(Ước lượng và dự đoán cầu)

Dự đoán cầu bằng phương pháp phân lý

Bài 1. Có số liệu sau đây về lượng máy sưởi bán ra mỗi mùa trong thời kỳ 1980 - 1985.
Thời kỳ t Quan sát thực
1980
+ Mùa xuân 1 2419
+ Mùa hè 2 2947
+ Mùa thu 3 3396
+ Mùa đông 4 3515
1981
+ Mùa xuân 5 2742
+ Mùa hè 6 3127
+ Mùa thu 7 3978
+ Mùa đông 8 2439

1982
+ Mùa xuân 9 2686
+ Mùa hè 10 3493
+ Mùa thu 11 4185
+ Mùa đông 12 3920

1983
+ Mùa xuân 13 2690
+ Mùa hè 14 3598
+ Mùa thu 15 4317
+ Mùa đông 16 4035

1984
+ Mùa xuân 17 3069
+ Mùa hè 18 3337
+ Mùa thu 19 4439
+ Mùa đông 20 4242

1985
+ Mùa xuân 21 2910
+ Mùa hè 22 3923
+ Mùa thu 23 4809
+ Mùa đông 24 4570

Hãy dự đoán lượng cầu máy sưởi cho các quý năm 1986
Lời giải:
Hồi qui đơn giản lượng bán theo thời gian ta được: Tt = 2787,9 + 59,6t
Trong đó Tt là giá trị xu hướng của lượng bán, t là khoảng thời gian
Tách riêng mùa vụ cộng bất thường
T Quan sát thực Giá trị xu hướng Mùa vụ cộng bất thường
(1) (2) (3)

1 2419 2848 -429

2 2947 2907 40
3 3396 2967 429
4 3515 3026 489
5 2742 3086 -344
6 3127 3146 -19
7 3978 3205 773
8 2439 3265 -826
9 2686 3324 -638
10 3493 3384 109
11 4185 3444 741
12 3920 3503 417
13 2690 3563 -873
14 3598 3622 -24
15 4317 3682 635
16 4035 3742 293
17 3069 3801 -732
18 3337 3861 -524
19 4439 3920 519
20 4242 3980 262
21 2910 4040 -1130
22 3923 4099 -176
23 4809 4182 627
24 4570 4218 352
Xác định "yếu tố mùa vụ" cho mỗi mùa
Mùa Giá trị của "mùa vụ cộng bất thường" (1) Trung bình của (1)
Mùa xuân
-429
-344
-638 -691
-873
-732
-1130
Mùa hè
40
-19
109 -99
-24
-524
-176
Mùa thu
429
773
741 624
635
519
627
Mùa đông
489
-826
417 165
293
262
352
Nếu cộng các giá trị mùa vụ lại ta được tổng là -4. Nhưng tổng các yếu tố mùa vụ
trong một năm cộng lại phải bằng không, và hiệu số khác không là không đáng kể. Vì thế
không cần có sự điều chỉnh nào cho các yếu tố mùa vụ. Bây giờ có thể dự đoán cho bất
kỳ thời kỳ nào trong tương lai bằng việc tính giá trị xu hướng cho thời kỳ đó và cộng
thêm yếu tố mùa vụ vào. Ví dụ, nếu ta muốn dự đoán lượng bán cho mùa đông năm 1986,
thì trước hết phải lưu ý rằng mùa đông năm 1986 là thời kỳ 28, giá trị xu hướng được cho
bởi phương trình hồi quy sau:Tt = 2787,9 + 59,6t khi t = 28 thì Tt = + 4456,7
Yếu tố mùa vụ cho mùa đông là 165, do đó giá trị dự đoán là: 4456,7 + 165 = 4621,7
Smoothing
Phương pháp Smoothing đơn giản nhất là lấy trung bình. Ở đây giá trị dự đoán về
một dãy số thời gian trong một khoảng thời gian (tháng, quý, năm) bằng giá trị trung bình
của các dãy số thời gian trong một số thời kỳ. Số thời kỳ sử dụng càng lớn thì ảnh hưởng
của Smoothing càng lớn vì mỗi một quan sát mới nhận được một hệ số càng nhỏ. Phương
pháp này càng có ích nếu sai số của dãy số thời gian càng nhỏ. Ta có thể lấy trung bình
cho nhiều khoảng thời gian với những độ dài khác nhau (tháng, quý, năm ...) rồi chọn lấy
dự đoán nào có sai số trung bình căn bậc hai nhỏ nhất (RMSE) (Root-mean-square error).

