TMMOB INSAAT MHENDISLERI ODASI ISTANBUL SUBESI

Yapi Tasarimi Kursu

IINDEKILER
1. Yapi Gvenligi 2. Ykler 3. Tasiyici Sistemler 3.1. ubuklar ve ubuk Tasiyici Sistemler 3.2. Yzeysel Tasiyicilar 4. Yksek Yapi Projelendirilmesi 5. Tasiyici Sistem Dzenleme Ilkeleri 5.1. Tasiyici Sistem Planlamasi ve Teskiline Etki Eden Parametreler 5.2. Malzeme 5.3. Malzemenin Standarda Uygunlugu 6. Tasarim Asamalari 6.1. Fikir Projesi 6.2. Avan Proje 6.3. Kesin Proje 6.4. Uygulama Projesi 6.5. Betonarmede Standart Hesap 7. Depreme Dayanikli Yapi Tasarimi Felsefesi 7.1. 1998 ve 2007 Deprem Ynetmeliklerinde ne ikan Hususlar 7.2. Betonarme Yapilarin Deprem Gvenligi 8. Sneklik 8.1. Sneklik Dzeyine Iliskin Kurallar 8.2. Karma Tasiyici Sistem Kullanilma Sinirlari 9. Tasiyici Sistemler 9.1. Tasiyici Sistem Olusturulmasi 9.2. Dzensizlikler
1 2

BETONARME YAPILARDA TASIYICI SISTEM DZENLENMESI

Prof. Dr. Melike ALTAN maltan@ins.itu.edu.tr

Prof. Dr. Kadir GLER kguler@itu.edu.tr

Istanbul Teknik niversitesi, Insaat Fakltesi, Yapi Anabilim Dali

30 Haziran, 5 Temmuz 2008, Harbiye, Istanbul

IINDEKILER
10. Plaklar 10.1. Dsemeler 10.1.1. Kirisli Plak Dsemeler 10.1.2. Disli Dsemler 10.1.3. Kirissiz Dsemeler 11. Kirisler 11.1. Bazi Ynetmeliklerde Kiris Boyutlari 11.2. Kirislerin Kesme Gvenligi 12. Kolonlar 12.1. Bazi Ynetmeliklerde Kolon Boyutlari 12.2. Kuvvetli kolon-Zayif Kiris Ilkesi 12.3. Kolonlarin Kesme Gvenligi 13. Perdeler 13.1. Perde Tasarim Momentleri 13.2. Perdelerde Gme Durumlari 13.3. Perde Bag Kirisleri 14. Temeller 15. Derzler 15.1. Sebeplerine Gre Derzler 15.2. Deprem Derzleri 16. Depremlerde Hasar Gren Bazi Binalar 17. Uygun Olmayan Tasiyici Sistem rnekleri 18. neriler 19. Baslica Kaynaklar

1. YAPI GVENLIGI
Gme durumunda yeterli gvenligin saglanmasi Kullanim durumunda kararlilik, atlama ve yerdegistirmeler iin ngrlen kosullarin saglanmasi

Yapi gvenligi bakimindan KAPASITE ZORLAMA (Rk Fk) Ykler kesin degil Dayanim kesin degil Yk tasiyici sistem ideallestirmesi zm kesit zorlari Eleman dayanim kapasite

1. YAPI GVENLIGI (devam)

Yikilma olasiligini azaltmak iin Rk yi kltmek, Fk yi ise bytmek gerekir Rk / m f Fk m : malzeme katsayisi, m 1.0, f :yk katsayisi, f 1.0. Karakteristik deger, ynetmeligimizde sz konusu ykn altinda kalma olasiliginin %90 ve stnde bulunma olasiliginin ise %10 oldugu deger olarak ngrlmstr.

