NGJALLJA

Nr. 6 (137) Viti XIII i botimit QERSHOR 2004 Çmimi 10 lekë

Kryepiskopi Anastas “Doktor Nderi”

i Universitetit të Bostonit (SHBA)
Një nderim për Kishën tonë dhe gjithë vendin
Në vazhdën e nderimeve që i Universiteti i Bostonit është i katërti për nga madhësia në SHBA, me më shumë se 29 mijë
janë bërë Kryepiskopit Anastas për studentë, nga 140 vende të botës. Ai ka mbi 3500 pedagogë, nga të cilët 5 janë të nderuar me
veprën e tij shkencore sociale dhe çmimin Nobel. Eshtë e njohur se ai ka qenë gjithnjë në pararojë të universiteteve amerikane
baritore, ishte dhe dorëzimi kohët në fushat e shkencës, artit dhe atyre shoqërore.
e fundit (16 maj), i Titullit të Do-
ktorit të Shkencave Humanitare
(Doctor of Humane Letters), nga
Universiteti i Bostonit (SHBA), për
veprën e tij kishtare, teologjike dhe
shoqërore.
Kryepiskopi Anastas mbajti
edhe fjalën e rastit para anëtarëve
të bashkësisë universitare, të mble-
dhur në University Chapel (Bacca-
laurate Address). Kjo fjalë në vitet
e shkuara është mbajtur nga figura
të tilla si Xhorxh W. Bush, Fransua
Miteran, Henri Kisinger, Kryetari
i Gjykatës së Lartë të SHBA,
laureatë të Çmimit Nobel etj.
Para gradimit, profesori i njohur
i këtij universiteti për filozofinë,
fetë, teologjinë dhe njëkohësisht
(vijon në faqen 2) Çast nga “Lutja” (invocation), e Kryepiskopit Anastas, në stadiumin e Universitetit të Bostonit

“Unë do t’i lutem Zotit në çdo

kohë; lavdërimi i tij do të jetë gjithnjë
Beko kërkimin tonë...
në gojën time” (Ps. 34:1) I bekuar qoftë emri Yt, o Zot, për
dhuratat e Tua të panumërta, të cilat ne rrallë i vlerësojmë,
sepse i quajmë si të sigurta; për shëndetin, lirinë, edukimin; për
këtë universitet të nderuar, me lidershipin e tij të shkëlqyer,
fakultetet, stafin dhe studentët; për njerëzit që na rrethojnë me
dashurinë e tyre; dhe mbi të gjitha, për privilegjin që na është
bërë për të ardhur tek Ju. Ne ju falënderojmë dhe ju lavdërojmë.
Forcona, Perëndi dhe Ati ynë, besimin tonë, që ndonjëherë
lëkundet. Beko kërkimin tonë për liri, njohuri, dituri dhe kuptim
të jetës. Çlirona nga egoizmi individual, kolektiv apo shoqëror
– dhe na afro tek Vetja, Ju që jeni Dashuria, Ju që përqafoni
tërë krijesën me mëshirën Tuaj pa fund. Bëj që fjala jote, e
Zotit të kryqëzuar dhe të ngjallur, të udhëheqë dhe frymëzojë
çdo ditë jetët tona dhe Shpirti i Shenjtë të na ndriçojë dhe të na
forcojë, duke na dhënë dashuri, gëzim dhe paqe.
Zot, në harenë e festimit të sotëm, nuk mund të harrojmë, se në
botën ku jetojmë konflikte të dhun-
shme, akte terroriste, padrejtësie dhe
hakmarrjeje lëndojnë njerëzimin dhe se miliona njerëz të çdo
moshe rrojnë në varfëri të tmerrshme dhe dhembje.
Perëndi i mëshirshëm, lehtëso dhembjen që shfaqet kudo në
botë. Falna ndjeshmëri, që të shpejtojmë në çdo kohë të
ndihmojmë atje ku ka përpjekje drejt bashkëpunimit, kuptimit
dhe pajtimit midis popujve, të afërt apo të largët.
Falna paqen Tuaj gjithëpërfshirëse: Paqe me Ju, paqe me
vetveten, me njerëzit e tjerë, me ata që i kemi afër ose larg,
paqe me të gjithë krijesën.
Bëna krijues, të ndershëm, të gatshëm për të punuar për pro-
gres, drejtësi dhe solidaritet në të gjitha nivelet, lokal dhe global.
Bekona, o Zot, që ta ndjejmë praninë Tënde çdo ditë dhe që
të mund të jemi një nga rrezet e Tua, duke sjellë dritë, shpresë
dhe dashuri të vërtetë. Amin
“Lutje” (Invocation), mbajtur nga Kryepiskopi Anastas në
stadiumin e Universitetit të Bostonit)
2 NGJALLJA QERSHOR 2004

Kryepiskopi Anastas “Doktor Nderi” i Universitetit të Bostonit (SHBA)

Kryepiskopi Anastas në çastin e dorëzimit të titullit dhe me të laureuarit e tjerë.

(vijon nga faqja 1) edhe personaliteteve të shquara të
kapelan i Universitetit të Bostonit, “Puna që ai ka bërë në Shqipëri në këto vite jep shpresë jetës shkencore e publike të SHBA,
Rev. Robert Cummings Neville, do për një ringritje të këtij vendi dhe ne kemi shumë për të si shkencëtarit tepër të njohur për
t’i deklaronte shtypit, se Kryepi- mësuar nga ai - rrugët për arritjen e paqes dhe të pajtimit.” hartimin e hartës së geneve njerë-
skopi Anastas ka qenë misionar në zore J. Craig Venter etj.
zona të ndryshme të globit dhe ai Universiteti i Bostonit është i
Universitetit, Aram Chobani, vuri Gjithashtu, edhe në stadiumin e
përfaqëson shembullin e parimit katërti për nga madhësia në SHBA,
në dukje para auditorit kontributin Universitetit të Bostonit, ceremonia
kristian të bërjes të vetat të shqe- me më shumë se 29 mijë studentë,
humanist të një jete të tërë të e dhënies së diplomave, u hap me
tësimeve dhe njëkohësisht të nga 140 vende të botës. Ai ka mbi
Fortlumturisë së Tij Anastasit, duke një “Lutje” (invocation), nga
ndarjes së gëzimit me popuj të 3500 pedagogë, nga të cilët 5 janë
u ndalur veçanërisht në ndikimin e Kryepiskopi Anastas.
ndryshëm nga ai i origjinës. Puna të nderuar me çmimin Nobel.
tij në gjithë botën Orthodhokse, Në ceremoni, në prani të rreth
që ai ka bërë në Shqipëri në këto Eshtë e njohur se ai ka qenë
punën e tij humanitare në Afrikë 4 mijë të rinjve që përfunduan stu-
vite jep shpresë për një ringritje të gjithnjë në pararojë të universite-
dhe së fundi, përpjekjet për ringja- dimet në të 17 fakultetet e ndry-
këtij vendi dhe ne kemi shumë për teve amerikane në fushat e shken-
lljen e Kishës në Shqipëri, që ndih- shme të Universitetit të Bostonit,
të mësuar nga ai, rrugët për arritjen cës, artit dhe atyre shoqërore.
moi gjithë shoqërinë, nëpërmjet të të gjithë pedagogëve dhe rreth
e paqes dhe të pajtimit.
veprës sociale dhe ndihmës hu- 20 mijë studentëve e të afërmve të
Ndërsa gjatë ceremonisë së Korresp. i “Ngjalljes”
manitare. tyre, iu dorëzuan disa tituj nderi
dorëzimit të titujve Presidenti i

