Dziady cz. II, cz.

2. Relacje między światem realnym i fantastycznym. Omów zagadnienie

na podstawie Dziadów część II Adama Mickiewicza. W swojej odpowiedzi
uwzględnij również wybrany kontekst.

Wprowadzenie
W literaturze od wieków czerpano z motywów ludowych i fantastycznych. Oba
światy – realny i fantastyczny – przenikały się i wzajemnie na siebie wpływały.
W kulturze antyku przykładem wiary w koegzystencję światów jest mitologia.
Szekspirowski Makbet również spotykał na swojej drodze fantastyczne postacie –
czarownice. W późniejszych epokach, np. w romantyzmie, elementy świata
fantastycznego były wykorzystywane nie tylko do uzyskania atmosfery tajemniczości
w utworze, ale też, by pokazać tradycję, kulturę i wierzenia ludowe.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Teza
W „Dziadach” Adama Mickiewicza świat realny i fantastyczny przenikają się
nawzajem i na siebie oddziałują.

Rozwinięcie
Akcja utworu rozgrywa się nocą na cmentarzu, gdzie Guślarz przywołuje duchy.
W szczególnym dniu dziadów on i zebrana społeczność mają do zaoferowania
śpiewy, modlitwę i jedzenie.
Jako pierwsze przybywają duchy lekkie, Józio i Rózia. Społeczność wysłuchuje
ich próśb o ziarnko gorczycy. Duszki radzą zebranym: „Kto nie doznał goryczy
ni razu,/ Ten nie dozna słodyczy w niebie”.
Następnym duchem jest widmo Złego Pana. Dręczony przez Kruka i Sowę, nie
może jeść niczego z darów społeczności, mimo że cierpi głód. Zły Pan wykazał się
szczególnym okrucieństwem za życia, przez co żywi nie mogą mu dziś pomóc
w odpokutowaniu win. Zły Pan przestrzega ich: „Kto nie był ni razu człowiekiem,/
Temu człowiek nic nie pomoże”. Guślarz czyni znak krzyża i przepędza widmo.
Jako kolejny przybywa duch Zosi, czyli duch pośredni. Guślarz obwinia duchy
pośrednie, że były samolubne: „Żyłyście nie nam, nie światu”. Zosia targana jest
w ramach pokuty wiatrem, który uniemożliwia jej stanięcie na ziemi. Guślarz

Notatki zakupione przez: Julia Dzień, xkittykat96@gmail.com

 Dziady cz. II, cz. 2

zapewnia dziewczynę, że jej pokuta będzie trwała jeszcze dwa lata. Duch Zosi daje
przestrogę: „Kto nie dotknął ziemi ni razu,/ Ten nigdy nie może być w niebie”.
Oba światy potrzebowały siebie nawzajem – żywi mogli dowiedzieć się, jakich
czynów wystrzegać się za życia, a duchy mogły otrzymać pokutę czy też dowiedzieć
się, jak długo będzie jeszcze ona trwała.

Kontekst
W „Makbecie”, sztuce Szekspira, która wywarła duży wpływ na twórczość
polskich romantyków, również występuje wzajemne oddziaływanie świata realnego
i fantastycznego. Tytułowy bohater (przedstawiciel sfery realnej) spotyka się
z czarownicami (przedstawicielkami porządku fantastycznego). Czarownice
pozdrawiają go trzykrotnie jako tana Kawdoru, tana Glamis i przyszłego króla.
Przyjaciel Makbeta, Banko, przestrzega go przed podszeptami wiedźm. Uważa,
że czarownice popychają go w stronę zła – zawiści, chciwości i zbytniej ambicji.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Makbet też na początku tak uważa, ale gdy natrafia się okazja, by zgładzić króla
Dunkana, on i Lady Makbet sięgają po władzę. Makbet i Lady Makbet wielokrotnie
doświadczają halucynacji: widzą plamy krwi oraz duchy. Makbet, już jako król, udaje
się do wiedźm po kolejną przepowiednię. Te zapowiadają, że nie zabije go nikt
zrodzony z niewiasty oraz dopóki Las Birnamski nie wystąpi przeciwko niemu.
Makbet się uspokaja, ale i tak zostaje zabity przez Makdufa z wojskiem przybranym
gałęziami z lasu. Oszalała Lady Makbet popełnia samobójstwo.