- Dsey ykler

2. YKLER
Sabit ykler g Hareketli ykler q - Yatay ykler Rzgar w Deprem e Fren, arpma etkileri Dalga etkisi - Sicaklik degisimi, rtre, farkli oturma Sabit ykler (yapi agirliklari) Hareketli ykler (TS 498) Rzgar ykleri (TS 498) Toplam rzgar yk Elemanlara etkiyen rzgar yk Deprem Ykleri (DBYBHY 2007)
6

3. TASIYICI SISTEMLER
3.1. UBUKLAR ve UBUK TASIYICI SISTEMLER Normal kuvvetle zorlanan ubuklar (kafes kiris ubuklari, orta kolonlar) Egilme ile zorlanan ubuklar (kiris, tablali kiris, bosluklu kiris) Egilme momenti + normal kuvvetle zorlanan tasiyicilar (kemerler, ereveler, kuleler) 3.2. YZEYSEL TASIYICILAR Ortalama yzeyleri dzlem tasiyicilar Levhalar Plaklar Katlanmis kabuklar Kabuklar

ubuk tasiyicilar

Yzeysel tasiyicilar ubuk tasiyicilar Levha

Plak

10

Yzeysel tasiyicilar

4. YKSEK YAPI PROJELENDIRILMESI

TASIYICI SISTEM SEIMI MALZEME SEIMI KRITERLER:
11

Kabuklar

Ekonomi (alan ekonomisi, imalat, isletme ve bakim) Tasiyici sistem-mimari uyumu Yapim sresi Kullanimda esneklik Mevcut malzeme ve deneyim
12

5. TASIYICI SISTEM DZENLEME ILKELERI

Tasiyici sistem elemanlari planda serbestlik saglamali (az yer kaplama konusu) Her trl tesisatin uygun yerlestirilmesi ve onarimina imkan vermeli Yangina dayanikli olmali Tasiyici sistem ses ve titresimi bir blmden digerine geirmemeli, nem, su, isi yalitimi yapilabilmeli Kullanma ykleri altinda eleman ve tasiyici sistemin tmnde atlama, asiri sekildegistirme v.b. kusurlar grlmemeli

5.1. Tasiyici Sistem Planlamasi ve Teskiline Etki Eden Parametreler

Yatay ykler Yapi narinligi Yatay rijitlik Kullanim amaci Tesisat elemanlari Zemin durumu Yangin gvenligi (rijitlik elemanlarinin seimi)

(dseme tipinin seimi, kat ve yapi yksekligi) (farkli oturmalar) (malzeme seimi, tasiyici sistem seimini degistirme)

Temel yapi malzemelerinin mevcudiyeti (malzeme seimi)

13 14

5.2. Malzeme
Yksek sneklikli Dayanim / agirlik orani yksek Homojen Tam dayanimda birlesim yapabilme
Beton dayanimina bagli olarak bir kpr kesitinde boyutlarin degisimi

5.3. Malzemenin Standarda Uygunlugu

BETON
- Minimum dayanim C 20 - Mevcut yapilarda ortalama ~ C 10 - C 6 ~ C 10 gibi betonlari olan yapilar betonarme yapi? Bu tr yapilari betonarme yapi gibi glendirmek? - (Dayanim yaninda durabilite konusu !, C 30 kullanimi) - C 70 Norvete normal dayanimli beton, - C 140 Petrol platformlarinda - C 35 USA - C 80 Almanyada bazi yksek yapilarda, - C 50~C 55 Almanyada kprlerde

DONATI
- Deneyler ile ngrlen zelliklerin kontrol edilmesi (TS 708)

15

16

BETONARME YAPI
Agir olmasi Yangin gvenligi Insaat sresi Dsey tasiyici boyutlari Kullanim esnekligi

6. TASARIM ASAMALARI
1. 2. 3. 4. 1/500 lekli fikir projesi 1/200 lekli avan proje 1/100 lekli kesin proje 1/50, 1/20 lekli uygulama projesi

ELIK YAPI
Yapim hizi Bina agirligi Kullanim esnekligi Yangin gvenligi (Ek nlem) Ktle Dseme kalinligi Bina yksekligi Deneyimli yapimci !...

6.1. 1/500 lekli fikir projesi Tasiyici sistem malzemesi, ykler, tasiyici sistem tipleri, derzler, rapor 6.2. 1/200 lekli avan proje Tasiyici sistem tipi, malzemesi, eksenler, derz yerleri, dseme trleri, tesisat iliskileri, temel sistemi, bazi eleman boyutlari

KOMPOZIT YAPI

17

18

6.3. 1/100 lekli kesin proje Tasiyici sistem tipi kesinlesmis, tasiyici sistem eleman boyutlari belirli, kalip planlari, hesap. 6.4. 1/50, 1/20 lekli uygulama projesi Idealizasyon ? Statik ve betonarme hesaplari ? Betonarme izimleri Deprem blgesi Zemin durumu Minimum boyutlar (plak kalinligi, kiris, kolon, perde boyutlari, aikliklar) Minimum ve maksimum donati oranlari Sehim kontrolu atlak kontrolu Yerdegistirme kontrolu Kenetlenme Pas payi Donati araliklari Donati ekleri Derz detaylari
19