Duke iu drejtuar anëtarëve të bashkësisë
universitare në University Chapel (Bacca-
laurate Address), Kryepiskopi Anastas e
nisi fjalën e tij: “Duke kërkuar urtësi dhe
liri”, me referencën e vargut të T. S. Eliot:
“Ku është urtësia që kemi humbur në
njohje? Ku është njohja që kemi humbur në
informacion?” Dhe theksoi: “Urtësia i jep
gjykimit largpamësi, pamje të gjithçkaje dhe
qëndrimit njerëzor krijimtari dhe butësi. Ajo
nuk njësohet me zgjuarsinë dhe erudicionin.
Ajo është produkt i një pjekurie të përgjithshme
të brendshme, i një sinteze të gjerë: mendje-
mprehtësie, përvoje dhe njohurish, kthjelltësie
shpirtërore dhe mirësie… në Shkrimin e
Shenjtë theksohet me ngulm se burimi i
urtësisë është Perëndia”.
Dhe shtoi: “Ku është liria që kemi humbur
në liberalizëm? Ku është liberalizimi që kemi
humbur në egocentrizëm?… Në të gjitha nive-
let, personal, familjar, lokal, botëror, liria pa
përgjegjësi është veçanërisht e rrezikshme.
Por më tepër se çdo gjë tjetër e minon përgjegj-
shmërinë dhe tjetërson karakterin e lirisë inte-
resi personal; rrotullimi rreth idhullit të vetes
sonë me format dhe ngjyrat e larmishme që
merr. Armiku i paskrupullt i lirisë, egocentrizmi,
bëhet më tinëzar kur fshihet në unin kolektiv
të grupeve dhe popujve”.
Në vijim të fjalës së tij, vuri pyetjen: “Ku
është besimi, që kemi humbur në një spiritualitet
të papërcaktuar? Ku është spiritualiteti auten-
tik që kemi humbur në ceremonialet e ndrysh-
me? Në fillimet e shek. XXI vëmë re në shumë
anë kthim të besimit. Por në këtë lulëzim të ri
të të interesuarit për Transhendencën, për të
Shenjtën, për Perëndinë, dallohen dy rreziqe: i
pari, tjetërsimi i përvojës fetare me produkte
teorish dhe sistemesh të ndryshme me prejar-
dhje të shumëllojshme, që propozojnë një spiri-
tualitet të papërcaktuar. Përvoja fetare e hap
horizontin tonë në pafundësi. Por jo që të lësho-
hemi në një “zbrazëti” pasive, të papërcaktuar,
në kaos dhe në vetmi. Rreziku i dytë është
shtrembërimi i ndjenjës fetare, dhe madje i vetë
besimit, me orientim dhunën dhe urrejtjen…
Bota perëndimore duhet të ndërgjegjësohet se
padrejtësia dhe varfëria në botë, për të cilat
edhe vetë ka pjesë përgjegjësie, lehtësojnë
shfrytëzimin e ndjenjës fetare… Por nëse
përjetimi fetar tjetërsohet dhe trazohet, më e
keqja, shtrembërohet, atëherë, shfaqen ma-
rrëzia, skizofrenia, agresiviteti i paskrupullt dhe
gjendje të ndryshme paranoike… Besimi i vër-
tetë tek Perëndia është në esencë lidhja perso-
nale e të besuarit dhe dashurisë me Atë që
është Dashuria”.
QERSHOR 2004
Përsëri për cënimin e drejtësisë në Përmet
Bashkatdhetarët nga SHBA -
Do ngremë zërin tonë pranë Organizatave Ndërkombëtare
Presidentit të Republikës
Z. Alfred Moisiu
Kryeministrit të Shqipërisë
Z. Fatos Nano
Të nderuar zotërinj,
Ne bashkatdhetarët e poshtë-
shënuar me banim në Boston kemi
ndjekur vazhdimisht problemin e
kalimit të pronësisë së kishës së Shën
Marisë në Përmet, Kishës Ortho-
dhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Sot jemi në një moshë të thyer
dhe gjatë jetës sonë në Shqipëri ke-
mi shkuar shumë herë në Përmet,
me shërbim e në raste gëzimi e hi-
dhërimi dhe jemi dëshmitarë oku-
larë të ekzistencës në qendër të
qytetit të kishës aq të vjetër e të
bukur të Shën Marisë së Pazarit
dhe këtë e themi me bindje, me
ndërgjegje e me zemër, ashtu si çdo
njeri në këtë botë është i bindur për
lindjen e diellit.
Duke u bazuar tek dokumentet
origjinale dhe tek dëshmitë e be-
simtarëve orthodhoksë të Përmetit,
të cilët kanë marrë pjesë në Litur-
gjitë Hyjnore në këtë kishë dhe ka-
në kryer aty shërbimet e pagëzimit,
kurorëzimit dhe vdekjes së të
afërmve të tyre, me të drejtë gjithë
instancat gjyqësore deri në shtator
2003 ia kanë dhënë pronësinë e kë-
saj kishe, Kishës Orthodhokse
E ardhmja e mësimit të katekizmit është e sigurt
Për të marrë një formim më të
avancuar në mësimdhënien e besi-
mit tonë orthodhoks, në mesin e
muajit maj u organizua në Shtëpinë
e Rinisë Orthodhokse “Bij të Dri-
tës” në Tiranë një program trajnu-
es njëditor nën drejtimin e Nathan
Hoppe dhe Ekaterina Papadhopu-
llit. Në këtë trajnim morën pjesë
disa studentë, aktivistë të rinisë së
kryeqytetit, të cilët janë angazhuar
në programin e mësimdhënies për
fëmijët që ka filluar në kryeqytet
në muajin mars dhe do të funksio-
nojë në vazhdimësi. Pas prezanti-
mit të programit, znj. E.Papadho-
NGJALLJA
Autoqefale të Shqipërisë.
Por ja që disa gjyqtarë të Gjyka-
tës së Lartë, me vendimin e datës
14.10.2003 kryen një padrejtësi të
pashembullt në 12 vjetët e rivendo-
sjes së demokracisë në vendin to-
në. Ata, duke mos marrë parasysh
faktin real të ekzistencës së saj,
dokumentet, dëshmitë, dosjet e
gjyqeve të zhvilluara më parë, por
duke u bazuar vetëm tek dokumen-
tet fallso, dhe këtë e themi me plot
gojën dhe bindjen tonë, ia mohuan
pronësinë e kësaj kishe, Kishës Or-
thodhokse Autoqefale të Shqipërisë.
Kështu organi i lartë gjyqësor i
shtetit vendos përsëri mbylljen e
një kishe, duke përsëritur atë që
ndodhi në vitin 1967 në regjimin
komunist.
Me anën e kësaj letre drejtuar
juve zoti President dhe zoti Kryemi-
nistër ne kërkojmë ndërhyrjen me
autoritetin tuaj për rishikimin e
vendimit të Gjykatës së Lartë për
këtë problem, duke ia rikthyer Ki-
shës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë pronësinë e kishës
“Shën Maria” e Pazarit. Me zërin
tonë bashkohen edhe shumë shqip-
taro - amerikanë të ardhur në Bos-
ton rreth viteve ’30 - ’40, të cilët
janë dëshmitarë të ekzistencës she-
kullore të kësaj kishe dhe e quajnë
vendimin e Gjykatës së Lartë të ba-
-U zhvillua në kryeqytet një trajnim formues katekizmi
për rininë orthodhokse-
pulli foli për përvoja konkrete të
mësuesve katekistë dhe tregoi disa
nga mënyrat më efikase për t’i tër-
hequr të rinjtë në programet e orga-
nizuara nga Kisha jonë.
“Mësuesit duhet të kenë synim
të vazhdueshëm kudo dhe në çdo
kohë për të përhapur Fjalën e Pe-
rëndisë tek nxënësit e tyre. Duhet
të përpiqemi të kemi një identitet
ashtu sikurse dishepujt e Krishtit
dhe përgjegjësia jonë është të lute-
mi tek Perëndia, të qëndrojmë në
rabartë me mbylljen e kishave më
1967. Në të kundërt ne do të ngre-
më zërin tonë pranë organeve spe-
cifike të Kombeve të Bashkuara
në Nju Jork, pranë UNESKO-s në
Paris, Strasburg e kudo për të anu-
lluar atë vendim që kryekëput nuk
i përgjigjet realitetit.
Shprehim bindjen tonë se ndër-
hyrja dhe ndihma juaj do të jetë
efikase, duke qetësuar kështu
shpirtrat e gjithë besimtarëve të
vendit tonë.
Me konsideratën më të lartë:
Aleko Dhima, Polikron Trebic-
Pamje e Kishës “Shën Maria” e Pazarit (lart), që u kthye në shtëpi
kulture, (poshtë).
besim dhe të jemi të disponueshëm
sepse Perëndia përdor ata që duan
dhe duhen”- theksoi znj. Papa-
dhopulli.
Në vazhdim të rinjtë sollën për-
vojat e tyre të para si katekistë në
programin e fëmijëve. Ata hodhën
ide të ndryshme mbi zgjerimin e
këtyre aktiviteteve dhe pjesëma-
rrjen e sa më shumë fëmijëve në
to. Përhapja e informacionit për or-
ganizimin e veprimtarive të tilla nga
Kisha jonë, biseda me prindërit,
3
ka, Gaqo Baze, Persefoni Frashëri,
Dhimitër Shosho, Orges Simeoni,
Zhani Plasa, Guri Stefani, Pandeli
Dhima, Helena Dede, William
Anastas, William IR. Anastas,
Naun Pandeli, Violeta Pilika, Maria
Baze, Praksithe Gorozhani, Irini
Dhima, Vasiliqi Abdoli, Gjergji
Trebicka, Tomi Trebicka, Piter
Minari, Llazar Kostandini, Natalia
Kostandini, Anastas Prifti, Vasil
Caci, Fillota Shosho, Vrisisha
Shosho, Vangjo Polena, Gjergji
Bixho, Kristo Pandeli.
organizimi i aktiviteteve të veçanta
dhe interesante, nxitja e fëmijëve
për të ftuar shokët e tyre, janë disa
nga mënyrat më efikase për
kujdesin shpirtëror tek fëmijët. Por
shumë rëndësi ka edhe përgatitja
e vetë katekistëve për të qenë di-
njitozë dhe të përshtatshëm me
nxënësit e tyre dhe kjo mund të
arrihet me lutje, studim biblik, shkë-
mbime përvojash etj. “Ne na ka
dhënë shumë talente Perëndia,
ndaj duhet t’i përdorim ato për lav-
di të Tij. Një nga këto dhurata është
edhe mësimdhënia, e cila merr një
(vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
E ardhmja e mësimit të katekizmit është e sigurt
rëndësi më të madhe kur drejtohet
në mësimin e rrugës së Zotit Krisht
dhe pjesëmarrjes tek Ai” - theksoi
gjatë bisedës prof. Nathan Hoppe.
Gjatë trajnimit studentët pjesë-
marrës mësuan si duhet të trans-
metojnë dëshurinë tek nxënësit,
organizimin e orëve të mësimit,
hapat për të plotësuar nevojën e
nxënësve, parimet e kujtesës si dhe
mënyrën për të ngjallur kureshtjen.
Në fund të këtij aktiviteti pjesë-
marrësit diskutuan mbi konkluzio-
net e trajnimit për detyrat dhe për-
gjegjësitë si katekistë.
Sipas organizatorëve, programi
i mësimdhënies në katekizmin e
krishterë orthodhoks do të marrë
përmasa edhe më të gjera në të
ardhmen. Të tilla trajnime do të
Një përfaqësi në përurimin e katedrales së Beogradit
Në kuadrin e përurimit të
Kishës Katedrale të Shën Savës,
në Beograd, Patriarkana e Sërbisë
u bëri ftesë të gjitha Kishave Ortho-
dhokse motra për të marrë pjesë
në këtë cermoni madhështore.
Shën Sava ishte një princ, i cili
asketoi si murg në Malin e Shenjtë.
Pasi e morën vesh se kush ishte, e
bënë episkop, i cili baritoi grigjën e
tij në vendin e tij të lindjes.
Ftesa drejtuar vetë Kryepisko-
pit të Tiranës, Durrësit dhe gjithë
Shqipërisë Anastasit, në nderim të
Kishës sonë, ishte e mirëpritur. Por,
për arsye të programit shumë të
Primatët
dhe
hierarkët
e lartë
në shërbesën
e nastire 60 km larg qytetit, ku ndër-
shenjtërimit
të katedrales
së
Shën Savës
zhvillohen në disa qytete të
Shqipërisë.
Sepse vetë Krishti iu tha nxë-
nësve të Tij: “Shkoni dhe bëni
ngjeshur, vetë Kryepiskopi caktoi
që ta përfaqësonin atë dhe Kishën
tonë një përfaqësi e përbërë nga
Hirësi Joani, Mitropolit i Korçës,
Arkimandrit Efrem Simonopetriti
dhe Hieromonaku Kozma.
Përfaqësia mbërrit në mëngje-
sin e së premtes, më 7 maj dhe u
prit me mjaft ngrohtësi në aeroport
nga episkopi i Vranjës, Pahomi dhe
klerikë të tjerë. Hapja e festimeve
u bë të shtunën me një dhoksologji
dhe Mbrëmësoren e Ngjalljes, në
prani të primatëve dhe përfaqësive
të Kishave Orthodhokse. Për nder
të tyre u shtrua një darkë në par-
dishepuj në të gjithë kombet”, dhe
kjo thirrje drejtohet për të gjithë ata
që kanë pranuar Krishtin në zem-
rat e tyre dhe këtë dashuri duhet
lament nga kryetari i parlamentit
dhe princi Karl. Të dielën u cele-
brua mesha në një manastir, në
periferi të Beogradit nga kryepi-
skopi i Polonisë Ilia, Nikollai i Çe-
kisë dhe hierarkë të tjerë. Dreka e
së dielës u shtrua në pallatin mbre-
tëror, që më parë kishte qenë pa-
llati i Titos, më pas i Sllobodan Mi-
losheviçit, por që tani e kishte në
kujdes vetë Princi trashëgimtar. Në
të ndodhej një kishë ku ateistët kur
kishin hyrë në të kishin qëlluar me
plumba ikonën e Krishtit Panto-
krator në pjesën e fytyrës.
Mbasditen e së dielës, me mbë-
QERSHOR 2004
ta përcjellin edhe për të tjerët, në
mënyrë që të gjithë bashkë të
udhëtojmë drejt Perëndisë.
I. K.
Çast
nga
një mësim
katekizmi,
në kampingjet
verore
të organizuara
çdo vit
nga
Kisha jonë.
rritjen e vetë Patrikut Ekumenik,
Tërëshenjtërisë së Tij, Vartholo-
meut, u bë litania e sjelljes së lipsa-
nit të Shën Savës nga qendra e
kryeqytetit deri tek kisha katedrale,
e shoqëruar nga psalme me shumë
nderime dhe e pasuar nga mijëra
e mijëra besimtarë, ku dhe u ve-
ndos atje. Vetë kryetari i bashkisë
dhe princesha Karaxhoxheviç
shtruan një darkë madhështore,
duke nderuar kështu të gjithë
pjesëmarrësit.
Të hënën në mëngjes celebroi
vetë Patriku Ekumenik, Vartholo-
meu, së bashku me primatë të tjerë
të Kishave Orthodhokse, si dhe
përfaqësitë e Kishave motra Or-
thodhokse. Në të morën pjesë 40
episkopë si dhe shumë priftërinj.
Të pranishëm ishin rreth 12 mijë
besimtarë aq sa është dhe kapaci-
teti i vetë kishës katedrale.
Të martën, përfaqësuesit e Ki-
shës sonë bënë vizita në disa ma-
mjet tyre ndodhej dhe manastiri në
të cilin ndodhet lipsani i Shën
Angjelinës, vajzës së Gjergj Aria-
nitit dhe motër Donikës, gruas së
Gjergj Kastriotit. Na thanë se she-
njten e thërrisnin në gjuhën e tyre
Majka Angjelina, Nënë Angjelina.
QERSHOR 2004 NGJALLJA 5

