επηηξέπεη ην ΢χληαγκα. Διιείςεη Γεξνπζίαο ηδξχεηαη εηδηθφ
δηθαζηήξην γηα λα δηθάδεη ηνπο ππνπξγνχο.
Σέινο, φζνλ αθνξά ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα επαλαιακβάλεηαη ν θιαζηθφο θαηάινγνο κε ηελ πξνζζήθε ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ
ζπλέξρεζζαη θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ ζπλεηαηξίδεζζαη, πνπ πξνυπνζέηνπλ ζπιινγηθή δξάζε. Γεληθφηεξα βξηζθφκαζηε κεηά
ηε Γαιιηθή Δπαλάζηαζε ηνπ 1848 θαη ηελ πηθξή εκπεηξία ηεο κνλαξρίαο ηνπ ΋ζσλα.
Ο ΔΛΔΓΥΟ΢ ΣΖ΢ ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ

Ζ ηζηνξηθή δπλακηθή πνπ θαηαιήγεη ζην ΢χληαγκα ηνπ 1864 θαη ην θηιειεχζεξν πλεχκα ηνπ νδεγνχλ ζηε λνκνινγηαθή
αλαγλψξηζε ηεο απμεκέλεο ηππηθήο ηζρχο ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη ζηνλ δηθαζηηθφ έιεγρν ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ.
Ζ ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΓΔΓΖΛΧΜΔΝΖ΢ ΚΑΗ ΣΟ ΚΟΗΝΟΒΟΤΛΔΤΣΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ

Αθνινπζψληαο ην παξάδεηγκα ηνπ ΋ζσλα ν Γεψξγηνο ζεσξεί αξρηθά φηη ν ζρεκαηηζκφο ησλ θπβεξλήζεσλ είλαη απνθιεηζηηθά
πξνζσπηθφ ηνπ δήηεκα. Απφ ηελ νξθσκνζία ηνπ έσο ην 1875 νη επεκβάζεηο ηνπ πξνθαινχλ 17 ή 18 αιιαγέο θπβεξλήζεσλ ζε
ζχλνιν 22. ΢πγρξφλσο ε εθινγηθή δηαδηθαζίαο γίλεηαη γεληθψο απνδεθηή σο ν θαζνξηζηηθφο θαλφλαο ηεο πνιηηηθήο δσήο. Σν
πνιίηεπκα φκσο αδπλαηεί λα αληεπεμέιζεη πνπ εθάζηνηε πξνθχπηνπλ.
Ο Σξηθνχπεο μεθηλά απφ ηε δεκνθξαηηθή βάζε ηνπ πνιηηεχκαηνο. Γηα λα κε ρξεηαζζεί λα αζθήζεη ν ιαφο ην δηθαίσκα
αληηζηάζεσο πξέπεη ην πνιίηεπκα λα ιεηηνπξγήζεη θνηλνβνπιεπηηθά. Σνχην ζα νδεγήζεη ζε δηθνκκαηηζκφ, πεξαηηέξσ εγγχεζε
νκαιφηεηαο.
Γηα ην άξζξν απηφ ν Σξηθνχπεο δηψθεηαη πνηληθά γηα εμχβξηζε ηνπ βαζηιέα θα απφπεηξα ζηάζεσο θαη πξνθπιαθίδεηαη αιιά
γξήγνξα απαιιάζζεηαη κε βνχιεπκα ηνπ ζπκβνπιίνπ πιεκκειεηνδηθψλ Αζελψλ. Σνλ Απξίιην ηνπ 1875 φκσο ε θπβέξλεζε
Βνχιγαξε έρεη πξνθαιέζεη αλαηαξαρή κε ηηο αληηζπληαγκαηηθέο ηεο ελέξγεηεο θαη ν Γεψξγηνο γηα λα ηελ θαηεπλάζεη,
απεπζχλεηαη ζηνλ Σξηθνχπε. Απηφο δελ είλαη θαλ βνπιεπηήο αιιά απνδέρεηαη πξάγκα αληίζεην κε ηηο δηαθεξχμεηο ηνπ.
Γηνξίδεηαη πξσζππνπξγφο θαη ελ ζπλερεία δηνξγαλψλεη ππνδεηγκαηηθέο εθινγέο.
Έηζη εηζάγεηαη κε ζπλζήθε ηνπ πνιηηεχκαηνο ε αξρή ηεο δεδεισκέλεο εκπηζηνζχλεο ηεο βνπιήο θαηά ηελ νπνία αξρεγφο ηνπ
θξάηνπο δηνξίδεη πξσζππνπξγφ ηνλ εθιεθηφ ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο πιεηνςεθίαο. Με αξρή ηεο δεδεισκέλεο αξρίδεη λα
εθαξκφδεηαη ην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα, βάζε ηνπ νπνίνπ είλαη ε ππνπξγηθή επζχλε ελψπηνλ ηεο βνπιήο. Ζ αξρή ηεο
δεδεισκέλεο είλαη έθθαλζε ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο.
Σν ζχληαγκα ηνπ 1864 δελ πξνβιέπεη φηη ε θπβέξλεζε πξέπεη λα απνιακβάλεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο Ζ αξρή ηεο
δεδεισκέλεο θαη ην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα απνηεινχλ ζπλζήθεο ηνπ πνιηηεχκαηνο θαη φρη έζηκα, κνινλφηη είλαη κέζα ζηε
ινγηθή ηεο βαζηιεπφκελεο δεκνθξαηίαο. Θεσξεηηθά ε εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο απαηηείηαη πξνθαηαβνιηθά γηα ηνλ δηνξηζκφ
ηεο ζηελ εμνπζία, αθνχ θαλέλαο άιινο δελ έρεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο γηα λα κπνξεί λα ζρεκαηίζεη θπβέξλεζε. ΢ηελ
πξάμε, φκσο, ε αξρή δελ εθαξκφζζεθε ζε φιε ηε ζεσξεηηθή ηεο έθηαζε.
Έηζη επαλαιακβάλνληαη νη βαζηιηθέο παξεκβάζεηο. Ζ αξρή ηεο δεδεισκέλεο έρεη ηδηαίηεξε ζεκαζία φηαλ ε βνπιή δελ είλαη ζε
ζχλνδν θαη δελ κπνξεί λα θαηαςεθίζεη ηελ θπβέξλεζε.
΋ηαλ κεηά ηηο εθινγέο ε ζχλζεζε ηεο πιεηνςεθίαο ηεο βνπιήο ήηαλ ακθίβνιε, ν βαζηιέαο δελ έδηλε ακέζσο ηελ εληνιή γηα ηνλ
ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο αιιά πεξίκελε ηελ εθινγή ηνπ πξνέδξνπ ηεο βνπιήο. Απηή ε εθινγή ρξεζίκεπε σο ηεθκήξην γηα ην
πνηνο έρεη ηε δεδεισκέλε πιένλ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο.
΢χκθσλα κε ηελ αξρή ηεο δεδεισκέλεο, θάζε λέα θπβέξλεζε εκθαλίδεηαη ζηε βνπιή θαη δεηεί ηελ εκπηζηνζχλε ηεο. ΋ηαλ ηελ
ράλεη, κπνξεί λα παξακείλεη ζηελ εμνπζία κφλν εθφζνλ δηαιπζεί ε βνπιή θαη πξνθεξπρζνχλ εθινγέο. Δθείλν πνπ δελ ζπλάδεη
κε ηελ αξρή αιιά εκθαλίδεηαη ζηελ πξάμε, είλαη λα δηνξίδεηαη θπβέξλεζε κεηνςεθίαο ζπγρξφλσο λα δηαιχεηαη ε βνπιή. Σνχην
θαλεξψλεη φηη ν βαζηιηάο είλαη πφινο πξαγκαηηθήο εμνπζίαο.
Ζ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΜΔΣΑ ΣΟ ΚΗΝΖΜΑ ΢ΣΟ ΓΟΤΓΗ 1909-1915
ΣΟ ΚΗΝΖΜΑ ΢ΣΟ ΓΟΤΓΗ

΢ηηο 15/08/1909 εθξήγλπηαη ζην Γνπδί ζηξαηησηηθφ θίλεκα νξγαλσκέλν απφ θαηψηεξνπο αμησκαηηθνχο πνπ έρνπλ αλαζέζεη
ηελ αξρεγία ζηνλ ζπληαγκαηάξρε Ενξκπά. Σν θίλεκα επηηπγράλεη αλαίκαθηα. Πξφθεηηαη γηα ζηξαηησηηθή πξνθήξπμε
θαηλφκελν γλσζηφηαην ζηε Λαηηληθή Ακεξηθή θαη άιινηε ζηελ Ηζπαλία. Ο ζηξαηφο, κε ηελ απεηιή βίαο, επηβάιεη ηε βνχιεζή
ηνπ ζηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο ηε βνπιή θαη ηελ θπβέξλεζε πνπ ζπκκνξθψλνληαη.
΢ην εμσηεξηθφ ην θίλεκα ην εθιακβάλνπλ σο θαθή απνκίκεζε ηεο επαλάζηαζεο ησλ λεφηνπξθσλ.
Ο Γεψξγηνο ρεηξίδεηαη ηελ θαηάζηαζε κε ζχλεζε θαη πνιηηηθφηεηα. Απζεκεξφλ ε θπβέξλεζε Γ. Ράιιε παξαηηείηαη θαη
ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε ν Κπξηαθνχιεο Μαπξνκηράιεο δηάδνρνο ηνπ Θ Γειηγηάλλε. Σνλ Μαπξνκηράιε ηνλ απνδέρεηαη ν
ζηξαηησηηθφο ζχλδεζκνο θαη ν Μαπξνκηράιεο απνδέρεηαη ακέζσο ηα αηηήκαηα ησλ επαλαζηαηψλ θαη γεληθφηεξα ην
πξφγξακκά ηνπο.
Τπφ ηελ πίεζε ηνπ ΢ηξαηησηηθνχ ΢πλδέζκνπ ν δηάδνρνο θαη νη βαζηιφπαηδεο απνκαθξχλνληαη απφ ην ζηξάηεπκα θαη ε βνπιή
ςεθίδεη πνιινχο λφκνπο. Σν πνιηηηθφ, φκσο, πξφβιεκα δελ ιχλεηαη θαη ν ζηξαηησηηθφο ζχλδεζκνο ζπλεηδεηνπνηεί πφζν
επηζθαιήο είλαη ε λίθε ηνπ. Σα θφκκαηα θαξαδνθνχλ λα ειέγμνπλ πάιη ηελ θαηάζηαζε. Άιισζηε ν ΢χλδεζκνο απνθιείεη ηε
δηάιπζε ηεο βνπιήο θαη ηηο εθινγέο, αθξηβψο γηα λα κελ απνθηήζεη ν παιηφο πνιηηηθφο θφζκνο λέν ιατθφ ρξίζκα. Νέν πλεχκα
φκσο δελ επηθξαηεί ρσξίο λένπο αλζξψπνπο.
Γηα λα βγεη ν ΢χλδεζκνο απφ ην αδηέμνδν θαιεί ζηελ Αζήλα ηνλ Δ. Βεληδέιν.
ΓΗΔΞΟΓΟ΢ Ζ ΑΝΑΘΔΧΡΖ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ο Βεληδέινο ζεσξεί φηη ν ΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο έραζε κέζα απφ ηα ρέξηα ηνπ ηελ επθαηξία λα πξνρσξήζεη ζε δηθηαηνξία.
Έηζη ν Βεληδέινο πξνηείλεη ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ζπληάγκαηνο.
Ο Μαπξνκηράιεο παξαηηείηαη γηαηί δηαθσλεί κε ηελ αλαζεψξεζε. Ο ΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο ππνδεηθλχεη σο πξσζππνπξγφ
ηνλ ΢. Γξαγνχκε.
Ζ άκεζε ζχγθιεζε αλαζεσξεηηθήο βνπιήο πξνυπνζέηεη παξαβίαζε ηνπ άξζξνπ 107 πνπ απαηηεί λα ςεθίζνπλ δχν δηαδνρηθέο
βνπιέο θαη φρη κία ηελ πξάμε γηα ηελ αλαζεψξεζε. Σήξεζε ησλ φξσλ ηνπ άξζξνπ 107 ζπλεπάγεηαη δχν εθινγηθέο
αλακεηξήζεηο πνπ νχηε ν ΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο δελ κπνξεί λα δερζεί δηφηη ελδέρεηαη λα ράζεη ηνλ έιεγρν ηεο θαηάζηαζεο
νχηε νη πνιηηηθνί πνπ επείγνληαη λα δηαιπζεί ν ΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο.
Ζ θπβέξλεζε Γξαγνχκε θξνληίδεη λα ςεθίζεη ε βνπιή, κε ηελ πιεηνςεθία ησλ ¾ ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ πξάμε γηα
αλαζεψξεζε ηνπ ΢.
Ο Γεψξγηνο απεπζχλεη δηάγγεικα πνπ δεζκεχεηαη φηη ζα δεκνζηεχζεη ην λέν θείκελν κεηά ηελ αλαζεψξεζε δει ζπκκεηέρεη
ήδε ζηελ παξαβίαζε ηνπ άξζξνπ 107.
Με ηελ πξνθήξπμε εθινγψλ γηα ηελ εθινγή δηπιήο αλαζεσξεηηθήο βνπιήο δει βνπιήο κε δηπιάζην αξηζκφ βνπιεπηψλ απφ ηελ
πξνεγνχκελε ν ΢ηξαηησηηθφο ΢χλδεζκνο δηαιχεηαη κφλνο ηνπ.
Λίγν κεηά ηελ έλαξμε ησλ εξγαζηψλ ηεο αλαζεψξεζεο ε Κπβέξλεζε Γξαγνχκε ζεσξεί φηη ε απνζηνιή ηεο έιεμε θαη
παξαηηείηαη. Σφηε ν Δ. Βεληδέινο ζρεκαηίδεη ηελ πξψηε ηνπ θπβέξλεζε ζηηο 6/10/1910.
Ζ Α ΑΝΑΘΔΧΡΖΣΗΚΖ ΒΟΤΛΖ
Ζ δηπιή βνπιή αλ θαη ζπγθαιείηαη σο αλαζεσξεηηθή πξφθεηηαη γηα ζπληαθηηθή αθνχ δελ ηεξήζεθαλ νη φξνη ηνπ ΢. Ζ βνπιή
απηή αληηκεησπίδεη ηξία κείδνλα δεηήκαηα
Α. Πξέπεη λα απνθαζίζεη ε ίδηα αλ νλνκάδεηαη αλαζεσξεηηθή ή ζπληαθηηθή. Ννκηθά δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη πξφθεηηαη γηα
ζπληαθηηθή. Σν δήηεκα ην ιχλεη ν Βεληδέινο εθηφο βνπιήο ππέξ ηεο αλαζεσξεηηθήο. Ζ ίδηα ε βνπιή δελ πξνιαβαίλεη λα
απνθαζίζεη ζρεηηθά.
Β. Ζ αλαζεσξεηηθή ηεο αξκνδηφηεηα πεξηιακβάλεη άξαγε κφλν φζεο δηαηάμεηο ηνπ ΢ θήξπμε αλαζεσξεηέεο ε πξνεγνχκελε
βνπιή ή φιεο ηηο κε ζεκειηψδεο. Αθνχ δελ ηεξείηαη φιε ε δηαδηθαζία αιιά κέξνο ηεο, θαη νη δχν απαληήζεηο έρνπλ
επηρεηξήκαηα.
Γ. Ο φξνο αλαζεσξεηηθή ζεκαίλεη κφλν φηη ε βνπιή απηή δελ κπνξεί λα ζίμεη ηνλ βαζηιεπφκελν ραξαθηήξα ηνπ πνιηηεχκαηνο
θαη ηε δπλαζηεία. Απφ ηελ άιιε κεξηά κπνξεί λα ππνζηεξηρζεί φηη κία αλαζεσξεηηθή βνπιή ππφθεηηαη ζε δηάιπζε εθφζνλ θαη
ε επφκελε βνπιή α είλαη αλαζεσξεηηθή.
Δπεηδή ν Βεληδέινο δελ έρεη ηελ πιεηνςεθία ησλ βνπιεπηψλ, ε δηάιπζε ηεο αλαζεσξεηηθήο βνπιήο ηνπ είλαη ρξήζηκε γηα λα
απνθηήζεη δηθή ηνπ πιεηνςεθία.
Ζ ΓΗΑΛΤ΢Ζ ΣΖ΢ Α ΑΝΑΘΔΧΡΖΣΗΚΖ΢ ΒΟΤΛΖ΢ ΚΑΗ Ζ Β ΑΝΑΘΔΧΡΖΣΗΚΖ ΒΟΤΛΖ

Ζ βνπιή εθθξάδεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο ζηελ θπβέξλεζε Βεληδέινπ κε κεγάιε πιεηνςεθία αιιά ηελ επνκέλε ε βνπιή
δηαιχεηαη κε βαζηιηθφ δηάηαγκα θαη πξνθεξχζζνληαη εθινγέο γηα λέα δηπιή αλαζεσξεηηθή βνπιή. Δπζχο εμ αξρήο ζθνπφο ηνπ
Βεληδέινπ είλαη λα εθηνπίζεη ηα παιαηά θφκκαηα ηδξχνληαο δηθφ ηνπ, λα ειέγρεη πιήξσο θαη ηε λνκνζεηηθή εμνπζία. Σα παιαηά
θφκκαηα ηνπ Θενηφθε, Ράιιε, Μαπξνκηράιε δελ ιακβάλνπλ κέξνο ζηηο εθινγέο. Γειψλνπλ φηη έσο ηφηε ελψπηνλ ηεο απεηιήο
ηεο αλαηξνπήο ησλ πάλησλ θαη γηα λα δηαζσζεί ν ζξφλνο, έθαλαλ φιεο ηηο αλαγθαίεο ππνρσξήζεηο θαη αλέρζεθαλ ηηο
παξαβηάζεηο ηνπ ΢ αιιά δελ κπνξνχλ λα απνδερζνχλ θαη ην θαηλνθαλέο δφγκα. Με άιια ιφγηα θαηαγγέιινπλ ηε δηάιπζε ηεο
αλαζεσξεηηθήο βνπιήο θαη ζεσξνχλ φηη ε β αλαζεσξεηηθή βνπιή ζα έρεη ηελ απαξαίηεηε ειεπζεξία απφςεσο. Ζ απνρή ησλ
παιαηψλ θνκκάησλ εμαζθαιίδεη ηνλ ζξίακβν ησλ βεληδειηθψλ.
ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1911

Σν λέν ζπληαγκαηηθφ θείκελν δελ εθθξάδεη ξήμε κε ην πξνεγνχκελν, αιιά κφλν ηελ ηάζε πξνο νξγάλσζε θαη εκπέδσζε ηνπ
θξάηνπο δηθαίνπ θαη γεληθψο ηνπ ζηνηρείνπ ηνπ θηιειεπζεξηζκνχ ζην δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα.
Οη ζεκαληηθφηεξεο νξγαλσηηθέο θαηλνηνκίεο αθνξνχλ ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο θσιπζηεξγίαο ζηε βνπιή, ηελ άκεζε εθαξκνγή
ησλ λνκνζρεδίσλ γηα δαζκνχο απφ ηελ θαηάζεζή ηνπο ζηε βνπιή, ηελ αλακφξθσζε ησλ εθινγηθψλ δηαηάμεσλ θαη ηε κείσζε
ηνπ νξίνπ ειηθίαο ησλ εθινγίκσλ, ηε κε εθινγηκφηεηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη ζηξαηησηηθψλ θαη ηελ θαζηέξσζε
αζπκβίβαζησλ ηνπ βνπιεπηηθνχ αμηψκαηνο πξνο νξηζκέλα έξγα, ηελ ίδξπζε εηδηθνχ δηθαζηεξίνπ, ηνπ ιεγφκελνπ
εθινγνδηθείνπ, γηα ηελ εμέιεγμε ησλ βνπιεπηηθψλ εθινγψλ θαη ηελ πξφβιεςε γηα αλαζχζηαζε ηνπ ΢πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο
σο αλψηαηνπ δηνηθεηηθνχ δηθαζηεξίνπ κε επί πιένλ αξκνδηφηεηα ηελ επεμεξγαζία ησλ λνκνζρεδίσλ θαη ησλ θαλνληζηηθψλ
δηαηαγκάησλ. Ζ πξφβιεςε απηή δελ πινπνηείηαη.
Απφ ηελ άιιε κεξηά ην ΢χληαγκα ηνπ 1911 εληζρχεη ηελ πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ ηδίσο ηεο θνξνινγηθήο ηζφηεηαο,
ηεο πξνζσπηθήο αζθάιεηαο θαη ηνπ αζχινπ ηεο θαηνηθίαο.
Ζ νκαιή εθαξκνγή ηνπ ΢ ηνπ 1911 δελ δηαξθεί πνιχ. Οη βαιθαληθνί πφιεκνη ζρεδφλ δηπιαζηάδνπλ ηελ έθηαζε θαη ηνλ
πιεζπζκφ ηνπ θξάηνπο. ΢ηηο 5/3/1915 ν Γεψξγηνο δνινθνλείηαη ζηε Θεζζαινλίθε. Γελ είλαη γλσζηφ αλ ππάξρνπλ εζηθνί
απηνπξγνί. ΢ηνλ ζξφλν αλεβαίλεη ν δηάδνρνο Κσλζηαληίλνο, ζχδπγνο ηνπ νπνίνπ είλαη ε ΢νθία, αδειθή ηνπ Κάηδεξ ηεο
Γεξκαλίαο Γνπιηέικνπ Β. Ζ θξίζε δεκηνπξγείηαη φηαλ ηίζεηαη δήηεκα ζπκκεηνρήο ζηνλ πξψην παγθφζκην πφιεκν.
Ο ΚΛΤΓΧΝΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΠΡΧΣΟΤ ΠΑΓΚΟ΢ΜΗΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ 1915-1936
ΣΟ ΜΔΗΚΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΟΤ ΚΧΝ΢ΣΑΝΣΗΝΟΤ 1915-1917

Ζ θξίζε ηνπ 1915
Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1915 ν Βεληδέινο πξνηείλεη ζηνλ Κσλζηαληίλν λα ζπκκεηάζρεη θαη ε Διιάο ζηελ εθζηξαηεία ησλ
Γαξδαλειιίσλ. Ο Κσλζηαληίλνο, πνπ είλαη γεξκαλφθηινο, αξλείηαη θαη ν Βεληδέινο παξαηηείηαη. Ο Κσλζηαληίλνο δηνξχδεη
πξσζππνπξγφ ηνλ Γ. Γνχλαξε πνπ ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε αληηβεληδειηθψλ. Ζ βνπιή ηνπ 1912 δηαιχεηαη θαη γίλνληαη εθινγέο.
Σν θφκκα ησλ θηιειεπζέξσλ ηνπ Βεληδέινπ θεξδίδεη άλεηα.
΢ηηο 21/9/1915 γίλεηαη ζπδήηεζε ζηε βνπιή γηα ην δήηεκα εθαξκνγήο ηεο ειιελνζεξβηθήο ζπλζήθεο θαη ν Βεληδέινο δελ
αθήλεη ακθηβνιία φηη ε Διιάο πξέπεη λα κπεη ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο ΢εξβίαο. Μεηά ηα κεζάλπθηα, ε βνπιή εθθξάδεη ηελ
εκπηζηνζχλε ηεο ζηελ θπβέξλεζε Βεληδέινπ. Σν απφγεπκα ηεο ίδηαο εκέξαο ν Κσλζηαληίλνο δέρεηαη ηνλ πξσζππνπξγφ ζε
ζπλεξγαζία θαη δελ ζπκθσλεί κε ηηο δειψζεηο ηνπ ζηε βνπιή γηα ηνλ ιφγν φηη είλαη πεπεηζκέλνο γηα ηελ ηειηθή λίθε ηεο
Γεξκαλίαο. Ακέζσο ν Βεληδέινο παξαηηείηαη γηα δεχηεξε θνξά. Κπβέξλεζε ζρεκαηίδεη ν Εαίκεο αιιά ε βνπιή δελ ηνπ
εθθξάδεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο. Σφηε πξσζππνπξγφο δηνξίδεηαη ν ΢θνπινχδεο. Απφ ηηο εθινγέο απέρεη ην θφκκα ησλ
θηιειεπζέξσλ.
Ζ ζπληαγκαηηθή δηάζηαζε
Σν ζπληαγκαηηθφ ζέκα ζην νπνίν απνθξπζηαιιψλεηαη ε πνιηηηθή ξήμε είλαη ε δεχηεξε δηάιπζε ηεο βνπιήο γηα ηελ ίδηα αηηία.
Με ηελ πξψηε δηάιπζε ν ιαφο πνπ απνηειεί ην θπξίαξρν φξγαλν, θαιείηαη λα ιχζεη ηε δηρνγλσκία κεηαμχ δχν άιισλ άκεζσλ
νξγάλσλ, ηνπ βαζηιέα θαη ηεο βνπιήο πνπ ζηεξίδεη κε ηελ πιεηνςεθία ηεο ηνλ Βεληδέιν.
Ο Κσλζηαληίλνο δελ έρεη πιένλ δηθαίσκα λα έρεη δηαθνξεηηθή γλψκε απφ ηνλ πξσζππνπξγφ. Σν ΢χληαγκα ηνπ 1911 δελ
πεξηέρεη θαλέλα πεξηνξηζκφ ζην δηθαίσκα γηα ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο, ην νπνίν ραξαθηεξίδνπλ ηφηε πξνλνκία ηνπ ζηέκκαηνο.
Ζ δηάιπζε ηεο βνπιήο δελ κπνξεί λα επαλαιακβάλεηαη ζπλερψο γηα λα επηβάιιεη θάπνηε ν αλεχζπλνο βαζηιηάο ηελ πνιηηηθή
ηνπ αθπξψλνληαο ηελ πνιηηηθή ηεο ππεχζπλεο θπβέξλεζεο. Σν ζχληαγκα πξνβιέπεη ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο γηα λα εθθξάζεη ν
ιαφο ηελ εηπκεγνξία ηνπ θαη φρη γηα λα αθπξψλεηαη απηή ε εηπκεγνξία. Αξθεί φηη ν ιαφο θξίλεη ηε δηρνγλσκία κία θνξά
αιιηψο δελ είλαη θπξίαξρνο. Άξα ν Κσλζηαληίλνο κε ηε δεχηεξε δηάιπζε νινθιεξψλεη ηελ παξαβίαζε ηνπ ΢πληάγκαηνο, ηελ
νπνία έρεη αξρίζεη εμαλαγθάδνληαο ηνλ Βεληδέιν ζηε δεχηεξε παξαίηεζή ηνπ.
Σν κεηθηφ πνιίηεπκα
Απφ ηε δεχηεξε παξαίηεζε ηνπ Βεληδέινπ ην πνιίηεπκα πξνζιακβάλεη κνλαξρηθά ζηνηρεία θαη γίλεηαη κεηθηφ. Ζ δεχηεξε
δηάιπζε απνηειεί ζξαχζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ. Οη δεχηεξεο εθινγέο ππφ ηηο ζπλζήθεο πνπ γίλνληαη, δελ αξθνχλ γηα
λα δψζνπλ ζην λέν πνιίηεπκα δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε.
Απφ ηε δεχηεξε παξαίηεζε ηνπ Βεληδέινπ ηε ρψξα θπβεξλά ζηελ πξάμε ν Κσλζηαληίλνο. Αθνχ πξνβάιιεηαη σο αξρεγφο
πνιηηηθήο παξαηάμεσο ηνπ ιανχ παχεη νπζηαζηηθά λα είλαη πνιηηηθά αλεχζπλνο. Οη κεηέπεηηα Κπβεξλήζεηο είλαη
δηεθπεξαησηηθά φξγαλα ησλ βαζηιηθψλ απνθάζεσλ φπσο είλαη θαη ε δεχηεξε βνπιή ηνπ 1915.
Με δηαθνίλσζή ηνπο νη ηξεηο εγγπήηξηεο ηεο Διιάδνο Γπλάκεηο θαηαγγέιινπλ ηελ παξαβίαζε ηνπ ΢πληάγκαηνο κε ηε δεχηεξε
δηάιπζε ηεο βνπιήο θαη ηελ επηβνιή αζηπλνκηθήο θαηαπηέζεσο θαη ηπξαλλίαο θαη ζηεξηδφκελνη ζηα δηθαηψκαηα πνπ
απνξξένπλ απφ ηηο ζπλζήθεο απαηηνχλ ηειεζηγξαθηθά ηελ άκεζε αληηθαηάζηαζε ηεο θπβεξλήζεσο ΢θνπινχδε κε ππεξεζηαθή
θπβέξλεζε θαη ηε δηάιπζε ηνπο βνπιήο. Σν ηειεζίγξαθν γίλεηαη απνδεθηφ. Σψξα ε θπξηαξρία ηνπ θξάηνπο κφλν ζεσξεηηθψο
ππάξρεη. Αληί φκσο γηα δηάιπζε ηεο βνπιήο ιήγεη κε βαζηιηθφ δάηαγκα ε βνπιεπηηθή ζχλνδνο θαη ε βνπιή εθείλε δελ
μαλαζπλέξρεηαη. Οη θπβεξλήζεηο εμαξηψληαη πιένλ απνθιεηζηηθά απφ ηνλ Κσλζηαληίλν. Σα κνλαξρηθά ζηνηρεία ηνπ κεηθηνχ
πνιηηεχκαηνο ππεξηζρχνπλ θαη ηα δεκνθξαηηθά ζπξξηθψλνληαη αθφκε πεξηζζφηεξν. Σν πνιίηεπκα, πάλησο, δελ γίλεηαη ακηγψο
κνλαξρηθφ δηφηη ην ΢χληαγκα ηνπ 1911 ηζρχεη αλ θαη δελ εθαξκφδεηαη πιήξσο.
Ζ δηακάρε Κσλζηαληίλνπ θαη Βεληδέινπ πξνθαιεί ηνλ εζληθφ δηραζκφ. Ζ ςπρηθή δηαίξεζε ησλ Διιήλσλ ζε βεληδειηθνχο θαη
αληηβεληδειηθνχο δηαρέεηαη ζε φιν ην θνηλσληθφ θάζκα αθφκε θαη κέζα ζηηο νηθνγέλεηεο. Σα πάζε είλαη εθηφο ειέγρνπ θαη ε
ακνηβαία δπζπηζηία εκπνδίδεη ηελ απαξαίηεηε νκνθξνζχλε γηα ηελ νκαιή ιεηηνπξγία δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, νπφηε
ζεκαζία έρεη πνηα παξάηαμε ειέγρεη ηνλ ζηξαηφ.
Ο εζληθφο δηραζκφο είλαη ην κείδνλ πνιηηηθφ γεγνλφο ηεο λενειιεληθήο ηζηνξίαο Με βάζε απηφλ δηακνξθψλεηαη αθφκε θαη
ζήκεξα ην δηθνκκαηηθφ ζχζηεκα. Απφ ηε κηα κεξηά βξίζθεηαη ε βεληδειηθή παξάηαμε θπξίσο κε ην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ,
ηελ Έλσζε θέληξνπ – Γ. Παπαλδξένπ θαη ην Παλειιήλην ΢νζηαιηζηηθφ Κίλεκα θαη απφ ηελ άιιε ε αληηβεληδειηθή παξάηαμε
θπξίσο κε ην Λαηθφ θφκκα – Γ. Γνχλαξεο θαη Π. Σζαιδάξεο, ηνλ Διιεληθφ ΢πλαγεξκφ – Παπάγνο, ηελ Δζληθή Ρηδνζπαζηηθή
έλσζε – Κ.Καξακαλιήο θαη ηε Νέα Γεκνθξαηία.
Ζ DE FACTO ΠΡΟ΢ΧΡΗΝΖ ΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ ΣΖ΢ ΘΔ΢΢ΑΛΟΝΗΚΖ΢ 1916-1917

Υάξε ζηε βνήζεηα ηνπ ζηξαηεγνχ ΢αξξάηγ, εθδειψλεηαη ην θίλεκα ηεο Δζληθήο Άκπλαο ζηε Θεζζαινλίθε ηνλ Αχγνπζην ηνπ
1916 θαη επηηπγράλεη.
Όζηεξα απφ έλα κήλα ν Βεληδέινο θεχγεη απφ ηελ Αζήλα καδί κε ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ θαη πεγαίλεη ζηελ Κξήηε. Δθεί
ζρεκαηίδεη Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε πνπ απνηεινχλ ν ίδηνο, ν λαχαξρνο Κνπληνπξηψηεο θαη ν ζηξαηεγφο Γαγθιήο. Ζ
Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ππνηίζεηαη φηη ιακβάλεη ιατθφ ρξίζκα απφ ζπιιαιεηήξην ζηα Υαληά θαη ζχληνκα εγθαζίζηαηαη ζηε
Θεζζαινλίθε. Σψξα ππάξρνπλ δχν ειιεληθά θξάηε, ην θξάηνο ησλ Αζελψλ θαη ην θξάηνο ηεο Θεζζαινλίθεο.
Ζ πξνζσξηλή θπβέξλεζεο αλαγλσξηζζείζα σο πξαγκαηηθή εμνπζία θεξχζζεη ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Βνπιγαξίαο θαη ηεο
Γεξκαλίαο.
Σν θίλεκα ηεο Δζληθήο Άκπλαο δεκηνπξγεί ηελ απηνδχλακε εμνπζία. ΢ην λέν νξγαλσηηθφ ζρήκα, θπξίαξρν φξγαλν είλαη ε
ηξηκειήο Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε, πνπ ζπγθεληξψλεη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία θαη ηε λνκνζεηηθή εμνπζία θαζψο θαη ηε
ζπληαθηηθή αξκνδηφηεηα δει ηζρχεη ζχγρπζε εμνπζηψλ.
Ο θξαηηθφο κεραληζκφο δηαηξείηαη ζε δχν ππνπξγεία, εμσηεξηθψλ θαη ζηξαηησηηθψλ, θαη ελλέα αλψηαηεο δηεπζχλζεηο κε
επηθεθαιήο ζπκβνχινπο. Σν ΢χληαγκα ηνπ 1911 παξακέλεη ζεσξεηηθά ζε ηζρχ, αιιά ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε πνπ είλαη ν
θπξίαξρνο αξρεγφο ηνπ θξάηνπο, κπνξεί λα ηξνπνπνηεί ηα δηαηάγκαηά ηεο. Οη ππνπξγνί θαη ζχκβνπινη δελ κεηέρνπλ ζηελ
Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε.
ΣΟ ΜΔΗΚΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΖ΢ ΒΟΤΛΖ΢ ΣΧΝ ΛΑΕΑΡΧΝ

