^∏ ıÂÔÏÔÁ›· Ùɘ ^πÛÙÔÚ›·˜

ÛÙeÓ . °ÂÒÚÁÈÔ ºÏˆÚfiÊÛ΢

ª∞ƒπ√À ª¶∂°∑√À*

\∂aÓ ñ¿Ú¯ÂÈ ≤Ó·˜ çÚıfi‰ÔÍÔ˜ ıÂÔÏfiÁÔ˜ ÙÔÜ 20ÔÜ ·åÒÓ· Ôf ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È
ÁÈa ÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔ˘, ·éÙe˜ ÂrÓ·È àÓ·ÓÙ›ÚÚËÙ· ï . °ÂÒÚÁÈÔ˜ ºÏˆÚfiÊÛ΢
(28 ∞éÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1893 - 11 ∞éÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1979) Ôf âÔÓÔÌ¿ÛıËΠ«Ú‡Ù·Ó˘ ÙáÓ
çÚıÔ‰fiÍˆÓ ıÂÔÏfiÁˆÓ ÙÔÜ 20ÔÜ ·åÒÓ·» η› «ï Èe ÔåÎÔ˘ÌÂÓÈÎe˜ ‰È‰¿ÛηÏÔ˜
Ôf ö¯ÂÈ Óa ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÈ ì çÚıfi‰ÔÍË ıÂÔÏÔÁ›· ÛÙeÓ ·åÒÓ· Ì·˜»1. \∂·ÓÂÈÏËÌ-
̤ӷ Ûb Ì›· ÛÂÈÚa ôÚıÚˆÓ ÙÔ˘ àe ÙcÓ ‰ÂηÂÙ›· ÙÔÜ 1930 ηd ÁÈa Ùa ëfiÌÂÓ·
ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ï . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢2 ÙfiÓÈ˙ ÙcÓ ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·˜.
\∂ÌÊ·ÓÙÈÎa ñÔÛÙ‹ÚÈ˙ ¬ÙÈ «Ùe ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ÁÓÒÚÈÛÌ· Ùɘ Û‡Á¯ÚÔÓ˘ ıÂÔ-
ÏÔÁÈÎɘ ÛΤ„˘ ÂrÓ·È ì àÓ·Î¿Ï˘„Ë Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎɘ ‰È¿ÛÙ·Û˘ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·-
ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘»3.
¶ÚÔÎÂÈ̤ÓÔ˘ Óa ηٷÛÙÂÖ Î·Ù·ÓÔËÙc ì ‚·Ú‡ÙËÙ· ÌÈĘ Ù¤ÙÔÈ·˜ ıÂÔÏÔÁÈÎɘ
âÈÛ‹Ì·ÓÛ˘, àÚÎÂÖ Óa ñÂÓı˘Ì›ÛÔ˘Ì ¬ÙÈ Ûb ·éÙe àÎÚȂᘠÙe ÛËÌÂÖÔ ïÌÔʈ-
ÓÔÜÓ Ôî ÚˆÙÔÎÔÚ˘Ê·ÖÔÈ ıÂÔÏfiÁÔÈ ÙÔÜ 20ÔÜ ·åÒÓ· ÛÙeÓ ëÙÂÚfi‰ÔÍÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈ-
ÛÌfi. «^∏ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ÂrÓ·È Ùe Ì¿ÙÈ ÙÔÜ Î˘ÎÏÒÓ· ÛÙcÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ıÂÔÏÔÁ›·»4

* ^√ ª¿ÚÈÔ˜ ª¤Á˙Ô˜ ÂrÓ·È ∫·ıËÁËÙc˜ Ùɘ £ÂÔÏÔÁÈÎɘ ™¯ÔÏɘ ÙÔÜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ \∞-
ıËÓáÓ.
1. ªËÙÚÔÔÏ›Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ πø∞¡¡∏™ ∑∏∑π√À§∞™, «. °ÂÒÚÁÈÔ˜ ºÏˆÚfiÊÛ΢, ï ÔåÎÔ˘ÌÂ-
ÓÈÎe˜ ‰È‰¿ÛηÏÔ˜»: ™‡Ó·ÍË 64 (\√ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ - ¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 1997) Û. 13 ηd â·Ó¤Î‰ÔÛË ÛÙe
·ÚeÓ ÙÂܯԘ Ùɘ £ÂÔÏÔÁ›·˜, ÛÛ. 31-48.
2. µÈ‚ÏÈÔÁÚ·ÊÈÎe˜ ηٷÙÔÈÛÌe˜ àe ÙeÓ BLANE ANDREW, A Sketch of the Life of Georges
Florovsky, New York 1993 = . °ÂÒÚÁÈÔ˜ ºÏˆÚfiÊÛ΢ – ^∏ ˙ˆc ηd Ùe öÚÁÔ ëÓe˜ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ ıÂÔ-
ÏfiÁÔ˘, ÌÂÙ. ∂. ∆·Ì·Ú¤ÛË – ¶··ı·Ó·Û›Ô˘, \∞ı‹Ó· 2010, ηd Ùe Û˘ÏÏÔÁÈÎe öÚÁÔ: BLANE A. (ed.),
Georges Florovsky – Russian Intellectual-Orthodox Churchman, New York 1993. ò∂Á΢ÚÔ˜
ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌe˜ ÛÙcÓ ÛΤ„Ë ÙÔ˘ àe ÙeÓ WILLIAMS G. H., . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢ – ∂åÛ·ÁˆÁc ÛÙc
ÛΤ„Ë ÙÔ˘, ÌÂÙ. £. ¶··ı·Ó·Û›Ô˘, \∞ı‹Ó· 1989, ηıg˜ â›Û˘ ÛÙe àÊÈÂڈ̷ÙÈÎe ÙÂܯԘ ÙÔÜ
ÂÚÈÔ‰ÈÎÔÜ ™‡Ó·ÍË, Ù¯. 64 (\√ÎÙÒ‚ÚÈÔ˜ - ¢ÂΤ̂ÚÈÔ˜ 1997).
3. FLOROVSKY G., Collected Works, Belmont, Mass., 1976, III, Û. 245.
4. VON BALTHASAR HANS URS, “Eschatologie”: Fragen der Theologie heute, (Hrsgg.) J. Fei-
ner - J. Trütsch - F. Böckle, Einsiedeln 1957, Û. 403.

