Zagadnienia na kolokwium (20.

01):

1. Opisz wkład Ivana Pawłowa dla psychologii (nie tylko proces warunkowania, ale jak jego
badania wpłynęły na rozwój psychologii, np. definicja uczenia się).

Dzisiejsi badacze i klinicyści mogą się wiele nauczyć od Ivana Pavlova. Według Amerykańskiego
Towarzystwa Psychologicznego prace Pawłowa doprowadziły do nowych badań nad tym, jak ciało
może nauczyć się przewidywać i przeciwdziałać niektórym fizjologicznym skutkom narkotyków.

Przedstawienie neutralnego bodźca wraz z nieuwarunkowanym bodźcem przy wielu okazjach

przekształci neutralny bodziec w bodziec warunkowy. Z tego powodu uwarunkowany bodziec da
uwarunkowaną odpowiedź podobną do odpowiedzi nieuwarunkowanej. W ten sposób powstał
nowy proces uczenia się w odpowiedzi na skojarzenie dwóch różnych bodźców.

Wszystkie badania, które wyłoniły się z warunkowania klasycznego, pomogły nam zrozumieć wiele
aspektów uczenia się przez człowieka. Dzięki temu możemy przewidywać fobie, a także łączyć
emocje z nowymi bodźcami.

Pawłow zapalił iskrę, która pozwoliła nam zrozumieć wiele z tego co wiemy dzisiaj o nauce i
warunkowaniu.

2. Czym jest psychologia i czy w ogóle jest nam potrzebna? (naukowość psychologii, odróżnić ją
trochę od społecznej funkcji psychologii, naukowe przytoczenia, należy zaznaczyć nurt
filozoficzny, z czego wyrosła)

Psychologia to nauka o duszy (psyche – dusza, logos – słowo, nauka), która ma swoje początki w
starożytności. Wcześniej psychologia była traktowana jako dziedzina filozofii, a jej prekursorów
najbardziej interesowała specyfika procesów psychicznych. Poszukiwali oni odpowiedzi m.in na
pytania, czy procesy zachodzące w głowie człowieka czy mają charakter materialny, czy też są
funkcją odrębnej substancji (duszy). Warto wiedzieć, że filozofowie, którzy wnieśli największy
wkład w rozwój psychologii, to Platon, który jako pierwszy opisał konflikty wewnętrzne) czy
choćby Arystoteles, któremu zawdzięczamy pierwszą systematyczną klasyfikację procesów
psychicznych.

Psychologia jako nauka w nowoczesnym rozumieniu ukształtowała się w XIX wieku. To w 1879
roku, Wilhelm Wundt - który jest uważany za ojca psychologii, założył w Lipsku pierwsze
laboratorium psychologii eksperymentalnej, gdzie badano działanie zmysłów oraz procesów
poznawczych.

Psychologia na przestrzeni lat zyskała uznanie i rozwinęła swe wpływy na wszystkie dziedziny
naukowe. Oczywisty wydaje się dziś związek psychologii z medycyną, edukacją, biologią,
filozofią, literaturą, socjologią, mniej oczywisty z ekonomią, polityką czy prawem i naukami o
środowisku.

Psychologia, jak każda nauka, posiada swój status metodologiczny. Ma określony przedmiot badań
- człowieka, cel - poznanie jego funkcjonowania i metody badawcze (np. testy, eksperymenty).
Część psychologów to teoretycy (większość czasu spędzają na czytaniu, prowadzeniu badań, ich
opisywaniu oraz wyjaśnianiu obserwowanych zjawisk), część to praktycy, którzy naukowe
zdobycze "Wiedzy o człowieku" starają się wykorzystać w pracy z "żywym człowiekiem". Nie jest
to oczywiście sztywny podział, duża liczba psychologów zarówno dobrze radzi sobie np.
przekazując wiedzę studentom jak i prowadząc terapię.
Przez wielu ludzi psycholog postrzegany jest jako osoba o ponadprzeciętnych umiejętnościach,
zdolna "prześwietlić" innego człowieka i wszystkiego się o nim dowiedzieć. To przekonanie
wzbudza w niektórych niepokój i obawy. Rzeczywiście, psychologowie więcej widzą i słyszą.
Jednak dużą część z wachlarza psychologicznych umiejętności posiada każdy z nas, wystarczy je
dostrzec i rozwijać. Są to bardzo przydatne narzędzia, które mamy w ręku, a właściwie w głowie.