6.4. 1/50, 1/20 lekli uygulama projesi Kat kalip planlari 1/50 lekli Kolon aplikasyon planlari 1/50 (Detay 1/20) Temel kalip planlari 1/50 lekli Kiris detaylari 1/20 lekli Temel detaylari 1/20 lekli

20

6.5. Betonarmede Standart Hesap

1. N BOYUTLANDIRMA YKLER 2. STATIK SISTEMIN TESKILI 3. STATIK HESAP KESIT TESIRLERI; M, N, T, V 4. I KUVVETLERIN HESABI DONATI HESABI SEKILDEGISTIRME KONTROL 5. KONSTRKTIF KURALLAR STANDART ve YNETMELIKLERDEKI KURALLAR 6. IZIMLER BETONARME PROJE KALIP PLANLARI (TEMEL ve KAT KALIP PLANLARI) KOLON PERDE APLIKASYONLARI KIRIS DETAYLARI TEMEL DETAYLARI
21

7. DEPREME DAYANIKLI YAPI TASARIMI FELSEFESI

a) Dsk siddette, sik olarak meydana gelen depremlerde yapi dogrusal davranis gstersin. M<5 b) Orta siddette olacak depremlerde, tasiyici sistem hasarlari sinirli kalsin veya kolay onarilabilecek lde olsun. 5<M<7 c) Yapinin mr iersinde seyrek fakat ok siddetli depremlerde, yapi nemli lde yapisal hasar grebilir, ancak yapi yikilmasin can kaybi olmasin. M>7
22

7.1. 1998 ve 2007 Deprem Ynetmeliklerinde ne ikan Hususlar Yapisal dzensizliklerin tanimi,
Sneklik ve tasiyici sistem davranis katsayisi, Elastik tasarim ivme spektrumu, Modlarin sperpozisyonu (mod birlestirme) yntemi zaman tanim alaninda hesap, Ikinci mertebe etkilerin gznne alinmasi, Yerdegistirmeler iin gereki sinirlamalar getirmesi, Kapasite tasarimi, Kuvvetli kolon-zayif kiris kavrami Snek davranisin saglanmasi dogrultusunda, ayrintili donati detaylarinin verilmis olmasi Mevcut yapilarin degerlendirilmesi (Blm 7) (2007)
23 24

7.2. Betonarme Yapilarda Deprem Gvenligi

Yeterli Dayanim (boyutlamada kapasite ilkesi) Yeterli Sneklik (deprem enerjisinin snmlenmesi, elemanlar arasi yardimlasma) Yeterli Rijitlik (katlar arasi relatif yerdegistirmelerin sinirlandirilmasi, tasiyici olmayan elemanlarda hasarin ve ikinci mertebe etkilerin sinirlandirilmasi)

8. Sneklik 8.1. Sneklik Dzeyine Iliskin Kurallar

- Sneklik dzeyi her iki dogrultuda yksek olmali - Sneklik dzeyi bir dogrultuda yksek veya karma, diger dogrultuda normal ise, sneklik dzeyi normal kabul dilecek - Sneklik dzeyi bir dogrultuda yksek, diger dogrultuda karma olan sistemlerde iki farkli R katsayisi kullanilabilir - Perde iermeyen kirissiz dsemeli betonarme sistemler ile, kolon ve kirisleri 3.3, 3.4 ve 3.5te verilen kosullardan birini saglamayan dolgulu veya dolgusuz disli ve kaset dsemeli betonarme sistemler sneklik dzeyi normal sistem olarak gznne alinacaktir.

1. ve 2. derece deprem blgelerinde;

tasiyici sistemi sadece erevelerden olusan binalarda sneklik dzeyi yksek tasiyici sistem teskili zorunludur. Bina nem katsayisi I=1.4 ve 1.5 olan tm binalarda sneklik dzeyi yksek tasiyici sistemler veya karma tasiyici sistemler kullanilacaktir.

Perde iermeyen sneklik dzeyi normal tasiyici sistemlere sadece 3. ve 4. derece deprem blgelerinde
HN=13m, Sneklik dzeyi normal erevelerden olusan betonarme ve elik binalara H N=25m kosulu ile izin verilebilir.