Ζ ζξαχζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ
Ζ θξηζηκφηεηα ηνπ πνιέκνπ αλαγθάδεη ηηο πξνζηάηηδεο Γπλάκεηο λα δψζνπλ ηέινο ζην θσλζηαληηληθφ θαζεζηψο ηνπ θξάηνπο
ησλ Αζελψλ, δηφηη ρξεηάδνληαη ηε βνήζεηα ηεο Διιάδνο. Ο χπαηνο αξκνζηήο ηνπο γηα ηηο ειιεληθέο ππνζέζεηο Ενλλάξ, Γάιινο
Γεξνπζηαζηήο θαη πξψελ δηνηθεηήο ηεο Αιγεξίαο, θζάλεη ζηελ Διιάδα θαη απεπζχλεη ηειεζίγξαθν ζηνλ πξσζππνπξγφ Εαίκε.
Πνιχ απιά νη πξνζηάηηδεο δπλάκεηο πνπ έρνπλ πξνζθέξεη ην ζηέκκα ζηνλ Γεψξγην ην αθαηξνχλ απφ ην γηφ ηνπ επεηδή δελ
ηεξεί ηηο ππνρξεψζεηο ηνπ.
΢πγρξφλσο ζπκκαρηθά αγήκαηα απνβηβάδνληαη ζηνλ Πεηξαηά. Σν ηειεζίγξαθν γίλεηαη απνδεθηφ θαη ην ζπληαγκαηηθφ πιαίζην
ζπάεη. Ο Κσλζηαληίλνο εγθαηαιείπεη ηελ Διιάδα καδί κε ηνλ δηάδνρν ηνπ Γεψξγην, πνπ νη Γπλάκεηο ζεσξνχλ γεξκαλφθηιν. Ο
Κσλζηαληίλνο φκσο δελ παξαηηείηαη απφ ηνλ ζξφλν. Σνλ αθήλεη ζηνλ δεπηεξφηνθν γην ηνπ Αιέμαλδξν, φπσο επηζπκνχλ νη
Γπλάκεηο αιιά δελ πξνβιέπεη ην ΢χληαγκα.
Ζ Κπβέξλεζε Εαίκε παξαηηείηαη θαη ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε ν Βεληδέινο ηνλ Ηνχλην ηνπ 1917. ΢πλερίδεηαη φκσο θαη βαζαίλεη ν
εζληθφο.
Ο κεηθηφο ραξαθηήξαο ηνπ πνιηηεχκαηνο
Πσο φκσο ζα θπβεξλήζεη ν Βεληδέινο κέζα ζε παγθφζκην πφιεκν θαη εζληθφ δηραζκφ;
Ζ ιχζε πνπ πξνθξίλεηαη είλαη ελδηάκεζε, ε δηαηήξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1911 θαη ε αλαβίσζε ηεο βνπιήο ηνπ Μαίνπ 1915
(βνπιήο ηεο Κ Πεξηφδνπ) ηελ νπνία αληηζπληαγκαηηθψο έρεη δηαιχζεη ν Κσλζηαληίλνο. Ζ θπβέξλεζε ζεσξεί φηη απφ ηε
δεχηεξε δηάιπζε ηνπ 1915 βξηζθφηαλ ελψπηνλ αλαηξνπήο ηεο Λατθήο Κπξηαξρίαο. Ζ αλαηξνπή απηή επαλνξζψλεηαη κε ηελ
απνθαηάζηαζε ηνπ ΢πληάγκαηνο. Με βαζηιηθφ δηάηαγκα αλαθαιείηαη ην δηάηαγκα δηαιχζεσο ηνπ 1915 θαη θαιείηαη ε βνπιή
ηνπ Μαΐνπ 1915. Ζ βνπιή απηή επνλνκάδεηαη βνπιή ησλ Λαδάξσλ θαη ιεηηνπξγεί έσο ην 1920 κε ηέζζεξηο παξαηάζεηο ηεο
ζεηείαο ηεο εμαηηίαο ηνπ πνιέκνπ.
Σν πνιίηεπκα είλαη κεηθηφ δηφηη ζπλδπάδεη ζηνηρεία κνλνθξαηηθά, ηδίσο ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο κε ηα φπια, κε νξηζκέλα
δεκνθξαηηθά, ηε ιεηηνπξγία θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο κε βνπιή θαλνληθά εθιεγκέλε, πνπ φκσο έρεη ελδηακέζσο δηαιπζεί
θαη έρνπλ γίλεη εθινγέο. Ζ αλάθιεζε δηαιπκέλεο βνπιήο κεηά απφ εθινγέο δελ αξθεί γηα ηε δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε ηνπ
πνιηηεχκαηνο ηελ νπνία ζα πξνζέθεξαλ κφλν λέεο εθινγέο.
Ζ λνκνζεζία ηεο βνπιήο ησλ Λαδάξσλ
Ζ θπβέξλεζε Βεληδέινπ θαηαθεχγεη ζε έθηαθηα κέηξα, νξηζκέλα απφ ηα νπνία είλαη αληηζπληαγκαηηθά θαη δελ επηηξέπεη νχηε
ε θαηάζηαζε πνιηνξθίαο.
Τπνινγίδεηαη φηη απνκαθξχλνληαη 570 δηθαζηηθνί, 6500 δεκφζηνη ππάιιεινη θαη 230 αμησκαηηθνί. ΢ηελ εθθιεζία
ζπγθξνηείηαη γηα πξψηε θνξά αξηζηίλδελ ηεξά ζχλνδνο γηα ηε δηνίθεζή ηεο, θαζψο θαη αλψηαην εθθιεζηαζηηθφ δηθαζηήξην.
Δπίζεο γίλνληαη πνιιέο εθηνπίζεηο αθφκε θαη απιψο ππφπησλ. Άιισζηε νη θπξηφηεξνη αληηβεληδειηθνί εγέηεο (Γνχλαξεο,
Μεηαμάο, Γνχζκαλεο, Γξαγνχκεο θιπ) εθηνπίδνληαη ακέζσο ζηελ Κπξηαθή.
Ζ πξφηαζε γηα αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο
Μεηά ηε λίθε ζηνλ πξψην παγθφζκην πφιεκν θαη ηε ζπλζήθε ησλ ΢εβξψλ, πνπ ηθαλνπνηεί ηνπο πεξηζζφηεξνπο εζληθνχο
πφζνπο, ε θπβέξλεζε Βεληδέινπ απνθαζίδεη λα πξνρσξήζεη ζε εθινγέο θαη κάιηζηα γηα εζληθή ζπλέιεπζε. Οη ππνπξγνί
βνπιεπηέο ππνβάιινπλ πξνηάζεηο γηα αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Οη εθινγέο ηεο 1εο Ννεκβξίνπ 1920
Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Αιέμαλδξνπ ζπλέξρεηαη ε δηαιπκέλε βνπιή θαη εθιέγεη αληηβαζηιέα ηνλ λαχαξρν Κνπληνπξηψηε. Οη
κνηξαίεο εθινγέο ηεο 1εο Ννεκβξίνπ δίλνπλ κεγάιε πιεηνςεθία ζηνπο αληηβεληδειηθνχο. Ο ίδηνο ν Βεληδέινο δελ εθιέγεηαη
βνπιεπηήο.
ΣΟ ΜΔΗΚΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΖ΢ Γ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ΢ 1920-1922

Ζ κεηαβίβαζε ηεο εμνπζίαο
Ο Βεληδέινο απνδέρεηαη ην εθινγηθφ απνηέιεζκα θαη παξαηηείηαη. Ο αληηβαζηιηάο Κνπληνπξηψηεο δηνξίδεη Κπβέξλεζε Γ.
Ράιιε κε πξνζππνγξαθή Βεληδέινπ θαη χζηεξα ππνβάιιεη παξαίηεζε πξνο ηελ Κπβέξλεζε Ράιιε πνπ ηελ απνδέρεηαη.
Ακέζσο αλαιακβάλεη ηελ αληηβαζηιεία ε βαζηινκήησξ ΋ιγα θαη μαλαδηνξίδεη ηελ θπβέξλεζε Ράιιε. Ο Βεληδέινο θεχγεη ζην
εμσηεξηθφ.
Σν δεκνςήθηζκα γηα ηελ επάλνδν ηνπ Κσλζηαληίλνπ
Πξηλ απφ ην δεκνςήθηζκα ε Αγγιία, ε Γαιιία θαη ε Ηηαιία γλσζηνπνηνχλ επηζήκσο φηη ζεσξνχλ ηπρφλ επηζηξνθή ηνπ
Κσλζηαληίλνπ σο κε θηιηθή ελέξγεηα, πνπ ζα ηνπο έδηλε ην δηθαίσκα λα επαλεμεηάζνπλ νιφθιεξε ηελ πνιηηηθή ηνπο ζηελ
Δγγχο Αλαηνιή ρσξίο θακηά δέζκεπζε δει ρσξίο δέζκεπζε απφ ηε ΢πλζήθε ησλ ΢εβξψλ, θαη φηη ζα δηαθφςνπλ θάζε
νηθνλνκηθή βνήζεηα, αλ επαλέιζεη ν Κσλζηαληίλνο.
΢ην δεκνςήθηζκα ηεο 22αο Ννεκβξίνπ 1920 ε απνρή ήηαλ αηζζεηά κηθξφηεξε θαη ν Κσλζηαληίλνο επαλέξρεηαη κέζα ζε ιατθφ
παξαιήξεκα. Φπζηθά ην 98,97% ην πξνζσπηθφ δεκνςήθηζκα δελ επηηξέπεη λα ραξαθηεξίζνπκε ην πνιίηεπκα δεκνθξαηηθφ,
κνινλφηη μεθηλά κε εθινγέο. Δίλαη κεηθηφ.
΢ηαδηαθά επαλέξρνληαη νη αληηβεληδειηθνί, ηνπο νπνίνπο έρεη απνκαθξχλεη ε θπβέξλεζε Βεληδέινπ. Παξφκνηα κέηξα
εθαξκφδνληαη θαη ζηνπο δεκφζηνπο ππαιιήινπο.
Ζ Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε
Ζ ζπλέιεπζε ζπλέξρεηαη θαη θεξχζζεη ηνλ εαπηφ ηεο Γ ελ Αζήλαη ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε ησλ Διιήλσλ.
Έσο ην ηέινο ηεο ε Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε θαηνξζψλεη λα ςεθίζεη νξηζκέλα κφλν άξζξα.
Ζ ΓΗΚΣΑΣΟΡΗΑ ΣΖ΢ ΔΠΑΝΑ΢ΣΑ΢ΔΧ΢ ΣΟΤ 1922 (1922-1923)

Ζ θχζε ηνπ πνιηηεχκαηνο
Μεηά ηελ ήηηα ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ θαη ηε Μηθξαζηαηηθή Καηαζηξνθή, αμησκαηηθνί ησλ ζηξαηησηηθψλ ηκεκάησλ πνπ
έρνπλ θαηαθχγεη ζηε Υίν θαη ηε Λέζβν νξγαλψλνπλ θίλεκα θαη θαηαιακβάλνπλ εθεί ηελ εμνπζία. Ο ζηφινο πξνζρσξεί.
Οη επαλαζηάηεο αμηψλνπλ 1. Παξαίηεζε ηνπ Βαζηιηά ράξε ηεο Παηξίδαο ππέξ ηνπ Γηαδφρνπ 2. Άκεζε δηάιπζε ηεο
εζλνζπλειεχζεσο 3. ΢ρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο αρξφνπ θαη εκπλενχζεο εκπηζνζχλελ εηο ηελ Αληάλη γηα ηελ ηαρχηαηε θαη
ακεξφιεπηε ελέξγεηα εθινγψλ εζλνζπλειεχζεσο θιπ θαη απνβηβάδνπλ ζηξαηησηηθέο δπλάκεηο ζην Λαχξην. Σελ επνκέλε, ν
Κσλζηαληίλνο παξαηηείηαη θαη ακέζσο ν Γεψξγηνο Β δίλεη ηνλ βαζηιηθφ φξθν θαηά ην ΢χληαγκα.
Ζ επηθξάηεζε ηνπ θηλήκαηνο απνηειεί ζξαχζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ. Κπξίαξρν φξγαλν είλαη ε πνιπκειήο
Δπαλαζηαηηθή Δπηηξνπή ή Δπαλάζηαζε, ηελ νπνία απνηεινχλ απνθιεηζηηθψο αμησκαηηθνί. Ζ Δπαλάζηαζε αζθεί ηελ
θπξηαξρία ζην φλνκά ηεο θαη φρη ζην φλνκα ηνπ ιανχ. Αξρηθψο ππάξρεη ηξηκειήο Δθηειεζηηθή Δπηηξνπή - Ν.Πιαζηήξαο, ΢η.
Γνλαηάο, Γ. Φσθάο- θαη αξγφηεξα ηελ Δπαλάζηαζε ηελ εθθξάδεη θαη κφλνο ν Πιαζηήξαο σο αξρεγφο ηεο. Ο Βεληδέινο
δηνξίδεηαη αληηπξφζσπνο ηεο Διιάδνο ζην εμσηεξηθφ. Ζ Δπαλάζηαζε κε απνθάζεηο ηεο αζθεί ζπληαθηηθή αξκνδηφηεηα θαη
ηξνπνπνηεί δηαηάμεηο ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1911. Σν πνιίηεπκα είλαη ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία αλ θαη δελ απνθηά πάγην
ραξαθηήξα.
Ζ εθηέιεζε ησλ έμη
Αξρηθά ε επαλάζηαζε απνθαζίδεη φηη νη ζπιιεθζέληεο σο έλνρνη ησλ επειζνπζψλ Δζληθψλ ζπκθνξψλ ζα παξακείλνπλ ελ
πξνθπιαθίζεη κέρξηο φηνπ ε κέιινπζα ΢πλέιεπζε απνθαζίζεη πεξί ηνπ ηξφπνπ ηεο ηαρχηεξεο δίθεο ησλ. Όζηεξα φκσο
αιιάδεη γλψκε.
Ζ Δπαλάζηαζε ζπληζηά έθηαθην ζηξαηνδηθείν. Πξφεδξνο ηεο αλαθξηηηθήο επηηξνπήο είλαη ν ζηξαηεγφο Θ. Πάγθαινο. Σν
έθηαθην ζηξαηνδηθείν κε πξφεδξν ηνλ ζηξαηεγφ Αι. Οζσλαίν, θαηαδηθάδεη ζε ζάλαην γηα εζράηε πξνδνζία έμη απφ ηνπο νθηψ
θαηεγνξνπκέλνπο. Οη έμη (Γνχλαξεο, ΢ηξάηνο, Πξσηνπαπαδάθεο, Μπαιηαηδήο, Θενηφθεο θαη Υαηδαλέζηεο) εθηεινχληαη
ακέζσο.
Οη εθινγέο ηνπ 1923
΢ην ηέινο ηνπ 1923 ε Δπαλάζηαζε πξνρσξεί ζε εθινγέο γηα ζπληαθηηθή ζπλέιεπζε.
Ζ απνκάθξπλζε ηνπ Γεσξγίνπ Β
Σελ επνκέλε ησλ εθινγψλ ν πξσζππνπξγφο ΢η. Γνλαηάο, ζε ζπκθσλία κε ηνλ αξρεγφ ηεο Δπαλαζηάζεσο, ππνδεηθλχεη ζηνλ
Γεψξγην Β λα ηαμηδεχζεη ζην εμσηεξηθφ ππν κνξθή άδεηαο γηα λα ππάξμεη ήξεκε θαη άλεηε ζπδήηεζε γηα πξνζθνξφηεξν
πνιίηεπκα. Απνκαθξχλνληαο ηνλ Γεψξγην Β ε Δπαλάζηαζε μεθηλά ηε δηαδηθαζία γηα ηελ θαηάιπζε ηεο βαζηιεπφκελεο
δεκνθξαηίαο πξηλ ζπλέιζεη ε Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε.
΋ηαλ ν Βεληδέινο επηζηξέθεη ζηελ Διιάδα βξίζθεη κηα ζπλέιεπζε φπνπ ηελ αληηπνιίηεπζε ζην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ
απνηεινχλ επίζεο βεληδειηθνί, αιιά αθξαίνη νπαδνί ηεο αβαζίιεπηεο, ηνπο νπνίνπο δελ κπνξεί λα ειέγμεη θαη πνιινχο
αμησκαηηθνχο λα πηέδνπλ ππέξ ηεο αβαζίιεπηεο.
ΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΖ΢ Γ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΛΔΤ΢ΔΧ΢ 1924-1925

Ζ θχζε ηνπ πνιηηεχκαηνο
Σν πνιίηεπκα είλαη δεκνθξαηηθφ θαη κάιηζηα ρσξίο αξκνδηφηεηα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο λα δηαιχεη ηε ΢πλέιεπζε, πνπ
είλαη θπξίαξρν φξγαλν. Ζ Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε πξέπεη λα επηιχζεη ην θαζεζησηηθφ θαη λα ςεθίζεη ΢χληαγκα.
Ζ εγθαζίδξπζε αβαζίιεπηεο δεκνθξαηίαο
΢ηε ζπλέιεπζε ζπγθξνχνληαη δχν ηάζεηο. Ο Βεληδέινο πάιη πξσζππνπξγφο εθπξνζσπεί ηελ ήπηα. Γελ ζέιεη πηα λα δνζεί ιαβή
γηα λα ακθηζβεηεζεί ην λέν πνιίηεπκα. Ζ αδηάιιαθηε ηάζε, ηεο νπνίαο αξρεγφο είλαη ν Αιέμαλδξνο Παπαλαζηαζίνπ,
ππνζηεξίδεη φηη πξέπεη ακέζσο ε ΢πλέιεπζε λα θεξχμεη ηελ αβαζίιεπηε δεκνθξαηία θαη χζηεξα ν ιαφο λα ηελ εγθξίλεη κε
δεκνςήθηζκα.
Γηα λα απνθχγεη αλακέηξεζε κε ηε Γεκνθξαηηθή Έλσζε, αιιά θαη ηνπο ζηξαηησηηθνχο ν Βεληδέινο παξαηηείηαη θαη αλαρσξεί
πάιη ζην εμσηεξηθφ. Με ππφδεημε ηνπ Βεληδέινπ, ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε ν Γ. Καθαληάξεο.
Σελ 25ε Μαξηίνπ 1924 ε ΢πλέιεπζε εγθξίλεη ςήθηζκα πεξί εθπηψζεσο ηεο Γπλαζηείαο θαη αλαθεξχμεσο ηεο Γεκνθξαηίαο, ην
νπνίν ππνβάιιεη ε Κπβέξλεζε Παπαλαζηαζίνπ. Με ην ςήθηζκα, ε Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε 1. Κεξχηηεη νξηζηηθά έθπησηνλ
ηελ Γπλαζηεία ησλ Γιπμβνχξγσλ 2. Απνθαζίδεη λα ζπληαρζεί ε Διιάο ζε Γεκνθξαηία θνηλνβνπιεπηηθήο κνξθήο ππφ ηνλ φξν
εγθξίζεσο ηεο απνθάζεσο απηήο ακέζσο ππφ ηνπ Λανχ κέζσ δεκνςεθίζκαηνο. 4. Ο Ναχαξρνο Παχινο Κνπληνπξηψηεο ζέιεη
εμαθνινπζήζεη λα εθηειεί, σο κέρξη ηνχδε, θαζήθνληα ξπζκηζηνχ ηνπ Πνιηηεχκαηνο κέρξη ζπληάμεσο ηνπ Γεκνθξαηηθνχ
Υάξηνπ ηεο Διιάδνο. Με ηνλ φξν Γεκνθξαηία λνείηαη ην αβαζίιεπην πνιίηεπκα.
΢ην δεκνςήθηζκα 13/04/1924 πεξί εγθξίζεσο ηεο απνθάζεσο ηεο Δζλνζπλέιεπζεο φπσο ζπληαρζεί ε Διιάο ζε Γεκνθξαηία
θνηλνβνπιεπηηθήο κνξθήο ηα ΝΑΗ ζπγθεληξψλνπλ 69,78% ησλ έγθπξσλ ςήθσλ θαη ηα ΟΥΗ 30,02%.
Σν ζπληαθηηθφ έξγν
Ζ ΢πλέιεπζε αξρίδεη εξγαζίεο γηα ηελ ςήθηζε λένπ ΢πληάγκαηνο, αιιά πξνρσξεί κε βξαδχ ξπζκφ.
Ζ ΓΗΚΣΑΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΢ΣΡΑΣΖΓΟΤ ΠΑΓΚΑΛΟΤ 1925-1926

Ο θνηλνβνπιεπηηθφο καλδχαο
Σν ζπληαγκαηηθφ πιαίζην ζπάεη κε θίλεκα ηνπ ΢ηξαηεγνχ Πάγθαινπ ζηηο 25/06/1925.
Ο Κνπληνπξηψηεο δηνξίδεη απζεκεξφλ ηνλ Πάγθαιν κε πξνζππνγξαθή ηνπ κέρξη ηφηε πξσζππνπξγφ Α. Μηραιαθνπνχινπ.Ζ
Κπβέξλεζε Πάγθαινπ εκθαλίδεηαη ζηε Γ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε θαη ηελ εμαλαγθάδεη λα ηηο εθθξάζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο
εγθξίλνληαο ςήθηζκα πεξί δηαθνπήο εξγαζηψλ ηεο ζπλειεχζεσο θαη πεξί ηεο θαηά ηνλ ρξφλν ησλ δηαθνπψλ επηςεθίζεσο ηνπ
΢πληάγκαηνο θαη εθδφζεσο Ννκνζεηηθψλ Γηαηαγκάησλ.
Σε κεγαιχηεξε επζχλε γηα ηελ επηθξάηεζε ηνπ Πάγθαινπ ηελ έρεη ν Παπαλαζηαζίνπ, πνπ απνηξέπεη ηε δπλακηθή
αληηκεηψπηζε ηνπ θηλήκαηνο θαη πξνηξέπεη ηε ΢πλέιεπζε λα δψζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο ζηελ Κπβέξλεζε Πάγθαινπ.
Ζ απνπζία αληηβεληδειηθήο αληηπνιηηεχζεσο δηεπθνιχλεη ηνλ εθηξνρηαζκφ. Ο Πάγθαινο δειψλεη ζηε ΢πλέιεπζε φηη ζα
επηβάιεη ηελ ππέξβαζε ηνπ εζληθνχ δηραζκνχ.
Με πξφεδξν ηνλ Αι. Παπαλαζηαζίνπ ε επηηξνπή ςεθίδεη ΢χληαγκα θαη ην ππνβάιιεη ζηελ Κπβέξλεζε γηα άκεζε δεκνζίεπζε
ζχκθσλα κε ην ςήθηζκα.
Σν ζλεζηγελέο ΢χληαγκα ηνπ 1925
Σν ΢χληαγκα ηεο επηηξνπήο Παπαλαζηαζίνπ κνηάδεη κε ην ΢χληαγκα ηνπ 1927. Πξνβιέπεη αβαζίιεπηε δεκνθξαηία κε δχν
βνπιέο.
Ζ απξνθάιππηε δηθηαηνξία
΢πγρξφλσο κε ηε δεκνζίεπζε ηνπ ηξνπνπνηεκέλνπ ΢πληάγκαηνο, ε θπβέξλεζε Πάγθαινπ δηαιχεη κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα ηε
΢πλέιεπζε, θαίηνη ΢πληαθηηθή, ρσξίο κάιηζηα λα πξνθεξχμεη λέεο εθινγέο.
΋ηαλ παξαηηείηαη νπ Πξφεδξνο Κνπληνπξηψηεο ην 1926 ν Πάγθαινο θαιεί ηνλ ιαφ ζε άκεζε εθινγή Πξνέδξνπ ηεο
Γεκνθξαηίαο.
Σε δηθηαηνξία ηνπ Πάγθαινπ ηελ θαηαιχεη θίλεκα ηνπ ζηξαηεγνχ Γ. Κνλδχιε.
Ζ ΓΔΤΣΔΡΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ 1926-1935

Ζ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηηθήο λνκηκφηεηαο
Ο λαχαξρνο Κνπληνπξηψηεο αλαιακβάλεη πάιη πξνεδξηθά θαζήθνληα θαη δηνξίδεη ηνλ Κνλδχιε πξσζππνπξγφ.
Όζηεξα απφ έλα κήλα δεκνζηεχεηαη ην ΢χληαγκα ηνπ 1925 φπσο ην ςήθηζε ε επηηξνπή Παπαλαζηαζίνπ. Δπίζεο δεκνζηεχεηαη
ν εθινγηθφο λφκνο πνπ ςήθηζε ε επηηξνπή Παπαλαζηαζίνπ.
΢χληνκα ε Κπβέξλεζε Κνλδχιε πξνθεξχζζεη εθινγέο. Σν ζρεηηθφ πξνεδξηθφ δηάηαγκα πξνβιέπεη φηη ε βνπιή ζα έρεη επί
δεθαπελζήκεξνλ απφ ηνπ θαηαξηηζκνχ ηεο εηο ΢ψκα αλαζεσξεηηθά δηθαηψκαηα. Οη εθινγέο δηεμάγνληαη ππνδεηγκαηηθά θαη κε
ζπκκεηνρή φισλ ησλ θνκκάησλ. Έηζη ιήγεη ε de facto θπβέξλεζε.
Όζηεξα απφ δηαπξαγκαηεχζεηο κεηαμχ ησλ δχν παξαηάμεσλ, ζρεκαηίδεηαη νηθνπκεληθή θπβέξλεζε κε πξσζππνπξγφ ηνλ Αι.
Εαίκε.
Οη ζπληαθηηθέο εξγαζίεο
Ζ βνπιή ηνπ 1926 – βνπιή ηεο α πεξηφδνπ- είλαη ζπληαθηηθή, αλ θαη δελ ιακβάλεη ηέηνηα νλνκαζία. Πξάγκαηη ζπλερίδεη ην
εκηηειέο έξγν ηεο Γ ΢πληαθηηθήο θαη δελ αθνινπζεί θακία αλαζεσξεηηθή δηαδηθαζία.
Ζ βνπιή ζέηεη σο βάζε ηεο ζπληαθηηθήο ηεο εξγαζίαο ην ΢χληαγκα ηνπ 1925, ζην νπνίν ππνβάιινληαη ηξνπνινγίεο. Δμαηξεί
φκσο απφ θάζε ηξνπνινγία ηε κνξθή ηνπ πνιηηεχκαηνο δει ηελ αβαζίιεπηε δεκνθξαηία, δήηεκα ιπκέλν.
Σν ΢χληαγκα ςεθίδεηαη 2/6/1927 θαη δεκνζηεχεηαη ζηελ Δθεκεξίδα ηεο Κπβεξλήζεσο κε ηηο ππνγξαθέο κφλν ηνπ Πξνέδξνπ
ηεο Γεκνθξαηίαο, ηνπ πξνέδξνπ ηεο βνπιήο θαη ηνπ πξσζππνπξγνχ.
Σν ΢χληαγκα δελ ην ππνγξάθνπλ νη ππνπξγνί ψζηε λα απνθχγνπλ ην δίιεκκα νη ππνπξγνί ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο πνπ δηαηεξεί
επηθπιάμεηο γηα ηελ αβαζίιεπηε δεκνθξαηία. Σνχην κνηξαία ππνζθάπηεη ην θχξνο ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1927
Ο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο κπνξεί θπζηθά κε πξνζππνγξαθή λα δηαιχζεη ηε βνπιή.
Σν θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα ξπζκίδεηαη ξεηά θαη παχεη λα απνηειεί ζπλζήθε ηνπ πνιηηεχκαηνο. Σν ΢χληαγκα δελ πξνβιέπεη
νχηε πσο εθιέγεη ν ιαφο ηνπο γεξνπζηαζηέο νχηε πσο αλαδεηθλχνληαη ηα ππφινηπα ηνπιάρηζηνλ 2/12 ησλ γεξνπζηαζηψλ. Ο
λφκνο νξίδεη φηη 92 γεξνπζηαζηέο εθιέγεη άκεζα ν ιαφο κε ζχζηεκα ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο θαη πεξηνξηζκέλε εθπξνζψπεζε
ησλ κεηνλνςεθηψλ, 10 γεξνπζηαζηέο, ηνπο ιεγφκελνπο αξηζηίλδελ, εθιέγνπλ καδί ε βνπιή θαη ε γεξνπζία θαη ηνπο ππφινηπνπο
18 νξηζκέλεο επαγγεικαηηθέο νξγαλψζεηο γηα ηξηεηή ζεηεία. Σνπο λφκνπο πξέπεη λα ηνπο ςεθίδνπλ θαη νη δχν βνπιέο, αιιά ζε
πεξίπησζε δηαθσλίαο ππεξέρεη ζρεηηθψο ε βνπιή.
΋ζνλ αθνξά ηε δηθαζηηθή εμνπζία ην ΢χληαγκα πξνβιέπεη ηα δηθαζηήξηα ππνρξενχληαη λα κελ εθαξκφδνπλ λφκν, πνπ ην
πεξηερφκελφ ηνπ αληίθεηηαη ζην ΢χληαγκα. Δπίζεο πξνβιέπεη γηα άιιε κηα θνξά, ΢πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο σο αλψηαην
δηνηθεηηθφ δηθαζηήξην. Ζ δηαδηθαζία γηα ηελ αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο είλαη επθνιφηεξε. Πξνβιέπεηαη πξναηξεηηθφ
ζπληαγκαηηθφ δεκνςήθηζκα.
Σέινο ην ΢χληαγκα ηνπ 1927 πξνζηαηεχεη θαιχηεξα νξηζκέλα αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη δελ πεξηέρεη δηάηαμε γηα επίζεκε
γιψζζα.
Ζ εθαξκνγή ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη ε απνζηαζεξνπνίεζε
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1927 είλαη έλα άξηην δεκνθξαηηθφ ΢χληαγκα, αιιά θαηά ηελ εθαξκνγή ηνπ ν εζληθφο δηραζκφο
αλαδσππξψλεηαη.
΋ζνλ αθνξά ηνπο ζπληαγκαηηθνχο ζεζκνχο ε θπβέξλεζε Βεληδέινπ δηνξγαλψλεη γεξνπζηαζηηθέο εθινγέο θαη έηζη ιεηηνπξγνχλ
θαη ηα δχν λνκνζεηηθά ζψκαηα. Σν 1929, αξρίδεη λα ιεηηνπξγεί ην ΢πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο. Δπίζεο ςεθίδεηαη ν λφκνο πεξί
κέηξσλ αζθαιείαο ηνπ θνηλσληθνχ θαζεζηψηνο θαη πξνζηαζίαο ησλ ειεπζεξηψλ ησλ πνιηηψλ, ην ιεγφκελν ηδηψλπκν.
Πξφθεηηαη γηα έλαλ απφ ηνπο απζηεξφηεξνπο αληηθνκκνπληζηηθνχο λφκνπο ηεο επνρήο.
Σε λχθηα ησλ εθινγψλ ηνπ 1933 εθξήγλπηαη ζηξαηησηηθφ θίλεκα ηνπ ζηξαηεγνχ Πιαζηήξα, αιιά απνηπγράλεη.
Σα πνιηηηθά πάζε ηα νμχλεη αθφκε πεξηζζφηεξν ε απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Δι.Βεληδέινπ ηνλ Ηνχλην ηνπ 1933 ζηε ιεσθφξν
Κεθηζίαο.
Σελ 1/3/35 εθδειψλεηαη θίλεκα απφ βεληδειηθνχο αμησκαηηθνχο κε ηελ έγθξηζε ηνπ Βεληδέινπ αιιά ε Κπβέξλεζε Σζαιδάξε
ην θαηαζηέιιεη.
Ζ απνηπρία ηνπ θηλήκαηνο αιιάδεη άξδελ ην πνιηηηθφ ζθεληθφ γηα πνιιά ρξφληα.
ΣΟ ΜΔΗΚΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΖ΢ ΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ΢ Π. Σ΢ΑΛΓΑΡΖ 1935

Σελ 1/4/1935 ε εθηειεζηηθή εμνπζία ηδηνπνηείηαη ηε ζπληαθηηθή αξκνδηφηεηα θαη αξρίδεη λα εθδίδεη ζπληαθηηθέο πξάμεηο. Με
ηελ Α ζπληαθηηθή πξάμε δηαιχεηαη ε βνπιή, θαηαξγείηαη ε γεξνπζία, ζηελ νπνία είραλ πιεηνςεθία νη βεληδειηθνί, θαη νξίδεηαη
φηη ζα πξνθεξπρζνχλ εθινγέο εζλνζπλειεχζεσο γηα λα ςεθηζζεί ην λέν ζχληαγκα ηεο ειιεληθήο δεκνθξαηίαο.
Με ηελ απζαίξεηε απηή άζθεζε ζπληαθηηθήο αξκνδηφηεηαο , ην πνιίηεπκα γίλεηαη κεηθηφ. Ζ Κπβέξλεζε θαη δεπηεξεπφλησο ν
Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο πνπ έρνπλ αλαδεηρζεί δεκνθξαηηθά, ζπγθεληξψλνπλ φιε ηελ εμνπζία, ελψ πεξηζηέιινληαη
νξηζκέλεο αηνκηθέο ειεπζεξίεο.
Αθνχ αίξεηαη ε θαηάζηαζε πνιηνξθίαο, νη εθινγέο γίλνληαη κε πιεηνςεθηθφ ζχζηεκα θαη επξεία πεξηθέξεηα ( γηα κνλαδηθή
θνξά) ζε φιε ηε ρψξα. Σα βεληδειηθά θφκκαηα απέρνπλ γηα λα κελ αλαγλσξίζνπλ εμειίμεηο πνπ ζεσξνχλ αλαπφηξεπηεο.
ΣΟ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑ ΣΖ΢ Δ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ΢ ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ΢ 1935

Ζ Δ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε φπσο είλαη γλσζηή θπξψλεη κε ςήθηζκα φιεο ηηο ζπληαθηηθέο θαη λνκνζεηηθέο πξάμεηο, λνκνζεηηθά
δηαηάγκαηα θαη αλαγθαζηηθνχο λφκνπο ηεο θπβεξλήζεσο Σζαιδάξε.
΢ηηο 10/10/1935 εθδειψλεηαη ζηξαηησηηθφ θίλεκα (Αι.Παπάγνο, Γ.Οηθνλφκνπ, Γ. Ρέππαο) θαη επηηπγράλεη.
Ζ ΓΗΚΣΑΚΣΟΡΗΑ ΣΟΤ ΢ΣΡΑΣΖΓΟΤ ΚΟΝΓΤΛΖ 1935

