ESP 10

IKAAPAT NA MARKAHAN

PANGANGALAGA SA KALIKASAN
(Module 1) Gawain 1
Panuto: Tukuyin kung alin sa sumusunod ang mga karaniwang paalaala na iyong nakikita sa iyong
pamayanan o barangay. Isulat ito sa sagutang papel.

“CONSERVE WATER”

Ang paalala sa pagkonserba ng tubig sa aming barangay ay mahalaga dahil sa kakulangan sa suplay at
pagmamahal ng gastusin sa tubig. Ito'y paraan upang magtaguyod ng kamalayan sa pangangalaga sa
kapaligiran at pagtitipid sa likas na yaman, habang tumutugon sa mga krisis sa tubig at nagtataguyod ng
kalusugan ng komunidad.

GAWAIN 2:
Panuto:Tukuyin kung saang kategorya napabilang ang mga sumusunod na basura.
NABUBULOK DI-NABUBULOK MAPANGANIB
Tira-tirang pagkain Sako Used syringe
Cardboard Lumang damit
Mga tuyong halaman Rubber bands
Tissue pads at papel Balat ng kendi
Lantang gulay Plastic bags
Aluminum foil
Baso
Tin cans
Styrofoam
1. Cardboard 10. balat ng kendi
2. Mga tuyong halaman 11. plastic bags
3. Sako 11. aluminum foil
4. Lumang damit 13. lantang gulay
5. Rubber bands 14. baso
6. Tissue pads at papel 15.tin cans
7. Styrofoam

GAWAIN 3:
Panuto: Bilang kabataan, anu-ano ang mga dapat mong gawin upang mapangalagaan
ang Inang Kalikasan? Isulat ang mga ito sa semantic web.
 MGA ISYUNG MORAL TUNGKOL SA SEKSWALIDAD
(Module 2) Gawain 1
Panuto: Suriin ang mga sumusunod na pahayag. Kopyahin ang tsart sa papel at isulat kung ikaw ay Sang-ayon o Hindi
sang-ayon sa mga pahayag na nabanggit batay sa konseptong napapaloob sa aralin. Magbigay ng ahilan o paliwanag
kung bakit sang-ayon o hindi sang-ayon sa pahayag.
Sang-ayon o
Pahayag Paliwanag o Dahilan
Hindi sang-ayon
1. Ang pakikipagtalik ay normal Hindi sang-ayon Ang pakikipagtalik ay isang mahalagang
para sa mga kabataang aspeto ng relasyon, subalit dapat iton
nagmamahalan. gawin sa tamang panahon at sa tamang
sitwasyon, hindi lamang dahil sa
pagmamahalan.
2. Ang pakikipagtalik ng Hindi sang-ayon Ang pakikipagtalik sa loob ng isang
magkasinta-han ay magkasintahan ay maaaring magdulot ng
kailangan upang makaranas kasiyahan, ngunit hindi ito isang
ng kasiyahan. pangangailangan upang mapanatili ang
isang masiglang relasyon.
3. Tama lang na maghubad Hindi sang-ayon Ang paghubad ay dapat na ginagawa
kung ito ay para sa sining. lamang sa tamang konteksto at layunin.
Ang paghubad para sa sining ay maaaring
tanggap ngunit hindi ito laging tama o
nararapat.
4. Ang pagtingin sa mga Hindi sang-ayon Ang pagtingin sa malalaswang babasahin o
malalaswang babasahin o larawan ay maaaring magdulot ng
larawan ay walang epekto sa negatibong epekto tulad ng pagka-adik,
ikabubuti at ikasasama ng pagpapababa sa pagpapahalaga sa sarili, at
tao. pagiging insensitibo sa karapatan ng iba.
5. Ang tao na nagiging Sang-ayon Ang pagiging bahagi ng pornograpiya ay
kasangkapan ng maaaring magdulot ng pagkababa ng
pornograpiya ay nagiging pagpapahalaga sa sarili at pagkakaroon ng
isang bagay na may mababang tingin ng ibang tao sa iyo.
mababang pagpapahalaga.
6. Ang pang-aabusong sekswal Sang-ayon Ang pang-aabusong sekswal ay labag sa
ay taliwas sa tunay na kagandahang-asal at dignidad ng tao, at
esensiya ng sekswalidad. dapat itong labanan at pigilin.
7. Ang paggamit ng ating Sang-ayon Ang paggamit ng katawan para sa sekswal
katawan para sa sekswal na na gawain ay dapat na ginagawa sa
gawain ay mabuti ngunit tamang panahon at sitwasyon, hindi
maaari lamang gawin ng lamang para sa mga taong mayroon nang
mga taong pinagbuklod ng kasal.
kasal.
8. Ang pagbebenta ng sarili ay Hindi sang-ayon Ang pagbebenta ng sarili ay hindi tama at
tama kung may mabigat na labag sa dignidad ng tao, kahit anuman ang
pangangailangan sa pera. pangangailangan sa pera.
9. Ang pagkalulong sa Sang-ayon Ang pagkalulong sa prostitusyon ay
prostitusyon ay nakaaapekto nakakasira sa dignidad at pagpapahalaga
sa dignidad ng tao. sa sarili ng isang tao.
10.Wala namang nawawala sa isang Hindi sang-ayon Ang pagpapakita ng hubad na katawan sa
babae na nagpapakita ng kaniyang internet ay maaaring magdulot ng
hubad na sarili sa internet. Nakikita negatibong epekto sa moralidad at
lang naman ito at hindi pagpapahalaga ng isang indibidwal, pati na
nahahawakan. rin sa iba't ibang aspeto ng kanyang buhay.
Tanong:
1. Tama kaya ang naging mga kasagutan mo? Pangatwiranan?
Sa aking palagay, tama ang aking mga kasagutan dahil alam ko ang kung ano ang tama at ang mali sa mga
sitwasyon na nasa taas.
2. Ano ang mga batayan mo sa pagsang-ayon o hindi pagsang-ayon sa mga pahayag na nabanggit?
Ang mga batayan ko sa pagsang-ayon o hindi pagsang-ayon sa mga pahayag ay ang pagtingin sa paggalang sa
karapatan ng iba, legalidad ng aksyon, etika at moralidad, a makatarungang epekto sa laha ng mga pribadong
apektado.
GAWAIN 2:
Panuto: Punan o sagutin mo ang mga hanay at tanong na nakapaloob sa gawaing nasa ibaba.
Planuhin Mo ang Iyong Kinabukasan