25

26

8.2. Karma tasiyici sistemlerin kullanilma sinirlari Sneklik dzeyi normal ereve, sneklik dzeyi yksek perde: karma sistem Sneklik dzeyi yksek bosluksuz, bag kirisli (bosluklu) betonarme perdeler veya elik binalar iin merkezi veya dismerkez aprazli elik perdeler kullanilabilir: a. a s 0.40 olmalidir. b. Her iki deprem dogrultusunda da a s 2/3 ise R=RYP tm tasiyici sistem iin kullanilir. c. 0.40 a s 2/3 ise her iki dogrultuda da tasiyici sistemin tm iin R= R N +1.5 a s (RYP- RN) kullanilmalidir. Perde Kullanim zorunlulugu Tasiyici sistemde sneklik dzeyi normal perdeler kullanilirsa her bir deprem dogrultusunda deprem yklerine gre perdelerin tabaninda elde edilen kesme kuvvetleri toplami deprem ykleri etkisinde binanin tm iin tabanda meydana gelen toplam kesme kuvvetinin %75 inden daha fazla olmalidir. Tasiyici sistemde sneklik dzeyi yksek perdelerin kullanilmasi durumunda karma sistem kurallari uygulanacaktir.
27

9. TASIYICI SISTEMLER
ereve Perde-ereve (bosluklu perde) Perde (bosluksuz perde) Tp I ie tp Kafes tp Modler tp

28

Tasiyici sistem trne bagli olarak yaklasik kat adetleri

Baslica Tasiyici Yapi Elemanlari Dseme, kiris, kolon, perde, temel

29

30

9.1. Tasiyici Sistem Olusturulmasi

ereve Sistemler Perde ve Perde-ereve Sistemler Tp Sistemler Plaklar (Dsemeler) Kirisler Kolonlar, Perdeler Temeller Derzler

ereve Sistem

ereve Davranisi
31 32

Perde davranisi

Perde-ereve Sistem

Perde-ereve Etkilesimi

Perde Tasiyici Sistemler

33 34

9.2. Dzensizlikler
1. PLANDA 2. DSEYDE 1. PLANDA: A1 Burulma Dzensizligi A2 Dseme Sreksizlikleri A3 Planda ikintilar Bulunmasi A4 Tasiyici Eleman Eksenlerinin Paralel Olmamasi (2007 Deprem Ynetmeliginde kaldirildi) 2. DSEYDE: B1 Komsu Katlar Arasi Dayanim Dzensizligi (Zayif Kat) B2 Komsu Katlar Arasi Rijitlik Dzensizligi (Yumusak Kat) B3 Tasiyici Sistemin Dsey Elemanlarinin Sreksizligi Tp Sistemler
35 36

A1 Burulma Dzensizligi

Alternatif perde yerlesimi ile tasiyici sistemler

37

38

Dismerkezlik ve olusan etkiler

Tasiyici sisteme perde ilave edilerek dismerkezligin azaltilmasi

39

40

A2 Dzensizligi

Dseme boslugu ve rijitlikte degisim

41 42

A3 Dzensizligi Planda ikintilar bulunmasi Yapinin geometrisine bagli olarak uygun deprem derzleri dzenlenmesi

43

44

Zayif Kat (B1) Dzensizligi (Dayanim dzensizligi) Uygun degil Uygun

45 46

Yapilarin dseyde dzensizlikleri

Yumusak Kat (B2) Dzensizligi (Rijitlik dzensizligi)

47

Yumusak kat olusumu

48

Dseyde Dzensizlikler B3 Dzensizligi

Zayif kolon-Kuvvetli kiris Dsk sneklik

Kuvvetli kolon-Zayif kiris Yksek sneklik

49 50

10. Plaklar
1. 2. 3. 4. 5. Genellikle dikdrtgen biimli, ift dogrultuda alisan plaklar yzeysel tasiyici zelliginden yararlanma ve donati yerlestirme aisindan uygun. Plak boyutlarinin byk olmasi kalip bakimindan hiz ve ekonomi saglar, 50m 2 bir sinir olabilir (aiklik artisi ile ykseklik ve yapi agirligindaki artis). Byk plaklari tali kirislere blerek uygun kalinliklar dzenlenebilir, ancak ana kirislere yk aktarma ve tesisat geisleri gznnde bulundurulmalidir. Plak kalinliklarinin sehim bakimindan yeterli oldugu kontrol edilmeli. Kirissiz dsemelerde yatay yklerin perdelerle tasinmasi, bosluklarin baslik (kolon) seridi disinda yapilmasi uygun.