Σελ ίδηα εκέξα ην βξάδπ ζπλεδξηάδεη ε Δ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε θαη ε λέα Κπβέξλεζε Κνλδχιε, πνπ φξηζε ε Δπαλαζηαηηθή
Δπηηξνπή, νξθίδεηαη ελψπηφλ ηεο. Ο Σζαιδάξεο, απνρσξεί καδί κε 165 πιεξεμνχζηνπο (ζε ζχλνιν 300). Απνκέλνπλ 82. Ζ
ζπλέιεπζε εθθξάδεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο ζηε λέα θπβέξλεζε Κνλδχιε εγθξίλνληαο ςήθηζκα κε ην νπνίν θαηαξγείηαη ε
αβαζίιεπηε Γεκνθξαηία, νξίδεηαη πάιη φηη ζα γίλεη δεκνςήθηζκα ζηηο 3/11/1935, εμνπζηνδνηείηαη ν πξσζππνπξγφο λα αζθεί
ηε βαζηιηθή εμνπζία κέρξη ηνπ δεκνςεθίζκαηνο θαη επαλαθέξεηαη πξνζσξηλά ελ ηζρχ ην ΢χληαγκα ηνπ 1911 κέρξη ηεο
επηςεθίζεσο ηνπ λένπ ΢πληάγκαηνο.
Ζ ΢πλέιεπζε εγθξίλεη θαη δηάγγεικα ηνπ Κνλδχιε κε ην νπνίν θεξχζζεηαη ε ρψξα ζε θαηάζηαζε πνιηνξθίαο θαη αλαηίζεηαη ζε
ζηξαηνδηθεία ε δίσμε θαη εθδίθαζε φισλ ησλ αδηθεκάησλ θαηά ηεο αζθάιεηαο ηνπ θξάηνπο θαη ηεο δεκφζηαο ηάμεο.
Ζ θαηάζηαζε πνιηνξθίαο αίξεηαη κφιηο ζηηο 28/10/1935. ΢ην δεκνςήθηζκα ε βαζηιεπφκελε ζπγθεληξψλεη 97,87% ησλ
έγθπξσλ ςήθσλ.
Ζ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΣΖ΢ ΠΑΛΗΝΟΡΘΧ΢ΔΧ΢ 1935-1936

H de facto θπβέξλεζε Γεκεξηδή
Ο Γεψξγηνο Β ρεηξίδεηαη ηελ θαηάζηαζε κε ζσθξνζχλε. Απνδέρεηαη ηελ παξαίηεζε ηεο Κπβεξλήζεσο ηνπ Κνλδχιε, πνπ
πεξίκελε λα ηνλ δηαηεξήζεη. Ζ Δ ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε δηαιχεηαη θαη πξνθεξχζζνληαη εθινγέο βνπιεπηψλ.
Ζ δηάιπζε δελ παξνπζηάδεη λνκηθφ πξφβιεκα δηφηη χζηεξα απφ δχν ζξαχζεηο ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ, ε ΢πλέιεπζε απηή έρεη
παχζεη λα είλαη θπξίαξρε.
Ζ Γ Αλαζεσξεηηθή βνπιή
΢ηηο εθινγέο 26/1/1936 πνπ γίλνληαη κε ην αλαινγηθφ ζχζηεκα ηνπ 1932, ζπκκεηέρνπλ φια ηα θφκκαηα, αιιά δελ πξνθχπηεη
θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία. Με ηελ έθθξαζε ηνπ ιανχ, ην πνιίηεπκα απνθηά δεκνθξαηηθή λνκηκνπνίεζε.
Ζ ζχλζεζε ηεο Γ Αλαζεσξεηηθήο βνπιήο δελ επηηξέπεη ζρεκαηηζκφ θπβεξλήζεσο ρσξίο ζχκπξαμε βεληδειηθψλ θαη
αληηβεληδειηθψλ θνκκάησλ, πνπ δελ ζπλεξγάδνληαη. Έηζη ζρεκαηίδεηαη λέα θπβέξλεζε Γεκεξηδή. ΋ηαλ κεηά έλα πεξίπνπ
κήλα, πεζαίλεη ν Γεκεξηδήο, ν Γεψξγηνο Β κε δηθή ηνπ πξσηνβνπιία δηνξίδεη πξσζππνπξγφ ηνλ Η. Μεηαμά, έσο ηφηε
αληηπξφεδξν ηεο θπβεξλήζεσο θαη ππνπξγφ ζηξαηησηηθψλ. Ζ θπβέξλεζε Μεηαμά παίξλεη ςήθν εκπηζηνζχλεο κε 241 ΝΑΗ, 16
΋ρη θαη 4 αξλήζεηο ςήθσλ.
Ζ Γ Αλαζεσξεηηθή Βνπιή δελ αζρνιείηαη κε αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Ο ΚΛΤΓΧΝΗ΢ΜΟ΢ ΣΟΤ ΓΔΤΣΔΡΟΤ ΠΑΓΚΟ΢ΜΗΟΤ ΠΟΛΔΜΟΤ

(1936-1974)
Ζ ΓΗΚΣΑΣΟΡΗΑ ΣΖ΢ 4Ζ΢ ΑΤΓΟΤ΢ΣΟΤ 1936-1941

Ζ ζξαχζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ πιαηζίνπ
Σν πνιίηεπκα γίλεηαη δηθηαηνξηθφ κε ηα δχν βαζηιηθά δηαηάγκαηα ηεο 4 εο Απγνχζηνπ 1936. Με ην πξψην αλαζηέιινληαη
δηαηάμεηο ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1911 πνπ πξνζηαηεχνπλ νξηζκέλεο αηνκηθέο ειεπζεξίεο θαη κε ην δεχηεξν δηαιχεηαη ε Γ
αλαζεσξεηηθή βνπιή ρσξίο λα πξνθεξχζζνληαη εθινγέο. Σν ΢χληαγκα ηνπ 1911 παξακέλεη ζε ηζρχ αθξσηεξηαζκέλν.
΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα, ζηε δηθηαηνξία νδεγεί ν ζπλδπαζκφο ηνπ απνηαθηηθνχ κε ηε δηεζλή θαηάζηαζε.
Ζ θχζε ηεο δηθηαηνξίαο
Σν θπξίαξρν φξγαλν είλαη ν βαζηιέαο. Ζ δηάηαμε θαηά ηελ νπνία ν Βαζηιηάο δηνξίδεη θαη παχεη ηνπο ππνπξγνχο ηνπ παξακέλεη
ζε ηζρχ θαη ν Μεηαμάο δελ ηελ ακθηζβεηεί.
Ο Γεψξγηνο Β είλαη άηππα αξρεγφο ηεο αληηβεληδειηθήο παξαηάμεσο θαη ν ζηξαηφο είλαη βαζηιηθφο. Ζ δηθηαηνξία δελ είλαη
θαηάιεμε ιατθνχ θηλήκαηνο, αιιά επηβάιιεηαη εθ ησλ άλσ. Ο Μεηαμάο ήηαλ αξρεγφο ελφο πνιχ κηθξνχ θφκκαηνο. Γελ είλαη
αξρεγφο νχηε ησλ αληηβεληδειηθψλ νχηε ησλ βεληδειηθψλ. Δθαξκφδεη ηελ πνιηηηθή ηνπ, εθφζνλ απηφ ην δέρεηαη ν Γεψξγηνο Β.
Απφ ηελ άιιε κεξηά ν Γεψξγηνο Β φζν θαη αλ ρξεζηκνπνηεί ηνλ Μεηαμά σο πνιηηηθή αζπίδα, ππνγξάθνληαο ηα δηαηάγκαηα ηεο
4εο Απγνχζηνπ αλαιακβάλεη ηελ νπζηαζηηθή επζχλε γηα ηελ αιιαγή πνιηηεχκαηνο θαη ηελ άζθεζε ηεο εμνπζίαο.
Ζ δηθηαηνξία ηεο 4εο Απγνχζηνπ πξνβάιιεη έλα πξφηππν νπζηαζηηθνχ ζπληάγκαηνο απηαξρηθφ θαη φρη δεκνθξαηηθφ θαη
θηιειεχζεξν.
Ζ λνκνζεηηθή αξκνδηφηεηα αζθείηαη κε αλαγθαζηηθνχο λφκνπο πνπ εθδίδεη ν αξρεγφο ηνπ θξάηνπο θαη πξνζππνγξάθεη ην
ππνπξγηθφ ζπκβνχιην.
Ο απνθιεηζκφο ηεο ακθηζβεηήζεσο
Με ην πξψην δηάηαγκα ηεο 4εο Απγνχζηνπ αλαζηέιινληαη νη ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο πνπ πξνζηαηεχνπλ ηελ πξνζσπηθή
αζθάιεηα, αληηκεησπίδνπλ θάπσο επλντθά ηα πνιηηηθά εγθιήκαηα θαη πξνζηαηεχνπλ ηα δηθαηψκαηα ηνπ ζπλέξρεζζαη θαη ηνπ
ζπλεηαηξίδεζζαη, ην άζπιν ηεο θαηνηθίαο, ηελ ειεπζεξία ηνπ ηχπν θαη ην απφξξεην ησλ επηζηνιψλ. Ζ αλαζηνιή ηνπ
ζπλεηαηξίδεζζαη ηελ απαγφξεπζε ησλ θνκκάησλ. Καηάζηαζε πνιηνξθίαο θεξχζζεηαη κφλν κε ηελ έλαξμε ηνπ πνιέκνπ νπφηε
εθδίδεηαη θαη ε κνλαδηθή ζπληαθηηθή πξάμε ηεο δηθηαηνξίαο πεξί αλαζηνιήο ηεο ηζνβηφηεηαο θαη κνληκφηεηαο.
Σν ηδηψλπκν ηνπ 1929 αληηθαζίζηαηαη κε απζηεξφηεξεο δηαηάμεηο. Σν λνκηθφ απηφ νπινζηάζην επηηξέπεη πξαθηηθή
αζηπλνκηθνχ θξάηνπο, δει εθηνπίζεηο, ζηξαηφπεδα ζπγθεληξψζεσο, πηζηνπνηεηηθά θνηλσληθψλ θξνλεκάησλ, δειψζεηο
κεηαλνίαο, θιπ. ΢πγρξφλσο ηδξχεηαη ε Δζληθή Οξγάλσζε Νενιαίαο ΔΟΝ πνπ επηρεηξεί λα ρεηξαγσγήζεη ηνπο λένπο. Μεηά ην
1939 ε εγγξαθή ησλ καζεηψλ ζηελ ΔΟΝ γίλεηαη ππνρξεσηηθή.
ΟΗ ΚΑΣΟΥΗΚΔ΢ ΚΤΒΔΡΝΖ΢ΔΗ΢ 1941-1944

Καηά ηελ θαηνρή φιε ηελ εμνπζία ηελ θαηέρνπλ νη Γεξκαλνί. Γηνξίδνπλ θπβεξλήζεηο ζε απηέο έλα κέξνο απφ ηελ άζθεζή ηεο.
Οη θαηνρηθέο θπβεξλήζεηο κνηάδνπλ κε δηνηθεηηθέο αξρέο.
Δίλαη πεξηηηφ λα γίλεη ιφγνο γηα αηνκηθέο ειεπζεξίεο ζηε δηάξθεηα ηεο Καηνρήο. Αξθεί λα ππελζπκίζνπκε ηε γελνθηνλία ησλ
Δβξαίσλ Διιήλσλ απφ ηνπο Γεξκαλνχο.
ΟΗ DE FACTO ΚΤΒΔΡΝΖ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ ΔΞΧΣΔΡΗΚΟΤ 1941-1944

Σν ηέινο ηεο δηθηαηνξίαο
Μεηά ηε κάρε ηεο Κξήηεο, ν Γεψξγηνο Β, ε θπβέξλεζε Σζνπδεξνχ θαη ηα ππνιείκκαηα ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαηαθεχγνπλ
ζηε Μέζε Αλαηνιή. Έδξα ηεο θπβεξλήζεσο νξίδεηαη ηππηθά ην Λνλδίλν θαη αξγφηεξα ην Κάηξν. Οη ζχκκαρνη αλαγλσξίδνπλ
ηνλ βαζηιέα θαη ηελ θπβέξλεζε σο φξγαλα ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο.
΢ην εμσηεξηθφ εθδίδνληαη δχν ζπληαθηηθέο πξάμεηο. Με ηε κία ξπζκίδεηαη κέρξη ηεο απειεπζεξψζεσο απφ ησλ ερζξψλ ηεο
θαηερφκελεο παηξίδνο θαη ηεο εηζαγσγήο θαη ιεηηνπξγίαο ειεχζεξνπ ζπληαγκαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, ε άζθεζε ησλ ιεηηνπξγηψλ
ηνπ θξάηνπο. Ζ άιιε ζπληαθηηθή πξάμε νξίδεη φηη είλαη άθπξν ην πξψην δηάηαγκα ηεο 4 εο Απγνχζηνπ ην νπνίν έρεη αλαζηείιεη
αηνκηθέο ειεπζεξίεο. Ννκηθά ε δηθηαηνξία ιήγεη θαη αξρίδεη de facto θπβέξλεζε.
Πάλησο ε γεξκαληθή θαηνρή έρεη ήδε πξνζθέξεη ζηε δηθηαηνξία ηελ επζαλαζία.
Σν θαζεζησηηθφ κέζα ζηε ζχειια
Καηά ηελ παξακνλή ησλ ειιεληθψλ αξρψλ ζην εμσηεξηθφ, νη εγέηεο ησλ παξαδνζηαθψλ θνκκάησλ , αθφκε θαη νξηζκέλνη
αληηβεληδειηθνί, ζέηνπλ απφ ηελ Διιάδα θαζεζησηηθφ δήηεκα. Αθφκε εληνλφηεξα ην ζέηνπλ νη αξηζηεξέο νξγαλψζεηο θαη ην
ΚΚΔ πνπ αλδξψλνληαη θαηά ηελ Καηνρή.
Σν ζπκβφιαην ηνπ Ληβάλνπ πξνβιέπεη φηη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ν ειιεληθφο ιαφο ζα απνθαζίζεη θπξίαξρα θαη γηα ην
πνιίηεπκα θαη γηα ην θνηλσληθφ θαζεζηψο θαη γηα ηελ θπβέξλεζε ηεο αξέζθεηάο ηνπ.
Σν θαζεζησηηθφ παξακέλεη εθθξεκέο.
Ζ DE FACTO ΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ ΣΖ΢ ΔΛΔΤΘΔΡΖ΢ ΔΛΛΑΓΑ΢ 1944

Όζηεξα απφ πξφζθιεζε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Δζληθναπειεπζεξσηηθνχ κεηψπνπ ηδξχεηαη ε Πνιηηηθή Δπηηξνπή
Δζληθήο Απειεπζέξσζεο (ΠΔΔΑ) πνπ επηθαιείηαη φηη ε δχλακή ηεο πεγάδεη απφ ην ιαφ θαη φηη ζα αλαιάβεη ηελ ππεχζπλε
αλψηεξε δηνίθεζε ησλ ειεχζεξσλ πεξηνρψλ ζε φινπο ηνπο ηνκείο.
Ζ ΠΔΔΑ απνηειεί έλα εζληθφ ζπκβνχιην απφ αληηπξνζψπνπο ηνπ ιανχ πνπ αλαδεηθλχνληαη κε θαηά επίθαζε εθινγέο φπνπ
είλαη δπλαηφλ. Σν Δζληθφ ΢πκβνχιην ζπλέξρεηαη ζηηο Κνξπζράδεο Δπξπηαλίαο θαη νξίδεη ην νξγαλσηηθφ ζρήκα. Σν Δζληθφ
΢πκβνχιην έρεη ην ηεθκήξην ηεο αξκνδηφηεηαο. Ζ ΠΔΔΑ θαη ην Δζληθφ ΢πκβνχιην απηνδηαιχνληαη αξθεηά χζηεξα απφ ηελ
επηζηξνθή ηεο θπβεξλήζεσο Παπαλδξένπ.
ΟΗ DE FACTO ΚΤΒΔΡΝΖ΢ΔΗ΢ ΣΖ΢ ΑΠΔΛΔΤΘΔΡΧ΢Ζ΢ 1944-1946

Σν θνκνπληζηηθφ θίλεκα
Οη Γεξκαλνί εγθαηαιείπνπλ ηελ Αζήλα ζηηο 12/10/1944. ΢ηηο 14/10 θζάλεη κία αγγιηθή ηαμηαξρία ππφ ηνλ ζηξαηεγφ Scobie θαη
ζηηο 18 ε θπβέξλεζε Γ. Παπαλδξένπ.
΋ηαλ ε Κπβέξλεζε απνθαζίδεη ηελ απνζηξάηεπζε ηνπ ΔΛΑ΢ θαη ησλ άιισλ νξγαλψζεσλ, ηε δηάιπζή ηνπο θαη ηελ παξάδνζε
ηνπ νπιηζκνχ ηνπο, νη ππνπξγνί ηνπ ΔΑΜ παξαηηνχληαη θαη ν ΔΛΑ΢ επηρεηξεί λα θαηαιάβεη ηελ εμνπζία κε ηα φπια. ΢ηηο
αηκαηεξφηαηεο κάρεο πνπ αθνινπζνχλ ζηελ Αζήλα, νη θπβεξλεηηθέο δπλάκεηο ηειηθψο επηθξαηνχλ κφλν ράξε ζηελ ππνζηήξημε
ησλ αγγιηθψλ. Ο ΔΛΑ΢ φκσο ζπιιακβάλεη νκήξνπο θαη πνιινχο ηνπο εθηειεί, πξάγκα πνπ κεηαζηξέθεη ηελ θνηλή γλψκε. Ο
Σζψξηζηι ηειηθά αλαγθάδεη ηνλ Γεψξγην Β πνπ είλαη αθφκε ζην εμσηεξηθφ, λα δηνξίζεη αληηβαζηιέα ηνλ αξρηεπίζθνπν
Γακαζθελφ θαηά ηελ πεξίνδν απηήο ηεο αλάγθεο. ΢ηηο 3/1/1922 επηβάιιεη κε ην θχξνο ηνπ ηελ ηάμε ζηηο θφθθηλεο
πξνζθπγηθέο ζπλνηθίεο.
ΟΗ εμνπζίεο ησλ θπβεξλήζεσλ

Οη θπβεξλήζεηο ηεο απειεπζέξσζεο είλαη de facto θπβεξλήζεηο θαη δηνξγαλψλνπλ εθινγέο γηα λα ιεηηνπξγήζεη ην
δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα. Δλ ησ κεηαμχ ε λνκνζεηηθή αξκνδηφηεηα αζθείηαη κε αλαγθαζηηθνχο λφκνπο.
Ζ ΢πκθσλία ηεο Βάξθηδαο
O EAM – EΛΑ΢ απνηειεί απηνδχλακε εμνπζία. Ζ θπβέξλεζε Πιαζηήξα ζπλάπηεη κε ην ΔΑΜ ηε ΢πκθσλία ηεο Βάξθηδαο
ζηηο 12/2/1945 αθνχ απφ θνηλνχ εμέηαζαλ ηα κέζα θαη ηνλ ηξφπν ηεο θαηαπαχζεσο ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη ηεο
ζπκθηιηψζεσο ηνπ Διιεληθνχ Λανχ. ΢πλνπηηθά, ε Κπβέξλεζε αλαιακβάλεη λα απνθαηαζηήζεη ην θξάηνο δηθαίνπ θαη ην ΔΑΜ
λα θαηαζέζεη ηα φπια θαη λα δηαιχζεη ηνλ ΔΛΑ΢ ψζηε λα κελ ακθηζβεηείηαη ην θξαηηθφ κνλνπψιην ηεο λφκηκεο βίαο. Δλψ νη
ζπκβαιιφκελνη ζπκπξάηηνπλ ηζνηίκσο ε ΢πκθσλία ηεο Βάξθηδαο θπξψλεηαη κε ζπληαθηηθή πξάμε θαη απνθηά απμεκέλε
ηππηθή ηζρχ.
Έηζη δειψλεηαη πνηα είλαη ε αλψηαηε εμνπζία.
Οη εθινγέο ηνπ 1946
Όζηεξα απφ ππφδεημε ησλ ΢πκκάρσλ ε Κπβέξλεζε Π Βνχιγαξε πξνηάζζεη ηηο εθινγέο θαη φρη ην δεκνςήθηζκα.
Παξά ηηο αληηδξάζεηο ησλ θηινβαζηιηθψλ θνκκάησλ, νη εθινγέο γίλνληαη κε ην αλαινγηθφ ζχζηεκα γηα λα ιάβεη κέξνο ην
ΚΚΔ. Απηφ φκσο απέρεη, γηα λα κελ ην δεζκεχεη ην εθινγηθφ απνηέιεζκα. Απηφ φκσο απέρεη, γηα λα κελ ην δεζκεχεη ην
εθινγηθφ απνηέιεζκα. Σν αθνινπζνχλ νξηζκέλα κηθξά αξηζηεξά θφκκαηα.
Ηδίσο ζηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο νη θινβαζηιηθνί αζθνχλ έληνλε ηξνκνθξαηία.
Σελ απνρή αθνινπζεί ν εκθχιηνο πφιεκνο.
Ζ ΜΔΣΑΠΟΛΔΜΗΚΖ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ 1946-1967

Σν δεκνςήθηζκα
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1911 πνπ κε κεγάιεο αβαξίεο ηζρχεη πάιη απφ ην 1935, θαζηεξψλεη βαζηιεπφκελε δεκνθξαηία. Σν
αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα μαλαιεηηνπξγεί κε ηηο εθινγέο ηνπ 1946. Ζ ακθηζβήηεζε ηνπ βαζηιεπφκελνπ ραξαθηήξα ιήγεη κε
δεκνςήθηζκα. Ζ ζπληαγκαηηθή εθθξεκφηεηα φκσο ζπλερίδεηαη.
Ο εκθχιηνο πφιεκνο έρεη αξρίζεη θαη ε ςήθνο ππέξ ηνπ Γεσξγίνπ Β γίλεηαη ζχκβνιν αληηζέζεσο πξνο ην ΚΚΔ (έηζη ζέινπκε
θαη ζα ηνλ θέξνπκε) πξάγκα πνπ θέξλεη ζε δχζθνιε ζέζε ηνπο βεληδειηθνχο. Σν απνηέιεζκα ηνπ δεκνςεθίζκαηνο είλαη
68,40% ππέξ ηεο επαλφδνπ θαη 31,60% ελαληίνλ. Οη πνιηηηθνί αξρεγνί πνπ είραλ αληηηαρζεί ζηελ επάλνδν απνδέρνληαη ηε λέα
θαηάζηαζε αλ θαη ην δεκνςήθηζκα ηνχην ζηεξείηαη ηνπ εζηθνχ θχξνπο ηεο αδηαβιήηνπ γλεζηφηεηνο. Ο Γεψξγηνο ν Β
επηζηξέθεη.
Ζ Γ Αλαζεσξεηηθή Βνπιή
Ζ βνπιή ηνπ 1946 νλνκάδεηαη Γ αλαζεσξεηηθή βνπιή αιιά πξνθαλψο είλαη θαη απηή ζπληαθηηθή. Ζ Γ αλαζεσξεηηθή βνπιή
κε ην ςήθηζκα Β /1946 ζπληζηά απφ κέιε ηεο Δπηηξνπή Αλαζεσξήζεσο ηνπ ΢πληάγκαηνο. Δμαηηίαο ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, ε
πιεηνςεθία ζεσξεί ην ζρέδην ηνπ 1948 αθαηάιιειν, δηφηη δπζπηζηεί πξνο ηελ επαλαζχλδεζε κε ην ζπληαγκαηηθφ θίλεκα.
Ζ ςήθηζε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1952
Σν δηάηαγκα γηα ηε δηάιπζε ηεο Γ Αλαζεσξεηηθήο βνπιήο δελ αλαθέξεη ηίπνηε γηα ζπλέρηζε ηνπ ζπληαθηηθνχ έξγνπ απφ ηελ
επφκελε. Οη εθινγέο ηνπ 1950 αλαδεηθλχνπλ βεληδειηθή πιεηνςεθία. Σειηθψο νη αξρεγνί ησλ θαηά ηνλ θαλνληζκφ ηεο βνπιήο,
ζεσξνπκέλσλ θνκκάησλ δει ρσξίο ηελ δεκνθξαηηθή παξάηαμε ηελ νπνία είρε πξηκνδνηήζεη ην ΚΚΔ ππνγξάθνπλ παξνπζία
ηνπ Παχινπ, έλα πξαθηηθφ, κε ην νπνίν ζπκθσλνχλ ζηε δηαηχπσζε ηνπ δηαηάγκαηνο δηαιχζεσο θαη αλαιακβάλνπλ ηελ
ππνρξέσζε λα ςεθίζνπλ , κε ηνπο νπαδνχο ηνπο, ζηε λέα βνπιή ην ζρέδην ΢πληάγκαηνο ηεο Δπηηξνπήο ηνπ ΞΖ ςεθίζκαηνο.
Καη ε βνπιή ηνπ 1951 έρεη βεληδειηθή πιεηνςεθία. Σελ αμησκαηηθή αληηπνιίηεπζε απνηειεί ν Διιεληθφο ΢πλαγεξκφο ηνπ
ζηξαηάξρε Αι. Παπάγνπ, θφκκα λενηδξπκέλν ηνπ νπνίνπ ν αξρεγφο δελ έρεη ππνγξάςεη ην πξαθηηθφ. Ο Διιεληθφο ΢πλαγεξκφο
δελ αλαγλσξίδεη ζηε βνπιή ηελ αξκνδηφηεηα λα ςεθίζεη ΢χληαγκα θαη νη βνπιεπηέο ηνπ απνρσξνχλ απφ ηε ζρεηηθή
ςεθνθνξία. Σν ΢χληαγκα δεκνζηεχεηαη ηελ 1/1/1952 θαη ηζρχεη ακέζσο.
Αλ θαη πξντφλ πξσηνγελνχο αζθήζεσο ζπληαθηηθήο εμνπζίαο, ην θείκελν ηνπ 1952 γεληθψο αθνινπζεί ην ΢χληαγκα ηνπ 1911
θαη παξαιακβάλεη νξηζκέλεο δηαηάμεηο απφ ην ΢χληαγκα ηνπ 1927. Καζηεξψλεη ξεηά ηε βαζηιεπφκελε δεκνθξαηία θαη ην
θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα κε κνλήξε βνπιή, αιιά νη αμηφινγεο λέεο δηαηάμεηο είλαη ιίγεο. Δθηφο απφ ηε βνπιή θαη ηνλ βαζηιέα
πνπ απνηεινχλ ην λνκνζεηηθφ φξγαλν, ηδξχεηαη θαη δεχηεξν. Απηά ηα λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα δελ ρξεηάδνληαη θχξσζε απφ ηε
βνπιή θαη αθνινπζνχλ ηελ ίδηα αχμνπζα αξηζκεηηθή ζεηξά κε ηνπο λφκνπο. Με άιια ιφγηα, είλαη λφκνη πνπ ςεθίδεη ε
Δπηηξνπή λνκνζεηηθήο εμνπζηνδνηήζεσο ηεο βνπιήο θαη εθδίδεη ν αξρεγφο ηνπ θξάηνπο.
΢ην πνιηηηθφ θιίκα ηεο επνρήο, ην ΢χληαγκα ηνπ 1952 δελ πεξηέρεη δηαηάμεηο κε θνηλσληθφ πεξηερφκελν αη εηζάγεη
πεξηνξηζκνχο ζε νξηζκέλεο αηνκηθέο ειεπζεξίεο. Έηζη ζηελ ειεπζεξία ηνπ ηχπνπ πεξηιακβάλεη ζηνηρεία απφ ην πξνιεπηηθφ
ζχζηεκα θαη ραξαθηεξίδεη ηα αδηθήκαηα ηνπ ηχπνπ απηφθσξα. Καζηεξψλεη πεξηνξηζκνχο ζηελ ίδξπζε ηδησηηθψλ
εθπαηδεπηεξίσλ. ΋ζνλ αθνξά ηνπο δεκνζίνπο ππαιιήινπο ην δηθαίσκά ηνπο λα ζπλεηαηξίδνληαη κπνξεί λα πεξηνξηζζεί κε
λφκν, ε απεξγία ηνπο απαγνξεχεηαη θαη νξίδεη φηη ν ΓΤ νθείιεη πίζηε ζηε Παηξίδα θιπ.
Σν παξαζχληαγκα
Ζ βνπιή ηνπ 1951 ξπζκίδεη θαη ηελ ηχρε ησλ ζπληαθηηθψλ πξάμεσλ θαη ςεθηζκάησλ ηεο αλψκαινπ πεξηφδνπ.
Απηέο νη δηαηάμεηο ράλνπλ ηελ απμεκέλε ηππηθή ηζρχ αιιά εμαθνινπζνχλ λα ηζρχνπλ σο θνηλνί λφκνη Σν ζχλνιφ ηνπο
επνλνκάδεηαη παξαζχληαγκα, ηζρχεη παξαιιήισο πξνο ην ΢χληαγκα θαη ηα αλαηξεί ζε πνιιέο θαη ζεκαληηθέο ξπζκίζεηο. Σν
΢χληαγκα ηνπ 1952 δελ κπνξεί λα κειεηεζεί παξά κφλν καδί κε ην παξαζχληαγκα. Αξθεηέο δηαηάμεηο ησλ ζπληαθηηθψλ
πξάμεσλ θαη ςεθηζκάησλ παξέκελαλ ζε ηζρχ θαη σο εηδηθέο ππεξίζρπαλ, ελψ ηπρφλ δηαθνξεηηθέο δηαηάμεηο ηνπ ΢πληάγκαηνο
δελ κπνξνχζαλ λα εθαξκνζζνχλ. Γεληθψο, ην παξαζχληαγκα θαηαξγείηαη κφιηο κεηά ηελ ςήθηζε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1975.
Ζ βαζεηά ηνκή
Σν 1963 νη βνπιεπηέο ππνπξγνί ζηελ θπβέξλεζε Καξακαλιή θαηαζέηνπλ ζηε βνπιή πξφηαζε γηα αλαζεψξεζε ηνπ
΢πληάγκαηνο ε νπνία επνλνκάδεηαη βαζεηά ηνκή δηφηη θαηά ηνλ πξσζππνπξγφ, κφλν κία βαζεηά ηνκή ζηνπο ζεζκνχο κπνξεί λα
επηθέξεη ηελ επθηαία αλαλέσζε. Ζ βνπιή ζπληζηά εηδηθή επηηξνπή πνπ αξρίδεη λα επεμεξγάδεηαη ηελ πξφηαζε. ΋ηαλ φκσο ε
θπβέξλεζε Καξακαλιή παξαηηείηαη ε πξνζπάζεηα εγθαηαιείπεηαη.
΢ην πνιηηηθφ θιίκα πνπ επηθξαηεί, ε πξφηαζε απνβιέπεη θπξίσο λα κεηαθέξεη αξκνδηφηεηεο γηα αζηπλφκεπζε ηεο πνιηηηθήο
δσήο απφ ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία ζηε δηθαζηηθή θαη, γεληθφηεξα, λα αθνκνηψζεη ζην ΢χληαγκα νξηζκέλα έθηαθηα κέηξα
πξάγκα πνπ πξνυπνζέηεη θάπνηα άκβιπλζή ηνπο. Αθξνγσληαίνο ιίζνο είλαη ε ζχζηαζε ζπληαγκαηηθνχ δηθαζηεξίνπ.
Χο ππφδεηγκα πξνβάιιεηαη ην Γεξκαληθφ ΢πληαγκαηηθφ Γηθαζηήξην, αιιά κφλν φηαλ απηφ παξεκβαίλεη ζηελ πνιηηηθή δσή θαη
φρη φηαλ πξνζηαηεχεη ηα ζεκειηψδε δηθαηψκαηα.
Σα έθηαθηα κέηξα
Ζ έληαζε θαη ε δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ νδεγνχλ ζηελ έθδνζε πνιιψλ δξαθφληεησλ λνκνζεηεκάησλ πνπ πεξηνξίδνπλ
ηηο αηνκηθέο ειεπζεξίεο θαη ζπλήζσο δηαηεξνχληαη αθφκε θαη κεηά ηε λίθε ησλ θπβεξλεηηθψλ δπλάκεσλ.
Σα έθηαθηα κέηξα πεξηιακβάλνπλ δηνηθεηηθέο εθηνπίζεηο, ίδξπζε ζηξαηνπέδσλ ζπγθεληξψζεσο, εθθαζαξίζεηο δεκνζίσλ
ππαιιήισλ, πηζηνπνηεηηθά θνηλσληθψλ θξνλεκάησλ, δειψζεηο κεηαλνίαο, ζηέξεζε ηεο ηζαγέλεηαο, δεκεχζεηο, ζηέξεζε
γεσξγηθνχ θιήξνπ, δηάιπζε πνιηηηθψλ θνκκάησλ θαη νξγαλψζεσλ θιπ.
Δπίζεο εθδίδνληαη πνιιέο πξάμεηο ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ ρσξίο λνκνζεηηθή εμνπζηνδφηεζε. ΢ηελ έθδνζή ηνπο δελ κεηέρεη ν
αξρεγφο ηνπ θξάηνπο, γίλεηαη επίθιεζε έθηαθηεο αλάγθεο ή εμαηξεηηθά επείγνληνο ζέκαηνο θαη ζπλήζσο πξέπεη λα θπξσζνχλ
απφ ηε βνπιή.
Ζ de facto πξνζσξηλή δεκνθξαηηθή θπβέξλεζε ηεο ειεχζεξεο Διιάδαο
Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ ν Γεκνθξαηηθφο ΢ηξαηφο ηεο Διιάδαο ηνλ νπνίν ειέγρεη ην ΚΚΔ ζπγθξνηεί ηελ
Πξνζσξηλή Γεκνθξαηηθή Κπβέξλεζε ηεο Διεχζεξεο Διιάδαο κε πξσζππνπξγφ ηνλ Μάξθν Βαθεηάδε . Πξφηππφ ηνπ
ππνηππψδνπο πνιηηεχκαηνο ηεο είλαη ην ηφηε πνιίηεπκα ησλ βνξείσλ γεηηφλσλ.
Ζ επηθξάηεζε ηεο Γεμηάο ππφ ην ΢χληαγκα ηνπ 1952
Ζ απαγφξεπζε ηνπ ΚΚΔ ζην νπνίν ηφηε αληηζηνηρεί ηνπιάρηζηνλ 10% ηνπ εθινγηθνχ ζψκαηνο, θαη ε κε θαηάξγεζε ησλ
έθηαθησλ κέηξσλ είλαη ηα λνκηθά δεδνκέλα πνπ ραξαθηεξίδνπλ ηελ πεξίνδν απηή. Αθφκε ζεκαληηθφηεξν φκσο είλαη ην
γεγνλφο φηη ν εκθχιηνο πφιεκνο πξνμελεί γεληθψο θηψρεηα θαη εμαζιίσζε θαη ζπρλά δπζπηζηία ζηνπο δεκνθξαηηθνχο θαη
θηιειεχζεξνπο ζεζκνχο. Ζ ελαιιαγή ζηελ εμνπζία δελ ζεσξείηαη απηνλφεηε απφ κεγάινο κέξνο ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ,
πνπ είλαη αληηβεληδειηθφο. ΢πγρξφλσο, ην ζηέκκα απνηειεί πξαγκαηηθή εμνπζία.
Ζ Διιάο πξνζρσξεί ζην ΝΑΣΟ θαη θπξψλεη ηε δηεζλή ζχκβαζε ηεο Ρψκεο κεηαμχ ησλ θξαηψλ κειψλ ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο
Δπξψπεο.
΋ηαλ ν πξσζππνπξγφο Παπάγνο πεζαίλεη 4/10/1955, ν Παχινο, πξηλ πεξάζνπλ 24 ψξεο, αλαζέηεη ηελ εληνιή ζρεκαηηζκνχ
θπβεξλήζεσο ζηνλ Κ.Καξακαλιή, ππνπξγφ δεκνζίσλ έξγσλ, ρσξίο λα αλακείλεη ηελ αλάδεημε λένπ αξρεγνχ απφ ην θφκκα ηεο
πιεηνςεθίαο. Πξφθεηηαη γηα θαζαξή επέκβαζε ζηα εζσηεξηθά ηνπ Διιεληθνχ ΢πλαγεξκνχ, πνπ φκσο δελ αληηδξά. Σφηε
θαίλεηαη θπζηθφ ν βαζηιέαο λα νξίδεη ηνλ αξρεγφ ηνπ βαζηιηθνχ θφκκαηνο.
΢χληνκα ν Καξακαλιήο ηδξχεη ηελ Δζληθή Ρηδνζπαζηηθή Έλσζε. Με απηφ ην θφκκα θεξδίδεη ηηο εθινγέο ηνπ 1956, πνπ
γίλνληαη κε ην ιεγφκελν ηξηθαζηθφ εθινγηθφ ζχζηεκα. Ζ ΔΡΔ θεξδίδεη ηηο εθινγέο ηνπ 1958, πνπ γίλνληαη κε εληζρπκέλε
αλαινγηθή.
Οη ππεξεζηαθέο θπβεξλήζεηο
Απφ ην 1950 θαη κεηά ηηο εθινγέο ηηο δηεμάγνπλ ππεξεζηαθέο θπβεξλήζεηο νη νπνίεο δηνξίδνληαη απφ ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο
γηα ηελ πξνεθινγηθή πεξίνδν, δελ παξνπζηάδνληαη ζηε βνπιή θαη απνηεινχληαη απφ πξνζσπηθφηεηεο εθηφο πνιηηηθήο.
Πξφθεηηαη γηα απιή πξαθηηθή θαη φρη γηα έζηκν ή ζπλζήθε ηνπ πνιηηεχκαηνο.
Ζ απνζηαζεξνπνίεζε
Πξηλ ηηο εθινγέο ηνπ 1961 σο απάληεζε ζηελ άλνδν ηεο ΔΓΑ νη βεληδειηθνί ελψλνληαη θαη ζρεκαηίδνπλ ηελ Έλσζε Κέληξνπ
κε αξρεγφ ηνλ Γ. Παπαλδξένπ. Σηο εθινγέο δηεμάγεη ππεξεζηαθή θπβέξλεζε ππφ ηνλ ζηξαηεγφ Κ. Γφβα, αξρεγφ ηνπ βαζηιηθνχ
ζηξαηησηηθνχ νίθνπ, θαη ηηο θεξδίδεη ε ΔΡΔ. Ζ ΔΚ αλαδεηθλχεηαη αμησκαηηθή αληηπνιίηεπζε. ΢ηηο εθινγέο απηέο εθαξκφδεηαη
ην ζρέδην Πεξηθιήο ηνπ ΓΔΔΘΑ γηα επεξεαζκφ ςεθνθφξσλ ηεο ΔΓΑ αιιά ζηελ πξάμε θαη ηνπ θέληξνπ.
΢ηηο 12/06/1953 ν Καξακαλιήο ππνβάιιεη ηελ παξαίηεζε ηεο Κπβεξλήζεψο ηνπ, επεηδή ν Παχινο δελ απνδέρεηαη ηελ
εηζήγεζε λα κελ πξαγκαηνπνηήζεη επίζεκε επίζθεςε ζην Λνλδίλν. Ζ παξαίηεζε γίλεηαη δεθηή. Ο αξρεγφο ηνπ θξάηνπο δελ
έρεη αξκνδηφηεηα λα ραξάζζεη πνιηηηθή, αιιά θαη ν πξσζππνπξγφο κε ηελ παξαίηεζε αλαγλσξίδεη ηελ αληηζπληαγκαηηθή
βαζηιηθή πξσηνβνπιία. Αθφκε ρεηξφηεξν, ηελ ίδηα κέξα, πξηλ δειαδή δηνξηζζεί λένο πξσζππνπξγφο, ν ξαδηνθσληθφο ΢ηαζκφο
Αζελψλ κεηαδίδεη βαζηιηθφ δηάγγεικα πνπ δελ έρεη πξνζππνγξαθεί θαη γηα απηφ δελ έρεη δεκνζηεπζεί ζηελ ΔηΚ. Με ην
δηάγγεικα ν Παχινο δηθαηνινγεί ηελ πνιηηηθή πνπ επηιέγεη. Πξφθεηηαη γηα ηελ επηδεηθηηθφηεξν αληηζπληαγκαηηθή θαηά ηνπο
ηχπνπο πξάμε, αιιά ηνχην πεξλά απαξαηήξεην. Οχηε ν Καξακαλιήο αληηδξά, δηφηη θάηη ηέηνην ηζνδπλακεί κε δηακειηζκφ ηνπ
θφκκαηφο ηνπ, νχηε ν Παπαλδξένπ, δηφηη θαιχπηεη ην ζηέκκα γηα λα απαιιαγεί απφ ηνλ αληίπαιφ ηνπ.
Ο Πηπηλειήο ζρεκαηίδεη εμσθνηλνβνπιεπηηθή Κπβέξλεζε, παίξλεη ςήθν εκπηζηνζχλεο κφλνλ απφ ηελ ΔΡΔ θαη ζπλνδεχεη ην
βαζηιηθφ δεχγνο ζην Λνλδίλν. Σν ηαμίδη ην θαιχπηεη θνηλνβνπιεπηηθά κφλν ην θφκκα ηνπ Καξακαλιή. Σηο εθινγέο ηηο δηεμάγεη
ππεξεζηαθή θπβέξλεζε Μαπξνκηράιε. ΢ηηο εθινγέο ηεο 3 εο Ννεκβξίνπ 1963, ε ΔΚ ζπγθεληξψλεη ζρεηηθή πιεηνςεθία. Ο Γ.
Παπαλδξένπ ζρεκαηίδεη θπβέξλεζε θαη δειψλεη φηη αλακέλεη πξνζρσξήζεηο ψζηε ην θφκκα ηνπ λα απνθηήζεη απφιπηε
θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία. Ζ θπβέξλεζε ησλ 50 εκεψλ θάλεη αθεηδείο παξνρέο θαη παίξλεη ςήθν εκπηζηνζχλεο ράξε ζηνπο
βνπιεπηέο ηεο ΔΓΑ. Δληνχηνηο ν Παπαλδξένπ αξλείηαη λα παξακείλεη ζηελ εμνπζία κε ηελ ςήθν ηεο ΔΓΑ, παξαηηείηαη ακέζσο
θαη εηζεγείηαη λέεο εθινγέο. Σηο δηεμάγεη ππεξεζηαθή θπβέξλεζε Η Παξαθζπφπνπινπ, ππνδηνηθεηή ηεο Δζληθήο Σξάπεδαο. Ζ
ΔΚ ληθά κε 52,72% θαη 171 έδξεο θαη ν Παπαλδξένπ ζρεκαηίδεη πάιη θπβέξλεζε.
Μφιηο πεζαίλεη ν Παχινο (6/3/1964), ν Παπαλδξένπ ππνβάιιεη ηελ παξαίηεζε ηεο θπβέξλεζεο ζηνλ λέν βαζηιηά Κσλζηαληίλν
Β θαηά ηελ πξψηε ηνπο ζπλεξγαζία. Ζ παξαίηεζε δελ γίλεηαη απνδεθηή, αιιά έηζη ν Παπαλδξένπ αλαγλσξίδεη φηη ε
θπβέξλεζε ρξεηάδεηαη ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηνπ εθάζηνηε αξρεγνχ ηνπ θξάηνπο.
Δπεηδή ν ππνπξγνχο Ακχλεο Π. Γαξνπθαιηάο θαιχπηεη νξηζκέλεο κεζφδνπο πνπ ζεσξνχληαη φηη θαζνδεγνχλ ηε ζηξαηησηηθή
δηθαηνζχλε πξνο ηελ ελνρνπνίεζε αζψσλ, ν πξσζππνπξγφο Γ. Παπαλδξένπ δεηεί ηελ παξαίηεζή ηνπ, ν Γαξνπθαιηάο αξλείηαη
πξνθαλψο κε ηελ θάιπςε ησλ αλαθηφξσλ. Ο πξσζππνπξγφο δεηεί απφ ηνλ Κσλζηαληίλν Β λα ππνγξάςεη δηάηαγκα γηα ηελ
παχζε ηνπ Γαξνπθαιηά θαη ηελ αλάιεςε ηνπ ππνπξγείνπ Δζληθήο Ακχλεο απφ ηνλ ίδην ηνλ πξσζππνπξγφ, αιιά ν
Κσλζηαληίλνο αξλείηαη.
΢ηηο 15/07/1965 πεξί ηηο 7 κκ θαηά ηελ ζπλεξγαζία Κσλζηαληίλνπ θαη Γ Παπαλδξένπ επηβεβαηψλεηαη ε δηαθσλία θαη ν
πξσζππνπξγφο δειψλεη φηη ηελ επφκελε ζα ππνβάιεη εγγξάθσο ηελ παξαίηεζε ηεο θπβεξλήζεσο. Ο Γ. Παπαλδξένπ θεξχζζεη
λέν Αλέλδνην Αγψλα γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ πνιηηεχκαηνο θαη δεηεί δηάιπζε ηεο βνπιήο
θαη εθινγέο.
Μεηά ηελ ππνγξαθή κπζηηθήο ζπκθσλίαο Π. Καλειινπνχινπ θαη Γ. Παπαλδξένπ, ελ γλψζεη ηνπ Κσλζηαληίλνπ, γηα ηελ
επάλνδν ζηελ νκαιφηεηα, ν Καλειιφπνπινο απνζχξεη ηελ ππνζηήξημε ηεο ΔΡΔ ζηελ θπβέξλεζε ΢ηεθαλφπνπινπ πνπ
παξαηηείηαη. ΢ρεκαηίδεηαη εμσθνηλνβνπιεπηηθή θπβέξλεζε Η. Παξαζθεπφπνπινπ, ζηελ νπνία δίλνπλ ςήθν εκπηζηνζχλεο ΔΚ
θαη ΔΡΔ αιιά θαη απηή ε θπβέξλεζε παξαηηείηαη, φηαλ, θαηά ηε ζπδήηεζε λνκνζρεδίνπ γηα απιή αλαινγηθή, ε ΔΚ επηκέλεη λα
ςεθηζζεί ηξνπνινγία γηα παξάηαζε ηεο βνπιεπηηθήο αζπιίαο απφ ηε δηάιπζε ηεο βνπήο έσο ηηο εθινγέο πξνθεηκέλνπ λα
πξνζηαηεπζεί ν Αλδξέαο Παπαλδξένπ. Ζ ΔΡΔ δελ δέρεηαη ηελ ηξνπνινγία. Ο Κσλζηαληίλνο Β δηνξίδεη θπβέξλεζε
Καλειιφπνπινπ ζηηο 3/4/67. Σελ απνηεινχλ απνθιεηζηηθά βνπιεπηέο ηεο ΔΡΔ. Ζ θπβέξλεζε Καλειιφπνπινπ δηαιχεη ηε
βνπιή κε βαζηιηθφ δηάηαγκα θαη πξνθεξχζζεη εθινγέο γηα ηηο 28/5/1967. Οη ζπληαγκαηάξρεο αλαηξέπνπλ θπβέξλεζε ηεο
δεμηάο.
Ζ γεληθφηεξε παξαηήξεζε ππφ ην ΢χληαγκα ηνπ 1952 είλαη φηη επηθξαηεί νξιεαληθή πξαθηηθή. Ζ θπβέξλεζε ρξεηάδεηαη θαη ηε
βαζηιηθή εκπηζηνζχλε ζε πείζκα ηνπ ΢πληάγκαηνο.
Ζ ΢ΣΡΑΣΗΧΣΗΚΖ ΓΗΚΣΑΣΟΡΗΑ 1967-1974