1. Ano ang ninanais mong makamit o layunin sa sumusunod na aspekto ng buhay?

a. Edukasyon Makapag tapos sa kolehiyo na may latin honors at maging isang doctor_______
b. Kasal Ikasal sa lalaking pinapangarap ko at ikakasal sa ibang bansa na gusto kong puntahan.
c. Anak Magkaroon ng dalawang anak sa edad na 32 years old. _____________
d. Libangan Matutuhan at magampanan ang mga libangan at mga interes. ______________
e. Pagreretiro Magkaroon ng sapat na ipon at seguridad sa panahon ng pagreretiro. _________
2. Sa gulang na 30, alin sa mga aspekto/layuning ito ang sa palagay mo ay nakamit mo na?
Gusto ko makamit ang layunin ko sa pag-aaral at kasal. ___________________________________
3. Sa gulang na 40, alin sa mga aspekto/layuning ito ang sa palagay mo ay nakamit mo na?
Ang aspekto ko sa pagkakaroon ng mga anak at libangan.__________________________________
4. Sa iyong buhay ngayon, ano kaya ang maaari mong gawin upang makatiyak na ang iyong mga layunin ay
makamit o maisakatuparan?
Mag-aral ng mabuti at sumunod sa mga magulang dahil alam nila kung ano ang tama para sakin.__
5. Ano kayang pagbabago ang maaaring mangyari sa mga plano mo sa buhay kung ikaw ay mabuntis? Maging
batang ama o ina? Masangkot sa prostitusyon at iba pa?
Ang mga pagbabagong ito ay hindi ko hahayaan na mangyayari sa aking mga plano sa buhay. _____

MGA ISYUNG MORAL TUNGKOL SA KAWALAN NG PAGGALANG SA KATOTOHANAN

Gawain 1
Panuto: Basahin at timbangin ang sumusunod na mga pahayag.Kopyahin ito sa sagutang papel. Lagyan ng
tsek ang kahon ng S kung ikaw ay sumasang-ayon sa pahayag, DS kung di-sumasang-ayon at DT kung di ka
tiyak sa iyong palagay o saloobin.