59
 ª¿ÚÈÔ˘ ª¤Á˙Ô˘
£∂√§√°π∞ 4/2010

Û‡Ìʈӷ Ìb ÚËÙc Ì·ÚÙ˘Ú›· ÙÔÜ ÃaÓ˜ √GÚ˜ ÊeÓ ª·ÏÙ¿˙·Ú. ¶·ÚfiÏÔ Ôf ÛÙcÓ
ıÂÔÏÔÁ›· ÙÔÜ 19Ô˘ ·åÒÓ· «Ùe âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎe ÁÚ·ÊÂÖÔ qÙ·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÎÏÂÈÛÙfi»5
ηÙa ÙcÓ ÂûÛÙÔ¯Ë ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔÜ ò∂ÚÓÛÙ ∆Ú·›ÏÙ˜, óÛÙfiÛÔ àe ÙeÓ ÌÂÛÔfiÏÂÌÔ
õ‰Ë ÌÂÙ·‚Ï‹ıËΠì ηٿÛÙ·ÛË ôÚ‰ËÓ. ^√ Ú‡Ù·Ó˘ Ùɘ Âé·ÁÁÂÏÈÎɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜
ÙÔÜ 20ÔÜ ·åÒÓ· ∫aÚÏ ªaÚÙ ÌÈÏÔÜÛ ÁÈa ÙcÓ ·ÚÔ˘Û›· ëÓfi˜ «·Ó – âÛ¯·ÙÔÏÔ-
ÁÈÎÔÜ ïÚ¿Ì·ÙÔ˜»6 ÛÙa ıÂÔÏÔÁÈÎa ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ηd ï ÚˆÙÔÎÔÚ˘Ê·ÖÔ˜ Ùɘ ڈ̷È-
ÔηıÔÏÈÎɘ ÛΤ„˘ ∫aÚÏ ƒ¿ÓÂÚ ·Ú·ÙËÚÔÜÛÂ: «∆e ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔ-
Á›·˜ ÂrÓ·È àÎfiÌ· ÛÙcÓ àÚ¯c Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘. ∆e Èe îÛÙÔÚÈÎe ÛÙÔȯÂÖÔ ‰bÓ ö¯ÂÈ
àÎfiÌ· ·Úa ÌfiÓÔ âÏ¿¯ÈÛÙË îÛÙÔÚ›· âÓÙe˜ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜»7.
^∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔÜ . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢ ÛÙcÓ ıÂÔÏÔÁÈÎc ÁÚ·ÌÌ·Ù›· ÙÔÜ 20ÔÜ
·åÒÓ· âÁηÈÓÈ¿˙ÂÙ·È Ùe öÙÔ˜ 1929/1930 Ìb ≤Ó· ‰ÔΛÌÈfi ÙÔ˘ Ûb ÁÂÚÌ·ÓÈÎc ÁÏÒÛ-
Û· ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤ÓÔ Ûb ÂÚÈÔ‰ÈÎe Ùɘ ÚˆÛÈÎɘ ¢È·ÛÔÚĘ ηd ÙÈÙÏÔÊÔÚÂÖÙ·È àe
ÙeÓ Û˘ÁÁڷʤ· ÙÔ˘: «\∂ͤÏÈÍË Î·d \∂ÈÁ¤ÓÂÛË. °Èa ÙcÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎc Ùɘ îÛÙÔ-
Ú›·˜»8. ªÂÙa àe Ì›· ÂåÎÔÛÈÂÓÙ·ÂÙ›· â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È Ìb ôÏÏÔ ıÂÔÏÔÁÈÎe ΛÌÂÓfi
ÙÔ˘ Ûb àÁÁÏÈÎc ÁÏÒÛÛ· Ôf âÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ó˜ âÈÛÙËÌÔÓÈÎc àÓ·ÎÔ›ÓˆÛË Ûb Û˘Ó-
¤‰ÚÈÔ ÙÔÜ 1956 ñe ÙeÓ Ù›ÙÏÔ: «^∏ ¶·ÙÂÚÈÎc \∂Ô¯c ηd ì \∂Û¯·ÙÔÏÔÁ›· – ª›·
ÂåÛ·ÁˆÁ‹»9. ∆¤ÏÔ˜, ≈ÛÙÂÚ· àe Ï›Á· ¯ÚfiÓÈ·, Ùe 1962, ΢ÎÏÔÊÔÚÂÖ ¿ÏÈ ÛÙa
àÁÁÏÈÎa Ùe ôÚıÚÔ ÙÔ˘ «∆a ò∂Û¯·Ù· ¶Ú¿ÁÌ·Ù· ηd Ùa ò∂Û¯·Ù· °ÂÁÔÓfiÙ·»10.
^∏ âÓ·ÚÎÙ‹ÚÈ· ‰È·Ù‡ˆÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙe ÁÂÚÌ·ÓÈÎe ôÚıÚÔ (1929/1930) ö¯ÂÈ ó˜
ëÍɘ: «^∏ ıÂÌÂÏÈ҉˘ ηd ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎc öÓÓÔÈ· Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ÂrÓ·È àÎÚȂᘠì
öÓÓÔÈ· ÙÔÜ ÚÔÛÒÔ˘. ^∏ ʇÛË ÂrÓ·È Ùe ‰›Ô ÙÔÜ ÁÂÓÈÎÔÜ, âÓá ì îÛÙÔÚ›· àÔ-
ÙÂÏÂÖ ÙeÓ ¯áÚÔ ù¯È êÏᘠÙÔÜ ‰È·ÎÂÎÚÈ̤ÓÔ˘ j ÙÔÜ å‰È¿˙ÔÓÙÔ˜, àÏÏa àÎÚÈ‚á˜
ÙÔÜ ÚÔÛˆÈÎÔÜ ùÓÙÔ˜»11. ¶ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ âÍÂȉÈ·ÂÈ Ùd˜ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ÙÔ˘ ï . °.