Kisa kolon olusumlari

51 52

10.1. Dsemeler
1. KIRISLI PLAK DSEME Bir dogrultuda alisan Iki dogrultuda alisan 2. DISLI (NERVRL) DSEME Bir dogrultuda disli dseme (dolgu bloklu; asmolen dseme) Iki dogrultuda disli dseme (kaset dseme) 3. KIRISSIZ DSEME (Mantar dseme)

10.1.1.Kirisli Plak Dsemeler

Bir Dogrultuda alisan Kirisli Dseme h=ln/25 Tek aiklikli 30 Srekli plak 12 Konsol plak h=80 mm 120 mm (zerinden tasit geen dseme) Iki Dogrultuda alisan Kirisli Dseme h =lsn (1-as/4)/(15+20/m) h=80 mm Net beton rts =15 mm
53 54

Tek dogrultuda alisan kirisli plak dseme

Dsemelerden kirislere yk aktarilmasi Iki dogrultuda alisan kirisli plak dseme

55

56

Dolayli mesnetlenme durumunda kirislere yk aktarilmasi !...

Dolayli mesnetlenme nedeniyle olusan dzensizlik

57 58

10.1.2. Disli Dsemeler

Bir dogrultuda disli dseme Dolgu bloklu disli dseme: asmolen dseme

h= l/20 (tek aiklik) l/25 (srekli dseme) l/10 (konsol) Iki dogrultuda disli dseme Kaset dseme

Uygunluk burulmasi nedeniyle dsemede atlak olusmasi

59

Kirislerdeki kurallar geerli. Iki dogrultuda dagitma donatisi Basin donatisi gerekmeyecek sekilde egilme donatisi Minimum kayma donatisi olacak sekilde kesit boyutu

60

4< l <7m ise bir enine dis

Disli dseme, plan ve kesit

61

62

Disli Dseme (hatali dis teskili)

Disli Dseme
63

Kirisli plak, disli ve kaset dseme ieren kalip plani

64

10.1.3. Kirissiz Dsemeler

Kaset Dseme Tablasiz Kirissiz Dseme
h=l n/30 ve h=180 mm

Tablali Kirissiz Dseme

h=l n/35 ve h=140 mm h=l n/30 ve h=200 mm (TS 500de verilen Yaklasik Hesap Yntemi ile Hesap yapiliyorsa) Kolon Boyutu = l/20, 30cm Net beton rts =15 mm

65

66

Kirissiz Dseme

Kirissiz Dsemelerde zimbalama gvenligi amaciyla baslik ve tabla dzenlenmesi

67

68

11. KIRISLER
1. 2. 3. 4. Birbirini izleyen aikliklar ok farkli olmamali, kirislerin moment diyagramlarinin dengeli olmasi saglanmalidir. Eksenler arasi ok farkli olmamalidir. Kenar aikligin daha kk seilmesiyle (l 1 ~ 0.8 l 2) Byk ykleri tasiyan, mesnet tepkileri byk olan kirislerin birbirine tasitilmamasi, bunlarin kolonlara oturtularak yklerin en kisa yoldan zemine aktarilmasi ilkesine uygun dzenleme yapilmasi. Sreklilikten yararlanmak iin bir dogrultuda en az 3 aiklik olmasi iyi bir zmdr. Eksen araliklarinin seiminde serbest olunursa ekonomik olan aiklik arastirilmalidir. Siradan bina insaatinda bunun bu gnk sartlarda 6m ~ 8m arasinda oldugu sylenebilir.

Kirislerde yke bagli olarak momentin degisimi

5. 6.