Pahayag S DS DT
1. Ang sinuman ay may karapatan na itago ang katotohanan. ✔
2. Ang isang guro ay nagbigay ng mga special assignment sa ✔
kaniyang mga mag-aaral upang magamit sa tinatapos
niyang term paper sa Masteral. Tulong na rin para sa
kaniya na mabawasan ang hirap sa paggawa nito ngunit
lingid ito sa kaalaman ng mag-aaral niya.
3. Ang mga sensitibong usapin tulad ng pagbubunyag ng ✔
mga lihim ay nararapat na pag-usapan nang bukas, may
paggalang at pagmamalasakit sa nagpapahayag nito.
4. Ang mga tagapagturo ay may moral na obligasyon na ✔
ingatan ang mga dokumento tulad ng kanilang academic
record. Gayunpaman, maaari niya itong ipakita sa mga
magulang kahit pa walang pahintulot sa anak nito.

5. Marapat na gawing pribado ang anumang pag-uusap lalo ✔

na kung nakasalalay ang kapakanan ng nakararami sa mga
anomalyang nangyayari sa loob ng samahan o
organisasyon.
Gawain 2
Panuto: Pag-aralan ang mga kaso at ibigay ang resolusyon dito.
Unang Kaso

Dahil sa takot na maparusahan ng kaniyang ama, ang isang mag-aaral sa kolehiyo na nakakuha ng lagpak
na marka sa isa niyang asignatura, ay gumawa ng isang pandaraya na gawin itong mga pasado.
Tanong:
1. Nabigyan ba ng sapat na katuwiran ng mag-aaral ang kaniyang ginawang pandaraya? Bakit?
Hindi, dahil ang pandaraya ay labag sa moralidad at hindi nagdudulot ng tunay na pag-unlad sa pag-aaral.
2. Sa iyong palagay, ano ang nararapat gawin? Ipaliwanag.
Harapin ang mga pagkukulang at tanggapin ang mga kamalian, humingi ng tulong at gabay mula sa mga
guro, at itaguyod ang integridad at moralidad.
3. Magbigay ng mungkahing resolusyon sa kaso.
Magkaroon ng disciplinary action laban sa mag-aaral at magkaroon ng counseling session upang
matulungan siyang bumawi sa kanyang mga pagkakamali.

Ikalawang Kaso

Dahil sa mababang presyo ng mga pirated cd, mas gusto pa ng ilan na tangkilikin ito kaysa sa
bumili ng orihinal o di kaya ay pumila pa at manood sa mga cinema theatre.
Tanong:
1. Makatuwiran ba ang pahayag sa itaas? Paano ito nakaapekto sa taong lumikha nito?
Hindi, hindi makatuwiran ang pahayag dahil pagbili ng pirated CDs ay paglabag sa batas at nakakasama sa
mga tunay na mang-aawit at artistang gumawa ng musika at pelikula.
2. May posibilidad bang gawin mo rin ito? Bakit?
Hindi, hindi ko gagawin ito dahil mahalaga sa akin ang pagrespeto sa karapatan ng mga gumawa ng sining
at ang pagsuporta sa kanilang trabaho.
3. Magbigay ng mungkahing resolusyon sa kaso.
Magpatupad ng mas mahigpit na batas laban sa piracy at magbigay ng mas maraming legal na
paraan para makakuha ng kopya ng mga pelikula at musika upang mabawasan ang pagtangkilik sa
pirated CDs.

Ikatlong Kaso
Dahil sa kakulangan ng mapagkukunang datos sa pananaliksik na ginagawa ng isang gurong-mananaliksik
sa kaniyang pag-aaral, minabuti ng guro na gamitin ang isnag pribadong dokumento nang walang pahintulot sa
gumawa.
Tanong:
1. Mayroon bang sapat na kondisyon na malilimita sa paggamit ng pribadong pag-aari ng isang tao?
Pangatwiranan
Oo, mayroong sapat na kondisyon na dapat ituring ang pribadong pag-aari ng isang tao, lalo na sa
larangan ng pananaliksik, upang maiwasan ang paglabag sa karapatan sa pag-aari at maging maayos ang
pag-uugali sa komunidad ng pananaliksik.
2. Magbigay ng mungkahing resolusyon sa kaso.
Humingi ng pahintulot mula sa may-ari ng pribadong dokumento bago gamitin ito sa pananaliksik. Kung
hindi makuha ang pahintulot, hanapin ang alternatibong mapagkukunan ng datos na hindi labag sa
karapatan sa pag-aari. Sumunod sa etikal na pamamaraan sa pananaliksik at igalang ang karapatan ng iba.