5. TROELTSCH E. ÛÙe BALTHASAR, ¬.., Û. 403.

6. BARTH K., Kirchliche Dogmatik, IV/3, 1046-1047 ÛÙe G. SAUTER, Zukunft und Ver-
heissung, Zürich 1965, Û. 79.
7. K. RAHNER, “Eschatologie”: Lexikon für Theologie und Kirche 3(1959) 1095.
8. FLOROVSKY G., «Evolution und Epigenesis. Zur Problematik der Geschichte»: Der
russische Gedanke 1(1929-1930), ÛÛ. 240-252.
9. FLOROVSKY G., «The Patristic Age and Eschatology: An Introduction»: Collected Works,
Belmont, Mass., 1975, IV, ÛÛ. 63-78 = . °. º§øƒ√º™∫À, ò∂ÚÁ·, ÌÂÙ. ¶. ¶¿ÏÏË, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË
1979, πV, ÛÛ. 73-91.
10. FLOROVSKY, «The Last Things and the Last Events»: Works, 1976, III, ÛÛ. 243-265 =
º§øƒ√º™∫À, ò∂ÚÁ·, 1983, πππ, ÛÛ. 279-306. √î ·Ú·ÔÌb˜ ÛÙe ËÁ·ÖÔ ñÏÈÎe ÛËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È Ìb
Ùd˜ âӉ›ÍÂȘ FLOROVSKY ÁÈa Ùe àÁÁÏÈÎe ÚˆÙfiÙ˘Ô Î·d º§øƒ√º™∫À ÁÈa ÙcÓ ëÏÏËÓÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·-
ÛË ÛÙcÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË öΉÔÛË Ìb àÚ›ıÌËÛË ÙÔÜ ÙfiÌÔ˘ Ï·ÙÈÓÈÎa ηd Ùɘ ÛÂÏ›‰·˜ àÚ·‚Èο.
11. FLOROVSKY, Evolution und Epigenesis, Û. 247.

60
 ∏ £∂√§√°π∞ ∆∏™ π™∆√ƒπ∞™ ™∆√¡ ¶. °∂øƒ°π√ º§øƒ√º™∫À

ºÏˆÚfiÊÛ΢ Ìb ÙeÓ àÎfiÏÔ˘ıÔ ÙÚfiÔ: «^∏ îÛÙÔÚ›· ÂrÓ·È ï ¯áÚÔ˜ Ùɘ ÚÔÛˆ-
ÈÎɘ Ú¿Í˘, ÁÈ\ ·éÙe àÎÚȂᘠÙɘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ηd Ùɘ âÏ¢ıÂÚ›·˜. ^∏ ÚÔÛˆ-
ÈÎfiÙËÙ· ÂrÓ·È Ùe àÏËıÈÓe ñÔΛÌÂÓÔ Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜»12.
\∞ÍÈÔÛËÌ›ˆÙÔ Ù˘Á¯¿ÓÂÈ Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ ï ÔÏÈe˜ °¤ÚÔÓÙ·˜ Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Ì·˜
‰È·ÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙcÓ Ê‡ÛË àe ÙcÓ îÛÙÔÚ›·, àÓÙÈ·Ú·ı¤ÙÂÈ ·éÙb˜ Ùd˜ ‰‡Ô ηÙËÁÔÚÈÔ-
ÔÈ‹ÛÂȘ ÙÔÜ àÓıÚÒÈÓÔ˘ ‚›Ô˘ ηd ÚÔÎÚ›ÓÂÈ ÙcÓ îÛÙÔÚ›· à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙcÓ Ê‡ÛË.
ª›· àÎfiÌ· ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÂrÓ·È ¬ÙÈ ‰È·Û˘Ó‰¤ÂÈ Ùe ÚfiÛˆÔ Ìb ÙcÓ îÛÙÔÚ›· ı¤ÙÔ-
ÓÙ·˜ ó˜ ÎÔÈÓe ·ÚÔÓÔÌ·ÛÙc ÙcÓ âÏ¢ıÂÚ›·, ÙcÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ηd ÙcÓ Î·ÈÓÔÙÔÌ›·
Ôf àÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó àe ÙcÓ Ê‡ÛË. ªb ‚¿ÛË ·éÙcÓ àÎÚȂᘠÙcÓ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ‰È¿-
ÎÚÈÛË Î·d àÊÂÙËÚÈ·Îc ÚÔÙ›ÌËÛË ‰ÔÌÂÖÙ·È ì ıÂÔÏÔÁ›· ÙÔÜ . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢.