69

70

11.1. Bazi ynetmeliklerde kiris boyutlari

Kirislerde sreklilikten faydalanma

Ynetmelik
ABYYHY (1975) ABYYHY (2007) EC 8 YunanistanYnetmeligi UBC 1997 ACI 318-99 TS 500 (2000)

Kiris (bw / h) (cm)

bw 20; h 30 bw 25, h 3 hf, 30 bw 20 bw 20; h/4 bw 25 bw 25; bw / h 0.30 bw 20, h 3 hf , 30

71

72

11.2. Kirislerin Kesme Gvenligi

Ve = Vdy ? (Mpi + Mpj) / l n Mpi 1.4 Mri ve Mpj 1.4 Mrj Ve Vr Ve 0.22 bw d fcd Ve Vdy 0.5 Vd ise Vc = 0

Enine Donati:

Sneklik dzeyi normal ise; Vd Vr; Vd 0.22 bw d fcd Sekil 7 zel deprem etriyeleri ve deprem irozlari
73 74

12. KOLONLAR
1. Eksenlerin kesisme noktalarina tasiyici yerlestirilmelidir. 2. Dsey tasiyicilar temele kadar devam etmelidir. 3. Her kolon iki dogrultuda kirislerle baglanmalidir. 4. Rijitlik merkezi ile agirlik merkezi birbirine yakin olacak sekilde dengeli yerlestirilmelidir. 5. Her iki dogrultuda rijitlikler uygun olmalidir.

Kolonlarin ortogonal yerlesimi

75

76

12.1. Bazi ynetmeliklerde kolon boyutlari

Ynetmelik ABYYHY (1975) ABYYHY (2007) EC 8 YunanistanYn. Kolon (b h) (cm cm) b, h 25; h/b 3 b 25; h 30 (25 30) b 30, 25, 20 ( Yksek, orta, dsk sneklik) 3030; h 35; b 20 hs<3.5m), b 25 (hs >3.5m) (L ve benzeri kesitli kse kolon, N 3) 35 35; zemin kat, kse kolon,4 katli yapi

12.1. Bazi ynetmeliklerde kolon boyutlari

Ynetmelik UBC 1997 ACI 318-99 TS 500 (2000) Kolon (b h) (cm cm) b,h 30, b/h 0.40 3030 b,h 25(dikdrtgen), b 20 (I,T, L kesit), b 12 (kutu kesit)

77

78

12.2. Kuvvetli kolon-zayif kiris kosulu

Sneklik Dzeyi Yksek ereve Sistemlerinde Kolon-Kiris Birlesim Blgelerinin Teskili Kusatilmis Birlesimler Kusatilmamis Birlesimler Kolon-Kiris Birlesim Blgelerinin Kesme Gvenligi : V e = 1.25 f yk (As1 + A s2 ) - V kol Kusatilmis birlesimlerde: Ve 0.60 b j h fcd Kusatilmamis birlesimlerde: V e 0.45 b j h fcd

(Mra + Mr) = 1.2 (Mri + Mrj)

79

80

12.3. Kolonlarin Kesme Gvenligi

Ve = ( Ma + M ) / l Mpi 1.4 Mri Mpj 1.4 Mrj Mp 1.4 Mr Mp = Mpi + Mpj Ve Vr Ve 0.22 Aw fcd Kolon sarilma blgelerinde; Ve 0.5 Vd Nd 0.05 A c fck Kolon-kiris birlesim blgeleri
81

Mpa 1.4 Mra

sartlarinin ayni zamanda saglanmasi durumunda kuvvetine katkisi gznne alinmayacaktir (V c=0).

betonun kesme
82

Ayni genislikli kolon-kiris birlesimi

Ayni genislikli kolon-kiris birlesiminde donati dzenleri

83 84

Kolon kiris birlesimleri

Kirisin kolondan daha dar olmasi

(plan)

(kesit)

85

86

13. PERDELER
DBYBHY 2007ye gre perde kalinligi h/b 7; b hs/20, 20cm; b hs /15, 20cm (Hw/lw > 2.0) (kritik perde yksekligince) Bosluksuz perdeler ile ilgili kosullar Enkesit Kosullari Ag / Ap 0.002 Vt / Ag 0.5 fctd

Kritik Perde Ykseklikleri ve Perde U Blgeleri Hcr 2l w Hcr l w Hw / l w > 2 Hcr Hw / 6

87

88

13.1. Perde tasarim momentleri

Kosulun saglanmamasi durumunda, perdelerin bosluksuz perde olarak degerlendirilmesi ve Rnin degistirilmesi
89 90