 Empatia - zdolność wczuwania się w emocje innej osoby. Pozwala lepiej zrozumieć czyjś
stan, umożliwia nawiązanie więzi i udzielenia wsparcia emocjonalnego drugiej osobie.
 Wgląd - umiejętność prowadzenia obserwacji i analizy samego siebie (przyczyn zachowań i
konsekwencji podejmowanych przez siebie działań).
 Ekstrawersja i uspołecznienie - otwartość na innych ludzi, towarzyskość, łatwość w
nawiązywaniu kontaktów, potrzeba wrażeń i znajomość zasad życia społecznego,
umiejętność łagodzenia konfliktów, chęć działania na korzyść innych.
 Zrównoważenie - tzw. "hamulec nerwów", samokontrola. Ułatwia działanie w trudnych,
stresujących warunkach.
 Asertywność - pewność siebie, umiejętność: wyrażania własnego zdania, upominania się o
swoje prawa i mówienia "Nie" jednak zgodnie z przyjętymi normami społecznymi.

3. Czym jest ludzka osobowość? (perspektywa teorii cech, teorii typów, nasze przemyślenia)
Czy człowiek daje się skategoryzować w kategoriach cechy?

Osobowość można najprościej określić jako zestaw elementów (funkcji) naszej psychiki i
zachowań, poprzez które każda osoba odróżnia się od innych.

Zgodnie z teoriami cech (ang. trait theories) na osobowość człowieka składają się cechy (ang.
traits) lub charakterystyczne sposoby zachowania.
 Cecha dominująca to taka, która w osobowości, a zatem i życiu wybija się na plan
pierwszy: skąpstwo u Ebenezera Scrooge'a lub odwaga w przypadku Supermana. Cechy
dominujące są niezwykle rzadkie – niewielka liczba ludzi ma osobowości zdominowane
przez pojedynczą cechę. Zwykle na osobowość składa się wiele różnych cech.
 Cechy centralne to ogólne cechy, które tworzą podstawę osobowości i w działaniu
pojawiają się najczęściej (np. lojalność, życzliwość, zgodność, przyjacielskość,
podejrzliwość, dzikość i zrzędliwość).
 Cechy wtórne nie są ani tak oczywiste, ani tak spójne jak cechy centralne. Występują
zwykle w określonych sytuacjach i opisują preferencje i postawy, na przykład złość w
sytuacji, gdy jest się łaskotanym, spanie tylko na lewym boku lub zamawianie sałatki z
sosem podanym osobno. Można też nie być osobą lękliwą, lecz czuć pewną nerwowość
podczas publicznych wystąpień.

Hipokrates wyznaczył 4 typy osobowości:

 Sangwinik
 Choleryk
 Melancholik
 Flegmatyk

Do tej pory jest to podział znany i powszechnie rozpoznawalny. Drugim, równie rozpoznawalnym
podziałem na typy osobowości jest ten, który został zaproponowany przez Carla Gustawa Junga.
Zgodnie z jego teorią ludzie dzielą się na introwertyków i ekstrawertyków. To najbardziej znany
element jego teorii, jednak ma ona ciąg dalszy. W dalszym etapie Jung rozróżnia typy:
postrzegający i oceniający oraz myślący i czujący. Z tych wszystkich elementów można złożyć
właśnie aż szesnaście różnych typów osobowości.
4. Oceń krytycznie teorie psychoanalityczne (czy warto do nich sięgać, czy mają sens, można jedną
opisać, można ogółem).

5. Ze społecznego uczenia się wybierz i opisz jedną teorię Rottera.

Teoria Juliana Rottera skupiała się na oczekiwaniach (expectancy) mających odzwierciedlać

stopień przekonania ludzi o tym, że ich zachowanie w danej sytuacji pozwoli im na osiągnięcie
celu, więc i dostarczy nagrody. Wszystko, rzecz jasna, zależy od naszej historii wzmocnień. Jeżeli
kiedyś udało nam dostać dobrą ocenę dzięki dodatkowemu zaangażowaniu i sięgnięciu poza
docelowe źródła, to w naszych głowach pojawi się myśl, że i tym razem się tak stanie. Julian Rotter
brał również pod uwagę subiektywną wartość celu. Rotter zaznaczył jednak, że przewidywać
ludzkie zachowania możemy wyłącznie wtedy, kiedy jesteśmy w stanie dokładnie ocenić
oczekiwania jednostki, a także wartość, jaką przywiązują do danego celu. Zwracał uwagę również
na to, że ludzie wnoszą szczególne oczekiwania wobec wielu sytuacji w ich życiu, ale rozwijają
także ogólne oczekiwania wobec tego jak mogą kontrolować sposób dążenia do celu. Zdefiniował
zatem wymiar umiejscowienia kontroli (focus of control). Niektórzy ludzie (osoby z wewnętrznym
umiejscowieniem kontroli) są bardziej przekonani o tym, że skutek ich działań jest zbieżny właśnie
z ich działaniami, natomiast inni (osoby z zewnętrznym umiejscowieniem kontroli) uważają, że
wyniki zależą w większości od czynników środowiskowych.