™Ùa ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚ· ΛÌÂÓ¿ ÙÔ˘ Á›ÓÂÙ·È àÎfiÌ· Èe ÚËÙe˜ ηd ηÙËÁÔÚËÌ·-
ÙÈÎa Û·Ê‹˜: «^∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ıÂÔÏÔÁ›· Ú¤ÂÈ Óa ηٷÓÔËıÂÖ ó˜ “ıÂÔÏÔÁ›· Ùɘ
îÛÙÔÚ›·˜”. ^∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË ‚·Û›˙ÂÙ·È Ûb ÁÂÁÔÓfiÙ·, ù¯È Ûb 剤˜»13. ∫·Ù·Á-
Á¤ÏÏÂÈ Ùe ÁÂÁÔÓe˜ ¬ÙÈ «ì âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· qÙ·Ó ÁÈa ÔÏf ηÈÚe ≤Ó·˜ ·Ú·ÌÂÏË̤-
ÓÔ˜ ÎÏ¿‰Ô˜ ÛÙcÓ Û‡Á¯ÚÔÓË ıÂÔÏÔÁ›·»14 ηd ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÈ Ìb ÂÚÈÛÛc ηÙËÁÔÚË-
Ì·ÙÈÎfiÙËÙ·: «∆cÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ‰bÓ ÌÔÚÂÖ˜ Óa ÙcÓ Ú·ÁÌ·Ù¢ıÂÖ˜ ó˜ ≤Ó·
Âå‰ÈÎe ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ó˜ ≤Ó· ¯ˆÚÈÛÙe ôÚıÚÔ ›ÛÙˆ˜. ªÔÚÂÖ˜ Óa ÙcÓ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂȘ
ÌfiÓÔ Ì¤Û· ÛÙcÓ ¬ÏË ÚÔÔÙÈÎc Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙˆ˜»15. ªb ≤Ó·Ó ÙfiÛÔ Úˆ-
Ì·Ï¤Ô ÙÚfiÔ ï . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢ ÚÔ‚È‚¿˙ÂÈ ÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· Ûb Û‡ÓÔ„Ë Ùɘ
ıÂÔÏÔÁ›·˜ ηd âÍÈÛÒÓÂÈ ïÏfiÎÏËÚË ÙcÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ıÂÔÏÔÁ›· Ûb ıÂÔÏÔÁ›· Ùɘ
îÛÙÔÚ›·˜ Ìb ‚¿ÛË ÙeÓ ¯ÚÈÛÙÔÎÂÓÙÚÈÛÌfi.
\∞ÍÔÓÈÎe ÛËÌÂÖÔ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÔÎÂÓÙÚÈÎɘ ÛΤ„˘ ÙÔ˘ ÂrÓ·È ì ‰È¿ÎÚÈÛË å‰ÂáÓ Î·d
ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, Ôf àÓÙÈÛÙÔȯÂÖ ÛÙcÓ ‰È¿ÎÚÈÛË Ï·ÙˆÓÈÛÌÔÜ Î·d ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ. ^∏
àÓ·ÊÔÚa ÙÔÜ ÃÚÈÛÙÔÜ Ûb ÁÂÁÔÓe˜ \∂ÓÛ·ÚÎÒÛˆ˜ ηd \∞Ó·ÛÙ¿Ûˆ˜ âÎ ÓÂÎÚáÓ,
Ûb ÚËÙc àÓÙ›ıÂÛË Úe˜ Ùd˜ Ï·ÙˆÓÈÎb˜ 剤˜ Ôf ÂrÓ·È ôÛ·ÚΘ, ô˘Ï˜, ô¯ÚÔ-
Ó˜, ·åÒÓȘ ηd àÓÈÛÙfiÚËÙ˜, àÔÙÂÏÂÖ Ùe àÚ¯ÈÌ‹‰ÂÈÔ ÛÙ‹ÚÈÁÌ· Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜
ÙÔÜ . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢. ¶ÚfiÛˆÔ Î·d îÛÙÔÚ›· ÂrÓ·È Ôî ‰‡Ô à·Ú¿‚·Ù˜ ηd à·-
Ú¿ÌÈÏϘ Û˘ÓÈÛÙáÛ˜ ÙÔÜ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ ÃÚÈÛÙe˜ Ôf ηıȉڇÂÈ ÙcÓ ›ÛÙË Ùɘ
âÎÎÏËÛ›·˜. ªb ·éÙcÓ ÙcÓ öÓÓÔÈ· Û˘Ó¿ÙÂÈ ÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· Ìb ÙcÓ âÎÎÏËÛÈÔÏÔ-
Á›·: «^∏ communio sanctorum (ÎÔÈÓˆÓ›· ÙáÓ êÁ›ˆÓ) ÂrÓ·È ≤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎe ÎÂ-
Ê¿Ï·ÈÔ Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·˜»16.