Klasik perde ve genisletilmis ulu perde

Perde u blgesinde donati yogunlasmasi

A1, I1 A2, I2
Ayni gvde kalinligi, dikdrtgen ve genisletilmis ulu perde alanda %10 artis (A2~1.10 A1) Eylemsizlik momentinde %25 artis (I2~1.25 I1) Gvde kalinligi azaltilirsa alanda azalma, rijitlikte nemli artis, toplam perde sayisinda azalma 91

Plan

92

13.2. PERDELERDE GME DURUMLARI 1. Egilme G Tkenmesi 2. Kayma G Tkenmesi

Perde ularinda genisletilmis u (kolon) teskili

93

94

3. Perde Temel Birlesiminde Toptan Kayma

4. Egilme ve Taban Kaymasinin Birlikte Olusmasi

5. Devrilme

95

96

Hasarli perde

Bosluksuz perdede ezilme

97 98

13.3. Perde bag kirisleri ln > 3hk V d 1.5bwdfctd ise normal bag kirisi donatisi

14. TEMELLER
*Yzeysel Temeller Derin Temeller
Duvaralti Temelleri Tekil Temeller Srekli Temeller -Bir Dogrultuda Srekli -Iki Dogrultuda Srekli (Izgara Temeller) Radye Temeller
99 100

Asd = Vd / (2fydsin)

Duvaralti Temelleri h=20cm, 4 10 boyuna donati, 8/30 etriye Tekil Temeller En kk boyut 0.7m, alan en az 1.00m 2, h=25cm, minimum donati orani 0.002 Zimbalama gvenligi nemli Srekli Temeller h= serbest aiklik / 10, ampatman kalinligi = 20cm Kiris kurallari geerli Radye Temeller h=30cm
101

Tekil ve srekli temel, bag kirisleri

102

Uygun degil

Uygun

Uygun

Uygun degil Uygun degil

Temellerin ayni seviyede teskil edilmesi

103

104

15. DERZLER
1. 2. 3. 4. 5. 6. Sicaklik degismesi ve bzlmeden olusan etkiler Yangin tehlikesi bulunan binalar Temel tr veya zemin kosullarinin degismesi dolayisiyla beklenen farkli oturmalar Maden blgelerindeki oturmalar Makinalardan veya baska nedenlerle olusan titresimlerin blgesel kalmasini saglamak Yapiyi deprem sirasinda kendi iinde az zararli titresim yapabilecek blmlere ayirmak

Temellerin arasindaki mesafeye bagli olarak kot farki

105 106

Genlesme Etkileri

15.1. Sebeplerine Gre Derzler

Genlesme (Dilatasyon) Derzleri Oturma Derzleri Deprem Derzleri Yapisal Derzler

107

108

Rijitligi simetrik olmayan yapida blok boylarinin degisimi

Genlesme (Dilatasyon) Derzleri

L=28m

L=28m, (L=37m;simetrik)

L=28m, (L=46m;simetrik)
109 110

Genlesme (Dilatasyon) Derzleri

Yapilarda derz dzenlenmesi rnekleri

111

112

Oturma Derzleri

Yapilarda derz dzenlenmesi rnekleri

113

114

Yapilarda derz dzenlenmesi rnekleri

Deprem Derzleri

115

116

15.2. Deprem Derzleri DBYBHY, 2007 (2.10.3)

Deprem Derzleri

h=6m iin 30mm h=6m iin 6.0m den sonra her 3m iin ilave 10mm a vd12+d22 d1 ; d 2 : bitisik binalarin yerdegistirmeleri Komsu binalarin veya bina bloklarinin kat dsemelerinin btn katlarda ayni seviyede olmalari durumunda a = R/4 alinacaktir. Komsu binalarin veya bina bloklarinin kat dsemelerinin, bazi katlarda olsa bile, farkli seviyede olmalari durumunda, tm bina iin a = R/2 alinacaktir.