Σα πξαγκαηηθά γεγνλφηα θαη ε ξπζκηζηηθή ηνπο δχλακε
Σελ 21ε Απξηιίνπ 1967 εθξήγλπηαη πξαμηθφπεκα νκάδαο ζπληαγκαηαξρψλ θαη επηθξαηεί. Απζεκεξφλ ν Κσλζηαληίλνο Β
δηνξίδεη θπβέξλεζε πνπ απνηεινχλ νη ηξεηο πξσηεξγάηεο ηνπ (Γ.Παπαδφπνπινο, ΢η. Παηηαθφο, Ν.Μαθαξέδνο) θαη σο
πξσζππνπξγφο ν εηζαγγειέαο ηνπ Αξείνπ Πάγνπ Κ. Κφιιηαο. Πνιηηηθά, ε ππνγξαθή απηνχ ηνπ δηνξηζκνχ ηζνδπλακεί κε
ππνγξαθή απψιεηαο ηνπ ζηέκκαηνο.
΢χληνκα ε θπβέξλεζε ζπκπιεξψλεηαη κε κε πνιηηηθνχο, ελψ ζηηο πεξηζζφηεξεο ζέζεηο γεληθψλ γξακκαηέσλ ππνπξγείσλ
δηνξίδνληαη ζπλσκφηεο ζπληαγκαηάξρεο. Σελ πξαγκαηηθή εμνπζία ηελ αζθνχλ νη ηξεηο πξσηεξγάηεο ηνπ πξαμηθνπήκαηνο θαη νη
γεληθνί γξακκαηείο.
Σε 13ε Γεθεκβξίνπ 1967 εθξήγλπηαη βαζηιηθφ αληηπξαμηθφπεκα ζηε Βφξεην Διιάδα, αιιά απνηπγράλεη. Ο Κσλζηαληίλνο
θεχγεη ζηε Ρψκε καδί κε ηνλ Κνιιία αιιά δελ ζπγθξνηεί εμφξηζηε θπβέξλεζε.
Όζηεξα απφ ηελ απνηπρία βαζηιηθνχ θηλήκαηνο ζην Ναπηηθφ ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην απνθαζίδεη κε ζπληαθηηθή πξάμε φηη
εγθαζηδξχεηαη ην πνιίηεπκα ηεο Πξνεδξηθήο Κνηλνβνπιεπηηθήο Γεκνθξαηίαο, Πξνζσξηλφο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο
νξίδεηαη ν Παπαδφπνπινο νππ παξακέλεη θαη πξσζππνπξγφο. Αξγφηεξα απηφο σο Πξφεδξνο δηνξίδεη πξσζππνπξγφ ηνλ ΢πχξν
Μαξθεδίλε πνπ ραξαθηεξίδεη ηελ θπβεξλεηηθή εμνπζία δνηήλ θαη δειψλεη φηη αδηάβιεηεο εθινγέο ζα δηεμαρζνχλ νπσζδήπνηε.
Ο πνιηηηθφο θφζκν γεληθά δελ ζπκπαξίζηαηαη ζην εγρείξεκα Μαξθεδίλε. Αθνινπζεί ε εμέγεξζε ηνπ Πνιπηερλείνπ, ηελ νπνία
νη ζηξαηησηηθνί θαηαζηέιινπλ κε ηα φπια (17/11/1973).
΢ηηο 25/11/1973 λέν ζηξαηησηηθφ θίλεκα αλαηξέπεη Παπαδφπνπιν θαη Μαξθεδίλε.
Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο νξθίδεηαη ν ζηξαηεγφο Φαίδσλ Γθηδίθεο. Σν πξαμηθφπεκα πνπ νξγαλψλεη ε ρνχληα θαηά ηνπ
Μαθαξίνπ (15/7/1974) δίλεη αθνξκή ζηελ Σνπξθία λα πξαγκαηνπνηήζεη απφβαζε ζηελ Κχπξν (20/7/1974) κε ηελ αλνρή ησλ
κεγάισλ δπλάκεσλ. Ακέζσο ε θπβέξλεζε θεξχζζεη γεληθή επηζηξάηεπζε πνπ γίλεηαη κε απεξίγξαπηε αηαμία. Τπφ ην βάξνο
ηεο ακαρεηί εζληθήο θαηαζηξνθήο, νη αξρεγνί ηνπ ζηξαηεχκαηνο απνθαζίδνπλ λα παξαδψζνπλ ηελ εμνπζία ζηνπο πνιηηηθνχο
(23/7/1974). Ο Ησαλλίδεο ππφζρεηαη λα κελ αληηδξάζεη θαη ν πξσζππνπξγφο θαη νη ππνπξγνί εμαθαλίδνληαη. Ο Γθηδίθεο
δηνξγαλψλεη ζχζθεςε κε πνιηηηθνχο θαη ηειηθψο θαιείηαη απφ ην Παξίζη ν Κ.Καξακαλιήο.
Μφιηο ε είδεζε αλαθνηλψλεηαη, νη έληνλνη ιατθνί παλεγπξηζκνί ζεκαηνδνηνχλ ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο. Ζ
θπξίσο ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηειεηψλεη.
Μέρξη ηελ άθημε ηνπ Καξακαλιή, ηε ρψξα εθπξνζσπνχλ δηεζλψο νη πνιηηηθνί πνπ ζπζθέπηνληαη, θαη ηδίσο ν Π.
Καλειιφπνπινο. Απηφο εθθξάδνληαο de facto θπβέξλεζε, ζπλνκηιεί ηειεθσληθψο κε ηνλ Ακεξηθαλφ ππνπξγφ εμσηεξηθψλ
Κίζζηλγθεξ θαη απεηιεί κε πνιεκηθή ζχξξαμε, αλ νη ηνπξθηθέο δπλάκεηο κπνπλ ζηελ Λεπθσζία.
Ο Καξακαλιήο επηζηξέθεη ακέζσο θαη νξθίδεηαη κφλνο σο πξσζππνπξγφο ηα ραξάκαηα ηεο 24/7/1974.
Ζ νξγάλσζε ηεο εμνπζίαο
Απφ ηελ 21/4 ην πνιίηεπκα είλαη ζηξαηησηηθή δηθηαηνξία. Χο θπξίαξρν φξγαλν εκθαλίδεηαη, κφλν κία θνξά, ε Δπαλαζηαηηθή
Δπηηξνπή. Δληνχηνηο ηελ αλψηαηε εμνπζία ηελ έρεη επξχηεξε αθαλήο επαλαζηαηηθή νκάδα αμησκαηηθψλ (ρνχληα). Σελ
25/11/1973 αιιάδνπλ ηα πξφζσπα θαη φρη ην πνιίηεπκα. ΢ην αλψηαην επίπεδν πθίζηαηαη δηαξθψο κία de facto θπβέξλεζε.
Απφ ηελ 21ε Απξηιίνπ ε ρψξα θεξχζζεηαη ζε θαηάζηαζε πνιηνξθίαο.
Μεηά ην πξαμηθφπεκα ηεο 25/11/1973 ν ΠηΓ θαη ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην αζθνχλ ηε ζπληαθηηθή θαη ηε λνκνζεηηθή εμνπζία
κε ζπληαθηηθέο πξάμεηο θαη λνκνζεηηθά δηαηάγκαηα. ΢πγρξφλσο νη πξνεδξηθέο αξκνδηφηεηεο πεξηνξίδνληαη δξαζηηθά.
Σα θχξηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ είλαη ε επηβνιή απζηεξψλ ξπζκίζεσλ ζηε βνπιή θαη ηνλ θνηλνβνπιεπηηζκφ, ν πεξηνξηζκφο ηεο
βαζηιηθήο εμνπζίαο θαη ε νξγάλσζε αλειεχζεξνπ θαη ζηξαηνθξαηηθνχ θαζεζηψηνο.
Σν θείκελν ηνπ 1968 αθηεξψλεη ηδηαίηεξν ηκήκα ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο. Καηνρπξψλεη ηε δηνηθεηηθή θαη ιεηηνπξγηθή απηνλνκία
ηνπο απφ ηελ πνιηηηθή εμνπζία θαη πξνζδηνξίδεη ηελ απνζηνιή ηνπο. Με άιια ιφγηα νη έλνπιεο δπλάκεηο μεθεχγνπλ απφ ηνλ
δεκνθξαηηθφ έιεγρν.
Γεζπφδνπζα ζέζεη θαηέρεη ν ΠηΓ. Δθιέγεηαη άκεζα καδί κε έλαλ αληηπξφεδξν, πνπ ηνλ επηθνπξεί θαη αλαιακβάλεη ηελ
πξνεδξία ζε πεξίπησζε παξαηηήζεσο ή ζαλάηνπ. Ζ πξνεδξηθή ζεηεία είλαη επηαεηήο, αιιά ην ίδην ην θείκελν νξίδεη ηνλ
Παπαδφπνπιν πξψην Πξφεδξν γηα επηάκηζπ ρξφληα. Ο Πξφεδξνο ξπζκίδεη ζρεδφλ πάληνηε απηφλνκα, ηελ εζληθή άκπλα θαη
αζθάιεηα ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη ηε δεκφζηα ηάμε.
Ζ θαηαπάηεζε ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ
Ζ θαηάιπζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο ζπλεπάγεηαη εθηεηακέλεο παξαβηάζεηο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ απφ ην
δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο. Απηέο γίλνληαη ή απζαίξεηα δει έμσ απφ θάζε λνκηθφ πιαίζην ή κε βάζε ην λνκηθφ νπινζηάζην πνπ
ππάξρεη πξηλ απφ ην πξαμηθφπεκα ή κε βάζε λέα λνκνζεηήκαηα ηεο δηθηαηνξίαο.
Ζ ειιεληθή ππφζεζε ζην ζπκβνχιην ηεο Δπξψπεο
Δπεηδή ε Διιάο δεζκεχεηαη δηεζλψο απφ ηελ Δπξσπατθή ΢χκβαζε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ
ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ, νη θπβεξλήζεηο ηεο Γαλίαο, ηεο Ννξβεγίαο, ηεο ΢νπεδίαο θαη ηεο Οιιαλδίαο θαηαζέηνπλ πξνζθπγέο
θαηά ηεο θπβέξλεζεο ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξψπνπ γηα παξαβίαζε πνιιψλ
άξζξσλ ηεο ζπκβάζεσο. Οη πξνζθπγέο θεξχζζνληαη παξαδεθηέο.
Ζ Διιάο είλαη ην κφλν κέινο πνπ εθδηψθεηαη απφ ην ΢πκβνχιην ηεο Δπξψπεο. Ζ ηνπξθηθή εηζβνιή ζηελ Κχπξν έρεη
πνιιαπιαζηαζηηθέο ζπλέπεηεο, εζληθέο, νηθνλνκηθέο, εζηθέο…
ΑΝΑ΢ΚΟΠΖ΢Ζ
Ζ ζπληαγκαηηθή ηζηνξία απνηειεί ηκήκα ηεο επξχηεξεο ηζηνξίαο ηνπ λενειιεληθνχ θξαηηδίνπ πνπ αλαγλψξηζαλ νη
Πξνζηάηηδεο Γπλάκεηο, ην 1830, θαη ζήκεξα είλαη θξάηνο κέινο ηεο ΔΔ. Σε ζπληαγκαηηθή ηζηνξία ηε ραξάζζνπλ νη εζληθέο
πξνθιήζεηο πνπ ε Διιάο πξέπεη λα αληηκεησπίζεη. Σα ΢πληάγκαηα είλαη κέζα εθζπγρξνληζκνχ θαη γηα απηφ ηνλ ζθνπφ,
ρξεζηκνπνηνχλ νινέλα θαη πεξηζζφηεξν ηελ ηαπηφρξνλε ελίζρπζε ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο θαη ησλ αηνκηθψλ δηθαησκάησλ.
Έηζη επηδηψθεηαη απνηειεζκαηηθφηεηα ζηελ αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ιανχ ζηνπο δεκνθξαηηθνχο
ζεζκνχο.
Τπελζπκίδνπκε πρ φηη ην ΢χληαγκα ηνπ 1844 είλαη πξντφλ ηεο επαλαζηάζεσο ηνπ 1843, ε νπνία αθνινπζεί ηε δεχηεξε
πηψρεπζε θαη ηελ αδπλακία λα αληιεζνχλ θέξδε απφ ηνλ ηνπξθναηγππηηαθφ πφιεκν, φηη ην ΢χληαγκα ηνπ 1864 είλαη ε
απάληεζε ζηε δηαθζνξά θαη ζηελ απψιεηα ηεο επθαηξίαο γηα θέξδε απφ ηνλ θξηκατθφ πφιεκν, φηη ην ΢χληαγκα ηνπ 1911 είλαη
ζπλέπεηα ηνπ θηλήκαηνο ηνπ 1909, πνπ πξνθαιεί ε επαλάζηαζε ησλ Νενηνχξθσλ θιπ. ΢ην ίδην ζρήκα ην 1844 θαζηεξψλεηαη ε
ζπληαγκαηηθή πξνζηαζία ησλ ειεπζεξηψλ, ην αληηπξνζσπεπηηθφ ζχζηεκα θαη ε θαζνιηθή ςήθνο. Σν 1864 ε ιατθή θπξηαξρία
θαη ε κνλήξεο βνπιή. Σν 1911 ε κνληκφηεηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ θαη ε αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε θιπ.
Ζ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΟΡΓΑΝΧ΢Ζ ΣΖ΢ ΣΡΗΣΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢
Ζ ΔΓΚΑΘΗΓΡΤ΢Ζ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ζ de facto Κπβέξλεζε Καξακαλιή
΢ηε ιεγφκελε «Κπβέξλεζε εζληθήο ελφηεηαο» ππνπξγνί δηνξίδνληαη πνιηηηθνί απφ ηελ ΔΡΔ θαη ηελ ΔΚ θαη πξνζσπηθφηεηεο
νππ έρνπλ δηαθξηζεί ζηελ αληίζεζε πξνο ηε δηθηαηνξία. Χο αληηπξφεδξνο θαη ππνπξγφο εμσηεξηθψλ δηνξίδεηαη ν θεληξψνο Γ.
Μαχξνο. Αθνχ ν ζεκειηψδεο θαλφλαο ηεο έλλνκεο ηάμεο είλαη ηψξα ε ιατθή θπξηαξρία, νη πξάμεηο πνπ έγηλαλ ελαληίνλ ηεο
δηθηαηνξίαο θαη ππέξ ηεο δεκνθξαηίαο δελ απνηεινχλ πιένλ εγθιήκαηα.
Σελ 1ε Απγνχζηνπ 1974, εθδίδεηαη ε πξψηε ζπληαθηηθή πξάμε ηεο de facto πεξηφδνπ. Απηή ε ζπληαθηηθή πξάμε θαηαξγεί ην
΢χληαγκα ηεο δηθηαηνξίαο θαη μαλαζέηεη ζε ηζρχ ην ΢χληαγκα ηνπ 1952. Ο Γθηδίθεο παξακέλεη ζηε ζέζε ηνπ κέρξη ην
δεκνςήθηζκα. Ο Καξακαλιήο θαη ε Κπβέξλεζή ηνπ αληηκεησπίδνπλ ηεξάζηηα πξνβιήκαηα, αιιά επηδεηθλχνπλ ζσθξνζχλε
θαη πνιηηηθή δεμηνηερλία. Ζ εγθαζίδξπζε θξάηνπο δηθαίνπ πξνυπνζέηεη ιεηηνπξγία ηνπ αληηπξνζσπεπηηθνχ ζπζηήκαηνο κε
εθινγέο, ιχζε ηνπ πνιηηεηαθνχ, ςήθηζε λένπ ΢πληάγκαηνο θαη θάζαξζε ηνπ άγνπο ηεο δηθηαηνξίαο, δεηήκαηα αιιειέλδεηα. Ζ
κέζνδνο πνπ επηιέγεηαη είλαη ε ςήθηζε ΢πληάγκαηνο απφ εθιεγκέλε ζπλέιεπζε θαη ε απνκφλσζε ηνπ πνιηηεηαθνχ, γηα ην
νπνίν απνθαίλεηαη ν ιαφο κε δεκνςήθηζκα.
Οη δχν ιατθέο εηπκεγνξίεο
Ο δξφκνο πξνο ηηο εθινγέο μεθηλά κε ηε λνκηκνπνίεζε ηνπ ΚΚΔ. Ζ θαηάζηαζε πνιηνξθίαο αίξεηαη. Οη εθινγέο (17 Ννεκβξίνπ
1974) δηεμάγνληαη ππνδεηγκαηηθά κε ζχζηεκα εληζρπκέλεο αλαινγηθήο ρσξίο +1 θαη γηα πξψηε θνξά πξνβιέπνληαη βνπιεπηέο
Δπηθξαηείαο.
Σν δεκνςήθηζκα πνπ δηεμάγεηαη ζηηο 8 Γεθεκβξίνπ 1974 πξηλ απφ ηελ ελαξθηήξηα ζπλεδξίαζε ηεο Βνπιήο, βξίζθεη ην
πνιηηεηαθφ ιπκέλν, 69,78% ησλ εγθχξσλ ςεθνδειηίσλ αλαγξάθνπλ «Αβαζίιεπηε δεκνθξαηία» θαη 30,82% «Βαζηιεπφκελε
δεκνθξαηία».
Ζ Δ Αλαζεσξεηηθή Βνπιή φπσο απηνλνκάζηεθε είλαη θαη απηή ζπληαθηηθή.
Οη ζπληαθηηθέο εξγαζίεο
Ζ δηαδηθαζία επεμεξγαζίαο ηνπ λένπ ΢πληάγκαηνο μεθηλά κε ζρέδην πνπ ε Κπβέξλεζε ζπληάζζεη, δίλεη ζηνλ Σχπν θαη
θαηαζέηεη ζηε Βνπιή. Σν λέν ΢χληαγκα ην ππνγξάθεη ν πξφεδξνο ηεο Βνπιήο, ην δεκνζηεχεη ν πξνζσξηλφο ΠηΓ ζηελ ΔηΚ κε
δηάηαγκα πξνζππνγεγξακκέλν απφ ηνλ πξφεδξν θαη ηα κέιε ην ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ηζρχεη απφ 11 Ηνπλίνπ 1975.
Ζ απφθηεζε λένπ ΢πληάγκαηνο ζπκβνιίδεη ηελ νινθιήξσζε ηεο λνκηθήο αζθάιεηαο θαη ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ δεκνθξαηηθνχ
πνιηηεχκαηνο.
Ζ εθπφλεζε ηνπ ζπληαγκαηηθνχ θεηκέλνπ
Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο ν Κ.Παπαθσλζηαληίλνπ ζπληάζζεη δχν αλέθδνηα ζρέδηα ΢πληάγκαηνο, ην έλα κε
θιεξνλνκηθφ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο θαη ην άιιν κε αηξεηφ. Υσξίο κεγάιε πηζαλφηεηα ζθάικαηνο, ζα πξφθεηηαη γηα επεμεξγαζία
ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1952 κε πξνζζήθε ηδεψλ θπξίσο απφ ηε «Βαζεηά Σνκή» θαη ην ζρέδην Μαληάηε. Βάζε ηνπ θπβεξλεηηθνχ
ζρεδίνπ απνηειεί ην δεχηεξν θείκελν Παπαλζηαληίλνπ. Οξηζκέλα ζεκεία ηνπ ηα επεμεξγάδεηαη ν Κ. Σζάηζνο θαη ζηα κεγάια
δεηήκαηα επεκβαίλεη ν ίδηνο ν Καξακαλιήο.
Καηά ηε ζπδήηεζε ηνπ θεηκέλνπ γίλνληαη δεθηέο πνιιέο ηξνπνινγίεο. Πξηλ φκσο νινθιεξσζεί ε δηαδηθαζία ε αληηπνιίηεπζε
απνρσξεί απφ ηε ζπδήηεζε ησλ ιίγσλ άξζξσλ πνπ απνκέλνπλ θαη αθνξνχλ πξνεδξηθέο αξκνδηφηεηεο.
Σν ΢χληαγκα ζην ζχλνιν ηνπ ην ςεθίδνπλ κφλν νη βνπιεπηέο ηεο Ν.Γ.
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1975 βαζίδεηαη ζην ΢χληαγκα ηνπ 1952 αιιά έρεη θαη πξσηφηππεο ξπζκίζεηο. Γηα νξηζκέλεο δηαηάμεηο έρνπλ
ιεθζεί ππφςε ηδίσο ην ΢χληαγκα ηνπ 1927 θαη ηα ΢πληάγκαηα ηεο Γαιιίαο, ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ηηαιίαο.
Μνηάδεη κε ην ΢χληαγκα ηνπ 1982 θαη πξνβιέπεη αξρεγφ ηνπ θξάηνπο πνπ εθιέγεηαη έκκεζα κε πξσηφηππν ηξφπν, είλαη
απαιιαγκέλν απφ ηηο δνπιείεο ησλ εκθχιησλ ζπγθξνχζεσλ θαη πεξηέρεη πνιιέο λέεο δηαηάμεηο πνπ εθθξάδνπλ ηε ζχγρξνλε
θηιειεχζεξε δεκνθξαηία κε θνηλσληθφ πεξηερφκελν.
Σν λέν ΢χληαγκα πξνβιέπεη εμνξζνινγηζκέλν θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα κε κνλήξε βνπιή θαη δηαηππψλεη ξεηά ηελ αξρή ηεο
δεδεισκέλεο. Ηδξχεη θαη δεχηεξν λνκνζεηηθφ φξγαλν, πνπ απνηεινχλ ν ΠηΓ θαη ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην, γηα ηελ έθδνζε
πξάμεσλ λνκνζεηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Πξνβιέπεη ζπκβνπιεπηηθφ δεκνςήθηζκα θαη ηνλ ζεζκφ ησλ λφκσλ – πιαηζίσλ. Δπηηξέπεη
βνπιεπηέο Δπηθξαηείαο θαη ηελ άζθεζε ηνπ λνκνζεηηθνχ έξγνπ ζε Σκήκαηα ηεο Βνπιήο. Ηδξχεη ην Αλψηαην Δηδηθφ Γηθαζηήξην
θαη αλάγεη ηα θνξνινγηθά δηθαζηήξηα ζε ηαθηηθά δηνηθεηηθά. Δπηηξέπεη ηελ ίδξπζε πεξηζζφηεξσλ βαζκίδσλ ζηελ ηνπηθή
απηνδηνίθεζε. Πξνβιέπεη εθηθηή δηαδηθαζία γηα ηε ζπληαγκαηηθή αλαζεψξεζε κε πνιχ ιφγνπο νπζηαζηηθνχο πεξηνξηζκνχο. Σν
εμαηξεηηθά επηηπρέο άξζξν 28 ζεζπίδεη ηελ ππεξνρή ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ έλαληη ηνπ λφκνπ θαη επηηξέπεη, ππφ φξνπο, ηελ
αλαγλψξηζε ζπληαγκαηηθψλ αξκνδηνηήησλ ζε φξγαλα δηεζλψλ νξγαληζκψλ θαη ηε ζέζπηζε πεξηνξηζκψλ ζηελ άζθεζε ηεο
εζληθήο θπξηαξρίαο. Αθφκε πεξηζζφηεξν, δηεπθνιχλεη ηελ επξσπατθή πνξεία ηεο ρψξαο. Γηα πξψηε θνξά ππάξρεη
ζπληαγκαηηθή ξχζκηζε γηα ηα πνιηηηθά θφκκαηα. Μεηά ηελ εκπεηξία ηεο δηθηαηνξίαο, εληζρχεηαη ε πξνζηαζία ησλ αηνκηθψλ
δηθαησκάησλ ηφζν κε γεληθέο ξήηξεο φζν θαη κε εηδηθέο δηαηάμεηο. Πξνβιέπνληαη νξηζκέλα θνηλσληθά δηθαηψκαηα. Έρεη
δηαγξαθεί ε δηάηαμε γηα ηελ επίζεκε γιψζζα ηνπ θξάηνπο. Σέινο ην ΢χληαγκα δηαηππψλεη ξεηά δηθαίσκα αληηζηάζεσο θαη
κάιηζηα πξνζζέηεη αληίζηνηρε ππνρξέσζε.
Ζ ξήμε κε αθνξκή ηηο πξνεδξηθέο αξκνδηφηεηεο
Καλέλα θφκκα δελ είρε ζπγθξνηεκέλεο απφςεηο γηα ην λέν ΢χληαγκα. Ζ αληηπνιίηεπζε εληνπίδεη ηελ θξηηηθή ηεο ζε φηη
ραξαθηεξίδεη γεληθψο πξνεδξηθέο ππεξεμνπζίαο δειαδή πξνεδξηθέο αξκνδηφηεηεο ρσξίο πξνζππνγξαθή. Πνηεο φκσο ήηαλ ζην
θπβεξλεηηθφ ζρέδην θαη πνηεο ηειηθά κπήθαλ ζην ΢χληαγκα ηνπ 1975;
Με ην θπβεξλεηηθφ ζρέδην ν ΠηΓ δεζκεπφηαλ κε ηελ αξρή ηεο δεδεισκέλεο κφλν ζηνλ πξψην δηνξηζκφ πξσζππνπξγνχ κεηά
ηηο εθινγέο θαη φρη αξγφηεξα. Δπίζεο ην ζρέδην εμαηξνχζε ηελ παχζε ηνπ πξσζππνπξγνχ απφ ηελ ππνπξγηθή πξνζππνγξαθή.
Ο Πξφεδξνο ζα κπνξνχζε λα παχζεη ηνλ ιανπξφβιεην πξσζππνπξγφ θαη λα δηνξίζεη ζηε ζέζε ηνπ νπνηνλδήπνηε, ηνλ θεπνπξφ
ηνπ φπσο ιέγαλε. Ο λένο πξσζππνπξγφο ζα κπνξνχζε κάιηζηα λα πξνζππνγξάςεη δηάηαγκα πνπ ζα θήξπζζε θαηάζηαζε
πνιηνξθίεο, νπφηε ζα θαηαιήγακε ζε πξνεδξηθή δηθηαηνξία.
Να φκσο πνπ ηειηθά ην θείκελν ηνπ ΢πληάγκαηνο δελ πεξηέρεη ηηο δηαηάμεηο πνπ ζηεξηδφηαλ ζε απηφ ην ζελάξην. Έηζη ε αξρή
ηεο δεδεισκέλεο ηζρχεη ζε φιε ηε δηάξθεηα ηεο βνπιεπηηθήο πεξηφδνπ, δειαδή απφ ηηο εθινγέο έ3σο ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο ή
ηε ιήμε ηεο ζεηείαο ηεο. Αθφκε πεξηζζφηεξν νη ξπζκίζεηο ηνπ 1975 θαζηζηνχλ λνκηθά αδχλαηε ηελ παχζε ηεο θπβεξλήζεσο,
εθφζνλ δελ έρεη αιιάμεη ε δεδεισκέλε εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο ζην πξφζσπν ηνπ πξσζππνπξγνχ.
Ζ θάζαξζε
Οη πξσηαίηηνη ηεο δηθηαηνξίαο παξαπέκπνληαη ζηελ ηαθηηθή δηθαηνζχλε θαη θαηαδηθάδνληαη γηα ζηάζε θαη εζράηε πξνδνζία.
Πξνεγνπκέλσο ν Άξεηνο Πάγνο ζεσξεί φηη ε εζράηε πξνδνζίαο είλαη έγθιεκα ζηηγκηαίν θαη φρη δηαξθέο. Έηζη δηψθνληαη
πνηληθά κφλν φζνη έδξαζαλ ηελ 21ε Απξηιίνπ θαη φρη φζνη έιαβαλ κεηέπεηηα κέξνο ζε Κπβεξλήζεηο ή αλέιαβαλ άιια
αμηψκαηα. Δπίζεο δίθε γίλεηαη θαη γηα ηα επεηζφδηα ηνπ Πνιπηερλείνπ (αλζξσπνθηνλίεο) θαη δχν δίθεο γηα βαζαληζηήξηα ζηελ
Δ΢Α.
Ζ Διιάο ίζσο είλαη ε κφλε ρψξα ζηελ νπνία κεηά απφ δηθηαηνξία επηβάιιεηαη πνηληθφο θνιαζκφο έζησ θαη ζε πεξηνξηζκέλε
έθηαζε.
ΟΗ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΔ΢ ΑΝΑΘΔΧΡΖ΢ΔΗ΢
Ζ αλαζεψξεζε ηνπ 1986
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1975 αλαζεσξείηαη δχν θνξέο κε ηήξεζε ηεο ζρεηηθήο δηαδηθαζίαο. ΋ιεο νη δηαηάμεηο πνπ αλαζεσξνχληαη ην
1986 αθνξνχλ ηνλ ΠηΓ ηδίσο ηηο πξάμεηο ηνπ ρσξίο ππνπξγηθή πξνζππνγξαθή. ΢πγθεθξηκέλα δηαγξάθνληαη αθελφο ε δηάηαμε
γηα δηάιπζε ηεο βνπιήο γηα πξνθαλή δπζαξκνλία ηεο βνπιήο πξνο ην ιατθφ αίζζεκα θαη ε δπλαηφηεηα λα παχεηαη ε
Κπβέξλεζε. Έηζη θαίλεηαη ν Πξφεδξνο δελ κπνξεί λα ζπγθξνπζηεί κε ηελ θνηλνβνπιεπηηθή πιεηνςεθία. ΋κσο αθφκε θαη κεηά
ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 1986 ν ΠηΓ δηαζέηεη πάληνηε ην θνβεξφηεξν θαη απνηειεζκαηηθφηεξν λνκηθφ φπιν, ηελ παξαίηεζή ηνπ.
Ζ αλαζεψξεζε ηνπ 2001
Δίλαη πξντφλ ζπλεξγαζίαο ΠΑ΢ΟΚ θαη ΝΓ. Ζ δηαδηθαζία μεθηλά ην 1995 αιιά καηαηψλεηαη κε ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο ην 1996.
Σνλ Ηνχλην ηνπ 1997 βνπιεπηέο ηνπ ΠΑ΢ΟΚ θαη βνπιεπηέο ηεο ΝΓ ππνβάιινπλ δχν πξνηάζεηο γηα αλαζεψξεζε ηνπ
΢πληάγκαηνο νη νπνίεο γεληθψο δελ ζπγθξνχνληαη.
Ζ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 ηξνπνπνηεί ηνπιάρηζηνλ ην έλα ηξίην ησλ άξζξσλ ηνπ ΢πληάγκαηνο αιιά ζε δεπηεξεχνληα ζέκαηα.
Μπαίλνπλ ζην ΢χληαγκα πνιιέο ξπζκίζεηο πνπ ήδε ππήξραλ ζε θαηψηεξν επίπεδν πρ απαγφξεπζε ζαλαηηθήο πνηλήο. Οη λέεο
ξπζκίζεηο είλαη γεληθψο ιεπηνκεξείο θαη ηηο βξίζθνπκε ζε φιν ην θάζκα ην ηππηθνχ ΢πληάγκαηνο αιιά ζπρλά δελ αλήθνπλ ζην
νπζηαζηηθφ. Σν ΢χληαγκα γίλεηαη νγθψδεο.
Με ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 νξίδεηαη ην αζπκβίβαζην γηα ηε ζχλαςε δεκνζίσλ ζπκβάζεσλ θαη ηελ άζθεζε δξαζηεξηνηήησλ
ΜΜΔ θάηη πνπ ππήξρε ήδε ζην επίπεδν ηνπ λφκνπ. Οξίδεηαη κάιηζηα ακάρεην ηεθκήξην δηαπινθήο γηα ζπγγελείο.
Γεκνζίεπζε θαη κεηαθνξά ζηε δεκνηηθή
Καη ην 1986 θαη ην 2001 νη αλαζεσξεκέλεο δηαηάμεηο ηνπ ΢πληάγκαηνο δεκνζηεχνληαη ζηελ ΔηΚ κε ςήθηζκα ηεο
αλαζεσξεηηθήο βνπιήο. Σν ππνγξάθεη κφλν ν πξφεδξνο ηεο θαη φρη ν ΠηΓ πνπ δελ κεηέρεη ζηελ αλαζεψξεζε. Σν
ζπλαξκνινγεκέλν θείκελν ηνπ ΢πληάγκαηνο δεκνζηεχεηαη κε πξάμε πξνέδξνπ βνπιήο.
Ζ απφθαζε κε ηελ νπνία ε βνπιή θαζνξίδεη ηηο αλαζεσξεηέεο δηαηάμεηο πξηλ απφ ηηο εθινγέο ηνπ 2000 δελ αλαθέξεη ηίπνηε γηα
κεηαθνξά ζηε δεκνηηθή αιιά ην Β ςήθηζκα δελ πεξηιακβάλεη θαλέλα λέν θαλφλα δηθαίνπ.
΢ε πεξίπησζε δηαθνξάο κεηαμχ ηνπ αξρηθνχ θεηκέλνπ ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη ηνπ θεηκέλνπ ζηε δεκνηηθή επηθξαηεί ην αξρηθφ
θείκελν (Β ςήθηζκα).
Ζ επξσπατθή πνξεία
Σν 1967 ε πνξεία απηή αλαζηέιιεηαη εμαηηίαο ηεο δηθηαηνξίαο. Μφιηο απνθαζίζηαηαη ε δεκνθξαηία, ν Καξακαλιήο
πξνζαλαηνιίδεη εμσηεξηθψο ηελ Διιάδα πξνο ηηο Δπξσπατθέο Κνηλφηεηεο. Ζ ζπλζήθε γηα ηλ έληαμε ππνγξάθεηαη ζηελ Αζήλα
ζηηο 27 Μαΐνπ ηνπ 1978 θαη ηίζεηαη ζε ηζρχ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ 1981.
Πξηλ ηηο εθινγέο ηνπ 1981 ην ΠΑ΢ΟΚ ακθηζβεηεί έληνλα ηελ πξνζρψξεζε.
Σψξα ε Διιάο ζπγθαηαιέγεηαη κεηαμχ ησλ ρσξψλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ζεξκά ηελ επξσπαΗθή ελνπνίεζε.
Ζ λέα ζπληαγκαηηθή πξαγκαηηθφηεηα
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1975 πνπ έρεη αηξεηφ αξρεγφ ηνπ θξάηνπο, πξνβιέπεη πνιίηεπκα παξφκνην κε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1952, ε
λέα φκσο ζπληαγκαηηθφηεηα δηαθέξεη ξηδηθά απφ ηελ πξνδηθηαηνξηθή.
Ζ δηθηαηνξία ήηαλ ζηελ Διιάδα ζρεηηθά ζχληνκε (7 ρξφληα) θαη ηειεηψλεη κε εζληθή θαηαζηξνθή. ΢ηελ Διιάδα ε δεκνθξαηία
ιεηηνπξγεί απφ ηνλ 19ν αηψλα πθίζηαηαη δχν κεγάινπο θιπδσληζκνχο κε ηνπο παγθφζκηνπο πνιέκνπο δειαδή απφ εμσηεξηθέο
αηηίεο, θαη νη δηθηαηνξίεο απνηεινχλ παξελζέζεηο.
΢ην θνκκαηηθφ επίπεδν ε απξφζθνπηε πιένλ ιεηηνπξγία ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ ζεζκψλ θαη ην φηη ε δηθηαηνξία, φπσο θαη λα ην
θάλνπκε, ήηαλ δεμηά επλννχλ ηνπο βεληδειηθνχο.
Σν ΠΑ΢ΟΚ δεζπφδεη 23 ρξφληα (1981-2004). Ζ ΝΓ καδί κε ηελ εληαία ηφηε Αξηζηεξά (ΚΚΔ θαη ΢πλαζπηζκφ), ην εθηνπίδεη
1989-1993 κφλν ρξεζηκνπνηψληαο ηηο δηαηάμεηο γηα ηελ πνηληθή επζχλε ππνπξγψλ αιιά χζηεξα ην ΠΑ΢ΟΚ επαλέξρεηαη
αλαλεσκέλν. Αξγφηεξα ε θζνξά ηνπ επηηξέπεη ηνλ ζρεκαηηζκφ πιεηνςεθίαο ΝΓ ην 2004.
Σν ζεκαληηθφηεξν απφ φια είλαη ε ελαιιαγή ζηελ εμνπζία ιεηηνπξγεί.
Ο ΛΑΟ΢
ΣΟ ΔΚΛΟΓΗΚΟ ΢ΧΜΑ
Ση είλαη ν ιαφο
΢ην δεκνθξαηηθφ καο πνιίηεπκα ν ιαφο είλαη ην θπξίαξρν φξγαλν. Σν ΢χληαγκα δελ αλαθέξεη ξεηά φηη ν ιαφο είλαη φξγαλν
ηνπ θξάηνπο, ηνχην φκσο ζπλάγεηαη απφ ηελ θαζνιηθή ςεθνθνξία. Σν ΢χληαγκα αλαζέηεη αξκνδηφηεηεο ζηνλ ιαφ θαη κε ηελ
ιατθή θπξηαξρία ηνλ θαζηζηά θπξίαξρν φξγαλν.
Ο ιαφο είλαη φξγαλν ζπιινγηθφ θαη απηνηειέο (ή απιφ).
΢πγθξφηεζε
Ο ιαφο εθθξάδεηαη πάληνηε κε ηελ θαζνιηθή ςεθνθνξία ΢πλεπψο εθινγηθφ δηθαίσκα έρνπλ φινη νη πνιίηεο αιιά ην ΢χληαγκα
επηηξέπεη ζηνλ λφκν λα ζεζπίζεη εμαηξέζεηο.
Σνλ ιαφ ελ ζηελή έλλνηα ηνλ απνηεινχλ φινη φζνη έρνπλ ηελ ειιεληθή ηζαγέλεηα κε ηξεηο εμαηξέζεηο. ΢ηεξνχληαη ην δηθαίσκα
ςήθνπ φζνη δελ έρνπλ ζπκπιεξψζεη ην 18 ν έηνο ηεο ειηθίαο ηνπο, φζνη βξίζθνληαη ζε πιήξε δηθαζηηθή ζπκπαξάζηαζε θαη
φζνη έρνπλ ακεηάθιεηα θαηαδηθαζζεί πνηληθά ζε ζηέξεζε ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ γηα φζν ρξφλν δηαξθεί απηή ε ζηέξεζε.
Αξκνδηφηεηεο
Σν ΢χληαγκα δίλεη ζηνλ ιαφ δχν αξκνδηφηεηεο, λα εθιέγεη ηνπο βνπιεπηέο θαη λα εθθξάδεη ηε βνχιεζή ηνπ ζε δεκνςήθηζκα.
Ο λφκνο πξνζζέηεη Σξίηε αξκνδηφηεηα, ηελ εθινγή ησλ αληηπξνζψπσλ ζην Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην.
Σν ΢χληαγκα δελ πξνβιέπεη ξεηά θαζνιηθή ςεθνθνξία ζην δεκνςήθηζκα. Απηή φκσο ζπλάγεηαη εχθνια απφ ηελ έλλνηα ηνπ
δεκνςεθίζκαηνο. Ο λφκνο δελ κπνξεί λα ην αλαζέζεη ζε άιιν φξγαλν εθηφο απφ ηνλ ιαφ.
Οη εθινγηθνί θαηάινγνη
Σν εθινγηθφ δηθαίσκα κπνξεί θαλείο λα ην αζθήζεη κφλν χζηεξα απφ νξηζκέλεο δηαηππψζεηο. Σν δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ έρνπλ
ζε θάζε εθινγηθή πεξηθέξεηα κφλν φζνη είλαη γξακκέλνη ζηνπο εθινγηθνχο θαηαιφγνπο ησλ δήκσλ θαη θνηλνηήησλ ηεο
εθινγηθήο πεξηθέξεηαο. Οη εθινγηθνί θαηάινγνη είλαη έλα κέζν γηα ηε γλεζηφηεηα ηεο ςεθνθνξίαο. Ζ εγγξαθή δελ δεκηνπξγεί
ην δηθαίσκα, αιιά απνηειεί πξνυπφζεζε γηα ηελ άζθεζή ηνπ.
Οη εθινγηθνί θαηάινγνη θαηαξηίδνληαη θαηά δήκνπο θαη θνηλφηεηεο κε βάζε ηα νηθεία δεκνηνιφγηα θαη ηεξνχληαη ζην
ππνπξγείν εζσηεξηθψλ. Ζ εγγξαθή είλαη ππνρξεσηηθή. Σν πξνζσπηθφ ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαη ησλ ζσκάησλ αζθαιείαο
κπνξεί, κε βάζε εηδηθνχο θαηαιφγνπο, λα αζθήζεη ην εθινγηθφ ηνπ δηθαίσκα ζηνλ δήκν ή ζηελ θνηλφηεηα φπνπ είηε είλαη
εγγεγξακκέλν είηε ππεξεηεί. Οη εηεξνδεκφηεο κπνξνχλ λα ςεθίδνπλ ζηνλ ηφπν δηακνλήο ηνπ κε εηδηθνχο θαηαιφγνπο.
Ναπηηθνί πνπ ππεξεηνχλ ζε πινίν κε ειιεληθή ζεκαία θαη θαηά ηελ εκέξα ησλ εθινγψλ επξίζθνληαη ζε ειιεληθφ ιηκάλη
δήκνπ φπνπ δελ είλαη εγγεγξακκέλνη ςεθίδνπλ εθεί κε βάζε θαηάζηαζε πνπ ζπληάζζεη ν πινίαξρνο. Σα εθινγηθά βηβιηάξηα
έρνπλ θαηαξγεζεί. Οη εθινγηθνί θαηάινγνη είλαη εληαίνη άξα θαη ηα εθινγηθά ηκήκαηα. Οη δήκνη ρσξίδνληαη ζε εθινγηθά
δηακεξίζκαηα θαη φρη ζε ελνξίεο.
Σα ραξαθηεξηζηηθά ηεο ςήθνπ
Ζ ςήθνο ηνπ ιανχ είλαη άκεζε, θαζνιηθή, κπζηηθή, αηνκηθή, ίζε, πξνζσπηθή θαη ππνρξεσηηθή. Γηα λα δηαζθαιίζεη ηε
κπζηηθφηεηα ηεο ςήθνπ, ε εθινγηθή λνκνζεζία πεξηιακβάλεη πνιιέο εηδηθέο δηαηάμεηο θαη ε ζρεηηθή λνκνινγία ηνπ ΑΔΓ είλαη
απαηηεηηθή.
Σελ αηνκηθφηεηα ηε ζεζπίδεη ε δηάηαμε φηη νη βνπιεπηέο εθιέγνληαη απφ ηνπο πνιίηεο.
Ζ ηζφηεηα ηεο ςήθνπ ζπλάγεηαη απφ ηε γεληθή αξρή ηεο ηζφηεηαο.
Σελ πξνζσπηθή ςήθν πξνβιέπεη ε εθινγηθή λνκνζεζία.
Αθνχ ε άζθεζε ηνπ εθινγηθνχ δηθαηψκαηνο είλαη ππνρξεσηηθή, ε ςήθνο είλαη θαη δηθαίσκα θαη ιεηηνχξγεκα.
Οη βνπιεπηηθέο εθινγέο δηελεξγνχληαη ηαπηφρξνλα ζε νιφθιεξε ηελ Δπηθξάηεηα.
ΣΑ ΠΟΛΗΣΗΚΑ ΚΟΜΜΑΣΑ
Λαφο θαη θφκκαηα
Δθφζνλ ηα θφκκαηα ζπκβάινπλ ζηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο πνιηηηθήο βνπιήζεσο ηνπ ιανχ, ην ειιεληθφ δίθαην ηα αλαγλψξηζε
πξψηα κε ηελ αλαινγηθή θαη νξίδνληαο φηη νη επηηξνπέο ηεο βνπιήο ζπγθξνηνχληαη θαηά αλαινγία ηεο δπλάκεσο ησλ
θνκκάησλ, δειαδή ησλ θνηλνβνπιεπηηθψλ νκάδσλ.
Σν ηζρχνλ ΢χληαγκα αθηεξψλεη ζηα θφκκαηα εηδηθφ άξζξν, πνπ εληάζζεηαη ζην κέξνο «Οξγάλσζε θαη ιεηηνπξγίεο ηεο
Πνιηηείαο» θαη έρεη πεξηνξηζκέλν αληηθείκελν. Ηδξχεη εηδηθφ δηθαίσκα ησλ Διιήλσλ λα ηδξχνπλ θαη λα ζπκκεηέρνπλ ζε
πνιηηηθά θφκκαηα, Απαγνξεχνληαη νξηζκέλεο εθδειψζεηο φκσο ππέξ ή θαηά πνιηηηθψλ θνκκάησλ ζε νκάδεο πνιηηψλ πνπ
βξίζθνληαη κέζα ζηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ πρ δηθαζηηθνχο, ελφπινπο, δεκνζίνπο θιπ.
Ζ ξχζκηζε κε λφκν
Σα θφκκαηα απνθηνχλ λνκηθή πξνζσπηθφηεηα κφιηο ην 2002. Σν πνιηηηθφ θφκκα πξηλ αλαιάβεη δξαζηεξηφηεηα θαηαζέηεη
ηδξπηηθή δήισζε ζηνλ Δηζαγγειέα ηνπ Αξείνπ Πάγνπ. Σε δήισζε θαηαζέηεη ν Πξφεδξνο ή ε Γηνηθνχζα Δπηηξνπή ηνπ θαη ζε
απηή αλαθέξεηαη φηη ε νξγάλσζε θαη ε δξάζηε ηνπ εμππεξεηεί ηελ ειεχζεξε ιεηηνπξγία ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο,
δειαδή επαλαιακβάλεηαη ε ζρεηηθή ζπληαγκαηηθή δηάηαμε. Πνιηηηθφ θφκκα δελ ηδξχεηαη ρσξίο ηε δήισζε.
Σν ΢χληαγκα δελ πεξηέρεη θαλφλεο γηα ηελ εζσηεξηθή νξγάλσζε ησλ θνκκάησλ. Πξνβιέπεη ξπζκίζεηο γηα ηα νηθνλνκηθά ηνπο
θαη έηζη κπνξνχλ λα επηβιεζνχλ εκκέζσο νξηζκέλνη θαλφλεο γηα ηε δνκή ηνπο. Ζ θξαηηθή ρξεκαηνδφηεζε δηαθξίλεηαη ζε
ηαθηηθή θαη εθινγηθή. Ζ ηαθηηθή θαηαβάιιεηαη θαηά έηνο θαη αλέξρεηαη ζε 1,02% ησλ ηαθηηθψλ εζφδσλ ηνπ θξαηηθνχ
πξνυπνινγηζκνχ. Ζ εθινγηθή θαηαβάιιεηαη θάζε θνξά πνπ δηεμάγνληαη βνπιεπηηθέο ή επξσπατθέο εθινγέο θαη αλέξρεηαη ζε
0,22% ησλ ηαθηηθψλ εζφδσλ ηνπ πξνυπνινγηζκνχ ηνπ έηνπο ησλ εθινγψλ.
Ο έιεγρνο ησλ νηθνλνκηθψλ θνκκάησλ θαη ππνςεθίσλ αλαηίζεηαη ζε Δπηηξνπή Διέγρνπ. Σελ απνηεινχλ έλαο αληηπξφεδξνο
ηεο Βνπιήο, σο πξφεδξνο, εθπξφζσπνη ησλ θνκκάησλ θαη έλαο αξενπαγίηεο, έλαο ζχκβνπινο ηεο Δπηθξαηείαο θαη έλαο
ζχκβνπινο ηνπ Διεγθηηθνχ ΢πλεδξίνπ.
Σν ειιεληθφ δίθαην δελ πξνβιέπεη δπλαηφηεηα δηαιχζεσο πνιηηηθνχ θφκκαηνο κε απφθαζε θξαηηθνχ νξγάλνπ. Σα θφκκαηα
δηαιχνληαη απνθιεηζηηθψο κφλα ηνπο.
Ζ ΒΟΤΛΖ
Ζ ΢ΤΓΚΡΟΣΖ΢Ζ ΣΖ΢
Ση είλαη ε βνπιή
Ζ βνπιή είλαη άκεζν ζπιινγηθφ φξγαλν ηνπ θξάηνπο, απνιακβάλεη ην ηεθκήξην ηεο αξκνδηφηεηαο, απνηειεί ην θαλνληθφ
λνκνζεηηθφ φξγαλν θαη ςεθίδεη ηνπο λφκνπο. Γξα απηνηειψο κε κφλε εμαίξεζε ην λνκνζεηηθφ δεκνςήθηζκα.
Οη θχξηεο αξκνδηφηεηεο ηεο βνπιήο είλαη δχν, λα ςεθίδεη ηνπο λφκνπο θαη ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ θξάηνπο θαη λα ειέγρεη ηελ
Κπβέξλεζε θαη δηακέζνπ ησλ ππνπξγψλ φιε ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία.
Ο αξηζκφο ησλ βνπιεπηψλ θαη νη εθινγηθέο πεξηθέξεηεο
Ο αξηζκφο ησλ βνπιεπηψλ νξίδεηαη κε λφκν, δελ κπνξεί φκσο λα είλαη κηθξφηεξνο απφ 200 νχηε κεγαιχηεξνο απφ 300. Ο λφκνο
νξίδεη ηνλ κέγηζην αξηζκφ, ηξηαθνζίνπο πνπ είλαη κάιινλ ππεξβνιηθφο γηα ηνλ πιεζπζκφ ηεο ρψξαο.
Οη βνπιεπηηθέο έδξεο θαηαλέκνληαη ζε εθινγηθέο πεξηθέξεηεο. Δθηφο φκσο απφ ηνπο βνπιεπηέο πνπ εθιέγνληαη αλά πεξηθέξεηεο
κπνξεί λα εθιέγεηαη εληαίσο ζε νιφθιεξε ηελ Δπηθξάηεηα, ζε ζπλάξηεζε κε ηε ζπλνιηθή εθινγηθή δχλακε ηνπ θάζε θφκκαηνο
ζηελ Δπηθξάηεηα, φπσο λφκνο νξίδεη. Ο λφκνο κπνξεί λα κελ πξνβιέπεη βνπιεπηέο Δπηθξαηείαο, αιιά απφ ην 1974 πξνβιέπεη
παγίσο.
Οη εθινγηθέο πεξηθέξεηεο νξίδνληαη κε λφκν. Πεξηθέξεηα γηα ηελ εθινγή βνπιεπηψλ νξίδεηαη ν λνκφο αιιά θαηά εμαίξεζε ν
λφκνο Αηηηθήο δηαηξείηαη ζε πέληε εθινγηθέο πεξηθέξεηεο θαη ν λνκφο Θεζζαινλίθεο ζε δχν. Οη 288 έδξεο πνπ απνκέλνπλ κεηά
ηελ αθαίξεζε ησλ 12 εδξψλ Δπηθξαηείαο, θαηαλέκνληαη ζηηο εθινγηθέο πεξηθέξεηεο.
Σν δηάηαγκα αλαινγηζκνχ ησλ βνπιεπηηθψλ εδξψλ, φπσο ιέγεηαη, εθδίδεηαη πξηλ απφ θάζε γεληθέο εθινγέο.
Απφ ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001 ην ΢χληαγκα δελ πξνβιέπεη κφλν φηη ην εθινγηθφ ζχζηεκα θαη νη εθινγηθέο πεξηθέξεηεο
νξίδνληαη κε λφκν αιιά θαη φηη απηφο ηζρχεη απφ ηηο κεζεπφκελεο εθινγέο, εθηφο θαη αλ πξνβιέπεηαη ε ηζρχο ηνπ άκεζα απφ ηηο
επφκελεο εθινγέο κε ξεηή δηάηαμε πνπ ςεθίδεηαη κε ηελ πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ.
Σν εθινγηθφ ζχζηεκα
Σν ηζρχνλ εθινγηθφ ζχζηεκα δελ εθαξκφζζεθε ζηηο εθινγέο ηνπ 2004, ηηο επφκελεο απφ ηελ ςήθηζή ηνπ, δηφηη δελ ςεθίζηεθε
κε απμεκέλε πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ. Δίλαη θαη απηφ ζχζηεκα εληζρπκέλεο αλαινγηθήο.
Σα ιεπθά ςεθνδέιηηα δελ πξνζκεηξνχληαη ζηα έγθπξα. Ζ ξχζκηζε φκσο απηή είλαη αληηζπληαγκαηηθή. Ζ λνκνινγία ζεσξεί
φηη ηα ιεπθά είλαη έγθπξα, επεηδή απνδνθηκάδνπλ φινπο ηνπο ππνςεθίνπο, θαη φηη πξέπεη λα ππνινγίδνληαη ζηελ εμαγσγή ηνπ
εθινγηθνχ κέηξνπ. Δηδεκή, ζίγεηαη ε ηζφηεηα ηεο ςήθνπ θαη ε ειεχζεξε θαη αλφζεπηε εθδήισζε ηεο ιατθήο βνχιεζεο, σο
έθθξαζε ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο.
΋ηαλ ηα ιεπθά ζεσξνχληαη έγθπξα, επηδξνχλ ζην ηειηθφ εθινγηθφ απνηέιεζκα. Οη 260 έδξεο ζηηο νπνίεο ζπκπεξηιακβάλνληαη
θαη νη 12 Δπηθξαηείαο θαηαλέκνληαη αλαινγηθά ζηνπο εθινγηθνχο ζρεκαηηζκνχο ζε επίπεδν επηθξαηείαο θαηά ην ζχζηεκα
Υάγθελκπαρ – Μπίζνπ ρσξίο +1. Οη αδηάζεηεο 40 θαηαλέκνληαη κε ζρεηηθή πιεηνςεθία δειαδή παξαρσξνχληαη φιεο ζε φπνην
ζρεκαηηζκφ έξζεη πξψηνο ζηελ επηθξάηεηα.
Ο εθινγέαο κπνξεί λα εθθξάζεη ηελ πξνηίκεζή ηνπ ππέξ ππνςεθίσλ ηνπ ζπλδπαζκνχ, ζεκεηψλνληαο ζην ςεθνδέιηην ζηαπξφ
πξνηίκεζεο παξαπιεχξσο ηνπ νλφκαηφο ηνπ.
Ζ έθθξαζε ηεο ιατθήο θπξηαξρίαο
Σν εθινγηθφ ζχζηεκα δελ κπνξεί λα δψζεη ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ησλ βνπιεπηηθψλ εδξψλ ζην δεχηεξν ζε ςήθνπο
θνκκαηηθφ ζρεκαηηζκφ ή κε άιια ιφγηα λα κεηαηξέςεη ηελ πιεηνςεθία ησλ ςήθσλ ζε κεηνςεθία ησλ εδξψλ.
ΟΗ ΒΟΤΛΔΤΣΔ΢
Α. Ποιοι αναδεικνύονηαι
Σα πξνζφληα εθινγηκφηεηαο
Σα πξνζφληα είλαη δχν, ε λφκηκε ηθαλφηεηα ηνπ εθιέγεηλ θαη ε ειηθία ησλ 25 εηψλ.
Σα είδε ησλ θσιπκάησλ εθινγηκφηεηαο
Πξφζσπα πνπ έρνπλ ηα πξνζφληα εθινγηκφηεηαο δελ κπνξνχλ λα εθιεγνχλ φηαλ έρνπλ επί πιένλ νξηζκέλεο ηδηφηεηεο. Με άιια
ιφγηα, ζηα ζεηηθά πξνζφληα εθινγηκφηεηαο πξνζηίζεηαη ε απνπζία θσιχκαηνο. Κάζε θψιπκα είλαη είηε απφιπην είηε ζρεηηθφ.
Σν απφιπην δελ αίξεηαη κε θαλέλα ηξφπν, ελψ ην ζρεηηθφ είηε αίξεηαη κε παξαίηεζε ηνπ ελδηαθεξφκελνπ είηε αθνξά κφλν
νξηζκέλεο εθινγηθέο πεξηθέξεηεο (ηνπηθφ θψιπκα). ΋ια ηα θσιχκαηα πξέπεη λα εξκελεχνληαη ζηελά.
Σν απφιπην θψιπκα
Δίλαη κφλν έλα : Πνιηηηθνί ππάιιεινη θαη ζηξαηησηηθνί γεληθά πνπ έρνπλ θαηά ην λφκν αλαιάβεη ππνρξέσζε λα παξακείλνπλ
ζηελ ππεξεζία γηα νξηζκέλν ρξφλν, δελ κπνξνχλ λα αλαθεξπρζνχλ ππνςήθηνη νχηε λα εθιεγνχλ βνπιεπηέο φζν δηαξθεί ε
ππνρξέσζή ηνπο.
Σα ζρεηηθά θσιχκαηα πνπ αίξνληαη κε παξαίηεζε
Έκκηζζνη δεκφζηνη ππάιιεινη θαη ππάιιεινη, άιινη ππάιιεινη ηνπ Γεκνζίνπ, ππεξεηνχληεο ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο θαη ζηα
ζψκαηα αζθαιείαο, ππάιιεινη ΟΣΑ ή άιισλ ΝΠΓΓ, αηξεηά κνλνπξφζσπα φξγαλα ησλ ΟΣΑ, δηνηθεηέο, ππνδηνηθεηέο ή
πξφεδξνη δηνηθεηηθψλ ζπκβνπιίσλ ή δηεπζχλνληεο ή εληεηαικέλνη ζχκβνπινη λνκηθψλ πξνζψπσλ δεκνζίνπ δηθαίνπ ή
θξαηηθψλ λνκηθψλ πξνζψπσλ ηδησηηθνχ δηθαίνπ ή δεκνζίσλ επηρεηξήζεσλ ή επηρεηξήζεσλ ηε δηνίθεζε ησλ νπνίσλ νξίδεη
άκεζα ή έκκεζα ην Γεκφζην κε δηνηθεηηθή πξάμε ή σο κέηνρνο επηρεηξήζεσλ ησλ ΟΣΑ δελ κπνξνχλ λα αλαθεξπρζνχλ
ππνςήθηνη νχηε λα εθιεγνχλ βνπιεπηέο, αλ δελ παξαηηεζνχλ πξηλ απφ ηελ αλαθήξπμε ηνπο σο ππνςεθίσλ. Ζ παξαίηεζε
ζπληειείηαη κε κφλε ηε γξαπηή ππνβνιή ηεο. Απνθιείεηαη ε επάλνδνο ζηελ Τπεξεζία ησλ ζηξαηησηηθψλ ψζηε λα κε
δηαηαξάζζεηαη ε πεηζαξρία ζην ζηξάηεπκα. Αληίζεηα νη πνιηηηθνί ππάιιεινη επαλέξρνληαη νπφηε ε παξαίηεζή ηνπο ιίγα
πξνζθέξεη.
Σα ηνπηθά θσιχκαηα
Απηά δελ αίξνληαη κε παξαίηεζε. Γελ κπνξνχλ λα εθιεγνχλ ππνςήθηνη νχηε βνπιεπηέο φζνη ππεξέηεζαλ ζε εθινγηθή
πεξηθέξεηα κέζα ζηνπο ηειεπηαίνπο 18 κήλεο ηεο ηεηξαεηνχο βνπιεπηηθήο πεξηφδνπ. Σα θσιχκαηα ηζρχνπλ κφλν γηα φζνπο
ππεξέηεζαλ ηνπο ηειεπηαίνπο 18 κήλεο πξηλ απφ ην ρξνληθφ ζεκείν θαηά ην νπνίν ιήγεη ε ηεηξαεηήο βνπιεπηηθή πεξίνδνο.
΢ηα θσιχκαηα δελ ππάγνληαη νη Βνπιεπηέο Δπηθξαηείαο.
Απφθηεζε ηεο βνπιεπηηθήο ηδηφηεηαο θαη φξθνο
Μεηά ηε δηαινγή ησλ ςήθσλ θαη ηε ζχληαμε ησλ πξαθηηθψλ ν δηθαζηηθφο αληηπξφζσπνο δηαβηβάδεη ηα απνηειέζκαηα ζην
νηθείν πξσηνδηθείν.
Ζ βνπιεπηηθή ηδηφηεηα απνθηάηαη κε ηελ αλαθήξπμε αιιά condition juris γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ είλαη ε νξθσκνζία.
Βνπιεπηήο πνπ αξλείηαη λα νξθηζζεί δελ κπνξεί λα θεξπρζεί έθπησηνο, δηφηη δελ ππάξρεη ζρεηηθή πξφβιεςε ζην ΢χληαγκα.
Σν ΢χληαγκα νξίδεη ηνλ ηχπν ηνπ φξθνπ ησλ νξζνδφμσλ, αιιά αιιφζξεζθνη ή εηεξφδνμνη βνπιεπηέο δίλνπλ ηνλ ίδην φξθν
ζχκθσλα κε ηνλ ηχπν ηεο δηθήο ηνπο ζξεζθείαο ή ηνπ δηθνχ ηνπο δφγκαηνο. Ο φξνο αιιφζξεζθνη πεξηιακβάλεη αθφκε θαη
ηνπο άζενπο.
Απψιεηα ηεο βνπιεπηηθήο ηδηφηεηαο