6. Na czym polega pole fenomenologiczne Carla Rogersa?

Pole fenomenologiczne – to ogół spostrzeżeń i myśli jakich człowiek doświadcza. To odbieranie

obiektu wraz z doświadczeniem jakie ma ono dla człowieka. Wszyscy ludzie podlegają tym samym
bodźcom ale każdy człowiek inaczej je interpretuje. Pole fenomenologiczne kieruje naszą uwagę na
pewne obiekty. Pole fenomenologiczne nie jest tożsame ze świadomością.

7. Psychologia pozytywna/humanistyczna – bajka czy nauka? (wykazać, że teorie psychologii

pozytywnej nie są tylko takimi bajkowymi traktowanymi przez doktrynę tylko mają swoje miejsce
w nauce)

Psychologia pozytywna znajduje dla siebie wiele zastosowań praktycznych:

 w stosunku do dzieci (stymulowanie ich rozwoju, prewencja zaburzeń rozwojowych);

 osób starszych (problematyka sensu życia, podnoszenie jakości życia);
 wobec osób zdrowych jak i niepełnosprawnych, upośledzonych, chorych psychicznie lub
somatycznie, bez względu na ich stan zdrowia.

Psychologowie pozytywni:

 skupiają się na wskazywaniu człowiekowi jak identyfikować i wykorzystywać

posiadane mocne strony w osiąganiu satysfakcjonujących celów życiowych,
 pomagają osiągać stan jak najpełniejszego rozwoju i zadowolenia z życia,
 ukazują jak maksymalizować własny potencjał.

dowolna ilość czasu

 PSYCHOLOGIA TEMPERAMENTU

Wg Jana Strelaua temperament to jena z cech składowych osobowości. Z temperamentem się

rodzimy, a cechy osobowości kształtują się w wyniku integracji szeroko rozumianego
środowiska z cechami temperamentu.

Pojęcie temperamentu wywodzi się z rozważań starożytnych, grecki myślicieli spekulujących

nt istoty temperamentu w reakcjach, myśleniu i ogólnym zachowaniu człowieka.

Hipokrates – wprowadził 4 jakości: ciepło, zimno, wilgoć, suchość i soki, które wyrażają te
jakości. Koncepcja nie wyjaśnia jednak zależności pomiędzy ilością soków a zachowaniem, nie
wnioskuje również o wpływie na temperament. | żółć, krew, flegma itp.

Galen – wyróżnił i opisał 9 temperamentów, 4 z nich zależą w pełni od dominacji jednej z jakości
ciepła, zimna, wilgoci lub suchości, dalsze 5 stanowią kombinacje par poszczególnych jakości
nazywane wtórnymi bądź pochodnymi. Ostatni z typów temperamentu jest tym, w którym jakości
są rozmieszczone równomiernie, stanowi to tzw. temperament idealny. | flegmatyk, choleryk itp.

KANT: TEMPERAMENT PRZYJAWIANY W DZIAŁANIU I EMOCJACH

jEDNOSTKI KRWI DECYDUJĄ O DOPASOWANIU CZŁOWIEKA DO DANEGO

TEMPERAMENTU; ICH SZYBKOŚĆ KRZEPNIĘCIA ORAZ TEMPERATURA. Na podstawie
nazw zaproponowanych przez Galena, wyróżnione zostały przez niego 4 typy temperamentu. Za
podstawę przyjął: energię życiową (pobudliwy-ospały), dominującą charakterystykę zachowania
(emocje vs działanie). Stwierdził, iż nie istnieje temperament z pogranicza 2 tpów, istnieje podział
jedynie na te 4 proste.

TEMPERAMENTY KIEROWANE EMOCJAMI:

• sangwinik – szybkie, silne uczucia, ale płytkie
• melancholik – powolne, długotrwale, głębokie

TEMPERAMENTY A WŁAŚCIWOŚCI DZIAŁAŃ

• choleryk – działa szybko, porywczo gwałtownie
• flegmatyk: powolne i bezwładne działania, bez reakcji typowo uczuciowych

Biotunus to obserwacja stałych, indywidualnych różnic pomiędzy jakością a szybkością

zachodzenia procesów metabolicznych.

Odporność na wpływ silnych bodźców i zmęczenie, krótki odpoczynej jest w stanie utrzymać stały
dla nich poziom energii życiowej – więcej biotunusa

Brak odporności na zmęczenie oraz oddziaływanie silnych bodźców do uzyskania energii życiowej
potrzebują znacznie więcej czasu, niżeli osoby o wysokim biotunusie.