117

118

Yeterli deprem derzi bulunmayan bitisik binalarda ekileme etkisi

Bitisik binalarda ekileme etkisi

119

120

Bitisik binalarda ekileme etkisi

16. DEPREMLERDE HASAR GREN BAZI BINALAR

121

122

Kisa kolon hasarlari

Kisa kolon hasarlari

123

124

Kisa kolon hasari, enine donatilar sargi etkisi gsteremeyerek ailmis ve boyuna donatilar burkulmus

Kisa kolon hasarinin nlenmesi iin bir alternatif

125

126

Yumusak kat ve zayif kat olusumu, zemin kat kolonlarinin mekanizma durumuna gelmesi

Normal katta yumusak kat olusmasi

127

128

Betonarme ereve sistemde kolon ve kiris ularinda olusan nemli hasarlar, boyuna donatilar siyrilmis: Yatay ve dsey hatil? ereve sistem? Kolon ucunda etriyelerin ailmasi, kopmasi, boyuna donati burkulmasi

129

130

Kisa konsol ucuna kolon telemesi yapilarak olusturulan dseyde dzensiz bina

Kse kolon hasari

Kolonlari zayif binanin deprem sonrasi durumu

131 132

Blme duvarlarinin yapinin yanal rijitligini arttirmasi

Blme duvarlarinin yapi davranisina olumlu etkisi

133

134

17. UYGUN OLMAYAN TASIYICI SISTEM RNEKLERI

(kalip plani ve kesit) Korozyon problemi

135 136

Uygun olmayan tasiyici sistem rnekleri (kalip plani)137

Uygun olmayan tasiyici sistem rnekleri (kalip plani) 138

Uygun olmayan tasiyici sistem rnekleri (kalip plani)

Kapali ikmasi bulunan binalarda meydana gelen hasarlar

139

140

17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan bir binanin kalip plani

17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binanin kolon aplikasyonu

141

142

17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binanin temel kalip plani

17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binadan bir grns

143

144

17 Agustos 1999 Marmara Depreminde yikilan binadan bir grns

18. NERILER
Onay projesi-uygulama projesi aliskanliginin terkedilmesi Projelerde beklenen iyilesmenin saglanmasi iin gerekli dzenlemelerin yapilmasi (alisan bir denetim sistemi olusturulmasi) Genel olarak ynetmeliklerde verilen minimum boyutlara daima bagli kalinmamasi, boyutlandirmada minimum degerlerin zerine ikilabilmesi Kolon boyutlarinin minimum 30cm 30cm ve daha byk tutulmasi (kse kolon boyutlarinin daha da byk tutulmasi) Kapali ikma yapilmasi durumunda, bina evresinde ereve teskilinin ihmal edilmemesi
146

145

18. NERILER (Devam..)

zellikle donati yigilmasini da dsnerek, betonarme eleman teskilinde konstrksiyon sorunlarini en aza indirmek amaciyla, minimum boyutlardan daha byk boyutlar seilmesi Kiris genisliklerinin birlestigi perde ya da kolon genisliginden en az 5cm daha dar olmasi ve olabildigince simetrik birlesiminin saglanmasi Perde ularinda genisletilmis u (kolon) teskili ile perde kalinliginin azaltilabilmesi Kirisli plak dseme tasarimi durumunda, ses yalitimi yapilmasinin ngrlmesi
147

18. NERILER (Devam..)

Betonarme projesinde tasiyici sistem elemanlari iin verilen donatilarin, yerinde betonlamaya engel olmayacak sekilde dzenlenmis olup olmadiginin kontrol Beton dayaniminin proje dayanimindan az olmamasi (hazir beton kullanimi, betonun yerine yerlestirilmesi ve krne dikkat edilmesi) Yeterli paspaylarinin saglanmasi iin, fabrikasyon etriye retimi kosulunun getirilmesi (kancalarin 135 derece bklmesi sorununun da zlmesi) Yapi insa tekniklerinin, kolon boyuna donati eklerini kat ortalarinda yapilabilmesini temin edecek sekilde gelistirilmesi Birlesim blgelerinde insaat derzi yapilmasi durumunda, eski beton ile yeni betonun birlikte alismasina zen gsterilmesi
148

19. BASLICA KAYNAKLAR

1. 2. 3. 4. 5. 6. TS 500 Betonarme Yapilarin Hesap ve Yapim Kurallari, 2000. Afet Blgelerinde Yapilacak Yapilar Hakkinda Ynetmelik, 2007. Betonarme Tasiyici Sistemler, 1992, I.Aka, M. Altan. Betonarme Sistemlerin Tasarimi, 2000, E. Atimtay. Deprem Mhendisligine Giris ve Depreme Dayanikli Yapi Tasarimi, 2004, Z. Celep, N. Kumbasar. 1997 Deprem Ynetmeliginde betonarme perde, kolon ve kiris boyutlari zerine bir degerlendirme, IMO Istanbul Blten, 2004, K. Gler, M. Altan.

149