Ο βνπιεπηήο παχεη λα είλαη βνπιεπηήο ζε ηέζζεξηο πεξηπηψζεηο : αλ πεζάλεη, αλ παξαηηεζεί, αλ δηαιπζεί ε βνπιή ή ιήμεη ε
βνπιεπηηθή πεξίνδνο θαη κε απφθαζε ηνπ ΑΔΓ. Ζ απφθαζε απηή είηε αθπξψλεη ηελ εθινγή είηε δηαπηζηψλεη ηελ έθπησζε απφ
ην αμίσκα.
Αλαπιεξσκαηηθή εθινγή
Σηο βνπιεπηηθέο έδξεο πνπ θελψλνληαη ηηο θαηαιακβάλνπλ νη αλαπιεξσκαηηθνί ηνπ ίδηνπ ζπλδπαζκνχ ζηελ ίδηα πεξηθέξεηα.
Αλ δελ ππάξρνπλ αλαπιεξσκαηηθνί, πξνθεξχζζεηαη αλαπιεξσκαηηθή εθινγή. Αλ κφλν κία έδξα είλαη θελή, ηζρχεη ζχζηεκα
ζρεηηθήο πιεηνςεθίαο.
Β. Ζ βοςλεςηική Ανεξαπηηζία
Πσο δηαζθαιίδεηαη
Σνλ βνπιεπηή ηνλ ειέγρεη ζήκεξα δξαζηηθφηαηα, ην θφκκα ηνπ θαη ηδίσο ν αξρεγφο ηνπ πνπ κπνξνχλ θαηά θαλφλα λα
απνηξέςνπλ ηελ επαλεθινγή ηνπ αθφκε θαη θξαηψληαο ηνλ ζηνλ ζπλδπαζκφ.
Οη βνπιεπηηθέο αζπιίεο
Γηα λα αζθεί ειεχζεξα ην ιεηηνχξγεκα ηνπ, ν βνπιεπηήο πξέπεη λα κελ είλαη δπλαηφλ λα απεηιεζεί κε πνηληθή δίσμε. Σα
πξνλφκηα πνπ ιέγνληαη βνπιεπηηθέο αζπιίεο είλαη δχν, ην αλεχζπλν θαη ην αθαηαδίσθην.
Σν αλεχζπλν
Οη βνπιεπηέο έρνπλ απεξηφξηζην ην δηθαίσκα ηεο γλψκεο θαη ςήθνπ θαηά ζπλείδεζε. Σν ΢χληαγκα νξίδεη ξεηά ην αλεχζπλν :
ν βνπιεπηήο δελ θαηαδηψθεηαη νχηε εμεηάδεηαη κε νπνηνλδήπνηε ηξφπν γηα γλψκε ή ςήθν πνπ έδσζε θαηά ηελ άζθεζε ησλ
βνπιεπηηθψλ θαζεθφλησλ.
Σν αλεχζπλν ππάξρεη θπξίσο ράξηλ ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο βνπιήο θαη έρεη πεξηνξηζκέλν πεδίν εθαξκνγήο. Καιχπηεη κφλν ηε
γλψκε ή ςήθν θαηά ηελ άζθεζε ησλ βνπιεπηηθψλ θαζεθφλησλ, αιιά εθεί είλαη πιήξεο, δηφηη απνθιείεηαη ε πνηληθή, αζηηθή
επζχλε. Σν αλεχζπλν δελ αίξεη ηνλ άδηθν ραξαθηήξα ησλ πξάμεσλ. Άξα δελ απνθιείεη ηελ άκπλα νχηε ηε ζπκκεηνρή ζην
έγθιεκα. Σν αλεχζπλν ηζρχεη θαη κεηά ηελ απψιεηα ηεο βνπιεπηηθήο ηδηφηεηαο. Σν αλεχζπλν δελ ηζρχεη γηα ζπθνθαληηθή
δπζθήκεζε.
Σν αθαηαδίσθην
΋ζν δηαξθεί ε βνπιεπηηθή πεξίνδνο ν βνπιεπηήο δελ δηψθεηαη νχηε ζπιιακβάλεηαη νχηε θπιαθίδεηαη νχηε κε άιιν ηξφπν
πεξηνξίδεηαη ρσξίο ηελ άδεηα ηνπ ΢ψκαηνο. Δπίζεο δελ δηψθεηαη γηα πνιηηηθά εγθιήκαηα βνπιεπηήο ηεο βνπιήο πνπ δηαιχζεθε,
απφ ηε δηάιπζή ηεο θαη έσο ηελ αλαθήξπμε ησλ βνπιεπηψλ ηεο λέαο βνπιήο.
Σν αθαηαδίσθην θαηαιακβάλεη φια ηα εγθιήκαηα ηνπ βνπιεπηή, ηφζν ηα άζρεηα πξνο ηα θαζήθνληά ηνπ φζν θαη ηα ζρεηηθά
πνπ δελ θαιχπηεη ην αλεχζπλν. Ο βνπιεπηήο παξακέλεη ππεχζπλνο, ε πνηληθή ηνπ δίσμε δελ κπνξεί λα γίλεη παξά κε ηελ άδεηα
ηεο βνπιήο. Σν αθαηαδίσθην θαιχπηεη θαη ηα εγθιήκαηα ηνπ βνπιεπηή πξηλ απνθηήζεη ηελ βνπιεπηηθή ηνπ ηδηφηεηα. Γελ
ζπιιακβάλεηαη, δελ πξνζσπνθξαηείηαη, νχηε αλαθξίλεηαη σο θαηεγνξνχκελνο. Αθφκα θαη ε πνηλή ζηεξεηηθή ηεο ειεπζεξίαο
δελ εθηειείηαη. ΋κσο ν βνπιεπηήο ζα δψζεη ιφγν φηαλ ράζεη ηελ βνπιεπηηθή ηνπ ηδηφηεηα. Σν αθαηαδίσθην πξνζηαηεχεη ηνλ
βνπιεπηή πνηληθά φρη αζηηθά ή πεηζαξρηθά έμσ απφ ηε βνπιή.
Αλεχζπλν θαη αθαηαδίσθην
Σν αλεχζπλν θαιχπηεη θάζε γλψκε ή ςήθν πνπ έδσζε ν βνπιεπηήο θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ εθηφο απφ ηε
ζπθνθαληηθή δπζθήκεζε, δελ αίξεηαη πνηέ ηζρχεη γηα πάληα θαη πξνζηαηεχεη ηνλ βνπιεπηή απφ πνηληθή, αζηηθή θαη πεηζαξρηθή
ζθνπηά. Σν αθαηαδίσθην θαιχπηεη ηηο πξάμεηο πνπ δελ ππάγνληαη ζην αλεχζπλν, αίξεηαη κε άδεηα ηεο βνπιήο, ηζρχεη εθφζνλ
ηζρχεη ε βνπιεπηηθή ηδηφηεηα, δελ ηζρχεη γηα ηα απηφθσξα θαθνπξγήκαηα θαη πξνζηαηεχεη κφλν απφ πνηληθέο δηψμεηο.
Σα αζπκβίβαζηα
΢πλέπεηα ηνπ αζπκβίβαζηνπ είλαη φηη ν βνπιεπηήο έρεη δηθαίσκα επηινγή κεηαμχ ηνπ αμηψκαηφο ηνπ θαη νξηζκέλσλ έξγσλ ή
ηδηνηήησλ πνπ κπνξνχλ λα ηνλ ζέζνπλ άκεζα ή έκκεζα ζε ζέζε κεηνλεθηηθή έλαληη θάπνηαο νηθνλνκηθήο εμνπζίαο ή λα ηνλ
θάλνπλ λα δξα κε θχξην γλψκνλα ην ζπγθεθξηκέλν ηδησηηθφ ηνπ νηθνλνκηθφ ζπκθέξνλ. Αλ φκσο δελ επηιέμεη ζε 8 εκέξεο,
εθπίπηεη απφ ην αμίσκα. Σν ΢χληαγκα νξίδεη ηα αζπκβίβαζηα.
Σν αζπκβίβαζην κε ηελ άζθεζε νπνηνπδήπνηε επαγγέικαηνο απνηειεί θαηλνηνκία ηνπ 2001 θαη ν λφκνο πνπ ζα ζέζπηδε
εμαηξέζεηο, κηθξέο ή κεγάιεο, δελ ςεθίζζεθε. Σν επαγγεικαηηθφ αζπκβίβαζην ηζρχεη πιήξσο απφ ηελ 1 ε Ηαλνπαξίνπ 2003.
Σνχην ζηεξεί ηνλ βνπιεπηή απφ ηε δπλαηφηεηα λα εθκεηαιιεχεηαη ηελ ηδηφηεηά ηνπ, αιιά θαη απνκαθξχλεη απφ ηελ
ππνςεθηφηεηα φζνπο δελ ζπζηάδνπλ ηνλ επάγγεικά ηνπο.
Κψιπκα θαη αζπκβίβαζην
Σν θψιπκα εθινγηκφηεηαο ππάξρεη πξηλ απφ ηελ εθινγή θαη ηελ εκπνδίδεη ελψ ην αζπκβίβαζην αλαθχπηεη κεηά ηελ εθινγή θαη
αθνξά ηελ ηαπηφρξνλε δηαηήξεζε δχν ηδηνηήησλ.
Ζ βνπιεπηηθή απνδεκίσζε
Οη βνπιεπηέο γηα ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο δηθαηνχληαη απφ ην Γεκφζην απνδεκίσζε θαη δαπάλεο, ην χςνο ηνπο
θαζνξίδεηαη κε απφθαζε ηεο Οινκέιεηαο ηεο Βνπιήο. Ζ απνδεκίσζε είλαη ε ίδηα γηα φινπο ηνπο βνπιεπηέο θαη ίζε κε ην
ζχλνιν ησλ απνδνρψλ ηνπ Αξείνπ Πάγνπ.. Γελ επηηξέπεηαη παξαίηεζε απφ ηελ απνδεκίσζε νχηε εθρψξεζε ή θαηάζρεζή ηεο.
Απφ ηε βνπιεπηηθή απνδεκίσζε έλα 25% θαη έλα επίδνκα βηβιηνζήθεο είλαη αθνξνιφγεηα. Ζ ππφινηπε θνξνινγείηαη
απηνηειψο, πξφθεηηαη γηα έκκεζε αχμεζε.
Οη βνπιεπηέο απνιακβάλνπλ ζπγθνηλσληαθή, ηαρπδξνκηθή θαη ηειεθσληθή αηέιεηα πνπ ε έθηαζή ηεο θαζνξίδεηαη κε απφθαζε
ηεο Οινκέιεηαο ηεο Βνπιήο. Δπίζεο έρνπλ επίδνκα γξαθείνπ, δηθαηνχληαη λα έρνπλ ζπλεξγάηεο θιπ.
Οη βνπιεπηέο ζεκειηψλνπλ ζπληαμηνδνηηθφ δηθαίσκα χζηεξα απφ 4 πιήξε έηε ζεηείαο. Ζ ζχληαμε θαηαβάιιεηαη κε ηε
ζπκπιήξσζε ηνπ 65νπ έηνπο ηεο ειηθίαο αιιά γηα φζνπο εμειέγεζαλ πξηλ ην 1993 κε ηνπ 56 νπ έηνπο.
Ζ ΥΡΟΝΗΚΖ ΡΤΘΜΗ΢Ζ ΣΟΤ ΒΗΟΤ ΣΖ΢