12. FLOROVSKY, ¬.., Û. 252.

13. º§øƒ√º™∫À, πππ, Û. 280.
14. º§øƒ√º™∫À, πππ, Û. 279.
15. º§øƒ√º™∫À, ¬.., Û. 281.
16. º§øƒ√º™∫À, ¬.., Û. 299.

61
 ª¿ÚÈÔ˘ ª¤Á˙Ô˘
£∂√§√°π∞ 4/2010

™˘Ó¤ÂÈ· Ùɘ ¯ÚÈÛÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔÜ . ºÏˆÚfiÊÛ΢ ÂrÓ·È ì âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·, ÁÈ\ ·éÙe

ì âÈΤÓÙÚˆÛË Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÛÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ÂrÓ·È àfiÚÚÔÈ· ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÔÎÂ-
ÓÙÚÈÛÌÔÜ. ^√ ÃÚÈÛÙe˜ ηıÈÂÚÒÓÂÈ Ùa öÛ¯·Ù· ηd ‰bÓ åÛ¯‡ÂÈ Ùe àÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ. ¢bÓ
ÂrÓ·È ì îÛÙÔÚ›· Ôf àÓ·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÙeÓ ÃÚÈÛÙfi, àÏÏa àÓÙÈı¤Ùˆ˜ ÂrÓ·È Ùe ÁÂÁÔÓe˜
ÃÚÈÛÙe˜ Ôf ÚÔ‚È‚¿˙ÂÈ Ùa öÛ¯·Ù· Ûb Ì›˙ÔÓ· ·Ú¿ÌÂÙÚÔ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›-
ÛÙ˘ ó˜ ÎÚÈÙÈÎc ñ¤Ú‚·ÛË Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜. ∆a öÛ¯·Ù· ó˜ ÌÂÙ·-îÛÙÔÚÈÎe ̤ÁÂıÔ˜
àÔÙÂÏÂÖ ÙcÓ ÎÚÈÙÈÎc ñ¤Ú‚·ÛË Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ Ôf ÛËÌ·›ÓÂÈ ¬ÙÈ ì îÛÙÔÚ›· Ï·Ì‚¿-
ÓÂÙ·È ÛÔ‚·Úa ñfi„Ë Î·d Ù·˘ÙÔ¯ÚfiÓˆ˜ ñÂÚ‚·›ÓÂÙ·È ÎÚÈÙÈÎa àe ÙcÓ ÌÂÙ·-
îÛÙÔÚ›·, ‰ËÏ·‰c Ùa öÛ¯·Ù·. ∆e Ù¤ÏÔ˜ Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ àÔηχÙÂÈ Ùe ÓfiËÌ· Ùɘ
îÛÙÔÚ›·˜, ì àÎÚÔÙÂχÙÈ· ö΂·ÛË ÊˆÙ›˙ÂÈ ÙcÓ ¬ÏË ÔÚ›· ÙáÓ Û˘Ì‚¿ÓÙˆÓ, ì
âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ñÂÚ‚·›ÓÂÈ ÎÈ àÓ·ÙÚ¤ÂÈ ÙeÓ îÛÙÔÚÈÛÌfi. ™‡Ìʈӷ Ìb ÙeÓ ª¿ÍÈÌÔ
^√ÌÔÏÔÁËÙc åÛ¯‡ÂÈ Ùe ëÍɘ: «^ø˜ àÂd ÛÔÊᘠÙcÓ àÚ¯cÓ âÎ ÙÔÜ Ù¤ÏÔ˘˜ ‰ÂÈÎÓ‡˜.
√éÎ öÙÈ ÁaÚ ÌÂÙa ÙcÓ ·Ú¿‚·ÛÈÓ ‰Â›ÎÓ˘Ù·È Ùe Ù¤ÏÔ˜ âÎ Ùɘ àگɘ, àÏÏ\ ì àÚ¯c
âÎ ÙÔÜ Ù¤ÏÔ˘˜»17.
ªb Ì›· Ù¤ÙÔÈ· ¯ÚÈÛÙÔÎÂÓÙÚÈÎc ÏÔÁÈÎc ï . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢ àÓ¿ÁÂÙ·È ÛÙcÓ ıÂ-
ÔÏÔÁÈÎc ÚˆÙÔηı‰ڛ· Ùɘ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·˜: «^∏ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· ‰bÓ ÂrÓ·È êÏá˜
≤Ó· âd ̤ÚÔ˘˜ ÙÌÉÌ· ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔÜ ıÂÔÏÔÁÈÎÔÜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜, àÏÏa ÌÄÏÏÔÓ
ì ‚¿ÛË Î·d Ùe ıÂ̤ÏÈfi ÙÔ˘, ì ηıÔ‰ËÁÔÜÛ· ηd âÌÓ¤Ô˘Û· àÚ¯‹ ÙÔ˘, õ, ÙÚfiÔÓ
ÙÈÓ¿, Ùe Îϛ̷ ïÏfiÎÏËÚ˘ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ÛΤ„ˆ˜, ^√ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌe˜ ÂrÓ·È
ÛÙcÓ ÔéÛ›· ÙÔ˘ âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎe˜ ηd ì âÎÎÏËÛ›· ÂrÓ·È Ì›· “âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎc ÎÔÈÓfi-
Ù˘”... ^∏ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ÚÔÔÙÈÎc ÂrÓ·È Î·Ù\ ÔéÛ›·Ó âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈ΋»18. ™˘ÌÂÚ·-
ÛÌ·ÙÈÎa ‰È·‰ËÏÒÓÂÈ ÙcÓ ıÂÔÏÔÁÈ΋ ÙÔ˘ ÂÔ›ıËÛË «fiÛÔ ‚·ıÈa ηd ÛÙÂÓa Û¯Â-
Ù›˙ÔÓÙ·È ¬Ï· Ùa âÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎa ı¤Ì·Ù· Ìb ÙeÓ ˘Ú‹Ó· ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔÜ ÎËÚ‡Á-
Ì·ÙÔ˜»19.
\∞ÔÎÔڇʈ̷ Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÂrÓ·È ì ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎc ¬ÛÔ Î·d Ê·ÈÓÔÌÂ-
ÓÈÎa ‰˘ÛÂÚÌ‹Ó¢ÙË ‰È·Ù‡ˆÛË ÙÔÜ . ºÏˆÚfiÊÛ΢: «≠√ÔÈÔ˜ ̤ÓÂÈ à‰È¿ÊÔÚÔ˜
à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙcÓ îÛÙÔÚ›·, ·éÙe˜ ‰bÓ ÌÔÚÂÖ ÔÙb Óa ÂrÓ·È Î·Ïe˜ ¯ÚÈÛÙÈ·Ófi˜»20. ∆¤-
ÙÔÈÔ˜ ıÂÔÏÔÁÈÎe˜ àÊÔÚÈÛÌe˜ ÌÔÈ¿˙ÂÈ Óa ÛηӉ·Ï›˙ÂÈ Î¿ı ôÓıÚˆÔ, ¯ÚÈÛÙÈ·Óe
j Ì‹, Ôf ÂrÓ·È Û˘ÓÂȉËÙa j àÛ˘Ó›‰ËÙ·, Ùd˜ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ˜ ÊÔÚ¤˜, ‰È·ÔÙÈṲ̂-
ÓÔ˜ àe ÙcÓ àÚ¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÎc ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎc ηd Ì¿ÏÈÛÙ· ÙeÓ Ï·ÙˆÓÈÛÌe j ÙeÓ ÓÂ-