GJERMANI

Presidiumi i Konferencës Evropiane të Kishave mblidhet në Hanovër

Nga data 1-4 qershor 2004 u
mbajt në Hanovër të Gjermanisë,
për herë të parë në një sesion të
plotë, pas zgjedhjes së tij në dhje-
torin e kaluar, Presidiumi i Konfe-
rencës Evropiane të Kishave. Në
këtë mbledhje merrte pjesë dhe
Kryepiskopi Anastas, si Zëve-
ndëspresident i kësaj organizate.
Detyra kryesore e këtij sesioni
ishte implementimi i disa prej
vendimeve, të cilat ishin marrë në
mbledhjen e Komitetit Qendror të
KEK-ut dhjetorin e kaluar. Midis
të tjerave, Presidiumi shqyrtoi dhe
propozimet e bëra për mbajtjen e
Asamblesë Ekumenike Evropi-
ane, çështje që lidhen me rifigu-
rimin e lëvizjes ekumenike dhe me
procedurat që duhen për të kryer
zëvendësimin e Sekretarit të
Përgjithshëm të KEK-ut, i cili do
të tërhiqet në fund të vitit 2005 nga që në Kushtetutën Evropiane të Evropës së Bashkuar që të mos i
kjo detyrë. saj të përmenden vlerat e krishtera, harrojë ato. Krishterimi i jep më
Gjatë vizitës së tij në Hanovër Kryepiskopi Anastas iu përgjigj: shumë dinjitet dhe moral Evropës,
vizitoi dhe Akademinë Teologjike “Evropa nuk mund t’i humbasë e frymëzon atë me frymën e
të Lokumit, e cila është dhe një nga rrënjët e saj, është detyrë dhe e ripërtëritjes dhe të ringjalljes”.
akademitë më me emër në Gje-
mani dhe aty pati rastin që të tre-
gonte në praninë dhe të gazetarëve
të disa nga gazetave më prestigjo-
ze të Gjermanisë mbi arritjen e Ki-
shës Orthodhokse në Shqipëri dhe
të përpjekjeve që po bën vendi ynë
për t’iu bashkuar familjes së ma-
dhe Evropiane.
Këto dy çështje dhe të tjera, ai
i analizoi dhe më hollësisht në një
nga intervistat që i dha radios
NDR1, e cila kishte më shumë se
4 milionë dëgjues në gjithë Gjer-
maninë Veriore.
Pyetjes së gazetarit mbi kë-
mbënguljen e Kishave të Evropës, Kryepiskopi Anastas me drejtuesit e tjerë të KEK-ut