Πφηε εθθξάδεηαη ε βνπιή
Σν λνκνζεηηθφ φξγαλν ππφθεηηαη ζε νινζρεξή αλαλέσζε θαηά ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα. ΢πλάκα ειέγρεη ηελ εθηειεζηηθή
εμνπζία πνπ φκσο δελ πξέπεη λα ηνπ ππνηάζζεηαη.
Βνπιεπηηθή πεξίνδνο είλαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα γηα ην νπνίν θαλνληθψο εθιέγνληαη νη βνπιεπηέο. ΢χλνδνο είλαη ην ρξνληθφ
δηάζηεκα θαηά ην νπνίν ε βνπιή κπνξεί λα ζπλεδξηάδεη ζε νινκέιεηα. ΢πλεδξηάζεηο είλαη νη ζπλαληήζεηο ησλ βνπιεπηψλ θαηά
ηηο νπνίεο ε βνπιή αζθεί ηηο αξκνδηφηεηεο ηεο.
Μεηαμχ πεξηφδσλ ηζρχεη ε ηζρχο ηεο αζπλέρεηαο θαη φια ηα θείκελα πξέπεη λα επαλαθηαηεζνχλ γηα λα επηιεθζεί ε λέα βνπιή.
Μεηαμχ ζπλφδσλ φκσο ηζρχεη ε αξρή ηεο ζπλέρεηαο.
Ζ βνπιεπηηθή πεξίνδνο
Οη βνπιεπηέο εθιέγνληαη γηα ηέζζεξα ζπλερή έηε πνπ αξρίδνπλ απφ ηελ εκέξα ησλ γεληθψλ εθινγψλ. Ζ πεξίνδνο ηειεηψλεη
είηε θαλνληθά κε ηελ εθπλνή ηνπ ρξφλνπ ηεο είηε πξφσξα κε δηάιπζε ηεο βνπιήο. Ζ δηάιπζε ηεο βνπιήο γίλεηαη κε πξνεδξηθφ
δηάηαγκα ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ πξνβιέπεη ην ΢χληαγκα. ΢ε πεξίπησζε πνιέκνπ ε βνπιεπηηθή πεξίνδνο παξαηείλεηαη ζε φιε ηε
δηάξθεηά ηνπ. Σν ίδην ζπκβαίλεη ζε θαηάζηαζε πνιηνξθίαο. Ζ Σξίηε πεξίπησζε πνπ ε βνπιή αλαβηψλεη είλαη γηα λα
απνθαζίζεη αλ ζπληξέρεη πεξίπησζε εθινγήο λένπ ΠηΓ εθφζνλ ε αδπλακία ηνπ πξνέδξνπ λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ
παξαηείλεηαη πέξα ηηο 30 εκέξεο.
Σα είδε ησλ ζπλφδσλ

Δίλαη ηξία, νη ηαθηηθέο, νη έθηαθηεο θαη νη εηδηθέο. Σαθηηθή ιέγεηαη ε ζχλνδνο θαηά ηελ νπνία ε βνπιή έρεη θάζε αξκνδηφηεηα,
δειαδή αθφκε θαη λα εγθξίλεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ ηνπ θξάηνπο. Ζ βνπιή ζπλέξρεηαη ζε ηαθηηθή ζχλνδν απηνδηθαίσο θάζε
έηνο ηελ πξψηε Γεπηέξα ηνπ Οθησβξίνπ. Σαθηηθή είλαη θαη ε πξψηε ζχλνδνο θάζε λέαο βνπιήο. Έθηαθηε ιέγεηαη ε ζχλνδνο
πνπ πξνθαιεί θαηά ην δνθνχλ ε εθηειεζηηθή εμνπζία κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα θπζηθά πξνζππνγεγξακκέλν. Καηά ηελ έθηαθηε
ζχλνδν ε βνπιή αζθεί θάζε αξκνδηφηεηα εθηφο απφ ηελ έγθξηζε ηνπ πξνυπνινγηζκνχ. Δηδηθή ιέγεηαη ε ζχλνδνο ηελ ννπία
πξνβιέπεη ππνρξεσηηθψο ην ΢χληαγκα γηα λα αζθήζεη ε βνπιή ζπγθεθξηκέλεο αξκνδηφηεηεο.
Ο πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο κπνξεί λα αλαζηείιεη ηηο εξγαζίεο ηεο βνπιεπηηθήο ζπλφδνπ, ε αλαζηνιή δελ επηηξέπεηαη λα
δηαξθέζεη πεξηζζφηεξν απφ ηξηάληα κέξεο.
Σν ΢χληαγκα πξνβιέπεη εηδηθή ζχλνδν ζε ηέζζεξηο πεξηπηψζεηο : πξψην αλ ε αδπλακία ηνπ ΠηΓ λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ
παξαηείλεηαη πέξα απφ ηηο 30 εκέξεο, δεχηεξνλ ζε ρεξεία ηνπ πξνεδξηθνχ αμηψκαηνο γηα ηελ εθινγή λένπ πξνέδξνπ, ηξίηνλ
φηαλ εθαξκφδνληαη ηα κέηξα θαηαζηάζεσο αλάγθεο θαη ηέινο πξνθεηκέλνπ ε βνπιή λα απνθαλζεί γηα ηελ πξφηαζε
εκπηζηνζχλεο πξνο Κπβέξλεζε πνπ κφιηο ζρεκαηίζηεθε.
Ζ ΟΡΓΑΝΧ΢Ζ ΣΖ΢
Α. Ζ αςηονομία
Οη εθδειψζεηο ηεο
Ρπζκίδεη ηα εζσηεξηθά ηεο κφλε ηεο ρσξίο ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία. Σν ΢χληαγκα θαηνρπξψλεη ηελ απηνλνκία ηεο βνπιήο κε
ηέζζεξα κέζα, θπξίσο κε ηνλ Καλνληζκφ, αιιά κε ηνλ δηθφ ηεο πξνυπνινγηζκφ, ηελ εθινγή ηνπ πξνεδξείνπ ηεο θαη ηελ
πεηζαξρηθή εμνπζία ηεο ζηα κέιε ηεο.
Ο Καλνληζκφο
Σν ΢χληαγκα ζέηεη ηηο αδξέο γξακκέο γηα ηελ εζσηεξηθή νξγάλσζε ηεο βνπιήο θαη ηδξχεη αξκνδηφηεηά ηεο λα ηηο ζπκπιεξψλεη
κε ηνλ Καλνληζκφ.
Ζ αξκνδηφηεηα γηα ηελ ςήθηζή ηνπ αλήθεη ζηελ Οινκέιεηα ηεο βνπιήο. Ο Καλνληζκφο απνηειεί ηδηφηππν λφκν, πνπ, φπσο
φινη νη λφκνη, δελ κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη ή λα θαηαξγήζεη αλψηεξνπο θαλφλεο. Γηαθέξεη απφ ηνπο θνηλνχο λφκνπ θαη ζηε
ζέζπηζή ηνπο θαη ζην πεξηερφκελφ ηνπ. Σνλ θαηαξηίδεη κφλε ηεο ε βνπιή θαη ηξνπνπνηείηαη κφλν κε λέν Καλνληζκφ θαη φρη κε
λφκν. Σελ πξσηνβνπιία γηα ηνλ Καλνληζκφ έρνπλ κφλν νη βνπιεπηέο. Ο Καλνληζκφο δεκνζηεχεηαη κε παξαγγειία ηνπ
πξνέδξνπ ηεο βνπιήο θαη φρη ηνπ ΠηΓ.
Ο Καλνληζκφο πεξηιακβάλεη θαλφλεο δηθαίνπ πνπ αλαθέξνληαη απνθιεηζηηθψο ζηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο βνπιήο θαη
δελ κπνξεί λα ηξνπνπνηήζεη λφκν. Έρεη δχν κέξε ην θνηλνβνπιεπηηθφ θαη ην πξνζσπηθφ. ΢πνπδαηφηεξν κέξνο είλαη ην πξψην
δηφηη πεξηιακβάλεη ηηο ιεπηνκέξεηεο γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θνηλνβνπιεπηηθνχ ζπζηήκαηνο.
Ο πξνυπνινγηζκφο ηεο βνπιήο
Γηα λα είλαη ε βνπιή νηθνλνκηθά αλεμάξηεηε απφ ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία, έρεη δηθφ ηεο πξνυπνινγηζκφ ν νπνίνο ςεθίδεηαη
θαη εθηειείηαη ρσξίο αλάκεημε ηνπ ππνπξγνχ ησλ νηθνλνκηθψλ.
Ζ εθινγή ηνπ πξνεδξείνπ
Ζ εθηειεζηηθή εμνπζία δελ δηνξίδεη ην πξνεδξείν ηεο βνπιήο. Ζ εθινγή ηνπ πξνέδξνπ ηεο βνπιήο απνηειεί ηελ πξψηε
δνθηκαζία θάζε πιεηνςεθίαο κεηά ηηο εθινγέο θαη άιινηε εζεσξείην ηεθκήξην γηα ηε δεδεισκέλε εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο.
Σν πξνεδξείν είλαη δηαθνκκαηηθφ. Απαξηίδεηαη απφ ηνλ πξφεδξν, πέληε αληηπξνέδξνπο, ηξεηο θνζκήηνξεο θαη έμη γξακκαηείο.
Σα κέιε ηνπ πξνεδξείνπ έρνπλ ην αζπκβίβαζην κε ην ππνπξγηθφ αμίσκα.
Ο πεηζαξρηθφο έιεγρνο
Πεηζαξρηθή εμνπζία πάλσ ζηνπο βνπιεπηέο έρεη κφλν ε ίδηα ε βνπιή ή φξγαλφ ηεο πνπ εθιέγεη απηή ε ίδηα. ΋πνηνο βνπιεπηήο
παξαβηάδεη ηνλ Καλνληζκφ κπνξεί λα ιάβεη πεηζαξρηθά κέηξα φρη πξνο ζπκκφξθσζε αιιά γηα ηε δηαζθάιηζε ηεο νκαιήο
ιεηηνπξγίαο ηνπ ζψκαηνο θαη ηεο ειεπζεξίαο ησλ άιισλ βνπιεπηψλ.
Β. Ζ καηανομή ηηρ επγαζίαρ
Οινκέιεηα θαη ζρεκαηηζκνί ηεο βνπιήο
Ζ βνπιή είλαη φξγαλν ηνπ θξάηνπο θαη φρη λνκηθφ πξφζσπν, ην ζχζηεκα ησλ ζπλφδσλ έρεη ράζεη ηελ αξρηθή ηνπ ζεκαζία θαη
ε δεκνθξαηία έρεη γίλεη θνκκαηηθή. Λφγσ ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ ησλ κειψλ ηεο θαη ηεο πιεζψξαο ησλ θαζεθφλησλ ηεο ε
βνπιή θαηαλέκεη ηα έξγα ηεο ζε επί κέξνπο ζρεκαηηζκνχο.
Σν ηκήκα δηαθνπήο ησλ εξγαζηψλ
Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηαθνπήο ησλ εξγαζηψλ ηεο βνπιήο, ην λνκνζεηηθφ ηεο έξγν αζθείηαη απφ Σκήκα ηεο. Σν Σκήκα
δηαθνπήο ηεο βνπιήο αζθεί πεξηνξηζκέλν θνηλνβνπιεπηηθφ έιεγρν κε επίθαηξεο εξσηήζεηο. Σν Σκήκα είλαη κηθξνγξαθία ηεο
Οινκέιεηαο. Απνηειείηαη απφ ην έλα ηξίην ηνπ ζπλφινπ ηεο Οινκέιεηαο. Ζ ζχλζεζή ηνπ αιιάδεη δηαρξνληθά.
Οη θνηλνβνπιεπηηθέο επηηξνπέο
Σν ζχληαγκα επηβάιιεη λα ππάξρνπλ δηαξθείο επηηξνπέο δηφηη εθεί κπνξνχλ λα επεμεξγαζηνχλ θαιχηεξα ηα λνκνζρέδηα. Ο
Καλνληζκφο πξνβιέπεη έμη ηέηνηεο επηηξνπέο κε θαηαξρήλ 50 κέιε ε θαζεκία. Ννκνζρέδην πνπ ζπδεηήζεθε θα ςεθίζζεθε ζε
επηηξνπή εηζάγεηαη ζηελ Οινκέιεηα ζε κία ζπλεδξίαζε θαη ζπδεηείηαη θαη ςεθίδεηαη εληαία επί ηεο αξρήο, επί ησλ άξζξσλ θαη
ζην ζχλνιν.
Οη θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο
Οη βνπιεπηέο ζρεκαηίδνπλ νκάδεο θαηά ηνπο θνκκαηηθνχο ηνπο δεζκνχο θαη απηέο ζπκκεηέρνπλ ζηε ιεηηνπξγία ηεο βνπιήο
ηδίσο κε αλαινγηθή εθπξνζψπεζε ζηνπο ζρεκαηηζκνχο ηεο θαη απηνηειή έθθξαζε. Οη νκάδεο εμαζθαιίδνπλ νξγαλσκέλε θαη
πεηζαξρεκέλε ζπιινγηθή δξάζε ησλ βνπιεπηψλ.
Ζ δηάζθεςε ησλ πξνέδξσλ
Σελ εκεξήζηα δηάηαμε ησλ εξγαζηψλ ηεο βνπιήο ηελ θαηαξηίδεη ν πξφεδξφο ηεο αιιά ν Καλνληζκφο πξνβιέπεη θαη έλα φξγαλν,
ηε δηάζθεςε ησλ πξνέδξσλ γηα λα ζπληνλίδεη ηηο εξγαζίεο ιακβάλνληαο ππφςε ηηο επηηξνπέο θαη ηηο θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο.
Γ. Ζ λειηοςπγία
Γεληθνί θαλφλεο
Ζ βνπιή ζπλεδξηάδεη δεκφζηα αιιά κπνξεί λα δηαζθεθζεί ζε κπζηηθή ζπλεδξίαζε, χζηεξα απφ αίηεζε ηεο Κπβέξλεζε ή 15
βνπιεπηψλ αλ ην απνθαζίζεη ε πιεηνςεθία ζε κπζηηθή ζπλεδξίαζε. Γηα λα ζπλεδξηάζεη ε βνπιή δελ πξνβιέπεηαη απαξηία
αξθεί ν πξνεδξεχσλ θαη έλαο βνπιεπηήο. Ζ ςήθνο ησλ βνπιεπηψλ είλαη πξνζσπηθή αιιά επηηξέπεηαη θαη επηζηνιηθή φζσλ
βξίζθνληαη ζε απνζηνιή ζην εμσηεξηθφ. Ζ ςεθνθνξία είλαη θαλεξή εθηφο απφ ηελ εθινγή πξνζψπσλ θαη θάζε δήηεκα πνπ
αθνξά πξφζσπα ηα νπνία αλαθέξνληαη νλνκαζηηθά.
Ο θνηλνβνπιεπηηθφο έιεγρνο
Ζ βνπιή είλαη αλψηεξε απφ ηελ Κπβέξλεζε πνπ ρξεηάδεηαη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιή αιιά θαη κπνξεί λα δηαιχζεη ηε βνπιή
κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα. Τπάξρεη αλαγθαία ηζνξξνπία κεηαμχ εθηειεζηηθήο θαη λνκνζεηηθήο εμνπζίαο. Σν ΢χληαγκα ξπζκίδεη
ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηε δπζπηζηία πξνο ηελ Κπβέξλεζε θαη πεξηιακβάλεη νξηζκέλνπο θαλφλεο γηα ηα άιια κέζα γηα ηα νπνία ν
Καλνληζκφο δελ πεξηνξίδεηαη απφ θιεηζηφ αξηζκφ.
Ο θνηλνβνπιεπηηθφο έιεγρνο πξνο ηελ Κπβέξλεζε θαη θάζε κέινο ηεο αζθείηαη απφ ηελ Οινκέιεηα ηεο βνπιήο. Αζθείηαη
επίζεο απφ ην Σκήκα δηαθνπήο ησλ εξγαζηψλ θαη ηηο δηαξθείο επηηξνπέο ησλ ζπλφδσλ εθφζνλ φκσο ν Καλνληζκφο ην
πξνβιέπεη.
Ο ΠΡΟΔΓΡΟ΢ ΣΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢
ΣΟ ΝΟΜΗΚΟ ΣΟΤ ΚΑΘΔ΢ΣΧ΢

Ση είλαη ν Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο
Δίλαη ην αηξεηφ φξγαλν πνπ βξίζθεηαη ζηε ζέζε ηνπ βαζηιέα. Δίλαη άκεζν κνλνπξφζσπν φξγαλν αιιά φρη αλψηαην ή θπξίαξρν.
Γξα ζρεκαηίδνληαο ζχλζεην φξγαλν κε ηνπο ππνπξγνχο, αλ θαη ζηνλ θαλφλα απηφ ππάξρνπλ ειάρηζηεο εμαηξέζεηο. Απνηειεί
ηνλ ζπλδεηηθφ θξίθν κεηαμχ ησλ ηξηψλ εμνπζηψλ.
Ρπζκηζηήο ηνπ πνιηηεχκαηνο
Δίλαη ην κνλαδηθφ φξγαλν γηα ην νπνίν ην ΢χληαγκα νξίδεη φρη κφλν ηη θάλεη, δειαδή πνηεο αξκνδηφηεηεο έρεη αιιά θαη ηη είλαη
: Δίλαη ν ξπζκηζηήο ηνπ πνιηηεχκαηνο. Ο ραξαθηεξηζκφο ην απηφο εκπεξηέρεη θαλφλεο δηθαίνπ δειαδή παξεκβάιιεηαη λνκηθά
αλάκεζα ζηε βνπιή θαη ηελ Κπβέξλεζε ψζηε λα δηαηεξείηαη ε ηξηγσληθή θνηλνβνπιεπηηθή ζρέζε.
Ζ εθινγηκφηεηα
Γηα λα εθιεγεί θαλείο πξφεδξνο πξέπεη λα είλαη Έιιελαο πνιίηεο απφ πεληαεηίαο, λα έρεη παηέξα ή κεηέξα κε ειιεληθή
θαηαγσγή, λα έρεη ζπκπιεξψζεη ηα ζαξάληα έηε θαη λα έρεη λφκηκε ηελ ηθαλφηεηα ηνπ εθιέγεηλ.
Σν ΢χληαγκα ηνπ 1952 απαηηνχζε ν δηάδνρνο λα είλαη νξζφδνμνο, ζήκεξα δελ έρνπλ ζεκαζία νη ζξεζθεπηηθέο ηνπ πεπνηζήζεηο.
Ζ ζεηεία
Δίλαη πεληαεηήο θαη αξρίδεη απφ ηελ νξθσκνζία. ΢ε πεξίπησζε πνιέκνπ ε ζεηεία παξαηείλεηαη έσο ηε ιήμε ηνπ δειαδή δελ
γίλεηαη πξνεδξηθή εθινγή.
Κσιχκαηα εθινγηκφηεηαο
Πξνβιέπνληαη δχν. Αθελφο επαλεθινγή ηνπ ίδηνπ πξνζψπνπ επηηξέπεηαη κφλν κία θνξά. Αθεηέξνπ ν ΠηΓ πνπ παξαηηείηαη
πξηλ απφ ηε ιήμε ηεο ζεηείαο ηνπ δελ κπνξεί λα ιάβεη κέξνο ζηελ εθινγή πνπ επαθνινπζεί εμαηηίαο ηεο παξαίηεζήο ηνπ.
Μπνξεί λα ιάβεη κέξνο ζε εθινγή πνπ δελ πξνθάιεζε κε ηελ παξαίηεζή ηνπ.
Πσο εθιέγεηαη
Σνλ εθιέγεη ε βνπιή κε νλνκαζηηθή ςεθνθνξία θαη ζε εηδηθή ζπλεδξίαζε πνπ ζπγθαιείηαη απφ ηνλ πξφεδξν ηεο βνπιήο έλα
ηνπιάρηζηνλ κήλα πξηλ ιήμε ε ζεηεία ηνπ ελ ελεξγεία ΠηΓ.
Αλ ε πξνεδξηθή ζεηεία ιήμεη πξνψξσο, ε ζπλεδξίαζε γηα ηελ εθινγή λένπ Πξνέδξνπ ζπγθαιείηαη κέζα ζε 10 εκέξεο ην
αξγφηεξν απφ απηφ ην γεγνλφο. Πξφσξε ιήμε έρνπκε αλ έρεη αδπλακία λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ, αξξσζηήζεη, πεζάλεη,
παξαηηεζεί ή θεξπρζεί έθπησηνο.
Ο Καλνληζκφο πξνβιέπεη φηη νη θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο θάλνπλ πξφηαζε γηα πξφεδξν. Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο εθιέγεηαη
εθείλνο πνπ ζπγθέληξσζε ηελ πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ηνπ ζπλνιηθνχ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ. Αλ δελ ζπγθεληξσζεί ε
δηαδηθαζία επαλαιακβάλεηαη κεηά απφ πέληε εκέξεο. Αλ δελ επηηεπρζεί θαη ζηε δεχηεξε ςεθνθνξία απηή επαλαιακβάλεηαη
αθφκε κία θνξά χζηεξα απφ πέληε εκέξεο νπφηε εθιέγεηαη ΠηΓ εθείλνο πνπ ζπγθέληξσζε ηα ηξία πέκπηα ηνπ ζπλφινπ ησλ
βνπιεπηψλ. Αλ δελ επηηεπρζεί θαη πάιη, δηαιχεηαη ε βνπιή ζε δέθα κέξεο απφ ηελ ςεθνθνξία θαη πξνθεξχζζνληαη εθινγέο γηα
λέα βνπιή. Μφιηο ζπγθξνηεζεί ζε ζψκα έρνπκε άιιεο δχν ςεθνθνξίεο. Αλ δελ, ηφηε ζηελ έθηε φπνηνο έξζεη πξψηνο απφ ηνπο
δχν ηεο πέκπηεο ςεθνθνξίαο. Αλ ηζνςεθία ηφηε θιήξσζε.
Ππώηη βοςλή Γεύηεπη βοςλή