Công thức tính RMSE là:

Trong đó:
At là giá trị thực tế của dãy số thời gian thời kỳ t;
Ft là giá trị dự đoán và n là số thời kỳ hoặc số quan sát.
Hiệu số dự đoán hoặc sai số ( nghĩa là A_F) được lấy bình phương để đạt những
sai số lớn so với các sai số nhỏ.
Kỹ thuật Smoothing mũ
Nhược điểm nghiêm trọng của lấy trung bình giản đơn là trong việc dự đoán, nó
cho tất cả các quan sát một hệ số như nhau trong việc tính trung bình mặc dù có thể thấy
các quan sát gần đây có tầm quan trọng lơn hơn. Smoothing mũ khắc phục nhược điểm
này và được sử dụng phổ biến hơn trong dự đoán. Bằng Smoothing mũ, dự đoán thời kỳ t
+ 1 (nghĩa là Ft +1) là trung bình hệ số của các giá trị dự đoán và giá trị thực của dãy số
thời gian trong thời kỳ t (nghĩa là A t) được cho một hệ số 1 - w, w càng lớn thì hệ số gắn
cho giá trị của dãy số thời gian ở thời kỳ t càng cao so với các thời kỳ trước. Như vậy, giá
trị dự đoán của dãy số thời gian ở thời kỳ t + 1 là: Ft +1 = wAt + (1 - w)Ft
Việc sử dụng kỹ thuật Smoothing: Thứ nhất, cần phải gán một giá trị cho dự đoán ban đầu
(nghĩa là Ft) để cho có sự phân tích bắt đầu. Một cách có thể làm điều này là cho F t bằng
giá trị trung bình của cả dãy số thực tế quan sát được. Ta cũng phải quyết định w (hệ số
gán cho At). Nói chung, phải thử các giá trị khác nhau của w và giá trị nào dẫn đến RMSE
nhỏ nhất thì được sử dụng trong dự đoán.
Bài 2. Một cửa hàng bán nội thất ở phố Đổng kỷ đã ghi chép được các số liệu về thị phần
của mình trong 12 tháng qua như ở bảng sau:
Tháng 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Thị phần 20 22 23 24 18 23 19 17 22 23 18 23
a. Hãy sử dụng phương pháp trung bình trượt để dự báo thị phần của cửa hàng này cho
tháng tiếp theo, bạn có thể lấy các quyền số 3 và 5 để chọn lấy dự báo tốt nhất.
b. Hãy sử dụng phương pháp trung bình gia quyền Kỹ thuật Smoothing mũ để dự báo thị
phần của cửa hàng này cho tháng tiếp theo
Lời giải:
a.
Quý Thị phần Dự báo trượt 3 A - F (A - F)2 Dự báo trượt 3 A - F (A - F)2
thực quý quý
1 20 - - - - - -
2 22 - - - - - -
3 23 - - - - - -
4 24 21,67 2,33 5,4289 - - -
5 18 23,00 -5,00 25,0000 - - -
6 23 21,67 1,33 1,7689 21,40 1,6 2,56
7 19 21,67 -2,67 7,1289 22,00 -3,0 9,00
8 17 20,00 -3,00 9,0000 21,40 -4,4 19,36
9 22 19,67 2,33 5,4289 20,20 1,8 3,24
10 23 19,33 3,67 13,4589 19,80 3,2 10,24
11 18 20,67 -2,67 7,1289 20,80 -2,8 7,84
12 23 21,00 2,00 4,0000 19,80 3,2 10,24
Tổng 78,3534 Tổng 62,48
13 21,33 20,60
 ;Trượt 3quý:2,95; ; Trượt 5 quý: 2,99 ;
Dự báo tốt nhất cho quý 13 là 21.33
b.
Quý Thị phần Dự báo với A - F (A - F)2 Dự báo với A - F (A - F)2
thực w=0,3 w=0,5
1 20 21 -1,0 1,0 21,0 -1,0 1,0
2 22 20,7 1,3 1,69 20,5 1,5 2,25
3 23 21,1 1,9 3,61 21,3 1,7 2,89
4 24 21,7 2,3 5,29 22,2 1,8 3,24
5 18 22,4 -4,4 19,36 23,1 -5,1 26,01
6 23 21,1 1,9 3,61 20,6 2,4 5,76
7 19 21,7 -2,7 7,29 21,8 -2,8 7,84
8 17 20,9 -3,9 15,21 20,4 -3,4 11,56
9 22 19,7 2,3 5,29 18,7 3,3 10,89
10 23 20,4 2,6 6,76 20,4 2,8 6,76
11 18 21,2 -3,2 10,24 21,7 -3,7 13,69
12 23 20,2 2,8 7,84 19,8 3,1 9,61
Tổng 87,19 21,5 Tổng 101,50
13 21,0

Sử dụng phương pháp bình quân gia quyền

Ft +1 = wAt + (1 - w)Ft
F0 = trung bình cộng At = 21

W=0,3: 2,95
W=0,5: 2,99
Dự báo tốt nhất cho quý 13 là 21.0