Në festën e Shën Gjergjit, Vernicë-Dibër

Ditën e enjte, më 6 maj 2004, ditën e Shën
Gjergjit Tropeprurës (me kalendarin vjetër) një
grup besimtarësh orthodhoksë nga Tirana, rreth
25 vetë, organizuan një pelegrinazh në kishën
e Shën Gjergjit të fshatit Vërnicë të Komunës
së Klenjës në Dibër. Për herë të parë mbas
kaq kohësh besimtatët e këtij fshati me një
histori të veçantë u mblodhën sërish së bashku
për të lavdëruar Perëndinë. Ishte emocionuese
të shihje se si ata përloteshin pranë kishës së
tyre, ku ishin pagëzuar, kurorëzuar apo kishin
përcjellë të dashurit e tyre për në banesën e
fundit. Shërbesën e drejtoi At Justini nga Mali
i Shenjtë, i shoqëruar dhe nga dhjak Ilia me
origjinë nga ky vend. Pastaj At Justini bëri
përshpirtje në varret që janë pranë kishës, ku
prehen të krishterët e fshatiti Vërnicë.
Mbas lutjeve, klerikët së bashku me disa
besimtarë u drejtuan për në shtëpinë e zotit
Spiro Marku, familja e të cilit ishte e fundit që
ka mbetur në fshat, nga rreth 40 familjet e
dikurshme të besimit orthodhoks. Ai, i për-
malluar, na priti me këto fjalë: “Ju faleminderit,
ma gëzuat zemrën! Ma ngjallët dhe njëherë
fshatin!” Pas drekës fshatarët kërcyen dhe kë-
nduan këngë e valle të krahinës së Gollobordës,
në një atmosferë shumë gazmore dhe festive.
Mbasdite autobusi mori rrugën e kthimit. Të
pranishmit në këtë festë, me ngazëllim dhe
mirënjohje të madhe për Perëndinë, u larguan
me premtimin se vitin tjetër do të kthehen sërish
në kishën e Shën Gjergjit, në vendlindjen e tyre.
Fshatrat e Gollobordës deri në shek. XX,
kanë pasur dëshmi të gjalla të prezencës së
Krishterimit në këto vise, si përsa i përket
komunitetit orthodhoks ashtu edhe monumen-
teve të kultit: kisha, themele kishash apo toponi-
me kristiane si, në Kërçisht, Orbel, Pasinkë,
Tuçup, Trebisht, Vërnicë, Ostreni i Madh,
Ostreni i Vogël, Klenjë, Gjinovec, Steblevë.
Një
nga
kishat
e
dëmtuara
të
zonës
6 NGJALLJA
Dëshmia dhe Shërbimi Social i Kishës Orthodhokse
Gjatë konferencës, organizata
të krishtera orthodhokse nga e gji-
thë bota, që merren me veprimtari
sociale dhe humanitare, ranë da-
kord për të zhvilluar një rrjet glo-
bal, për të forcuar bashkëpunimin
dhe sfiduar varfërinë e padrejtë-
sinë. Pjesëmarrësit ranë dakord
për të punuar për krijimin e një sho-
qate të Diakonisë Orthodhokse, gja-
të Konferencës së Parë Ndërko-
mbëtare të Organizatave Sociale
dhe Humanitare Orthodhokse e or-
ganizuar në manastirin Valamo i Ri
dhe Akademinë Laike në Finlandë.
Konferenca Ndërkombëtare
‘Diakonia Orthodhokse: Dëshmia
dhe Shërbimi Social i Kishës Ortho-
dhokse’ përfshiu 80 pjesëmarrës
nga 25 kisha orthodhokse lindore
e orientale, departamente dhe orga-
nizata nga Evropa, Lindja e Mes-
me, Amerika Veriore e Jugore dhe
Afrika. Konferenca ishte bekuar
dhe nga Patriku Ekumenik Vartho-
lomeu I, dhe u hap nga Kryepi-
skopi Leo, kreu i Kishës Ortho-
dhokse të Finlandës. Shumë kisha
dërguan përfaqësues të tyre në
këtë ngjarje.
Ky aktivitet ishte organizuar nga
International Orthododox Christian
Charities me qendër në SHBA,
Këshilli Botëror i Kishave (WCC)
dhe Ortaid, organizata humanitare
e Kishës Orthodhokse të Finlandës.
Sipas moderatorit të Konferen-
cës, At Leonid Kishkovky (SHBA)
“takimi ishte i një rëndësie të veçan-
të e tepër premtues në kuadrin e
ringjalljes unike të aktivitetit social
të Kishës Orthodhokse gjatë dhjetë-
vjeçarit të fundit. Ajo hap rrugën
për të rritur bashkëpunimin ortho-
dhoks në departamentet diakonike
të shërbimit për njerëzit në nevojë”.
Qëllimi i veprimtarisë ishte eks-
plorimi i historisë, teologjisë dhe
realitetit aktual të bashkëpunimit
orthodhoks në fushën e drejtësisë
dhe shërbimit social, për të ndarë
përvoja dhe metodologji dhe për të
nxitur mënyra të reja bashkëpunimi
dhe eksperiencash ndërmjet inici-
ativave dhe organizatave ortho-
dhokse sociale në të gjithë botën.
Duke ndjekur ndryshimet politi-
ke të ndodhura në Evropën Li-
ndore gjatë dhjetëvjeçarit të fundit,
Kishat Orthodhokse dhe kisha të
- Konferencë kushtuar Diakonisë (Shërbimit)– Valamo, Finlandë -
tjera kanë rizbuluar rolin e tyre në
shoqëri dhe kanë kërkuar t’i për-
gjigjen trazirave sociale. Janë the-
meluar me qindra nisma të reja
sociale dhe humanitare duke iu
bashkuar programeve ekzistuese
Orthodhokse në rajone të tjera.
Zhvillimi i konferencës përkoi
me dy ngjarje të rëndësishme për
Kishat Orthodhokse në Evropë. Më
1 maj, 10 vende të reja iu bashkuan
Komunitetit Evropian, si një kujtim
i ndryshimeve të rëndësishme që
përfshinë rajonin, gjatë dhjetëvje-
çarit të fundit, - por, gjithashtu, duke
rritur mundësinë e lindjes së ndar-
jeve të reja ndërmjet Orthodhoksi-
së Lindore dhe Evropës Perëndi-
more. Ditën tjetër, gjatë Liturgjisë
Hyjnore, pjesëmarësit kujtuan
kanonizimin e katër shenjtorëve të
rinj, të cilët ishin të lidhur ngushtë
me një dëshmi të thellë sociale gjatë
shek. XX. Nënë Maria (Skobtso-
va), djali i saj Juri, At Dimitër Kle-
pinin dhe Ilia Fondaminsky, krijuan
një organizatë sociale orthodhokse
në vitin 1930 dhe vdiqën në kampet
naziste të përqendrimit, pas përpje-
kjeve të tyre për të shpëtuar nga per-
sekutimi viktimat çifute në Francë.
Filantropia dhe diakonia janë
qendra të misionit të Kishës
At Demetreos Constantelos, një
udhëheqës akademik, specialist në
historinë e etikës sociale ortho-
dhokse, theksoi se tradita e drejtësi-
së sociale dhe aktivitetit bamirës i
Kishës Lindore kanë influencuar të
gjithë Evropën. Pikërisht në Biz-
antin e Krishterë - Perandoria Li-
ndore Romake - barazia njerëzore
u bë një gur themeli për politikën
sociale. Në Kishën Orthodhokse,
filantropia dhe diakonia janë qendra
të misionit të Kishës, por për shkak
të rrethanave të ndryshme histori-
ke, ky mision shpesh është kufizu-
ar ose ndaluar. Ashtu sikurse edhe
Patriku Ekumenik theksoi në
mesazhin e Tij drejtuar Konferen-
cës, dashuria jonë aktive, siç është
përjetuar në Kishën e hershme,
“duhet që të përfshijë çdo qenie
njerëzore, çdonjëra prej të cilave
është një imazh i Krishtit”.
Kisha duhet të rigjenerojë
kapitalin social
Disa nga prezantimet kryesore
të veprimtarisë paraqitën përvojat
teologjike dhe historike të veprimit
social në Kishën Orthodhokse.
Sipas At Emanuel Clapsis (SHBA)
“të krishterët duhet të kërkojnë
Perëndinë tek të varfrit, tek të cilët,
sipas Etërve të Kishës, ata i shër-
bejnë vetë Krishtit”. Detyra sociale
e Kishës është që të jetë “zëri i atyre
që nuk kanë zë” dhe të krijojë dhe
ushqejë komunitetet me jetë, paqe
dhe pajtim duke rigjeneruar “kapi-
talin social” duke i rezistuar qëndri-
mit çnjerëzor dhe padrejtësive”.
Gjatë diskutimit në panel, për-
voja sociale e Kishave Orthodho-
kse në kontekste të ndryshme nga
Afrika Lindore, Shtetet e Bashku-
ara të Amerikës, Lindja e Mesme
dhe Armenia u ndanë me të tjerët
dhe u analizuan. Për shembull,
Helena Andrea theksoi rolin “non
partisan” të Kishës Orthodhokse
në Liban, që ka asistuar viktimat e
QERSHOR 2004
luftës civile në vitet 1980-të dhe sot
në Irak. “Kishat nuk duhet vetëm
të shërbejnë, - tha ajo, - por duhet
të përballen me padrejtësinë dhe
të transformojnë shoqërinë. Kjo
kërkon që orthodhoksët të bashkë-
punojnë dhe me njerëz të tjerë, të
cilët kanë dëshirën e mirë për të
ndihmuar ata që janë në nëvojë, pa
dallim besimi apo origjine”.
At Arkady Shatov, kreu i spitalit
më të madh të Kishës dhe një ko-
muniteti murgeshash në Rusi, foli
rreth përpjekjes së gjallë të punës
bamirëse atje gjatë viteve ‘90. Ki-
sha Orthodhoke e Rusisë ka sot mi-
jëra organizata kishtare e projekte,
që ndihmojnë jetimët, krijojnë stre-
hë për fëmijët e rrugës dhe kujde-
sen për viktimat e Sida-s dhe të bur-
gosurit. Por ai paralajmëroi se shër-
bimi kërkon sakrificë e shumë njerëz,
të cilët kërkojnë të shërbejnë e gjej-
në më të lehtë që të adaptojnë she-
njat e jashmte të orthodhoksisë, se
sa të kuptojnë bazën e Krishterimit,
që është të duash të afërmin tënd.
Shërbimi i Kishës në një kon-teks
shumëbesimësh u trajtua nga Arqie-
piskopi Johannes, kreu i departa-
mentit zhvillues të Kishës Ortho-
dhokse Kopte në Egjipt. Për këtë
Kishë, diakonia bazohet në zhvillimin
dhe përfshin ndryshimin nga ofrimi i
bamirësisë në fuqizim dhe qëndrue-
shmëri të personave në nevojë.
Kishat duhet të ofrojnë një zë
moral dhe jo një plan
Dr. David Bryer, një orthodhoks
laik me një përvojë të gjerë ndër-
kombëtare humanitare dhe zhvilli-
mi, analizoi evoluimin historik të
idesë së humanitarizmit dhe eksplo-
roi disa nga sfidat dhe mundësitë
që duhet të përballojnë Kishat sot.
Ai u kujtoi pjesëmarrësve rolin qe-
ndror që ka luajtur Kisha në kriji-
min e parimeve moderne të huma-
nitarizmit. Varfëria është një pyetje
e thellë morale, argumentoi ai, dhe
Kisha Orthodhokse mund të japë
njohuri në debatet e zhvillimit.
Gjatë diskutimeve, pjesëmarrë-
sit eksploruan disa nga çështjet dhe
sfidat që ato përballojnë në punën
e tyre, duke përfshirë standardet
ndërkombëtare, përgjegjshmërinë
dhe lidhjet me shoqërinë civile.
Nina Gramo
QERSHOR 2004 NGJALLJA 7