ε
1 ςεθνθνξία : 200/300 4ε ςεθνθνξία : 180/300
2ε ςεθνθνξία : 200/300 5ε ςεθνθνξία : 151/300
3ε ςεθνθνξία : 180/300 6ε ςεθνθνξία : ΋πνηνο έξζεη πξψηνο απφ ηνπο 2 ηεο 5εο
Γηάιπζε βνπιήο θαη εθινγέο Αλ ηζνςεθία ζηελ 6ε, θιήξσζε.
Ζ αλαπιήξσζε
Σν ΢χληαγκα νξίδεη πέληε πεξηπηψζεηο γηα αλαπιήξσζε ηνπ Πξνέδξνπ θαη πνην φξγαλν ηελ αζθεί : ηνλ Πξφεδξν ηεο
Γεκνθξαηίαο φηαλ απνπζηάδεη ζην εμσηεξηθφ πεξηζζφηεξν απφ δέθα εκέξεο, αλ πεζάλεη, παξαηηεζεί, θεξπρζεί έθπησηνο ή αλ
θσιχεηαη γηα νπνηνλδήπνηε ιφγν λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ, ηνλ αλαπιεξψλεη πξνζσξηλά ν Πξφεδξνο ηεο βνπιήο, αλ δελ
ππάξρεη βνπιή, ν Πξφεδξνο ηεο ηειεπηαίαο βνπιήο θαη αλ απηφο αξλείηαη ε θπβέξλεζε ζπιινγηθά.
Αλ ε αδπλακία ηνπ ΠηΓ λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ παξαηείλεηαη πέξα απφ 30 εκέξεο ζπγθαιείηαη ππνρξεσηηθά ε βνπιή,
αθφκε θαη αλ απηή δηαιπζεί, γηα λα απνθαζίζεη κε ηελ πιεηνςεθία ησλ 2/5 ηνπ ζπλφινπ ησλ κειψλ ηεο αλ ζπληξέρεη ιφγνο γηα
εθινγή λένπ ΠηΓ.
΢ε θακία πεξίπησζε ε αλαπιήξσζε δελ κπνξεί λα δηαξθέζεη παξαπάλσ απφ έμη ζπλνιηθά κήλεο.
΋ζν δηαξθεί ε αλαπιήξσζε δελ εθαξκφδνληαη νη δηαηάμεηο γηα ηε δηάιπζε ηεο βνπιήο κε εμαίξεζε ηελ απηνδίθαηε δηάιπζε
φηαλ ε βνπιή απνηπγράλεη λα εθιέμεη ΠηΓ κε απμεκέλε πιεηνςεθία θαζψο θαη νη δηαηάμεηο γηα πξνζθπγή ζε δεκνςήθηζκα.
ΓΔΝΗΚΟΗ ΚΑΝΟΝΔ΢ ΓΗΑ ΣΗ΢ ΠΡΑΞΔΗ΢ ΣΟΤ

Ζ αξρή ηεο λνκηκφηεηαο
Ο ΠηΓ δελ έρεη άιιεο αξκνδηφηεηεο παξά κφλν φζεο ηνπ απνλέκνπλ ξεηά ην ΢χληαγκα θαη νη λφκνη πνπ είλαη ζχκθσλνη ζε
απηφ.
Ο θαλφλαο ηεο ππνπξγηθήο πξνζππνγξαθήο
Κακία πξάμε ηνπ ΠηΓ δελ ηζρχεη νχηε εθηειείηαη ρσξίο ηελ πξνζππνγξαθή ηνπ αξκφδηνπ Τπνπξγνχ ν νπνίνο κε κφλε ηελ
ππνγξαθή ηνπ γίλεηαη ππεχζπλνο θαη ρσξίο ηελ δεκνζίεπζε ζηελ ΔηΚ.
Ο Πξφεδξνο εθθξάδεη ηελ θξαηηθή βνχιεζή θαη παξάγεη θαλφλεο δηθαίνπ, κε πξάμεηο πνπ ιέγνληαη πξνεδξηθά δηαηάγκαηα
κφλν εθφζνλ ππνπξγφο ζπκπξάηηεη καδί ηνπ. Αλ δελ έρνπλ πξνζππνγξαθή ηφηε είλαη απιά ζρέδηα.
Σα πξνεδξηθά δηαηάγκαηα ηα θαηαξηίδεη εμ νινθιήξνπ ν ππνπξγφο θαη αθνχ γίλνπλ νη απαξαίηεηεο πξνπαξαζθεπαζηηθέο
ελέξγεηεο θαη δηαπηζηψζεηο ηα ζηέιλεη ζηνλ Πξφεδξν πξνζππνγεγξακκέλα. Πξηλ ν Πξφεδξνο ππνγξάςεη έρεη πεξηνξηζκέλε
δπλαηφηεηα λα ειέγμεη ην δηάηαγκα. Αθελφο φζνλ αθνξά ηε λνκηκφηεηα κπνξεί λα ειέγμεη κφλν αλ ην ζρέδην δηαηάγκαηνο είλαη
πξνθαλψο παξάλνκν θαη λα εθθξάζεη εκπηζηεπηηθά ηε γλψκε ηνπ ζηνλ ππνπξγφ. Αλ ν ππνπξγφο καδί κε ηνλ πξσζππνπξγφ
επηκέλνπλ ν πξφεδξνο κπνξεί λα αξλεζεί λα ππνγξάςεη κφλν εθφζνλ ε άξλεζή ηνπ δελ ζπλεπάγεηαη πνηληθή ηνπ επζχλε. Αλ ην
δηάηαγκα είλαη θαλνληζηηθφ ή αηνκηθφ ν πξφεδξνο νθείιεη πάληνηε λα ππνρσξήζεη.
Σα δηαγγέικαηα
Δίλαη νη ηππηθέο πξάμεηο ηνπ Πξνέδξνπ πνπ δελ πεξηέρνπλ θαλφλεο δηθαίνπ. Σα δηαγγέικαηα απεπζχλνληαη ζην ιαφ θαη
πξνζππνγξάθνληαη απφ ηνλ Πξσζππνπξγφ θαη δεκνζηεχνληαη ζηελ ΔηΚ.
Οη εμαηξέζεηο απφ ηελ πξνζππνγξαθή
Οη πξάμεηο ρσξίο πξνζππνγξαθή είλαη νη αθφινπζεο :
 Ο δηνξηζκφο ηνπ πξσζππνπξγνχ
 Ζ αλάζεζε δηεξεπλεηηθήο εληνιήο
 Ζ δηάιπζε ηεο βνπιήο αλ δελ ηελ πξνζππνγξάςεη ν Πξσζππνπξγφο θαη ε πξνθήξπμε εθινγψλ κφιηο ιήμεη ε
βνπιεπηηθή πεξίνδνο αλ δελ πξνζππνγξάςεη ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην
 Ζ αλαπνκπή ςεθηζκέλνπ λνκνζρεδίνπ ή πξνηάζεσο λφκνπ
 Ο δηνξηζκφο ηνπ πξνζσπηθνχ ηεο Πξνεδξία ηεο Γεκνθξαηίαο
 Ζ απαιιαγή απφ ηα θαζήθνληά ηεο Κπβεξλήζεσο πνπ παξαηηήζεθε ή απφ ηελ νπνία ε βνπιή απέζπξε ηελ
εκπηζηνζχλε ηεο αλ δελ πξνζππνγξάςεη ν πξσζππνπξγφο
Ζ ΔΤΘΤΝΖ ΣΟΤ
Σα ηξία είδε επζχλεο
Σν ΢χληαγκα δελ πξνβιέπεη πνιηηηθή επζχλε ηνπ ΠηΓ. Σν ΢χληαγκα ξπζκίδεη ζε αδξέο γξακκέο ηελ πνηληθή επζχλε ηνπ ΠηΓ
θαη παξαπέκπεη ζε λφκν γηα ηα ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ δηαηάμεψλ ηνπ. Αζηηθψο, ν Πξφεδξνο επζχλεηαη φπσο ν΄ια ηα
θπζηθά πξφζσπα.
Πφηε ν Πξφεδξνο επζχλεηαη πνηληθά
΢ε αληίζεζε κε ηνλ βαζηιηά πνπ ήηαλ πνηληθά αλεχζπλνο γηα φιεο ηνπ ηηο πξάμεηο, ν Πξφεδξνο είλαη θαηά γεληθφ θαλφλα
ππεχζπλνο. Καη΄ εμαίξεζε δελ επζχλεηαη γηα πξάμεηο πνπ ελέξγεζε θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ. Δπζχλεηαη φκσο γηα
εζράηε πξνδνζία ή παξαβίαζε, κε πξφζεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο. Γηα πξάμεηο πνπ δελ ζρεηίδνληαη κε ηελ άζθεζε ησλ
θαζεθφλησλ ηνπ θαη επζχλεηαη φπσο φινη νη άλζξσπνη.
Σα δχν εγθιήκαηα
Σν έγθιεκα ηεο εζράηεο πξνδνζίαο είλαη έλα κε γλήζην ηδηαίηεξν έγθιεκα κπνξεί λα ηειεζηεί θαη απφ φπνηνλ έρεη ηελ
πξνεδξηθή ηδηφηεηα θαη απφ θάζε δξάζηε δηφηη εζράηε πξνδνζία πξνβιέπεη ν ΠΚ. Σν έγθιεκα ηηκσξείηαη σο ηεηειεζκέλν
αθφκε θαη ελψ βξίζθεηαη ζε απφπεηξα. Σηκσξείηαη κε ηζφβηα ή πξφζθαηξε θάζεηξμε, έθπησζε απφ ην αμίσκα θαη ηζφβηα ή
πξφζθαηξε απνζηέξεζε ησλ πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ.
Σν έγθιεκα ηεο παξαβίαζεο κε πξφζεζε γηα λα δηαπξαρζεί πξέπεη ν Πξφεδξνο λα πξνβεί ζε έθδνζε πξάμεο ή άιιεο ελέξγεηαο
ή ππνπίπηεη ζε παξάιεηςε ζρεηηθή κε ηελ αξκνδηφηεηά ηνπ. Σηκσξείηαη κε έθπησζε απφ ην αμίσκα θαη απνζηέξεζε ησλ
πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ απφ δχν κέρξη δέθα έηε. ΢ηελ εζράηε πξνδνζία ε πνηλή είλαη βαξεηά φπσο θαη ζηνλ ΠΚ Αληίζεηα
ζηελ παξαβίαζε βαζηθά ε πνηλή είλαη ε έθπησζε.
Ζ δηαδηθαζία
Ζ πξφηαζε γηα θαηεγνξία θαη παξαπνκπή ηνπ ΠηΓ ζε δίθε ππνβάιιεηαη ζηε Βνπιή ππνγξακκέλε απφ ην έλα ηξίην
ηνπιάρηζηνλ ησλ κειψλ ηεο θαη γίλεηαη απνδεθηή κε απφθαζε πνπ ιακβάλεηαη κε πιεηνςεθία ησλ δχν ηξίησλ ηνπ ζπλφινπ
ησλ κειψλ ηεο δει. απφ 100 θαη 200. Σν ζχζηεκα ηεο πνηληθήο επζχλεο ηνπ ΠηΓ είλαη πνιχ δπζθίλεην θαη κφλν κία πεξίπησζε
θαηαδίθεο Πξνέδξνπ δεκνθξαηηθήο ρψξαο είλαη γλσζηή.
Γηεζλήο πνηληθή επζχλε
Ο Πξφεδξνο ηεο Γεκνθξαηίαο θαζψο θαη νπνηνζδήπνηε άιινο δελ εμαηξείηαη απφ ηελ πνηληθή επζχλε ελψπηνλ ηνπ Γηεζλνχο
Πνηληθνχ Γηθαζηεξίνπ πνπ εδξεχεη ζηε Υάγε. Απηφ έρεη δηθαηνδνζία, επηθνπξηθψο πξνο ηα εζληθά δηθαζηήξηα, γηα γελνθηνλία,
εγθιήκαηα θαηά ηεο αλζξσπφηεηαο θαη εγθιήκαηα πνιέκνπ.
ΟΗ ΢ΖΜΑΝΣΗΚΟΣΔΡΔ΢ ΠΡΑΞΔΗ΢ ΣΟΤ, ΗΓΗΧ΢ ΥΧΡΗ΢ ΠΡΟΤΠΟΓΡΑΦΖ

Α. Γιοπιζμόρ ππυθςποςπγού
Γέζκηα επηινγή
Σνλ πξσζππνπξγφ ηνλ δηνξίδεη ν ΠηΓ ζχκθσλα κε ιεπηνκεξείο ζπληαγκαηηθνχο θαλφλεο πνπ ηνπ επηβάιινπλ δέζκηα
αξκνδηφηεηα ζηελ επηινγή ηνπ πξνζψπνπ. Έηζη ν δηνξηζκφο εμαηξείηαη απφ ηελ ππνπξγηθή πξνζππνγξαθή ψζηε ν πξφεδξνο λα
έρεη πνηληθή επζχλε, αλ ηνπο παξαβεί. Απφ ηνλ δηνξηζκφ πνπ γίλεηαη κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα δηαθέξεη ε εληνιή ζρεκαηηζκνχ
Κπβεξλήζεσο πνπ δίδεηαη πξνθνξηθά θαη ζεκαίλεη φηη ν Πξφεδξνο δεζκεχεηαη λα δηνξίζεη πξσζππνπξγφ ηνλ εληνινδφρν θαη
ππνπξγνχο ηα πξφζσπα πνπ απηφο ζα πξνηείλεη. ΋ιε ηε δηαδηθαζία ηε δηέπεη ε αξρή ηεο δεδεισκέλεο εκπηζηνζχλεο ηεο
βνπιήο.
Ο δηνξηζκφο πξσζππνπξγνχ πνπ ζα εκθαληζζεί ζηε βνπιή
Πξσζππνπξγφο δηνξίδεηαη ν αξρεγφο ηνπ θφκκαηνο ην νπνίν δηαζέηεη ζηε Βνπιή ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ησλ εδξψλ. Ση
γίλεηαη φκσο αλ θαλέλα θφκκα δελ δηαζέηεη ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ησλ εδξψλ. Καηαξράο πξνβιέπνληαη ηξεηο δηεξεπλεηηθέο
εληνιέο δειαδή εληνιέο ζρεκαηηζκνχ Κπβέξλεζεο ππφ ηελ αλαβιεηηθή αίξεζε φηη ν εληνινδφρνο ζα βξεη θνηλνβνπιεπηηθνχο
ζπκκάρνπο, ψζηε λα ζρεκαηίζεη Κπβέξλεζε πνπ λα απνιακβάλεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο.
Ζ αλάζεζε δηεξεπλεηηθήο εληνιήο είλαη θαη απηή πξάμε ρσξίο πξνζππνγξαθή.
Σν ΢χληαγκα πξνβιέπεη ηξεηο δηεξεπλεηηθέο εληνιέο ψζηε λα επσθεινχληαη ηα δχν κεγάια θφκκαηα θαη ην ΚΚΔ.
Κάζε δηεξεπλεηηθή εληνιή ηζρχεη γηα ηξεηο εκέξεο.
Αλ νη δηεξεπλεηηθέο εληνιέο δελ ηεινζθνξήζνπλ ν ΠηΓ θαιεί ηνπο αξρεγνχο ησλ θνκκάησλ ζε θνηλή ζχζθεςε. ΢ηε ζχζθεςε
ζπκκεηέρνπλ νη αξρεγνί ηνπ θφκκαηνο θαη έλαο βνπιεπηέο ηνπο. ΢ηε ζχζθεςε πξέπεη λα επηβεβαησζεί ε αδπλακία
ζρεκαηηζκνχ θπβέξλεζεο πνπ λα έρεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο ψζηε λα δηθαηνινγείηαη ε επφκελε θάζε πνπ ζπλεπάγεηαη
εθινγέο.
΢κοπόρ Κςβεπνήζευρ Καθήκονηα ΠηΓ
Να εκθαληζζεί ζηε βνπιή Αλ θφκκα κε απφιπηε πιεηνςεθία:
 Ο ΠηΓ δηνξίδεη ηνλ αξρεγφ ηνπ πξσζππνπξγφ
Αλ θαλέλα θφκκα κε απφιπηε πιεηνςεθία:
 1ε δηεξεπλεηηθή εληνιή ζε αξρεγφ 1νπ θφκκαηνο
΢χζθεςε αξρεγψλ :
 Κπβέξλεζε πνπ λα έρεη εκπηζηνζχλε βνπιήο
Δθινγέο κεηά απφ δηάιπζε ηεο βνπιήο  Κπβέξλεζε απφ φια ηα θφκκαηα
 Κπβέξλεζε ππφ πξφεδξν αλψηαηνπ δηθαζηεξίνπ
Ο δηνξηζκφο πξσζππνπξγνχ πνπ ζα δηελεξγήζεη εθινγέο

Αλ ε ζχζθεςε δελ δψζεη Κπβέξλεζε κε εκπηζηνζχλε βνπιήο δελ ηειεηψλεη. Σν ΢χληαγκα επηβάιιεη δηάιπζε ηεο βνπιήο θαη
εθινγέο αιιά αθήλεη ζηα θφκκαηα ηε δπλαηφηεηα λα ζρεκαηίζνπλ ηελ Κπβέξλεζε πνπ ζα ηηο δηελεξγήζεη.
Χο θφκκαηα ηεο βνπιήο λννχληαη νη θνηλνβνπιεπηηθέο νκάδεο.
Αλ έζησ θαη έλα κηθξφ θφκκα δελ ζπκθσλήζεη, ηέηνηα νηθνπκεληθή θπβέξλεζε δελ ζρεκαηίδεηαη.
΢ε πεξίπησζε λέαο απνηπρίαο ν ΠηΓ αλαζέηεη ζηνλ Πξφεδξν ηνπ ΢ηΔ ή ηνπ Αξείνπ Πάγνπ ή ηνπ Δ΢ ην ζρεκαηηζκφ
θπβέξλεζεο φζν ην δπλαηφ επξχηεξεο απνδνρήο γηα λα δηελεξγήζεη εθινγέο θαη δηαιχεη ηε βνπιή.
Καη δηαιχεη ηε βνπιή

Ζ δηάιπζε ηεο βνπιήο φηαλ ηα θφκκαηα απνηπγράλνπλ λα δψζνπλ θπβέξλεζε, ιεηηνπξγεί σο θχξσζε. Σα θφκκαηα ζπλήζσο
ζπκκαρνχλ
Σν ηέινο ηεο θπβεξλήζεσο
Ο ΠηΓ απαιιάζζεη απφ ηα θαζήθνληά ηεο ηε Κπβέξλεζε αλ απηή παξαηηεζεί ή ράζεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο πρ
παξαίηεζε Κπβεξλήζεσο ΢ηεθαλφπνπινπ ην 1966.
Αλ πξσζππνπξγφο παξαηηεζεί, εθιείςεη ή αδπλαηεί γηα ιφγνπο πγείαο λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ, ν ΠηΓ δηνξίδεη
πξσζππνπξγφ απηφλ πνπ πξνηείλεη ε θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα ηνπ θφκκαηνο φπνπ αλήθεη ν απεξρφκελνο πξσζππνπξγφο . Ζ
πξφηαζε γίλεηαη ην αξγφηεξν ζε ηξεηο εκέξεο απφ ηελ παξαίηεζε ή έιιεηςε ή αδπλακίαο ηνπ πξσζππνπξγνχ. Αλ θαλέλα θφκκα
δελ δηαζέηεη ηελ απφιπηε πιεηνςεθία αθνινπζνχλ νη δηεξεπλεηηθέο εληνιέο θαη ε ζχζθεςε. Καη εδψ αλ ρξεηάδεηαη ν Πξφεδξνο
πεξηκέλεη λα ηνπ πξνηείλεη ε θνηλνβνπιεπηηθή νκάδα ηνλ λέν αξρεγφ ηνπ θφκκαηνο πρ πεξίπησζε Παπαλδξένπ ην 1996 γηα
ιφγνπο πγείαο.
Β. Ζ διάλςζη ηηρ βοςλήρ
Σα ηξία είδε
 Με θπβεξλεηηθή πξφηαζε, άξζξν 41 παξ.2
 Με πξνεδξηθή πξσηνβνπιία, άξζξν 41 παξ.1
 Τπνρξεσηηθή εθ ηνπ ΢πληάγκαηνο, άξζξα 32 παξ.4 εδ.α θαη 37παξ.3 εδ.γ
Ζ δηάιπζε κε θπβεξλεηηθή πξφηαζε
Ο ΠηΓ δηαιχεη ηε βνπιή κε πξφηαζε ηεο Κπβέξλεζεο πνπ έρεη ιάβεη ςήθν εκπηζηνζχλεο γηα αλαλέσζε ιατθήο εληνιήο
πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηεί εζληθφ ζέκα εμαηξεηηθήο ζεκαζίαο. Σελ πξσηνβνπιία ηελ έρεη ε Κπβέξλεζε πνπ έρεη ςήθν
εκπηζηνζχλεο θαη ν Πξφεδξνο είλαη ππνρξεσκέλνο λα πξνζππνγξάςεη. Σν αλ ην ζέκα πνπ επηθαιείηαη ε Κπβέξλεζε είλαη
φλησο ηέηνην ην ειέγρεη κφλν πνιηηηθά ν ιαφο κε ηελ ςήθν ηνπ. Γελ ην ειέγρεη ν ΠηΓ δηφηη απηφ ζα ηζνδπλακνχζε κε ράξαμε
πνιηηηθήο. Σν ΢χληαγκα επίζεο νξίδεη φηη απνθιείεηαη ε δηάιπζε ηεο βνπιήο γηα ην ίδην ζέκα.
Ζ δηάιπζε κε πξνεδξηθή πξσηνβνπιία
Ο ΠηΓ κπνξεί λα δηαιχζεη ηε Βνπιή, αλ έρνπλ παξαηηεζεί ή θαη θαηαςεθηζηεί απφ απηή δχν θπβεξλήζεηο θαη ε ζχλζεζή ηεο
δελ εμαζθαιίδεη θπβεξλεηηθή ζηαζεξφηεηα. Αλ ν πξσζππνπξγφο αξλεζεί λα πξνζππνγξάςεη ην ζρεηηθφ πξνεδξηθφ δηάηαγκα
δεκνζηεχεηαη ρσξίο ηελ ππνγξαθή ηνπ. Με άιια ιφγηα ε δηάιπζε απνηειεί εδψ δηαθξηηηθή επρέξεηα ηνπ ΠηΓ. Αθφηνπ
ζπληξέμνπλ δχν πξνυπνζέζεηο ν Πξφεδξνο απνθηά ην δηθαίσκα λα δηαιχζεη ηε βνπιή αιιά δελ ππνρξενχηαη λα ν αζθήζεη
ακέζσο. Μπνξεί λα δηαιχζεη ηε βνπιή αξθεηφ ρξφλν χζηεξα απφ ηε δεχηεξε πηψζε. Οη εθινγέο πνπ αθνινπζνχλ ηηο δηελεξγεί
ε Κπβέξλεζε πνπ έρεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο βνπιήο.
Ο ρξνληθφο πεξηνξηζκφο ζηε δηάιπζε
Ζ βνπιή πνπ εθιέρζεθε κεηά ηε δηάιπζε ηεο πξνεγνχκελεο δελ κπνξεί λα δηαιπζεί πξηλ πεξάζεη έλα έηνο αθφηνπ άξρηζε ηηο
εξγαζίεο ηεο. Ζ απαγφξεπζε δελ ηζρχεη αλ ε πξνεγνχκελε βνπιή δελ δηαιχζεθε αιιά έιεμε ε ζεηεία ηεο.
Γ. Ζ αναπομπή τηθιζμένος νομοζσεδίος
Ση πξνβιέπεη ην ΢χληαγκα
Ο ΠηΓ κπνξεί ρσξίο πξνζππνγξαθή κέζα ζε έλα κήλα απφ ηελ ςήθηζή ηνπ, λα αλαπέκςεη ζηε βνπιή λνκνζρέδην ή πξφηαζε
λφκνπ πνπ έρεη ςεθηζηεί απφ απηή, εθζέηνληαο θαη ηνπο ιφγνπο ηεο αλαπνκπήο. Σφηε απηφ εηζάγεηαη ζηελ Οινκέιεηα ηεο
βνπιήο θαη αλ επηςεθηζηεί θαη πάιη κε ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ ν Πξφεδξνο ην εθδίδεη θαη
ην δεκνζηεχεη ππνρξεσηηθά κέζα ζε δέθα εκέξεο απφ ηελ επηςήθηζή ηνπ.
Ζ ΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ
ΣΟ ΝΟΜΗΚΟ ΣΖ΢ ΚΑΘΔ΢ΣΧ΢

Ση είλαη ε Κπβέξλεζε
Δίλαη άκεζν ζπιινγηθφ φξγαλν απφ λνκηθή άπνςε ζην αλψηαην φξγαλν ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο κεηά ηνλ ΠηΓ.
΢πγθξφηεζε
Σελ Κπβέξλεζε απνηειεί ην Τπνπξγηθφ ΢πκβνχιην πνπ απαξηίδεηαη απφ ηνλ Πξσζππνπξγφ θαη ηνπο Τπνπξγνχο θαζψο θαη
ηνπο αληηπξνέδξνπο. Τπφ ηελ επξεία έλλνηα πεξηιακβάλεη θαη ηνπο αλαπιεξσηέο ππνπξγνχο, ηνπ ππνπξγνχο ρσξίο
ραξηνθπιάθην θαη ηνπο πθππνπξγνχο.
Ζ ηζρχνπζα λνκνζεζία πξνβιέπεη θαη νξηζκέλα άιια ζπιινγηθά θπβεξλεηηθά φξγαλα. Σα θπξηφηεξα είλαη ε Κπβεξλεηηθή
Δπηηξνπή, ην Κπβεξλεηηθφ ΢πκβνχιην Δμσηεξηθψλ θαη Άκπλαο θαη ε Δπηηξνπή Οηθνλνκηθήο θαη Κνηλσληθήο Πνιηηηθήο.
Αξκνδηφηεηεο
Ζ Κπβέξλεζε θαζνξίδεη θαη θαηεπζχλεη ηε γεληθή πνιηηηθή ηεο Υψξαο, ζχκθσλα κε ηνπο νξηζκνχο ηνπ ΢πληάγκαηνο θαη ησλ
λφκσλ. Γηα απηφ άιισζηε δηαζέηεη ηε λνκνζεηηθή πξσηνβνπιία φπσο αθξηβψο ηε δηαζέηνπλ θαη ηα κέιε ηνπ λνκνζεηηθνχ
νξγάλνπ.
Ο πξσζππνπξγφο
Μέζα ζηελ Κπβέξλεζε δεζπφδεη ν πξσζππνπξγφο ή πξφεδξνο ηεο Κπβεξλήζεσο. Σνλ δηνξίδεη ν ΠηΓ αιιά δελ κπνξεί πνηέ λα
ηνλ παχζεη. Αληίζεηα, κε πξφηαζε ηνπ πξσζππνπξγνχ ν Πξφεδξνο δηνξίδεη θαη παχεη ηα ινηπά κέιε ηεο Κπβέξλεζεο θαη ηνπο
Τθππνπξγνχο.
Ο πξσζππνπξγφο πξνεδξεχεη ζην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην, ηελ Κπβεξλεηηθή Δπηηξνπή θαη ην ΚΤ΢ΔΑ.
΋ηαλ ην πνιίηεπκα ιεηηνπξγεί νκαιά, άξλεζε ππνπξγνχ ζε νπνηαδήπνηε ππφδεημε πξσζππνπξγνχ δελ λνείηαη. Δίηε ν ππνπξγφο
παξαηηείηαη είηε ν πξσζππνπξγφο ηνλ παχεη.
Πξνζφληα θαη αζπκβίβαζηα
Καλέλαο δελ κπνξεί λα δηνξηζηεί κέινο ηεο Κπβέξλεζεο ή Τθππνπξγφο αλ δελ ζπγθεληξψλεη ηα πξνζφληα ηνπ βνπιεπηή.
Οπνηαδήπνηε επαγγεικαηηθή δξαζηεξηφηεηα ησλ κειψλ ηεο Κπβέξλεζεο, ησλ Τθππνπξγψλ θαη ηνπ πξνέδξνπ ηεο βνπιήο
αλαζηέιιεηαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο άζθεζεο ησλ θαζεθφλησλ ηνπο.
Σέινο απαγνξεχεηαη ζηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο ε ζπκκεηνρή ζηελ θπβέξλεζε.
Ζ ππνπξγηθή αιιειεγγχε
Ζ Κπβέξλεζε απνηειεί εληαία λνκηθή θαη πνιηηηθή νληφηεηα κέζα ζην θνηλνβνπιεπηηθφ ζχζηεκα. Δίλαη ζπιινγηθφ φξγαλν
ππεχζπλν ελψπηνλ ηεο βνπιήο. ΋ινη νη ππνπξγνί πνπ ν θαζέλαο ηνπο έρεη δηαθνξεηηθέο αξκνδηφηεηεο εθαξκφδνπλ ηελ ίδηα
θπβεξλεηηθή πνιηηηθή θαη νθείινπλ ηε ζέζε ηνπο ζηνλ ππνπξγφ.
Ζ αδπλακία ηνπ πξσζππνπξγνχ λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ
Ζ αζζέλεηα ηνπ Παπαλδξένπ νδεγεί ην 2001 ζηε ζπληαγκαηηθή πξφβιεςε δηαδηθαζίαο γηα απνκάθξπλζε ηνπ πξσζππνπξγνχ
πνπ δελ κπνξεί λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ γηα ιφγνπο πγείαο. Σελ αδπλακία ηε δηαπηζηψλεη ε βνπιή κε απφθαζή ηεο πνπ
ιακβάλεηαη κε νλνκαζηηθή ςεθνθνξία θαη απφιπηε πιεηνςεθία ησλ εδξψλ, ρξεηάδεηαη φκσο πξφηαζε ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο
νκάδαο ζηελ νπνία αλήθεη ν πξσζππνπξγφο. ΢ε θάζε άιιε πεξίπησζε ε πξφηαζε ππνβάιιεηαη απφ ηα δχν πέκπηα
ηνπιάρηζηνλ ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ.
Ζ ΚΟΗΝΟΤΒΟΤΛΔΤΣΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ
Σα ηξία είδε επζχλεο
Δλψ ηνπο βνπιεπηέο ηνπο πξνζηαηεχεη ην αλεχζπλν γηα γλψκε θαη ςήθν, νη ππνπξγνί έρνπλ επζχλε θνηλνβνπιεπηηθή, πνηληθή
θαη αζηηθή.
Ζ πνιηηηθή επζχλε έρεη γίλεη θνηλνβνπιεπηηθή
Ζ Κπβέξλεζε δελ παξακέλεη ζηελ εμνπζία αλ δελ έρεη ςήθν εκπηζηνζχλεο αιιηψο ππνρξενχηαη λα παξαηηεζεί. Σελ παξαίηεζε
ηελ ππνβάιιεη ν πξσζππνπξγφο κφλνο ηνπ θαη φρη ην ππνπξγηθφ ζπκβνχιην.
Ζ βνπιή παξέρεη ή αίξεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο πξνο ηελ Κπβέξλεζε κε ηππηθή δηαδηθαζία θαη κφλν κέζα ζε ζχλνδν.
Μνινλφηη δε ην ιέεη ην ΢χληαγκα, ε Κπβέξλεζε απνδνθηκάδεηαη επίζεο, αλ ε βνπιή δελ εγθξίλεη ηνλ πξνυπνινγηζκφ. Σν ίδην
ηζρχεη θαηαξρήλ αλ ε βνπιή απνξξίςεη νπνηνδήπνηε λνκνζρέδην.
Ο πξσζππνπξγφο δελ έρεη πνηέ ππνρξέσζε λα παξαηηεζεί γηα ελέξγεηεο, παξαιείςεηο ή δειψζεηο ηνπ ΠηΓ.
Ζ απαιιαγή ηεο θπβέξλεζεο απφ ηα θαζήθνληά ηεο
Ζ Κπβέξλεζε δελ είλαη πιένλ θπβέξλεζε φηαλ ν ΠηΓ ηελ απαιιάμεη απφ ηα θαζήθνληά ηεο κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα. Απηφ ην
πξνζππνγξάθεη ν πξσζππνπξγφο πνπ παξαηηείηαη γηα λα αλαιάβεη ηε ζρεηηθή επζχλε. Μεηά ηελ παξαίηεζε ν πξσζππνπξγφο
θαη νη ππνπξγνί εμαθνινπζνχλ λα αζθνχλ πεξηνξηζκέλα θαζήθνληα κέρξη λα δηνξηζζνχλ λένη.
Ζ πξφηαζε εκπηζηνζχλεο
Μέζα ζε 15 εκέξεο απφ ηελ νξθσκνζία ηνπ πξσζππνπξγνχ ε Κπβέξλεζε ππνρξενχηαη λα δεηήζεη ςήθν εκπηζηνζχλεο ηεο
βνπιήο. Ζ πξφηαζε εκπηζηνζχλεο ζπδεηείηαη καδί κε ηηο πξνγξακκαηηθέο δειψζεηο ηεο Κπβέξλεζεο.
Ζ Κπβέξλεζε κπνξεί λα δεηεί ηελ ςήθν εκπηζηνζχλεο ηεο βνπιήο θαη νπνηεδήπνηε άιινηε.
Ζ πξφηαζε δπζπηζηίαο
Ζ βνπιή κπνξεί κε απφθαζή ηεο λα απνζχξεη ηελ εκπηζηνζχλε ηεο απφ ηελ Κπβέξλεζε ή απφ κέινο ηεο. Πξφηαζε δπζπηζηίαο
κπνξεί λα ππνβιεζεί κφλν κεηά ηελ πάξνδν εμακήλνπ αθφηνπ ε βνπιή απέξξηςε πξφηαζε δπζπηζηίαο. Πξέπεη λα είλαη
ππνγεγξακκέλε απφ ην έλα έθην ηνπιάρηζηνλ ησλ βνπιεπηψλ δει 50 απφ 300.
΢πδήηεζε θαη αλαγθαία πιεηνςεθία
Ζ ζπδήηεζε γηα ηελ πξφηαζε εκπηζηνζχλεο ή δπζπηζηίαο αξρίδεη κεηά δχν κέξεο απφ ηελ ππνβνιή ηεο ζρεηηθήο πξφηαζεο,
εθηφο αλ ε Κπβέξλεζε, ζε πεξίπησζε πξφηαζεο δπζπηζηίαο δεηήζεη λα αξρίζεη ακέζσο ε ζπδήηεζε, ε νπνία δελ κπνξεί λα
παξαηαζεί πέξα απφ ηξεηο εκέξεο απφ ηελ έλαξμε ηεο.
Πξφηαζε εκπηζηνζχλεο δελ κπνξεί λα γίλεη δεθηή αλ δελ εγθξηζεί απφ ηελ απφιπηε πιεηνςεθία ησλ παξφλησλ βνπιεπηψλ ε
νπνία φκσο δελ επηηξέπεηαη λα είλαη θαηψηεξε απφ ηα 2/5 ηνπ φινπ αξηζκνχ ησλ βνπιεπηψλ.
Ζ ΠΟΗΝΗΚΖ ΔΤΘΤΝΖ ΣΧΝ ΒΟΤΛΔΤΣΧΝ