17. ª∞•πª√™ √ª√§√°∏∆∏™, ¶Úe˜ £·Ï¿ÛÛÈÔÓ, ¡£ã: PG 90, 616∞.

18. º§øƒ√º™∫À, IV, Û. 73.
19. º§øƒ√º™∫À, IV, Û. 90.
20. º§øƒ√º™∫À, IV, Û. 225.

62
 ∏ £∂√§√°π∞ ∆∏™ π™∆√ƒπ∞™ ™∆√¡ ¶. °∂øƒ°π√ º§øƒ√º™∫À

ÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi, ¬Ô˘ ì àÏ‹ıÂÈ· ÂrÓ·È Ì›· 剤· ô˘ÏË, ôÛ·ÚÎË, ô¯ÚÔÓË, à˝‰È·,
·åÒÓÈ·, àÓÈÛÙÔÚÈ΋, àÚfiÛˆË Î·d ÁÂÓÈ΋.
™ÙcÓ âÎÎÏËÛ›· ì àÏ‹ıÂÈ· ÂrÓ·È ï ÃÚÈÛÙfi˜, ≤Ó· îÛÙÔÚÈÎe ÚfiÛˆÔ Ìb Û˘ÁÎÂ-
ÎÚÈ̤ÓË çÓÙfiÙËÙ·, ï §fiÁÔ˜ ÙÔÜ £ÂÔÜ Î·d Àîe˜ ÙÔÜ ¶·ÙÚfi˜, Ùe ‰Â‡ÙÂÚÔ ÚfiÛˆ-
Ô Ùɘ ^∞Á›·˜ ∆ÚÈ¿‰Ô˜. ∆e ÁÂÁÔÓe˜ ÃÚÈÛÙe˜ ÂrÓ·È Ôf Û˘ÚÚ¿ÙÂÈ ÚfiÛˆÔ Î·d
îÛÙÔÚ›· Ìb ÙcÓ \∂ÓÛ¿ÚΈÛË, âÓá Ìb ÙcÓ \∞Ó¿ÛÙ·ÛË àÓ¿ÁÂÈ ÚfiÛˆÔ Î·d îÛÙÔ-
Ú›· ÛÙa öÛ¯·Ù·. ^∏ âÈΤÓÙÚˆÛË Ùɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÙÔÜ . ºÏˆÚfiÊÛ΢ ÛÙcÓ ¯ÚÈÛÙÔ-
ÏÔÁ›· ÂrÓ·È Ôf ‰È·Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· Ìb ÙeÓ ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈÛÌfi21.
¶ÏÂÔÓ¿˙Ô˘Ó Ôî Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÛÙa öÚÁ· ÙÔÜ . ºÏˆÚfiÊÛ΢, ¬Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È
ï ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈÛÌe˜ ÙÔÜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔÜ Î·d Ì¿ÏÈÛÙ· Ûb àÓÙȉȷÛÙÔÏc Úe˜
ÙeÓ àÚ¯·ÈÔÂÏÏËÓÈÛÌe ηıg˜ â›Û˘ ì àÓ·ÊÔÚa ÙÔÜ ÚÔÛÒÔ˘ ÛÙcÓ âÛ¯·ÙÔÏÔ-
Á›·. «∫‡ÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎe ÁÓÒÚÈÛÌ· Ùɘ ·ÙÂÚÈÎɘ ıÂÔÏÔÁ›·˜ qÙ·Ó ï ñ·Ú-
ÍÈ·Îe˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ Ù˘»22 ‰ËÏÒÓÂÈ àÊÂÙËÚÈ·Îa ηd âÈ̤ÓÂÈ ¬ÙÈ «âaÓ ñÊ›ÛÙ·-
ÓÙ·È ÂÚÈıÒÚÈ· ÁÈa ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ΋, ıa Ú¤ÂÈ Óa ÂrÓ·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎc
ÚÔÛÒˆÓ». ^ÀÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ¬ÙÈ ï ëÏÏËÓÈÛÌfi˜ «ıˆÚÔÜÛ ÌfiÓÔ Ùe ÚÔÛˆÂÖÔ
ó˜ ÚfiÛˆÔ»24 ηd ÙÔÓ›˙ÂÈ: «^∏ ú‰È· ì 剤· Ùɘ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·˜ qÙ·Ó Ì›· ÌÂÁ¿-
ÏË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc Û˘ÓÂÈÛÊÔÚa ÛÙcÓ ÊÈÏÔÛÔÊ›·».
\∞ÍÈÔÚfiÛÂÎÙË ÂrÓ·È Ì›· å‰È·˙fiÓÙˆ˜ ‰ÈÂÈÛ‰˘ÙÈÎc ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙÔÜ . °. ºÏˆ-
ÚfiÊÛ΢ Û‡Ìʈӷ Ìb ÙcÓ ïÔ›· Ùe ÚfiÛˆÔ Î·d Ùa öÛ¯·Ù· ‰È·Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È à·-
Ú·Èًو˜. ^∏ àÔÛ‡Ó‰ÂÛË ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈÛÌÔÜ Î·d âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·˜ âÎÊ˘Ï›˙ÂÈ ÙcÓ
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎc ›ÛÙË ÛÙeÓ ÂéÛ‚ÈÛÌfi, Ôf ‰bÓ ÂrÓ·È Ù›ÔÙ ôÏÏÔ ·Úa ì ıÚËÛ΢-
ÙÈÎc âΉԯc ÙÔÜ àÙÔÌÈÎÈÛÌÔÜ. «∫·Ùa Ì›· öÓÓÔÈ·, ï Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ñ·ÚÍÈÛÌe˜ ÛÙcÓ
ıÂÔÏÔÁ›· ‰bÓ ÂrÓ·È ·Úa Ì›· àÓ·Óˆ̤ÓË ·Ú·ÏÏ·Ác ÙÔÜ ·ÏÈÔÜ ÈÂÙÈÛÙÈÎÔÜ
(ÂéÛ‚ÈÛÙÈÎÔÜ) ı¤Ì·ÙÔ˜. ™b ÙÂÏÂ˘Ù·›· àÓ¿Ï˘ÛË, ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙcÓ Ï‹ÚË àÔÁ‡ÌÓˆ-

21. ªËÙÚÔÔÏ›Ù˘ ¶ÂÚÁ¿ÌÔ˘ πø∞¡¡∏™ ∑∏∑π√À§∞™, «\∞e Ùe ÚÔÛˆÂÖÔÓ Âå˜ Ùe ÚfiÛˆÔÓ»:

÷ÚÈÛÙ‹ÚÈ· Âå˜ ªËÙÚÔÔÏ›ÙËÓ Ã·ÏÎˉfiÓÔ˜ ªÂϛوӷ, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1977, ÛÛ. 287-323, ^∂ÏÏË-
ÓÈÛÌe˜ ηd ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, \∞ı‹Ó· 2003, 104-112, ∂鯷ÚÈÛÙ›·˜ \∂ÍÂÌÏ¿ÚÈÔÓ, ª¤Á·Ú· 2006, ÛÛ.
131-222, ηd ZIZIOULAS J., Being as Communion, London 1985, ÛÛ. 27-65 (“Personhood and
Being”), ÛÛ. 67-122 (“Truth and Communion”), Communion and Otherness, London 2006, ÛÛ.
99-112 (“On Being a Person”), Lectures in Christian Dogmatics, London 2008, ÛÛ. 153-161
(“Eschatology and History”).
22. º§øƒ√º™∫À, π, Û. 148.
23. º§øƒ√º™∫À, π, Û. 164.
24. º§øƒ√º™∫À, πππ, Û. 38.
25. º§øƒ√º™∫À, πππ, Û. 135.