“DOREZOJME PISHTARIN”
Familja Veronis largohet nga Shqipëria pas 10 vjetësh shërbimi
Në muajin korrik do largohet nga vendi ynë prifti misionar nga
SHBA At Luka Veronis, i cili së bashku me priftëreshën Fotini,
kontribuoi për rreth 10 vjet për ringritjen e Kishës sonë. Pedagog
mjaft i përgatitur në Akademinë Teologjike dhe në shumë fusha të
tjera, ai u dallua veçanërisht për punën e palodhur me rininë, e
cila dha mjaft fryte. Pranë kishte gjithmonë edhe priftëreshën Fotini,
me të cilën krijuan këtu një famileje, që ishte model për të gjithë.
Ata janë pjesë e zemrave tona dhe përveç falënderimeve më të
ngrohta, i vetmi urim që dëshirojmë t’u themi është: “Faleminderit!”
së Tij të dashur këtu. Gjatë vitit të
Nga At Luka Veronis parë, midis shumë kujtimeve të ve-
çanta, përjetuam një nga çastet më
S a dekadë e veçantë kanë qenë
këta 10 vitet e fundit! Kur unë
vizitova Shqipërinë për dy javë në
të rëndësishme të jetës sonë - do-
rëzimi im si prift nga Fortlumturia
e Tij Anastasi, në kishën e Ungjillë-
maj të 1993-shit, pashë shenjat e zimit në Tiranë, më 18 tetor 1994.
ngjalljes - unë pashë një vend të Ishte me të vërtetë një nder i veça-
çliruar nga dekadat e komunizmit ntë, që u dorëzova nga njëri prej hie-
ateist, pashë një rini entuziaste të rarkëve më të respektuar në botë.
hyjë në kishë pas 23 vjetësh mbyll- Çdo vit që pasoi, ofroi kujtime
jeje, takova besimtarë të vjetër, të të reja dhe të çmuara për të dy ne.
cilët praktikonin besimin që ruanin Jo vetëm që krijuam miqësi të
në zemrat e tyre, pashë fillimin e paçmuara, në mënyrë të veçantë
rindërtimit e restaurimit masiv të ki- me studentët e të rinjtë, por mund
shave dhe takova shumë njerëz me të them që me të vërtetë pak nga
shpresë për një të ardhme më të mirë. pak u bëmë pjesë e Shqipërisë dhe
U riktheva në Shqipëri në janar gjithnjë e më shumë e ndjemë Shqi-
1994, për t’u bërë pjesë e kësaj fa- përinë si vendin tonë.
miljeje kishtare që po rritej. Si një Familja Veronis
teolog dhe misionar, shpresoja të Mirënjohje për të gjithë e ruajtën besimin e tyre të gjallë jetën tonë, në shoqëritë tona, si dhe
mbillja farat e besimit tek çdo njeri Ne erdhëm në Shqipëri me pë- gjatë viteve të komunizmit. Ta- me fjalët tona. Jam i sigurt që kemi
që takoja, të kultivoja orthodhok- rulësi, duke ditur që së pari duhet kuam At Kozma Qirjon nga Vlora dështuar ndonjëherë, duke zhgënjyer
sinë tek besimtarët e rinj dhe të të mësojmë nga të tjerët. E dinim dhe u frymëzuam nga zelli dhe be- disa, por ende shpresojmë që të tje-
edukoja studentët dhe të rinjtë e që Shqipëria ishte vendi i shenjto- snikëria e tij. Respektuam ata që rët mund të shohin dashurinë tonë
Akademisë Teologjike në Durrës, rëve dhe martirëve, dhe u ndjemë kishin vuajtur në burg dhe që nuk e të sinqertë për Krishtin, për Ki-
të rinjtë e Universitetit të Tiranës me të vërtetë të bekuar kur takuam kishin mohuar besimin. Ishim të be- shën e Tij dhe për njerëzit e tij kë-
dhe të grupeve të ndryshme rinore disa nga “shenjtorët e gjallë” gjatë kuar kur njerëz nga brezi më i ri, si tu në Shqipëri.
të disa qyteteve të Shqipërisë. viteve tona të para. Vizitat tona në Papa Jani Trebicka dhe i riu Joan Lavdi Zotit, tani mund të themi
U martova me Fotininë, në gusht shtëpinë e motrave Cico në Korçë Pelushi, ndanë me ne përulësisht se kemi parë frytet nga përpjekjet
të vitit 1994 dhe ajo u bashkua me janë ndër kujtimet më të paharrue- përvojën e tyre të besimit. e shumë punëtorëve të kishës. Ve-
familjen tonë kishtare, duke ofruar shme. Ne dëgjuam historitë e kura- Sigurisht, e dinim që po jetonim çanërisht nuk do të harrojmë kurrë
dëshminë dhë talentet e saj në jos dhe të besimit, se si Dhimitra, në një vend të shenjtë, por gjitha- zellin e të rinjve - të rinjtë e Tiranës
shërbim të Jisu Krishtit dhe Kishës Marika dhe Berta na treguan si ato shtu dinim që shumë punë nevojitej që protestuan për rikthimin e ki-
për ngjalljen e besimit të hershëm, shës së Shën Prokopit, studentët
për kultivimin dhe edukimin e besi- e seminarit që qëndruan gjithë na-
mit në brezin e ri! Kështu, punuam tën duke u lutur në shërbesën e
hap pas hapi me shqiptarët besim- agripnisë për rikthimin e manastirit
tarë, së bashku me misionarët e të Ardenicës, të rinjtë që predikuan
tjerë nga Greqia dhe Amerika. Ungjillin në shumë fshatra të Shqi-
Gjatë këtyre 10 vjetëve të përisë, të rinjtë që shfaqën dashu-
shkuara, gëzimi ynë më i madh rinë e Krishtit në mënyrë konkrete
buroi kur pamë se si Ungjilli i Jisu gjatë krizës së 1997 dhe luftës në
Krishtit u mboll dhe u rrit në zem- Kosovë dhe të rinjtë që zbuluan
rat e shumë njerëzve. Kryepiskopi me të vërtetë “margaritarin me
Anastas na tha të përqendroheshim vlerë të madhe” në kampet dhe
në mënyrë të veçantë tek të rinjtë aktivitetet e ndryshme.
e studentët, sepse ata ishin shumë Nuk mund të harrojmë kurrë
të hapur për të pranuar Ungjillin. qindra e qindra pagëzime që unë
Jemi përpjekur të ofrojmë me be-
(vijon në faqen 8)
snikëri një dëshmi të krishterë me
8 NGJALLJA
(vijon nga faqja 6-7)
kam bërë, sidomos me të rinjtë dhe
me të rriturit. Kam pagëzuar shumë
njerëz në të njëjtën kohë në fshatra
të ndryshme, të rinj nga familje or-
thodhokse, komuniste ose jo të kri-
shtera dhe shumë studentë nga uni-
versiteti. Një nga kujtimet tona më
të habitshme është të shohësh sesi
të rinjtë që pranuan Krishtin në je-
tën e tyre, më vonë drejtuan prindë-
rit dhe madje gjyshërit në pagëzim.
Të rinjtë po mësonin brezat më të
vjetër për besimin dhe shpresën.
Qyteti Studenti në Tiranë do të
jetë gjithmonë një tjetër kujtim unik
për ne. Gjatë këtyre viteve qindra
studentë të universitetit janë mble-
dhur çdo javë tek kinoklubi të di-
skutojnë për besimin dhe të zbuloj-
në Perëndinë. Kujtoj një të enjte
në mëngjes, në nëntor të vitit1998,
kur 65 studentë u grumbulluan në
orën 6:30 të mëngjesit në një dho-
më të ftohtë, dritaret e së cilës i
kishin xhamat e thyera. Ndërsa po
kryenim Liturgjinë Hynore, për një
moment hodha vështrimin nga
studentët dhe pyeta veten: “Si ka
mundësi që 65 të rinj zgjohen kaq
herët në mëngjes për të adhuruar
Perëndinë? Tetë vjet më parë emri
i Perëndisë ishte i ndaluar të kujto-
hej në këtë universitet dhe në gjithë
vendin. Tani, në qendrën intelektu-
ale të Shqipërisë ne kemi të rinj
që çohen kaq herët në një mëngjes
të ftohtë t’i luten Perëndisë dhe
të bashkohen me Të nëpërmjet Ku-
ngimit të Shenjtë.” Për mua, kjo
është një nga mrekullitë më të më-
dha që kam parë gjatë këtyre viteve!
Isha këtu gjatë gjithë kohës së
krizës së 1997-s, së bashku me ata
pak të huaj që qëndruan këtu, duke
u përpjekur të ofrojmë shpresë në
një vend anarshie dhe dëshpërimi!
Unë dhe Fotinia ishim këtu gjatë
vitit 1999, kur 400 mijë refugjatë të
ardhur nga Kosova hynë në Shqi-
përi. Mobilizuam të rinjtë dhe besi-
mtarët t’i përgjigjen krizës së tmerr-
shme me dashurinë pa kushte dhe
të bollshme të Krishtit! Gjithashtu,
pamë sesi Perëndia e përdori tra-
gjedinë për të hapur një derë ku
Kisha të ofrojë një dëshmi të da-
shurisë. Gjatë çdo krize, u ndjemë
të bekuar, që të jemi pjesë e një
familjeje kaq dinamike të krishterë,
të drejtuar nga bariu ynë i frymë-
zuar, Fortlumturia e Tij, Kryepisko-
pi Anastas.
Ende kemi shumë kujtime të
tjera. Për shembull Fotinia, si një
grua e re, një priftëreshë dhe nënë,
u frymëzua nga jeta dhe shembulli
i disa priftëreshave dhe grave që
drejtojnë grupet në kishë. Durimi
sakrifikues, dashuria e pakufishme
për familjen e tyre dhe përkushtimi
i tyre ndaj Krishtit dhe Kishës së
Tij ka ofruar për të shumë kujtime.
Gjithashtu nuk mund të harroj-
më kurrë të varfrit dhe nevojtarët.
Ata na kanë mësuar dhe bekuar më
shumë se çdo gjë që ne jemi për-
pjekur të bëjmë për ata. Fatke-
qësisht, nuk mund t’i shkruajmë
këtu të gjitha kujtimet tona.
Unë e Fotinia, së bashku me fë-
mijët tanë, dëshirojmë t’i falënde-
rojmë të gjithë nga thellësia e zem-
rës, për dashurinë, miqësinë, shem-
bullin dhe kujtimet e paçmuara që
na dhanë. Falënderojmë Perëndinë
e gjithëfuqishëm për secilin, dhe gjith-
monë do t’i mbajmë në lutjen tonë!
Kohë për t’u larguar
dhe për të dorëzuar pishtarin
Pas më shumë se dhjetë vje-
tësh në Shqipëri, ka ardhur koha
të largohemi. Nuk do të jetë e lehtë
për ne të largohemi nga atdheu ynë
i adoptuar, edhe pse kthehemi në
Amerikë për t’u kujdesur për për-
gjegjësinë familjare që kemi atje.
Ndërsa po përgatitemi për t’u
larguar në korrik, po kujtoj këshillën
që Shën Pavli i dha birit të tij shpir-
tëror dhe dishepull, Timoteut: “Ti
pra, biri im, forcohu ne hirin që
është në Krishtin Jisu, dhe ato që
dëgjove nga unë përpara shumë
dëshmitarëve, jepua njerëzve
besnikë, që do jenë të aftë të më-
sojnë edhe të tjerë.” (2 Tim. 2:1-2)
Si misionarë, ne duhet t’i kujtoj-
më gjithmonë këto fjalë. Që nga
çasti që hyjmë në një vend të ri e
jetojmë me njerëz dhe kulturë të
ndryshme, nuk duhet të harrojmë
kurrrë një nga qëllimet më të rën-
dësishme të shërbimit tonë - të për-
gatisim njerëz deri në atë pikë sa
mund të vazhdojnë punën tonë.
Qëllimi i ardhjes sonë në Shqi-
përi ishte pikërisht të gjejmë njerëz
të hapur për Ungjillin, që do të rri-
ten në njohuri, marrëdhënie dhe
përkushtim ndaj Jisu Krishtit dhe
Kishës së Tij dhe që në të ardhmen
do të vazhdojnë të bëjnë çdo gjë
që bëmë dhe ne.
Perëndia i thërret misionarët të
jenë prindër të urtë, që u ofrojnë fë-
mijëve të tyre shpirtërorë dy nga dhu-
ratat më të mëdha të jetës - rrënjët
dhe krahët. Së pari, ne kultivojmë
dhe mbjellim farat tek besimtarët e
rinj - farat, të cilat rriten e bëhen
rrënjë të themeluara fort në Krishtin
Jisu dhe Kishën e Tij Orthodhokse.
Sidoqoftë, vjen koha kur misio-
narët duhet të kuptojnë që ata e
kanë përmbushur qëllimin. Atëhe-
rë, ne duhet të mësojmë të respek-