Zakończenie
W obu utworach świat realny i fantastyczny przenika się nawzajem. W „Dziadach”
oba światy potrzebują się, by ludzie mogli osiągnąć zbawienie. Mimo pogańskich
korzeni zwyczaju, duchy wzywane są na chrześcijańskim cmentarzu i pomaga się
im chrześcijańskimi modlitwami.

Informacje dodatkowe (motywy i cytaty)

Relacje między światem realnym i fantastycznym:
Mitologia grecka, W. Szekspir „Sen nocy letniej”, „Burza”, A. Mickiewicz „Dziady”
cz. IV, J. Słowacki „Balladyna”, „Lilla Weneda”, Z. Krasiński „Nie-Boska komedia”.

Notatki zakupione przez: Julia Dzień, xkittykat96@gmail.com

 Dziady cz. II, cz. 2

Cytaty
A. Mickiewicz „Dziady” cz. II (fragmenty)
Wstęp
„DZIADY. Jest to nazwisko uroczystości obchodzonej dotąd między pospólstwem
w wielu powiatach Litwy, Prus i Kurlandii, na pamiątkę dziadów, czyli w ogólności
zmarłych przodków. Uroczystość ta początkiem swoim zasięga czasów pogańskich
i zwała się niegdyś ucztą kozła, na której przewodniczył Koźlarz, Huslar, Guślarz, razem
kapłan i poeta (gęślarz).
W teraźniejszych czasach, ponieważ światłe duchowieństwo i właściciele usiłowali
wykorzenić zwyczaj połączony z zabobonnymi praktykami i zbytkiem częstokroć
nagannym, pospólstwo więc święci Dziady tajemnie w kaplicach lub pustych domach
niedaleko cmentarza. Zastawia się tam pospolicie uczta z rozmaitego jadła, trunków,
owoców i wywołują się dusze nieboszczyków. Godna uwagi, iż zwyczaj częstowania
zmarłych zdaje się być wspólny wszystkim ludom pogańskim, w dawnej Grecji
za czasów homerycznych, w Skandynawii, na Wschodzie i dotąd po wyspach Nowego
Świata. Dziady nasze mają to szczególnie, iż obrzędy pogańskie pomieszane
są z wyobrażeniami religii chrześcijańskiej, zwłaszcza iż dzień zaduszny przypada około
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

czasu tej uroczystości. Pospólstwo rozumie, iż potrawami, napojem i śpiewami przynosi

ulgę duszom czyscowym.
Cel tak pobożny święta, miejsca samotne, czas nocny, obrzędy fantastyczne
przemawiały niegdyś silnie do mojej imaginacji; słuchałem bajek, powieści i pieśni
o nieboszczykach powracających z prośbami lub przestrogami; a we wszystkich
zmyśleniach poczwarnych można było dostrzec pewne dążenie moralne i pewne nauki,
gminnym sposobem zmysłowie przedstawiane”.

GUŚLARZ
„Zamknijcie drzwi od kaplicy
I stańcie dokoła truny
Żadnej lampy, żadnej świecy,
W oknach zawieście całuny.
Niech księżyca jasność blada
Szczelinami tu nie wpada.
Tylko żwawo, tylko śmiało.

STARZEC
Jak kazałeś, tak się stało.

CHÓR
Ciemno wszędzie, głucho wszędzie,
Co to będzie, co to będzie?

GUŚLARZ
Czyscowe duszeczki!
3

Notatki zakupione przez: Julia Dzień, xkittykat96@gmail.com

 Dziady cz. II, cz. 2

W jakiejkolwiek świata stronie:

Czyli która w smole płonie,
Czyli marznie na dnie rzeczki,
Czyli dla dotkliwszej kary
W surowym wszczepiona drewnie,
Gdy Ją w piecu gryzą żary,
I piszczy, i płacze rzewnie;
Każda spieszcie do gromady!
Gromada niech się tu zbierze!
Oto obchodzimy Dziady!
Zstępujcie w święty przybytek;
Jest jałmużna, są pacierze,
I jedzenie, i napitek”.
Zachowaj te notatki tylko dla siebie :)

Notatki zakupione przez: Julia Dzień, xkittykat96@gmail.com