63
 ª¿ÚÈÔ˘ ª¤Á˙Ô˘
£∂√§√°π∞ 4/2010

ÛË Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ ›ÛÙ˘ àe ÙeÓ îÛÙÔÚÈÎfi Ù˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ∆a ÁÂÁÔÓfiÙ· Ùɘ
îÛÙÔÚ›·˜ âÈÛÎÈ¿˙ÔÓÙ·È àe Ùa ÁÂÁÔÓfiÙ· Ùɘ âÛˆÙÂÚÈÎɘ ˙ˆÉ˜»26.
¶ÚÔÛˆÔÎÂÓÙÚÈÛÌe˜ ηd âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›· Û˘ÚÚ¿ÙÔÓÙ·È âÛÒٷٷ ηd ÛÙÂÓfiÙ·-
Ù·. ªfiÓÔ Ìb ·éÙeÓ ÙeÓ ÙÚfiÔ àÔÙÚ¤ÔÓÙ·È ÚÔÏËÙÈÎa ‰‡Ô ÙÂÚ·ÙÒ‰ÂȘ âÎÊ˘-
ÏÈÛÌÔd Ùɘ ˙ˆÉ˜ Ì·˜ Ôf ‰˘ÛÙ˘¯á˜ ΢ÚÈ·Ú¯ÔÜÓ ÛÙcÓ îÛÙÔÚÈÎc Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·
ηd ηٷٷϷÈˆÚÔÜÓ ÙcÓ àÓıÚÒÈÓË Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ·: ï àÙÔÌÈÎÈÛÌe˜ ηd ï
ïÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌfi˜, ÙfiÛÔ ÛÙcÓ öÓıÂË ¬ÛÔ Î·d ÛÙcÓ ôıÂË âΉԯ‹ ÙÔ˘˜. ^∏ ‰È·ÛÙÔÏc
ÙÔÜ ÚÔÛÒÔ˘ àe ÙcÓ îÛÙÔÚ›·27 ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ôÏÏÔÙ Ìb Ùe Û¯ÉÌ· «àÓÈÛÙfiÚËÙÔ
ÚfiÛˆÔ» ÎÈ ôÏÏÔÙ ¿ÏÈ Ìb Ùe Û¯ÉÌ· «àÚfiÛˆË îÛÙÔÚ›·».
ª›· ÚÒÙË âΉԯc Ùɘ fiψÛ˘ ÚÔÛÒÔ˘ - îÛÙÔÚ›·˜ ÂrÓ·È ì ÚÔÙ›ÌËÛË ÙÔÜ
ÚÔÛÒÔ˘ ηd ì ñÔÙ›ÌËÛË Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ Ôf ÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È Ìb Ùe àÓÔÚıfi‰ÔÍÔ
Û¯ÉÌ· «àÓÈÛÙfiÚËÙÔ ÚfiÛˆÔ». ^√ àÙÔÌÈÎÈÛÌe˜ Ùɘ ÓˆÙÂÚÈÎɘ å‰ÈÒÙ¢Û˘
ÂrÓ·È ì âÎÎÔÛÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÌÔÚÊc ÙÔÜ àÓÈÛÙfiÚËÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘, ¬Ô˘ ï ôÓıÚˆÔ˜
âÎÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ó˜ ôÙÔÌÔ âÚ‹ÌËÓ ÙáÓ Û¯¤ÛÂÒÓ ÙÔ˘ Ìb Ùe ò∞ÏÏÔ ÙÔ˘ (àÓıÚÒÈÓÔ,
ÎÔÈÓˆÓÈÎfi, Ê˘ÛÈÎe j ñÂÚÊ˘ÛÈÎfi). ò∞Û¯ÂÙÔ ÚfiÛˆÔ ÂrÓ·È Ùe ôÙÔÌÔ, âÓá Ùe
Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓÔ ôÙÔÌÔ âÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÚfiÛˆÔ. ^∏ ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ· Ùɘ çÓÙfiÙËÙ·˜
ÂrÓ·È ï ÎÔÈÓe˜ ·ÚÔÓÔÌ·ÛÙc˜ àÙfiÌÔ˘ ηd ÚÔÛÒÔ˘. ^∏ àÓ·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ·, ‰Ë-
Ï·‰c ì ÚfiÙ·ÍË Ùɘ Û¯¤Û˘, ÂrÓ·È Ôf ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂÖ Î·ÈÛ·ÚÈÎa Ùe ôÙÔÌÔ àe
Ùe ÚfiÛˆÔ. ^∏ àÙÔÌÈÎfiÙËÙ· ¯ˆÚd˜ àÓ·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· Û˘ÓÈÛÙÄ Ùe ôÙÔÌÔ, âÓá ì
àÓ·ÊÔÚÈÎfiÙËÙ· Ì·˙d Ìb ÙcÓ àÙÔÌÈÎfiÙËÙ· ÂrÓ·È Ôf àÓ·‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ Ùe ÚfiÛˆÔ.
£ÚËÛ΢ÙÈÎc âΉԯc ÙÔÜ àÙÔÌÈÎÈÛÌÔÜ ÂrÓ·È ï ÂéÛ‚ÈÛÌe˜ Ìb Ùd˜ ÔÈΛϘ ÚÔ-
ÛˆÓ˘Ì›Â˜ ÙÔ˘ (Ô˘ÚÈÙ·ÓÈÛÌfi˜, ÈÂÙÈÛÌfi˜, äıÈÎÈÛÌfi˜).
^∏ Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎa àÓÙ›ıÂÙË ÎÈ ¬Ìˆ˜ ‰ÔÌÈÎa ¬ÌÔÈ· âΉԯc à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙe àÓÈ-
ÛÙfiÚËÙÔ ÚfiÛˆÔ ÂrÓ·È Ùe âÍ›ÛÔ˘ ÔψÙÈÎe Û¯ÉÌ· Ùɘ «àÚfiÛˆ˘ îÛÙÔÚ›·˜».

26. º§øƒ√º™∫À, πππ, ÛÛ. 279-280.

27. ª¶∂°∑√™ ª., ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎc ºÈÏÔÛÔÊ›· Ùɘ £ÚËÛΛ·˜, \∞ı‹Ó· 1998, 332-356. ¶Ú‚Ï. ∆√À
π¢π√À, ¢È·ÏÂÎÙÈÎc º˘ÛÈÎc ηd \∂Û¯·ÙÔÏÔÁÈÎc £ÂÔÏÔÁ›·, ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎc ‰È·ÙÚÈ‚‹, \∞ı‹Ó· 1985,
¢ÔΛÌÈ· ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ Ùɘ £ÚËÛΛ·˜ - ªÂÙ·ÌÔÓÙÂÚÓÈÛÌe˜ ηd \∂Û¯·ÙÔÏÔÁ›·, \∞ı‹Ó· 1988, ÛÛ.
65-122 («\∂Û¯·ÙÔÏÔÁÈÎc ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ùɘ ıÚËÛΛ·˜»), ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎc ºÈÏÔÛÔÊ›· Ùɘ £ÚËÛΛ·˜,
\∞ı‹Ó· 1998, ÛÛ. 127-148 («\∂Û¯·ÙÔÏÔÁÈÎc çÓÙÔÏÔÁ›· ÛÙcÓ àÓ·ÙÔÏÈÎÔÂ˘Úˆ·˚Îc ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ùɘ
ıÚËÛΛ·˜»). ¶Ú‚Ï. BEGZOS M., Die Eschatologie in der Orthodoxie des 20. Jahrhunderts,
Athen 1989 (àÓ¿Ù˘Ô: \∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎc \∂ÂÙËÚd˜ £ÂÔÏÔÁÈÎɘ ™¯ÔÏɘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ \∞ıËÓáÓ,
ÙfiÌÔ˜ 28/1989) ηd Ûb Á·ÏÏÈÎc ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔÜ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔÜ ÚˆÙÔÙ‡Ô˘ àe ÙeÓ Albert Van Hoa
ó˜: “L’ eschatologie dans l Orthodoxie du XXe siecle” ÛÙa Ú·ÎÙÈÎa ÙÔÜ Û˘Ó‰ڛԢ Ùɘ
Academie Internationale des Sciences Religieuses (Roma 1988) Ìb Ù›ÙÏÔ: Temps et eschatologie,
(ed.) Jean - Louis Leuba, Paris 1994, ÛÛ. 311-328.