tojmë dishepujt tanë të rinj, duke i
lejuar ata t’i përdorin krahët e tyre
dhe të fluturojnë vetë.
Kryepiskopi Anastas na tregoi
një vizion të ngjashëm kur ne er-
dhëm në Shqipëri më 1994. Në fi-
llim, unë jepja mësim në seminar,
punoja me studentët e universitetit
dhe ndihmoja në drejtimin e lëviz-
jes rinore. Priftëresha Fotini filloi
me shërbime të ndyshme - ndihmë
në përgatitjen e programeve mësi-
more të kopshteve, ka dhënë an-
glisht në Akademinë Teologjike
dhe në qendrën rinore në Tiranë
etj. Gjatë tre viteve të fundit, është
organizatorja dhe drejtoresha e
Zyrës Kombëtare të Fëmijëve
Orthodhoksë dhe e programit të
QERSHOR 2004
kampit veror të vajzave. Kryepi-
skopi na tha të përgatisim djem dhe
vajza, të cilët do të marrin përsipër
pozitat drejtuese. “Një di-të ju do
të largoheni, - tha Ai. -Kush do të
vazhdojë kur ju të jeni larguar?”.
E kuptojmë që ka ende nevojë
për misionarë që të përgatisim udhë-
heqës të tjerë, por për ne ka ardhur
koha të largohemi. Lavdi Zotit që
në një pjesë të shërbimit tonë kemi
parë të rinj të rritur në besim, dina-
mikë e udhëheqës të përkushtuar.
Në njerëz të tillë e dorëzojmë pishta-
rin e besimit dhe të përgjegjësisë.
P.sh., ndihemi mirë për progra-
min e kampit veror të vajzave “Ba-
riu i mirë”, në Shën Joan Vladimir.
Çdo vit, 300 vajza marrin pjesë në
një program të veçantë me aktivi-
tete shpirtërore, artistike, sportive
e kulturore. Që t’u shërbehet në më-
nyrën e duhur, kemi përgatitur udhë-
heqëse dinamike dhe një grup shu-
më të aftë prej 25 vajzave drejtue-
se. Lavdi Zotit që Akademia Teolo-
gjike “Ngjallja e Krishtit” ka shër-
byer si një vend i shkëlqyer për
përgatitjen e tyre. Këto vajza të reja,
që kanë studiuar aty, i kemi për-
gatitur me themelin e duhur teolo-
gjik, me një jetë të fortë shpirtërore
dhe me një mënyrë praktike për
t’u shërbyer kampisteve.Tani, ato
mund ta zhvillojnë kampin vetë!
Një shembull tjetër pozitiv ka
qenë në drejtimin e Zyrës Kombë-
tare të Fëmijëve. Në këtë punë, dy
nga seminaristet më të mira të di-
plomuara kanë kryer rolin e tyre si
koordinatore në një mënyrë krijue-
se, serioze e me përgjegjësi. Me shu-
më aftësi, ato organizojnë aktivite-
te për Pashkët, Krishtlindjet etj., në
më shumë se 15 kampe ditore vero-
re e një program katekizmi çdo ja-
vë në kishën e Ungjillëzimit në Tiranë.
Gjithashtu, shërbimi në Universi-
tet koordinohet nga të tjerë, të di-
plomuar nga Akademia jonë.
Ka edhe fusha të tjera të udhë-
heqjes në Kishë që ende kanë ne-
vojë për kultivim dhe edukim.
Lavdi Zotit që kemi të tjerë, që va-
zhdojnë të ofrojnë urtësinë dhe
përvojën e tyre. Sa për tani, koha
jonë në Shqipëri mbaroi. Erdhi ko-
ha të dorëzojmë pishtarin tek këta
të rinj dhe të jemi ambasadorë të
Krishtit dhe të Kishës së Shqi-
përisë në Amerikë dhe në gjithë
botën. Ju lutemi, lutuni për ne.
Tiranë, qershor 2004
QERSHOR 2004
Gjergji nga Atalia (25 qershor)
Ishte një djalë i sjell-
shëm dhe i mirë. Duke u
larguar nga shtëpia e tij në
zonën e Atalisë, në jug të
Azisë së Vogël, u rrëmbye
prej pashait, i cili e islamizoi
me mashtrim. Më vonë,
madje, e martoi me të bijën,
por prindërit e tij, shpresë-
tarë të pasur, të pangushë-
lluar, që më pas e kishin
pikasur se ku ndodhej, iu
lutën një shërbëtoreje të tij,
Marias, e cila mori guximin
dhe me takt, por edhe me
frikë i kujtoi origjinën e tij.
Menjëherë erdhi në vete!
Me pretekstin e pelegri-
nazhit, se gjoja ai do të shko-
nte në Mekë dhe ajo në Ve-
ndet e Shenjta, u takuan në
Jerusalem. Atje shenjti u
rrëfye dhe u kungua.
Mbas dy vjetësh, që të
mos zbuloheshin, u shpër-
ngulën në Krini (Çezmë),
në bregdetin perëndimor të
Azisë së Vogël. Gjergji u bë
kafexhi dhe u martua me
Eleni Mavrojanin.
Në kryengritjen greke
të vitit 1821, asqerë turq,
duke kaluar nëpërmjet Kri-
nisë, shkonin përballë, për
në ishullin Hio. Shenjti, që
punonte atëherë si kujdes-
tar i kuajve të guvernatorit,
kur mësoi se do të kalonte
edhe ish-vjehrri i tij, nuk
pranoi të largohej si e këshi-
lluan e shoqja dhe Maria,
të cilën e kishte si nënë.
Madje u kishte folur në një
mënyrë enigmatike.
Pashai erdhi dhe Gjergji
i shërbeu. Ai e njohu dhe e
pyeti përse e braktisi gruan
e djalin dhe u inatos porsa
u përgjigj që ishte i krishte-
rë. Në burg nuk u josh nga
premtimet dhe për këtë e
NGJALLJA 9
Sergji dhe
Nga Shenjtorët e muajit
Gjermanoi në
Valamo
Samson mikpritësi (27 qershor) (28 qershor)
rrahën mizorisht dhe e I lindur në Romë nga fis sa e varrimit u krye në ki- Nuk ekzistojnë burime
mbyllën të palëvizur tek mbretëror, u arsimua gje- shën e shkëlqyer të Shën autentike për jetën e tyre,
“druri” torturues. Një prift rësisht në letërsi, filozofi, Mokiut (11 maj), që thuhet për shkak të shkatërrimit të
u përpoq ta ndihmonte dhe dhe mjekësi. Por shëronte se ishte i afërmi i tij. Më manastirit të tyre gjatë luf-
me dhuntinë e tij çudibërë- parë ishte hirotonisur prift tës. Konsiderohen si ndër-
kështu u burgosën dy të
se - ishte çmimi i virtytit të i Shën Sofisë prej patrikut tues të manastirit Valaam,
krishterë, gjoja për borxhe,
tij- megjithatë ai si i përulur shën Mina (25 gusht). Por, që ndodhet në ishullin e
që të mbështesnin heroin. ia dedikonte gjoja shken- thuhet se patriku shërbeu vogël, në veriperëndim të
I dërgoi edhe Eukaristinë cës së tij. si drejtor i spitalit ndërsa
Hyjnore brenda një stafi- liqenit Ladoga në Kareli,
Prindërit i vdiqën shpejt. ishte akoma prift. Justiniani, vend ndërmjet Finlandës
dheje. Më përpara e kishin Pra, pasi dha lëmoshë pa- për më tepër, e kishte ngar-
surinë e tij të madhe, duke dhe Rusisë, i cili nga viti
torturuar duke i vënë në kuar Mikpritësin ruajtës të
iu larguar famës së tij, u 1947 zotërohet pothuajse
kokë një tenxhere të skuqur enëve të Kishës së Madhe
vendos në Konstandino- d.m.th. të Shën Sofisë. plotësisht prej Rusisë.
nga nxehtësia dhe i kishin
pojë. Shtëpia e tij e vogël Ai bëri shumë çudira Ka shumë variante në
derdhur vaj të përvëluar,
atje u shndërrua në ambu- pas vdekjes. P.sh. u shfaq lidhje me kohën kur theme-
por ai i poshtëronte! Para
lancë falas. mbi çatinë që digjej të spi- luan institucionin e tyre të
se ta varnin të patronditur
Shëroi gjithashtu një së- talit dhe shoi zjarrin; shfaqej shenjtë. Më e mundshmja
(25.6.1823) bëri agripni mundje të tmerrshme të në ëndrra edhe shëronte; është se starec Sergji u ve-
tërë natën. perandor Justinianit I (527- rrahu rëndë një inferimer ndos në ishullin e Valaamit
Gjatë tre netëve rojat e 565). Ai e kishte thirrur se- moskokëçarës të institu- më 1329, ku më 1393 i er-
trupit të varur shikonin dritë pse kishte parë në ëndërr, cionit të tij, saqë i tmerruar dhi oshënar Gjermanoi.
mbi atë dhe klerikët, të cilët të panjohurin deri atëherë, erdhi në vete; shëroi një Manastiri u shkatërrua
e temjanisnin, madje nuk mjekun Samson. Shenjti ushtarak kur i premtoi spi- nga ushtria suedeze në
mundeshin t’i kthenin dot nuk pranoi shpërblimet talit vajin e nevojshëm dhe
shek. XVII bashkë me
fytyrën, sepse e mbante për- mbretërore të majme, por u shfaq dhe e urtësoi kur
iu lut t’i ndërtojë një spital. manastirin e shën Arsenit
herë të kthyer nga lindja. harroi atë çka kishte prem-
Me të vërtetë monarku tuar; shëroi një ushtarak tje- të Konevicës (12 qershor).
Përfundimisht, hebrenjtë, Por, më 1718 vëllezërit e
mirënjohës, midis kishave tër që i vinte keq, sepse du-
duke e zvarritur, e hodhën të Shën Sofisë dhe Shën Irinit, manastirit të shën Kirillit të
ke qenë në prag të vdekjes,
në det, por e nxori një kapi- ngriti një spital madhështor nuk do të shkonte në pana- Liqenit të Bardhë (9 qer-
ten i një anijeje greke dhe dhe të famshëm, “Spitalin irin e shenjtit dhe përfundi- shor) rindërtuan manastirin
e çoi në Rusi. Vetë dësh- e Samson Mikpritësit” siç misht çdo vit në përkujtimin e Valaamit.
mori i ri i kishte thënë Mari- e quajti. Mbajtjen e tij e si- e tij varri lëshonte miro. Më 11 shtator të të njëj-
as në ëndërr që ta quajnë guroi nëpërmjet pronave të Samson, në gjuhën he- tit vit lipsanet e shenjta të
detar dhe se Eleni do t’i dhuruara. Oshënari e drej- braike dhe babilonase do të të dy igumenëve çudibërës
lindte vajzë. toi atë deri sa fjeti. Shërbe- thotë diell. u trasferuan në manastirin
e tyre të rindërtuar dhe pi-
Pasojat e krenarisë kërisht në kishën e tij “Me-
tamorfoza e Shpëtimtarit”.
Njëherë u sëmur deri për vdekje mbreti i judenjve, Ezekia, por u shërua
Tre vjet më vonë, më 1721,
nëpërmjet profetit Isaia. Mbreti i Babilonisë, që dëgjoi për sëmundjen, dërgoi një
zona u zotërua përsëri nga
delegacion me dhurata që ta vizitonte.
Rusia.
U gëzua Ezekia dhe i tregoi me krenari, - siç duket - të gjithë thesarin e tij:
Kisha Orthodhokse e
argjend, ar, vajëra aromatike, enë të çmuara dhe gjithçka. “Nuk mbeti asgjë që
Finlandës, kryepiskopi i së
nuk iu tregoi Ezekia… Dhe u fut Isaia profet tek mbreti Ezekia” dhe pasi e pyeti,
cilës mban titullin “i Kare-
mësoi ç’kishte ndodhur.
lisë dhe i gjithë Finlandës”
Atëherë ai i profetizoi mbretit, se do të vinte një ditë kur të gjitha këto do të rrë-
mbeheshin në Babiloni së bashku me pasardhësit e tij, të cilët do të bëheshin sklle- ndërtoi një manastir tjetër,
vër në pallatin mbretëror të saj (IV [sipas një emërtimi tjetër II] Mbret. 20. 1-18). “Valaami i Ri”, brenda shte-
Parathënien e Isaisë e realizoi pushtuesi i madh, perandori i dëgjuar Nabuko- tit të sotëm të Finlandës.
donosor (IV [sipas një emërtimi tjetër II] Mbret. kap. 24-25). Trasferimi i lipsaneve
Flet në mënyrë alegorike “jeronti i madh”, oshënar Varsanufi: “Kujdes, që të të oshënarëve kremtohet
mos u tregosh kaldenjve [demonëve] thesaret e shtëpisë sate [virtytet], sepse të më 11 shtator.
rrëmbejnë rob tek Nabukodonosori [djalli]”. At Justini
10 NGJALLJA QERSHOR 2004