Σν πιαίζην θαη ε πνηληθή επζχλε
Υσξίο ηνλ θφβν ηεο πνηληθήο επζχλεο ε θνηλνβνπιεπηηθή κπνξεί λα είλαη αλαπνηειεζκαηηθή. Έηζη ζε αληίζεζε κε ηνπο
βνπιεπηέο νη ππνπξγνί είλαη πνηληθά αλεχζπλνη. Τπφθεηληαη δε ζε εηδηθνχο θαλφλεο.
Γηα ηελ αζηηθή επζχλε ησλ ππνπξγψλ δελ ππάξρνπλ εηδηθνί δηαηάμεηο.
Οπζηαζηηθέο ξπζκίζεηο
Σν νπζηαζηηθφ πνηληθφ δίθαην δελ κεηαρεηξίδεηαη ηνπο ππνπξγνχο νχηε επκελέζηεξα νχηε δπζκελέζηεξα απφ θάζε άιινλ.
Οη εηδηθέο ξπζκίζεηο
Ζ εμαηξεηηθή κεηαρείξηζε ησλ ππνπξγψλ είλαη θπξίσο δηθνλνκηθή θαη αθνξά πιεκκειήκαηα ή θαθνπξγήκαηα. Ζ δηαδηθαζία
απνηειείηαη απφ δχν κεγάια κέξε. Πξψηα ε βνπιή θαη φρη ν εηζαγγειέαο δηελεξγεί πξνθαηαξθηηθή εμέηαζε θαη αζθεί ηελ
πνηληθή δίσμε θαη χζηεξα επηιακβάλεηαη ην Δηδηθφ Γηθαζηήξην.
Ο ξφινο ηεο βνπιήο
Γηα λα επηιεθζεί ε βνπιή πξέπεη λα ππνβιεζεί πξφηαζε γηα δίσμε απφ βνπιεπηέο. Αλ ε πξφηαζε γίλεη δεθηή ε βνπιή
ζπγθξνηεί θνηλνβνπιεπηηθή επηηξνπή πνπ δηελεξγεί πξνθαηαξθηηθή εμέηαζε θαη ηεο ππνβάιιεη πφξηζκα. Αλ ε βνπιή
απνθαζίζεη ηελ άζθεζε δίσμεο ε ππφζεζε πεξηέξρεηαη ζηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Δηδηθνχ Γηθαζηεξίνπ.
Ζ ελδηάκεζε δηαδηθαζία
Σα κέιε ηνπ δηθαζηηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη ν εηζαγγειέαο θιεξψλνληαη απφ ηα κέιε ηνπ Αξείνπ Πάγνπ θαη ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο
Δπηθξαηείαο. Ζ πξνδηθαζία ιήγεη κε βνχιεπκα, παξαπεκπηηθφ ή απαιιαθηηθφ.
΢ην αθξναηήξην
Αλ ην βνχιεπκα είλαη παξαπεκπηηθφ γίλεηαη θιήξσζε γηα ηα κέιε ηνπ Δηδηθνχ Γηθαζηεξίνπ πάιη απφ ηα κέιε ησλ ίδησλ
δηθαζηεξίσλ.
Ζ δηαδηθαζία ζην αθξναηήξην δηεμάγεηαη θαηά ηνλ Κψδηθα Πνηληθήο Γηθνλνκίαο θαη ε απφθαζε είλαη ακεηάθιεηε.
Οη ζπκκέηνρνη
Αλ παξαπεκθζεί ππνπξγφο ζπκπαξαπέκπνληαη θαη νη ηπρφλ ζπκκέηνρνη πνπ δηθάδνληαη καδί κε ηνλ ππνπξγφ.
Παξαγξαθή θαη απνζβεζηηθή πξνζεζκία
Σα πιεκκειήκαηα ή θαθνπξγήκαηα πνπ ηεινχληαη απφ ππνπξγφ θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ παξαγξάθνληαη κε ηε
ζπκπιήξσζε πέληε εηψλ απφ ηελ εκέξα πνπ ηειέζηεθαλ.
Σν αμηφπνηλν ησλ ίδησλ πξάμεσλ εμαιείθεηαη κε ην πέξαο ηεο δεχηεξεο ηαθηηθήο ζπλφδνπ ηεο βνπιεπηηθήο πεξηφδνπ πνπ
αξρίδεη κεηά ηελ ηέιεζε αμηφπνηλεο πξάμεο, εάλ σο ηφηε ε βνπιή δελ έρεη απνθαζίζεη λα αζθήζεη πνηληθή δίσμε.
Ζ ράξε ζε ππνπξγφ
Ο ΠηΓ κφλν κε ζπγθαηάζεζε ηεο βνπιήο έρεη ην δηθαίσκα λα απνλέκεη ράξε ζε Τπνπξγφ πνπ θαηαδηθάζηεθε θαηά ην άξζξν
86.
ΣΑ ΓΗΚΑ΢ΣΖΡΗΑ
Ζ ΟΡΓΑΝΧ΢Ζ ΣΟΤ΢
Ση είλαη ηα δηθαζηήξηα
Δίλαη ηα άκεζα θαη απιά φξγαλα ηνπ θξάηνπο ηα νπνία είλαη αξκφδηα γηα ηελ απνλνκή ηεο δηθαηνζχλεο θαη ζπγθξνηνχληαη απφ
ηαθηηθνχο δηθαζηέο, πνπ απνιακβάλνπλ ιεηηνπξγηθή θαη πξνζσπηθή αλεμαξηεζία. Χο απνλνκή δηθαηνζχλεο λνείηαη ε επίιπζε
ησλ δηαθνξψλ κε δχλακε δεδηθαζκέλνπ θαη ν πνηληθφο θνιαζκφο.
Δμαηξέζεηο
Δπεηδή ηα δηθαζηήξηα παξνπζηάδνπλ κεγαιχηεξεο εγγπήζεηο αλεμαξηεζίαο απφ ηα δηνηθεηηθά φξγαλα, ην ΢χληαγκα ή ν λφκνο
ηνπο αλαζέηνπλ θαη νξηζκέλεο αξκνδηφηεηεο εθηφο απφ ηελ απνλνκή δηθαηνζχλεο. Απηέο αξκφδνπλ θαη ζε δηνηθεηηθά φξγαλα.
Έπεηηα ππάξρνπλ ιίγεο εμαηξέζεηο θαη απφ ηνλ κεγάιν θαλφλα φηη ηε δηθαηνζχλε ηελ απνλέκνπλ ηα δηθαζηήξηα:
 Ζ βνπιή αζθεί πνηληθή δίσμε θαηά ππνπξγψλ θαη ΠηΓ θαη δίλεη άδεηα δίσμε βνπιεπηή γηα ζπθνθαληηθή δπζθήκεζε
πνπ δηέπξαμε θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπ.
 Έλνξθνη δειαδή απινί πνιίηεο πνπ αλαδεηθλχνληαη κε θιήξσζε κεηέρνπλ καδί κε ηαθηηθνχο δηθαζηέο ζηε
ζπγθξφηεζε ησλ κεηθηψλ νξθσηψλ δηθαζηεξίσλ.
 Με θιήξσζε νξίδνληαη δχν ηαθηηθνί θαζεγεηέο λνκηθψλ καζεκάησλ ησλ λνκηθψλ ζρνιψλ ηεο Υψξαο θαη κεηέρνπλ
ζην ΑΔΓ γηα ηελ εθδίθαζε νξηζκέλσλ ππνζέζεσλ.
 ΢ηα πξσηνβάζκηα δηαξθή ζηξαηνδηθεία κεηέρνπλ κάρηκνη αμησκαηηθνί πνπ γλσξίδνπλ ζηξαηησηηθή ςπρνινγία.
 Σν δηθαζηήξην ιεηψλ ην ζπγθξνηνχλ θαηά πιεηνςεθία κε ηαθηηθνί δηθαζηέο απφ ηε δηνίθεζε.
Γηαθξίζεηο
Γηαθξίλνληαη ζε ηαθηηθά, εηδηθά, έθηαθηα θαη εμαηξεηηθά.
Σαθηηθά ραξαθηεξίδνληαη ηα δηθαζηήξηα πνπ πξνβιέπνληαη απφ πάγηεο δηαηάμεηο θαη έρνπλ αξκνδηφηεηα λα δηθάδνπλ φιεο ηηο
δηαθνξέο θαη φιεο ηηο αμηφπνηλεο πξάμεηο εθηφο απφ φζεο νξίδεη ην ΢χληαγκα γηα ηα Δηδηθά Γηθαζηήξηα. Σαθηηθά πνιηηηθά είλαη
ηα εηξελνδηθεία, ηα πξσηνδηθεία, ηα εθεηεία θαη ν Άξεηνο Πάγνο. Σαθηηθά πνηληθά είλαη ηα πηαηζκαηνδηθεία, ηα
πιεκκειεηνδηθεία, ηα εθεηεία,, ηα κεηθηά νξθσηά θαη ν Άξεηνο Πάγνο. Σαθηηθά δηνηθεηηθά είλαη ηα δηνηθεηηθά πξσηνδηθεία, ηα
δηνηθεηηθά εθεηεία θαη ην ΢πκβνχιην Δπηθξαηείαο.
Καη ηα εηδηθά δηθαζηήξηα πξνβιέπνληαη απφ πάγηεο δηαηάμεηο αιιά είλαη αξκφδηα λα δηθάδνπλ κφλν νξηζκέλεο ππνζέζεηο.
Δηδηθά είλαη ην Αλψηαην Δηδηθφ Γηθαζηήξην, ην Διεγθηηθφ ΢πλέδξην, ην Δηδηθφ Γηθαζηήξην Καθνδηθίαο θαη Μηζζνδηθείν, ηα
δηθαζηήξηα αλειίθσλ, ηα δηαξθή ζηξαηνδηθεία θαη αεξνδηθεία θαη ηα δηθαζηήξηα ιεηψλ.
Έθηαθηα ραξαθηεξίδνληαη ηα εηδηθά δηθαζηήξηα πνπ ζπγθξνηνχληαη εθ ησλ πζηέξσλ γηα λα δηθάζνπλ νξηζκέλν πξφζσπν ή
νξηζκέλε ππφζεζε. Σν ΢χληαγκα ην απαγνξεχεη. Σέηνην ήηαλ ην Έθηαθην ΢ηξαηνδηθείν πνπ δίθαζε ηνπο Έμη.
Σέινο, εμαηξεηηθά ραξαθηεξίδνληαη ηα δηθαζηήξηα πνπ κπνξεί λα ζπζηαζνχλ φηαλ εθαξκφδεηαη ν λφκνο πεξί θαηαζηάζεσο
πνιηνξθίαο.
Σν Αλψηαην Δηδηθφ Γηθαζηήξην
Σν ΢χληαγκα ζπγθεληξψλεη ζην ΑΔΓ ηηο αξκνδηφηεηεο πνπ είραλ άιινηε ην Δθινγνδηθείν θαη ην Γηθαζηήξην ζπγθξνχζεσο
θαζεθφλησλ θαη ηνπ αλαζέηεη επί πιένλ νξηζκέλεο πνπ απνβιέπνπλ ηδίσο ζηελ ελφηεηα ηεο λνκνινγίαο ησλ ηξηψλ αλψηαησλ
δηθαζηεξίσλ.
΢πγθξνηείηαη απφ ηνπο Πξνέδξνπο ηνπ ΢πκβνπιίνπ Δπηθξαηείαο, ηνπ Αξείνπ Πάγνπ θαη ηνπ Διεγθηηθνχ ΢πλεδξίνπ, απφ
ηέζζεξηο ζπκβνχινπο ηεο Δπηθξαηείαο θαη ηέζζεξηο αξεηνπαγίηεο πνπ νξίδνληαη κε θιήξσζε θάζε δχν ρξφληα. ΢ην δηθαζηήξην
πξνεδξεχεη ν αξραηφηεξνο ζηνλ βαζκφ απφ ηνπο πξνέδξνπο.
΋ηαλ ην ΑΔΓ δηθάδεη γηα ηελ άξζε ησλ ζπγθξνχζεσλ ή ηελ άξζε ηεο ακθηζβεηήζεσο γηα ηελ νπζηαζηηθή
αληηζπληαγκαηηθφηεηα ή ηελ έλλνηα δηαηάμεσλ ηππηθνχ λφκνπ κεηέρνπλ θαη δχν ηαθηηθνί θαζεγεηέο λνκηθψλ καζεκάησλ
λνκηθψλ ζρνιψλ ηεο Υψξαο πνπ νξίδνληαη κε θιήξσζε.
Σν ΢χληαγκα νξίδεη πεξηνξηζηηθψο ηηο αξκνδηφηεηέο ηνπ :
 Ζ εθδίθαζε ελζηάζεσλ θαηά ηνπ θχξνπο ησλ βνπιεπηηθψλ εθινγψλ.
 Ο έιεγρνο ηνπ θχξνπο ησλ απνηειεζκάησλ δεκνςεθίζκαηνο.
 Ζ θξίζε γηα ηα αζπκβίβαζηα ή ηελ έθπησζε βνπιεπηή.
 Ζ άξζε ησλ ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ησλ δηθαζηεξίσλ θαη ησλ δηνηθεηηθψλ αξρψλ ή κεηαμχ ηνπ ΢ΣΔ θαη ησλ ηαθηηθψλ
δηνηθεηηθψλ δηθαζηεξίσλ αθελφο θαη ησλ αζηηθψλ θαη πνηληθψλ δηθαζηεξίσλ αθεηέξνπ ηέινο κεηαμχ ηνπ Δ΢ θαη
ινηπψλ δηθαζηεξίσλ.
 Ζ άξζε ηεο ακθηζβήηεζε γηα ηελ νπζηαζηηθή αληηζπληαγκαηηθφηεηα ή ηελ έλλνηα ησλ δηαηάμεσλ ηππηθνχ λφκνπ, αλ
εθδφζεθαλ γηα απηέο αληίζεηεο απνθάζεηο ηνπ ΢ηΔ, ηνπ Αξείνπ Πάγνπ ή ηνπ Δ΢.
 Ζ άξζε ηεο ακθηζβήηεζεο γηα ην ραξαθηεξηζκφ θαλφλσλ ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ σο γεληθά παξαδεδεγκέλσλ.
Ζ ΓΗΚΑ΢ΣΗΚΖ ΑΝΔΞΑΡΣΖ΢ΗΑ
Οη ηαθηηθνί δηθαζηέο
Δίλαη νη ιεηηνπξγνί πνπ θαη΄ επάγγεικα απνλέκνπλ δηθαηνζχλε. Γηνξίδνληαη κε ηε δηαδηθαζία πνπ νξίδεη ην ΢χληαγκα θαη
απνιακβάλνπλ ιεηηνπξγηθή θαη πξνζσπηθή αλεμαξηεζία ψζηε λα επηηεινχλ ηα δηθαηνδνηηθά ηνπο θαζήθνληα εθαξκφδνληα
ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ απνθιεηζηηθά κε δηθή ηνπο αλεπεξέαζηε θξίζε θαη γλψκνλα ηε ζπλείδεζή ηνπο. Οη δεκφζηνη ππάιιεινη
είλαη εθηειεζηέο ηεο ζέιεζεο ηνπ θξάηνπο.
Οη δηθαζηηθνί ιεηηνπξγνί δηνξίδνληαη κε πξνεδξηθφ δηάηαγκα, ζχκθσλα κε λφκν πνπ νξίδεη ηα πξνζφληα θαη ηε δηαδηθαζία
επηινγήο ηνπο. Ο λφκνο θαζηεξψλεη ην ζχζηεκα ηνπ δηαγσληζκνχ γηα εηζαγσγή ζηελ Δζληθή ΢ρνιή Γηθαζηψλ. Όζηεξα απφ
εθπαηδεπηηθή πεξίνδν ηξηψλ εηψλ νη δηνξηδφκελνη γίλνληαη ηαθηηθνί νπφηε απνιακβάλνπλ ηελ ηζνβηφηεηα.
Ζ ιεηηνπξγηθή αλεμαξηεζία
Έηζη ραξαθηεξίδεηαη ε αλεμαξηεζία απέλαληη ζηηο άιιεο δχν εμνπζίεο, λνκνζεηηθή θα εθηειεζηηθή.
Σα δηθαζηήξηα είλαη ππνρξεσκέλα λα κελ εθαξκφδνπλ ην λφκν πνπ ην πεξηερφκελφ ηνπο είλαη αληίζεην ζην ΢χληαγκα. Δδψ
ζεκειηψλεηαη ν δηθαζηηθφο έιεγρνο ηεο ζπληαγκαηηθφηεηαο ησλ λφκσλ.
΋ια ηα δηθαζηήξηα θαη νη δηθαζηηθνί ιεηηνπξγνί είλαη αλεμάξηεηνη θαη απφ ηα αλψηεξα δηθαζηήξηα θαη δηθαζηέο. Οη δηθαζηέο
θαηά ηελ άζθεζε ησλ θαζεθφλησλ ηνπο ππφθεηληαη κφλν ζην ΢χληαγκα θαη ηνπο λφκνπο.
Ζ πξνζσπηθή αλεμαξηεζία
Βάζεη ηεο πξνζσπηθήο αλεμαξηεζίαο είλαη ε ηζνβηφηεηα. Απηή φκσο ζπλδπάδεηαη κε φξην ειηθίαο θαη έηζη θαηαληά ςηιφ
φλνκα. ΢εκαίλεη φηη ν δηθαζηηθφο ιεηηνπξγφο κηζζνδνηείηαη κέρξη λα ηνλ θαηαιάβεη ην φξην ειηθίαο δειαδή αθφκε θαη ζηελ
απίζαλε πεξίπησζε λα θαηαξγεζεί ε ζέζε ηνπ.
Αλ ε ζέζε θαηαξγεζεί ελψ ε απφιπζε ηνπ δεκφζηνπ ππαιιήινπ επηηξέπεηαη, ηνπ δηθαζηηθνχ ιεηηνπξγνχ απνθιείεηαη.
Σελ ηζνβηφηεηα ζπκπιεξψλνπλ άιιεο εγγπήζεηο. Καηαξρήλ ηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ ηελ
θξίλνπλ δηθαζηήξηα ή ζπιινγηθά φξγαλα πνπ ζπγθξνηνχλ δηθαζηηθνί ιεηηνπξγνί. Ο δηνξηζκφο ηνπο δελ είλαη ζηε δηαθξηηηθή
επρέξεηα ηεο εθηειεζηηθήο εμνπζίαο. Οη δηθαζηηθνί ιεηηνπξγνί κπνξεί λα παπζνχλ κφλν χζηεξα απφ δηθαζηηθή απφθαζε
εμαηηίαο πνηληθήο θαηαδίθεο ή γηα βαξχ πεηζαξρηθφ παξάπησκα ή αζζέλεηα ή αλαπεξία ή ππεξεζηαθή αλεπάξθεηα πνπ
βεβαηψλεη ν λφκνο θαη αθνχ ηεξεζνχλ νη δηαηάμεηο. Σα πεηζαξρηθά ζπκβνχιηα ζπγθξνηνχληαη απφ ηαθηηθνχο δηθαζηέο θαη
ελίνηε θαζεγεηέο παλεπηζηεκίνπ πνπ είλαη φκσο δεκφζηνη ιεηηνπξγνί.
΢ε θαηνρχξσζε ηεο αλεμαξηεζίαο απνβιέπεη θαη ε θαζηέξσζε νξηζκέλσλ αζπκβίβαζησλ γηα ηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο.
Απαγνξεχεηαη λα παξέρνπλ άιιε κηζζσηή εξγαζία θαζψο θαη λα αζθνχλ άιιν επάγγεικα. Καη΄ εμαίξεζε κπνξνχλ λα
δηδάζθνπλ. Απαγνξεχεηαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηε Κπβέξλεζε.
Ζ θαιθίδεπζή ηεο
Σέζζεξηο άιιεο ξπζκίζεηο δχζθνια ζπλάδνπλ πξνο ηελ ηζνβηφηεηα θαη ηελ πξνζσπηθή αλεμαξηεζία. Πξψηνλ ε εγγχεζε ηνπ
αλψηαηνπ δηθαζηηθνχ ζπκβνπιίνπ δελ ηζρχεη γηα ηελ πξναγσγήο ζηηο ζέζεηο ηεο εγεζίαο ηεο δηθαηνζχλεο (34). Οη πξναγσγέο
απηέο γίλνληαη απφ πξφηαζε ηνπ ππνπξγηθνχ ζπκβνπιίνπ θαη είλαη ζηε δηαθξηηηθή επρέξεηα ηνπ θπβεξλψληνο θφκκαηνο.
Γεχηεξνλ ην φξην ειηθίαο θαηά ην νπνίν νη ηζφβηνη δηθαζηέο ζπληαμηνδνηνχληαη είλαη ην 67 γηα ηνπ αλψηαηνπο θαη ην 65 γηα
ηνπο ππφινηπνπο.
Σξίηνλ, ην ΢χληαγκα νξίδεη φηη νη απνδνρέο ησλ δηθαζηηθψλ ιεηηνπξγψλ είλαη αλάινγεο κε ην ιεηηνχξγεκά ηνπο. Οη δηθαζηέο
πεηπραίλνπλ ηελ αχμεζή ηνπο δηθαζηηθά.
Σέινο, ε δηάηαμε πνπ επηηξέπεη ζηνπο δηθαζηηθνχο ιεηηνπξγνχο λα εθιέγνληαη κέιε ηνπ δηδαθηηθνχ πξνζσπηθνχ αλψηαησλ
εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ νδεγεί νξηζκέλνπο ζε εμαξηήξζεηο ηδίσο φηαλ δελ έρνπλ ηε κνληκφηεηα ή δελ βξίζθνληαη ζηελ
αλψηαηε αθαδεκατθή βαζκίδα.
Οη εγγπήζεηο γηα ηα άηνκα
Σα θαθνπξγήκαηα θαη ηα πνιηηηθά εγθιήκαηα δηθάδνληαη απφ κηθηά νξθσηά δηθαζηήξηα πνπ ζπγθξνηνχληαη απφ ηαθηηθνχο
δηθαζηέο θαη ελφξθνπο, φπσο λφκνο νξίδεη.
Οη ζπλεδξηάζεηο θάζε δηθαζηεξίνπ είλαη δεκφζηεο εθηφο αλ ην δηθαζηήξην θξίλεη κε απφθαζή ηνπ φηη ε δεκνζηφηεηα είλαη
επηβιαβήο γηα ηα ρξεζηά ήζε ή φηη ζπληξέρνπλ ιφγνη πξνζηαζίαο ηδησηηθήο δσήο.
Κάζε δηθαζηηθή απφθαζε πξέπεη λα είλαη εηδηθά θαη εκπεξηζηαησκέλα αηηηνινγεκέλε θαη απαγγέιιεηαη ζε δεκφζηα
ζπλεδξίαζε. Ζ γλψκε ηεο κεηνςεθίαο δεκνζηεχεηαη ππνρξεσηηθά.
Καζέλαο έρεη δηθαίσκα ζηελ παξνρή έλλνκεο πξνζηαζίαο απφ ηα δηθαζηήξηα θαη κπνξεί λα αλαπηχμεη ζε απηά ηηο απφςεηο ηνπο
γηα ηα δηθαηψκαηα ή ζπκθέξνληα φπσο ν λφκνο νξίδεη.
Έηζη ηδξχεηαη αηνκηθφ δηθαίσκα, θάζε πξφζσπν κπνξεί λα αμηψζεη απφ ηε δηθαζηηθή εμνπζία ηελ πξνζηαζία ηνπ θαη δελ
επηηξέπεηαη λα δηθάδεηαη αλ δελ αθνπζζεί.

Συνταγματικό Δίκαιο - Παντελής

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Συνταγματικό Δίκαιο - Παντελής

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Μπισλά Λίλα ΢ημειώζειρ από ΢ςνηαγμαηικό Γίκαιο Πανηελή

ΔΓΥΔΗΡΗΓΗΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ – ΠΑΝΣΔΛΖ Α.

Ζ ΔΜΦΑΝΗ΢Ζ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢ ΚΑΣΑ ΣΖΝ ΑΝΑΓΔΝΝΖ΢Ζ

Ζ ΚΛΑ΢ΗΚΖ ΝΟΜΗΚΖ ΘΔΧΡΗΑ ΓΗΑ ΣΟ ΚΡΑΣΟ΢

ΑΛΛΔ΢ ΘΔΧΡΗΔ΢ ΓΗΑ ΣΟ ΣΗ ΔΗΝΑΗ ΚΡΑΣΟ΢

ΣΑ ΔΗΓΖ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

Ζ νξγάλσζε ηνπ εληαίνπ θξάηνπο

ΣΑ ΟΡΓΑΝΑ ΣΟΤ ΚΡΑΣΟΤ΢

Ζ ΜΟΡΦΖ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Μεηθηά πνιηηεχκαηα κε κνλνθξαηηθή πξνέιεπζε

Ζ ΠΡΟ΢ΣΑ΢ΗΑ ΣΧΝ ΑΣΟΜΗΚΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ

ΟΗ ΟΡΓΑΝΧΣΗΚΔ΢ ΒΑ΢ΔΗ΢ ΣΟΤ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ζ ΠΔΜΠΣΟΤ΢ΗΑ ΣΖ΢ ΦΗΛΔΛΔΤΘΔΡΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢

Ζ ΘΔΜΔΛΗΧ΢Ζ ΣΟΤ ΑΣΟΜΟΚΔΝΣΡΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ζ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΚΑΣΑ ΑΡΥΖ ΑΝΣΗΠΡΟ΢ΧΠΔΤΣΗΚΖ

Ζ ΓΗΟΡΓΑΝΧ΢Ζ ΔΛΔΤΘΔΡΧΝ ΔΚΛΟΓΧΝ

O ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ

ΓΗΑΣΗ ΥΧΡΗΕΔΣΑΗ Ζ ΚΡΑΣΗΚΖ ΔΞΟΤ΢ΗΑ

ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΣΧΝ ΚΑΝΟΝΧΝ ΓΗΚΑΗΟΤ

ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΚΤΡΗΑΡΥΗΑ ΣΟΤ ΝΟΜΟΤ (ΘΔΜΑ 2005)

ΥΧΡΗ΢ΜΟ΢ ΣΧΝ ΔΞΟΤ΢ΗΧΝ ΚΑΗ ΚΡΑΣΟ΢ ΓΗΚΑΗΟΤ

ΣΑ ΚΤΒΔΡΝΖΣΗΚΑ ΢Τ΢ΣΖΜΑΣΑ (ηα ηπία είδη ανηιπποζυπεςηικού ζςζηήμαηορ)

ΣΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΣΖ΢ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Ζ΢ ΒΟΤΛΖ΢

ΟΗ ΔΝΝΟΗΔ΢ ΣΟΤ ΟΡΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΟΤ΢ΗΑ΢ΣΗΚΧΝ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΧΝ

ΓΗΑΚΡΗ΢ΔΗ΢ ΣΧΝ ΣΤΠΗΚΧΝ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΧΝ

Ζ ΢ΤΝΣΑΚΣΗΚΖ ΔΞΟΤ΢ΗΑ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΘΔΧΡΖΣΗΚΖ ΑΡΜΟΓΗΟΣΖΣΑ

΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΑ ΠΑΡΑΥΧΡΖΜΔΝΑ ΚΑΗ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΑ-΢ΤΝΑΛΛΑΓΜΑΣΑ

ΚΑΗ ΣΟ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

ΑΠΟ ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΢ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ

Ζ ΣΖΡΖ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ζ ΑΛΛΟΗΧ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ζ ΔΡΜΖΝΔΗΑ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

Ο ΓΗΚΑ΢ΣΗΚΟ΢ ΔΛΔΓΥΟ΢ ΣΖ΢ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ

ΟΗ ΠΖΓΔ΢ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΤ ΓΗΚΑΗΟΤ

Ζ ΠΡΧΣΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ 1821-1827

ΣΟ ΢ΥΔΓΗΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢ ΣΟΤ ΡΖΓΑ

Ζ Α ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ΢ ΔΠΗΓΑΤΡΟΤ

Ζ Γ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ζ ΓΗΟΗΚΖΣΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ – ΔΚΛΟΓΖ ΚΤΒΔΡΝΖΣΖ – ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΖ΢

Ο ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟ΢ ΚΑΗ΢ΑΡΗ΢ΜΟ΢ (1828-1832)

Ζ ΓΗΑΜΟΡΦΧ΢Ζ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢

Ζ Γ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ο ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΚΟ΢ ΚΑΗ΢ΑΡΗ΢ΜΟ΢

Ο ΑΤΓΟΤ΢ΣΗΝΟ΢ ΚΑΠΟΓΗ΢ΣΡΗΑ΢, Ζ Δ ΔΘΝΟ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ ΣΟ ΖΓΔΜΟΝΗΚΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ

Ζ Γ ΚΑΣΑ ΢ΤΝΔΥΔΗΑ ΔΘΝΗΚΖ ΢ΤΝΔΛΔΤ΢Ζ ΚΑΗ Ζ ΑΝΑΡΥΗΑ

Ζ ΑΠΟΛΤΣΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ (1832-1843)

Ζ ΔΠΗΒΟΛΖ ΣΟΤ ΜΟΝΑΡΥΗΚΟΤ ΠΟΛΗΣΔΤΜΑΣΟ΢ – Ζ ΑΠΟΛΤΣΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ

Ζ ΑΝΣΗΒΑ΢ΗΛΔΗΑ ΚΑΗ ΣΟ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΟ ΣΖ΢ ΔΡΓΟ

Ζ ΠΡΟ΢ΧΠΗΚΖ ΓΗΑΚΤΒΔΡΝΖ΢Ζ ΣΟΤ ΟΘΧΝΑ ΚΑΗ Ζ ΑΜΦΗ΢ΒΖΣΖ΢Ζ ΣΖ΢ ΑΠΟΛΤΣΖ΢ ΜΟΝΑΡΥΗΑ΢

Ζ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΜΟΝΑΡΥΗΑ (1843-1862)

Ζ ΔΠΑΝΑ΢ΣΑ΢Ζ ΣΖ΢ 3Ζ΢ ΢ΔΠΣΔΜΒΡΗΟΤ 1843

ΣΟ ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1844

Ο ΔΚΛΟΓΗΚΟ΢ ΝΟΜΟ΢ ΣΟΤ 1844

Ζ ΔΦΑΡΜΟΓΖ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢ ΣΟΤ 1844

Ζ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Α ΒΟΤΛΖ ΣΖ΢ ΜΔ΢ΟΒΑ΢ΗΛΔΗΑ΢

Ζ ΑΜΔ΢Ζ ΔΚΛΟΓΖ ΣΟΤ ΑΛΦΔΓΡΟΤ ΚΑΗ Ζ ΔΜΜΔ΢Ζ ΔΚΛΟΓΖ ΣΟΤ ΓΔΧΡΓΗΟΤ

ΣΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ ΚΤΒΔΡΝΧ΢Ζ΢ ΒΟΤΛΖ΢

Ζ ΠΡΧΣΖ ΠΔΡΗΟΓΟ΢ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ΢ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ΢ 1864-1909

Ζ ΦΖΦΗ΢Ζ ΣΟΤ ΢ΤΝΣΑΓΜΑΣΟ΢

ΣΟ΢ΤΝΣΑΓΜΑ ΣΟΤ 1864

Ο ΔΛΔΓΥΟ΢ ΣΖ΢ ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ΢ ΣΧΝ ΝΟΜΧΝ

Ζ ΑΡΥΖ ΣΖ΢ ΓΔΓΖΛΧΜΔΝΖ΢ ΚΑΗ ΣΟ ΚΟΗΝΟΒΟΤΛΔΤΣΗΚΟ ΢Τ΢ΣΖΜΑ

Ζ ΒΑ΢ΗΛΔΤΟΜΔΝΖ ΓΖΜΟΚΡΑΣΗΑ ΜΔΣΑ ΣΟ ΚΗΝΖΜΑ ΢ΣΟ ΓΟΤΓΗ 1909-1915

ΣΟ ΚΗΝΖΜΑ ΢ΣΟ ΓΟΤΓΗ