64
 ∏ £∂√§√°π∞ ∆∏™ π™∆√ƒπ∞™ ™∆√¡ ¶. °∂øƒ°π√ º§øƒ√º™∫À

^√ ïÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌe˜ οı ÌÔÚÊɘ, ÙfiÛÔ ÛÙcÓ âÎÎÔÛÌÈÎÂ˘Ì¤ÓË ÌÔÚÊ‹ (àÔÏ˘-

Ù·Ú¯›·, Ù˘Ú·ÓÓ›·, Ê·ÛÈÛÌfi˜, ÛÙ·ÏÈÓÈÛÌe˜ Î.Ï.) ¬ÛÔ Î·d ÛÙcÓ ıÚËÛ΢ÙÈÎc
âΉԯ‹ (Ê·Ó·ÙÈÛÌfi˜, ÊÔÓÙ·ÌÂÓÙ·ÏÈÛÌfi˜, ıÂÔÎÚ·Ù›· Î.Ï.), ÂrÓ·È ì Û˘ÁÎÂÎÚÈÌÂ-
ÓÔÔ›ËÛË Ùɘ àÚfiÛˆ˘ îÛÙÔÚ›·˜, ¬Ô˘ ÚÔÙÈÌÄÙ·È ì îÛÙÔÚ›· ηd ñÔÙÈÌÄÙ·È
Ùe ÚfiÛˆÔ, ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ùe ÁÂÓÈÎfi, ηıÔÏÈÎfi, àfiÏ˘ÙÔ Î·d àÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ùe
Âå‰ÈÎfi, Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ, Û¯ÂÙÈÎe ηd Û¯ÂÙÈ˙fiÌÂÓÔ ùÓ (ôÓıÚˆÔ˜). ™Ùe ùÓÔÌ· ÁÂ-
ÓÈÎáÓ Î·d àÊËÚËÌ¤ÓˆÓ àÚ¯áÓ, àÔÏ‡ÙˆÓ àÏËıÂÈáÓ, ôÛ·ÚÎˆÓ å‰Âˆ‰áÓ, ô˘ÏˆÓ
剷ÓÈÎáÓ Î·d àÚfiÛˆˆÓ ùÓÙˆÓ âÍÔÓÙÒÓÂÙ·È Ùe Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓÔ öÓÛ·ÚÎÔ ÎÈ öÓ˘-
ÏÔ kÓ Ôf ϤÁÂÙ·È Î·d ÂrÓ·È ï ôÓıÚˆÔ˜. ^∏ àÊËÚË̤ÓË ÁÂÓÈÎfiÙËÙ· ηٷÛ·-
Ú¿ÛÛÂÈ ÙcÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ÓË çÓÙfiÙËÙ· ηd öÙÛÈ ì àÓıÚˆfiÙËÙ· ηٷ‚ÚÔ¯ı›˙ÂÈ ÙeÓ
ôÓıÚˆÔ ÛÙe ùÓÔÌ· οÔÈˆÓ àÊËÚËÌ¤ÓˆÓ å‰Âˆ‰áÓ.
∆Ú·ÁÈÎc ÂåÚˆÓ›· Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ÂrÓ·È ¬ÙÈ Ùa ‰‡Ô ·éÙa ôÎÚ·, ï àÙÔÌÈÎÈÛÌe˜
ηd ï ïÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌfi˜, ‰ËÏ·‰c Ùe àÓÈÛÙfiÚËÙÔ ÚfiÛˆÔ Î·d ì àÚfiÛˆË îÛÙÔ-
Ú›·, Ù˘¯·›ÓÂÈ ¿ÓÙÔÙ Óa Û˘Ó·ÓÙáÓÙ·È Ì¤Û· ÛÙcÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ùɘ ˙ˆÉ˜ ηd
Ì¿ÏÈÛÙ· Óa àÏÏËÏÔÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔÜÓÙ·È ¯ˆÚd˜ ÔÙb Óa àÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·È. ^√
àÙÔÌÈÎÈÛÌe˜ ÚÔÏÂÈ·›ÓÂÈ Ùe ö‰·ÊÔ˜ ÁÈa ÙeÓ ïÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌe ÎÈ ·éÙe˜ ï ÙÂÏ¢-
Ù·ÖÔ˜ Ìb ÙcÓ ÛÂÈÚ¿ ÙÔ˘ ¿ÏÈ ÚÔÂÙÔÈÌ¿˙ÂÈ ÙeÓ ¯áÚÔ ÁÈa ÙcÓ àÓ¿‰˘ÛË ÙÔÜ ÚÒ-
ÙÔ˘. ^∏ âÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎc χÛË à¤Ó·ÓÙÈ ÛÙeÓ àÙÔÌÈÎÈÛÌe ηd ÛÙeÓ ïÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌfi,
ηıg˜ â›Û˘ ï âÏÏ›ˆÓ ÎÚ›ÎÔ˜ ÌÂÙ·Íf àÓÈÛÙfiÚËÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘ ηd àÚfiÛˆ-
˘ îÛÙÔÚ›·˜, ÂrÓ·È Ùe îÛÙÔÚÈÎe ÚfiÛˆÔ Ôf ÛËÌ·›ÓÂÙ·È ÛÙcÓ ‰È·ÏÂÎÙÈÎc ÚÔ-
ÛˆÔÎÂÓÙÚÈÛÌÔÜ ÎÈ âÛ¯·ÙÔÏÔÁ›·˜, ¬ˆ˜ ôÚÈÛÙ· ñÔ‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È àe ÙeÓ ıÂÔÏfi-
ÁÔ Ì·˜. ªb ·éÙcÓ ÙcÓ öÓÓÔÈ· àÔÎÙÄ å‰È¿˙Ô˘Û· ÛËÌ·Û›· ηd à·Ú¿ÌÈÏÏË âÈ-
ηÈÚfiÙËÙ· –ÔÏf ¤Ú· ÙáÓ ·éÙÔÓfiËÙ· ÛÙÂÓáÓ ïÚ›ˆÓ Ùɘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎɘ Ú·ÁÌ·-
ÙÈÎfiÙËÙ·˜– ì ıÂÔÏÔÁ›· Ùɘ îÛÙÔÚ›·˜ ÛÙeÓ . °. ºÏˆÚfiÊÛ΢.

65