Inati fëmijëror
(Pjesa e dytë)
Kalendari
Le të shikojmë një anë tjetër të temës sonë. Frika Eshtë vërtetuar se inati është një gjendje e natyr- i Liturgjive Hyjnore,
që vjen nga frika e së panjohurës. Një fëmijë, i cili ka shme dhe do ishte gabim të donim ta nënshtronim,
humbur të atin nga një vdekje e papritur, ka frikë kur por do ishte gjithashtu gabim nëse nuk do sillnim ndonjë KORRIK 2004
ndodhet në një ambient të panjohur. Humbja e papritur kundërshtim, të linim këtë gjendje fiziologjike pa
e babait i ka shkaktuar tronditje. Mbërrin koha e shko- ndonjë kufizim.Njeriu duhet të jetë i lirë, por jo pa 1 E Enjte + Anargjendët
llës. Mjedisi i panjohur, në të cilin do shkojë pas pak, e kufizim. Fëmija do dhe duhet diku të mbështetet se, Kozma e Damian. Jerod.
tremb. E çojnë me zor. Ai, me përplasje këmbësh dhe ashtu si vjen në jetë me hap të pasigurtë, ashtu dhe Maurici
duarsh, mundohet të kundërshtojë dhe është kaq i fortë kërkon njeriun që do t’i shërbejë si mbështetës dhe 3 E Shtunë + Dësh Jakinthi.
kundërshtimi i tij sa as me forcë nuk mund ta fusin në drejtues në jetë. Anatoli i Kon/pojës. Dësh. i ri
klasë. I kënaqur qëndron në hyrjen e shkollës ku gjen Si fillim le të theksojmë vlerën e bashkërendimit Gjerasimi
me se të kalojë kohën. të energjive të gjithë atyre që merren me fëmijën.
Eshtë i kotë kërcënimi, lutja, premtimi. Mësuesja Nëse ky është kushti bazë i edukimit të mirë, atëherë 4 E Diel + 5 MATEUT.
e takon sa herë është vetëm. Kjo përbën hapin e parë, është edhe rregulli i artë për luftën kundër inatit. Eshtë Andrea i Kretës. Mihail
se sigurohet kontakti me të. Hapi i dytë është hyrja e domosdoshme që të gjithë brenda në shtëpi të kenë Honiati i Athinës
në klasë, kur fëmijët e tjerë janë larguar. Pak nga pak të njëjtin mendim: nëna, babai, gjyshërit, tezet, hallat 6 E Martë + Jerod. Asti i
mësohet me mjedisin e ri dhe fillon ta dojë. Tashmë etj. Fëmija duhet ta ketë të qartë se tek cilido që do
Durrësit dhe 7 dësh. Osh.
ky mjedis është më pak i panjohur dhe fillon t’i lindë drejtohet do ketë të njëjtën përgjigje. Kjo harmoni, ky
Sisoi. Dësh. Luçia, etj.
dëshira të bëjë siç bëjnë fëmijët unitet mendimi do ta ndihmojë
e tjerë. Kjo dëshirë tashmë është të kuptojë të drejtën, do kuptojë 8 E Enjte + Dëshm. Prokopi.
e dukshme, por nuk vendos ta Eshtë e domosdoshme që të se ky mohim nuk vjen nga tekat Jerod. i ri Anastasi nga
bëjë vetë. Në shpirtin e tij zhvi- ose inatosjet e të rriturit. Janina
gjithë brenda në shtëpi të kenë
llohet një luftë: lufta me veten Eshtë e njohur se rolin krye- 10 E Shtunë + Dësh. i ri
e tij që do të hyjë dhe frika nga
të njëjtin mendim: nëna, sor në edukim e luan perso- Nikodhimi në Berat. Të 45
e panjohura. babai, gjyshërit, tezet, hallat naliteti i edukatorit, themi edu- dësh. në Nikopojë.
Pikërisht në këtë çast ndër- etj. Fëmija duhet ta ketë të katorët dhe përmbledhim prin-
hyn mësuesja, me një mënyrë dërit dhe mësuesit. Personaliteti 11 E DIEL + 6 MATEUT.
qartë se tek cilido që do
të vendosur si aleate e dobësisë i pedagogut është thelbësor në Dëshmg. Efimia. Mbret/sha
së tij. Një përplasje tjetër kë- drejtohet do ketë të njëjtën rezultatin e rregullave të edu- Ollga.
mbësh dhe pason fitorja. Fëmija përgjigje. kimit. Duhet shumë shkathtësi 17 E Shtunë + Dëshmg.
e lë veten që të udhëhiqet. Di- dhe durim. Dashuria për punën Marina. Dësh. Sperati e
kush mund të thotë se u shërua, tonë do na japë fuqi. Shpesh do
Veronika.
jo. Thjesht u bë një përparim. Shërimi fillon tani. Duhen pyesim veten: Me ëmbëlsi apo me rreptësi? Edhe njëra
gjetur anët e tij të mira dhe çfarë i pëlqen të bëjë me edhe tjetra jepen për të zhdukur reagimin, por ajo që 18 E DIEL + E ETËRVE SIN.
sukses. Këto gjëra e ndihmojnë të fitojë simpatinë e duhet është kombinimi i vazhdueshëm që fëmija të IV EK.. Dësh. Emiliani, Pavli,
shokëve të tij dhe i shtojnë ndjenjën e sigurisë. Gëzimi mos jetë në gjendje të paragjykojë qëndrimin e pe-
Thea, Valentina.
i kënaqësisë zhduk frikën për të panjohurën dhe ndroj- dagogut. Nga ana tjetër marrëdhëniet e ngrohta midis
20 E Martë + Pr. Ilia Thesviti.
tja largohet. Fëmija është pjesëtar i klasës, por inati fëmijës dhe mësuesit kanë rëndësinë e tyre.
rishfaqet sa herë është në mjedis të panjohur. Në çdo Pikërisht mbi këto marrëdhënie do mbështetet sis- Flaviani i Antiokisë.
rast të ri (emër, ditëlindje, ekskursion) krijon tek fëmija temi i edukimit. Eshtë baza mbi të cilën do vendoset 24 E Shtunë + Dëshmg.
një kundërshtim këmbëngulës: vrenjtet, qan dhe nuk ëmbëlsia ose ashpërsia që do përdorim. Qetësia është Kristina. Omol. Athinagora.
do të pasojë fëmijët e tjerë. Të gjitha këto shfaqje të një mjet që do na lejojë të gjejmë qëndrimin e duhur. Osh. Boris e Gleb.
reja të inatit do t’i përballojmë si në fillim: taktikë durimi Qetësia e pedagogut reflektohet tek fëmija, shpirti i
dhe punë bindëse. Sa më shumë ndjenja e sigurisë tij mbetet i qartë dhe i jep mundësinë që të jetë i drejtë, 25 E Diel + 8 MATEUT.
forcohet në shpirtin e fëmijës, aq më shpejt largohet në të kundërt nervozizmi do ketë si pasojë pakësimin Fjetja e Shën Anës.
inati në rastet e reja. e ndikimit të tij. Asnjë skenë inati nuk duhet të na Dhjak/sha Olimbiadha.
nervozojë dhe të na bëjë të humbasim qetësinë. Gjëja Osh.Efpraksia.
Adresat e faqeve të hapura në
tjetër, të cilën duhet ta kemi parasysh, është zbutja e 26 E Hënë + Oshdg.
egoizmit. Shpesh inati i fëmijëve shkakton inat tek të Parashqevia (Premtja).
Internet rriturit, ndalojmë së shqyrtuari rastin e fëmijës me Jerod. Ermolau, Ermipi, etj.
dhe ajo e E-mail-it, dashuri dhe mirëkuptim dhe gjithë përpjekja jonë
27 E Martë + Dëshm.
të Kishës Orthodhokse kthehet në mosrealizimin e asaj që do fëmija. Eshtë
Pandeleimoni. Gorazdi,
Autoqefale fjala për gabim thelbësor. Natyrisht, nuk do bëhet edhe
e kundërta. Qëndrueshmëria do jetë karakteristika krye- Angjelari, Sava, ndriçuesit e
të Shqipërisë, janë:
sore e pedagogut. Së fundi, duhet të theksojmë se as- sllavëve.
Internet: www.orthodoxalbania.org 31 E Shtunë + Josif
një rast nuk ngjan me tjetrin. Janë të ndryshme rre-
E-mail: thanat dhe është detyrë e pedagogut të përshtatet Arimatheasi. Evdhokimi i
orthchal@orthodoxalbania.org dhe të japë mirëkuptim. drejtë. Dësh. Demokriti, etj.
(vijon në numrin e ardhshëm)
QERSHOR 2004 NGJALLJA 11

Nga Bota e Krishterë

Një jetë e kushtuar të afërmit

Së afërmi, Patriarkana e Kon-
standinopojës do të bëjë shenjtë-
rimin e 4 francezëve me origjinë
ruse: Murgeshës Nënë Maria
Skobtsova dhe të bashkëpunëtorë-
ve të saj të “Aksionit Ortho-
dhoks”, që ajo kishte themeluar në
Paris: At Dimitri Klepinin (1904-
1944), Zhorzh Skobtsov (1921-
1944) dhe Elia Fondaminsky
(1880-1942). Më poshtë po japim
disa të dhëna për këtë figurë tëpër
të veçantë, që e jetoi monakizmin
e saj “në zemër të botës”, duke ndih-
muar të varfrit në Parisin e viteve
30-40 dhe çifutët e përndjekur pas
pushtimit gjerman. Ajo vdiq si mar-
tire në kampin e Ravensbrukut,
duke dëshmuar deri në çastet e fu-
ndit besnikërinë e saj ndaj Krishtit
edhe me çmimin e jetës së saj.
Ajo nuk e nisi jetën e saj afër
besimit, përkundrazi. Me origjinë
nga një familje aristokrate, ajo ki-
shte bindje revolucionare të majta
dhe u martua tepër e re me një inte-
lektual me pikëpamje të ngjashme.
Por u nda shpejt prej tij dhe pas
Revolucionit të Tetorit emigroi
jashtë vendit me burrin e dytë,
Skobtsovin, që kishte qenë gjyka-
tësi i saj dhe kishte marrë pjesë në
Ushtrinë e Bardhë.
Duke kaluar nëpërmjet Konsta-
ndinopojës ata u vendosën në Pa-
ris, ku patën tre fëmijë, Gaianën,
Jurin dhe Anastasinë. Humbja e
vajzës së vogël ishte një goditje e
tmerrshme për Marinë. Ajo e ki-
shte humbur besimin kur i kishte
vdekur i jati, që e kishte ndjerë si
një padrejtësi, por kishte marrë
njohuri teologjike, si bijë e një fa-
miljeje aristokarate. Tanimë një
vdekje tjetër, iu duk si një apel për
të nisur një jetë të pastër, kushtuar
Perëndisë. Mes dhimbjes së saj ajo
ndjeu të thirrej për një vepër që
mund të quhet bamirësi dhe për ta
kryer më mirë vendosi të bëhej
murgeshë. Kjo u pranua dhe nga i
shoqi. Ajo mori emrin Maria, në
kujtim të Maria Egjiptianes, mëka-
tares së madhe që u bë shenjtore.
Ajo shërbeu brenda Kishës së
emigrantëve rusë, që ishte mjaft
aktive. Pa të ardhura, por falë shu-
më miqve, ajo mundi të blente një
shtëpi. Ajo nuk mund të quhej
manastir, sepse gjenin strehë lloj-
lloj njerëzish, të pastrehë, të sëmurë
të spitaleve psikiatrike, që askush
nuk ua kuptonte gjuhën, gra me
moral të dyshimtë, që i hiqte nga
rruga etj. Nënë Maria vepronte kë-
shtu pasi mendonte se në një epokë
të tillë, që ajo e quante apokaliptike,
duhej sakrifikuar edhe konforti
personal shpirtëror. Themelore ish-
te t’u qëndronte afër njerëzve, t’i
ndihmonte, t’u ofronte dashurinë e
krishterë.
Ajo nuk hezitoi të mbronte dhe
ndihmonte hebrenjtë, pas fillimit të
luftës. Ajo kishte një mik çifut, Elie
Fondamisky, i cili u pagëzua pas
arrestimit dhe çuarjes në një kamp
përqendrimi, që ndikoi shumë në
këtë vendim. Ajo i strehonte
hebrenjtë në shtëpinë e saj dhe me
ndihmën e një prifti orthodhoks, u
siguronte çertifikata pagëzimi
fallco, që të mund të kalonin në zo-
na të lira. Ajo mundi ta vazhdojë
këtë ndihmë deri në vitin 1943, kur
u tradhtua dhe Gestapoja arrestoi
të birin, Jurin, sekretarin dhe prif-
tin, At Dimitër Klepinin. Më pas
arrestuan edhe atë, kur shkoi që
t’i takonte.
Ka shumë dëshmi për qëndre-
sën e saj në kampin e përqendri-
mit, ku ajo u jepte forcë gjithë të
dënuarve të tjerë. E sëmurë, u dër-
gua në kampin e të sëmurëve ter-
minale dhe nuk dihet se si mbaroi.
Edhe gjatë qëndrimit në kamp ajo
u dallua për energjinë e saj dhe gji-
thashtu, thurrte poezi kushtuar
Perëndisë e besimit dhe pikturonte
ikona etj.
Ajo mbetet e paharruar për ata
që e njohën drejtpërdrejt, por edhe
për ata që njohin veprën e saj, dhe
do bëhet tashmë e afërt për të gji-
thë orthodhoksët, pas kanonizimit
që pritet të bëhet.
Marrë nga SOP

Nesër do të shkoj në Tempull. Aty do të

jetoj një mister të madh, misterin që quhet
Kishë. Pata ndërtuar një koncept shumë të
gabuar. Kur përmendja fjalën kishë, mendja
më shkonte në ndërtesën e bukur ose të
thjeshtë, brenda së cilës dëgjohen lutjet dhe
ofrohet tek besimtarët Hiri i Mistereve. Më
vonë bëra një zbulim. Duke lexuar librin e
Shenjtë të Veprave të Apostujve, pashë be-
simtarët e parë të mos kenë tempuj të më-
dhenj dhe të zbukuruar mirë, të mos kenë as
kisha të vogla dhe të thjeshta- si këto që kuro-
rëzojnë majat e maleve dhe pushojnë në fu-
shat tona, por të kenë një bashkim të shenjtë,
që ishte i vërtetë, të cilin e quanin Kishë. Të
mbledhur në të njëjtin vend “mbi të” formo-
nin një trup të adhurueshëm, i cili rrethonte
frontin e sakrifikimit të të Kryqëzuarit Bir të
Perëndisë dhe të gëzonte praninë e Tij, e adhu-
ronte dhe duke marrë pjesë në Potirin e Falë-
nderimit, ushqehej me Trupin e Shenjtë dhe
gjakun e çmuar të Tij. Kështu bëhej Trupi i
vërtetë i Krishtit, Nusja e tij, për të cilën Ai
dha Çmimin më të Çmuar, gjakun e Tij të
Shenjtë.
Ky zbulim më tronditi. U hap përpara
meje një realitet i ri. Realiteti, që quhet Kishë.
Kisha
Jam dhe unë një i pagëzuar. Jam një i
krishterë. Një i krishterë, si gjithë ata të krishterë
të Kishës së parë.
Duke zbuluar Kishën, zbulova pozicionin tim.
Nuk jam vetëm një ushtar në një ushtri të pa-
fund. Me ushtrinë e të Kryqëzuarit, Krishtit tim,
nuk më lidh vetëm emri i të krishterit dhe pra-
nimi i përmbajtjes së porosive të Tij. Lidhem me
Të shumë më ngushtë. Lidhem organikisht. Jam
një anëtar i trupit të Tij “Ju jeni trupi i Krishtit
dhe gjymtyrët e Tij veç e veç” (1 Kor. 12:27).
Me pagëzimin tim u bashkova me atë. “Sa u
pagëzuat më Krishtin, me Krishtin u veshët”
(Gal. 13:27). Vesha Krishtin. U bëra një me Të.
Nesër do të jetoj formën më të fortë dhe
më reale të këtij tensioni të bashkimit tim me
Zotin dhe bashkimin tim në një trup me Kishën
e Tij. Në tempull ku do të shkoj do të jenë
mbledhur të gjithë anëtarët e saj. Do të marrë
pjesë gjithë Trupi i Tij. Kisha e Tij “mbi të”.
Dhe bashkë me Kishën e Tij do të marrë pjesë
dhe vetë Kreu. Ai, që “dashuroi Kishën dhe
veten e Tij e dha për të” (Efes 5:25).
Atë që do të jetoj nesër do të jetë “Kisha e
Perëndisë më Krishtin”. Do të jetë mbledhja,
të cilën Perëndia e fton, Darka, të cilën e përga-
titi mbreti dhe i zoti i shtëpisë, i të gjithë krijimit
dhe në të cilën do të marrin pjesë “të ftuarit” e
Tij, për të marrë Hirin dhe gëzimin dhe të ofrojnë
adhurim. I gjithë ky trup i shenjtë do të jetë nesër
ndezur nga zjarri i dashurisë dhe i adhurimit.
Ai, duke ofruar Gjakun e Tij, do ofrojë dashu-
rinë e Tij të shenjtë e të pafundme. Dhe ne, du-
ke rrethuar fronin e Tij mbitokësor, Hieroren e
Shenjtë, do të psalim me gjithë forcën që dispo-
nojmë himnet e përkushtimit dhe dashurisë sonë.
Kjo mbledhje, ky bashkim në një trup është
një pjesë e mbretërisë së Tij. Është vetë mbretë-
ria e Tij. Mbretëria e përjetshme që denjësohem
t’i përkas dhe ta parashijoj që tani. Është një
parashijim i gëzimit të përjetësisë në këtë tokë.
“Unë ju caktoj mbretërinë, që ju të hani e të pini
në tryezën time, në Mbretërinë time” (Ll. 22:29-30).
Liturgjia Hyjnore është garancia e mbre-
tërisë. Në atë, gjithë Kisha shijon gëzimin e pra-
nisë së Shpëtimtarit të saj.
Nesër në meshë do përjetoj ç’është dhe ç’do
të thotë Kishë. Do të jetoj për pak kohë në shoqë-
rinë dhe jetën Qiellore, dhe do të marr forcë që
të jetoj si qytetar i Qiellit në jetën time në tokë.
Dita ime e nesërme do të jetë një ditë e madhe!
Përktheu J. Terziu
12
Kampet verore 2004
Organizimi i kampeve verore me
të rinjtë orthodhoksë është kthyer
në një traditë shumë të bukur të
Kishës sonë. Prej dhjetë vjetësh
ky aktivitet ka tërhequr vëmendjen
e shumë të rinjve, të cilët kanë ma-
rrë pjesë në jetën shpirtërore por
edhe në veprimtaritë çlodhëse dhe
argëtuese. E veçanta e këtij viti
është se kampingjet nuk do të orga-
nizohen vetëm në Zvërnec (për
djemtë) dhe në Shën Joan Vladimir
të Elbasanit (për vajzat) por në të
gjitha mitropolitë. Për të mësuar
Pamje nga kampingjet e viteve të kaluara, pranë manastireve të Zvërnecit dhe të Shën Joan Vladimirit
diçka më shumë rreth organizimit
të kampeve verore të sivjetshme
që do të nisin me fëmijët më 25
qershor dhe do të përfundojnë me
studentët në fillim të muajit gusht,
biseduam me drejtorin e programe-
ve rinore të Kishës Orthodhokse
Shqiptare, z. Jorgo Papadhopulli.
Zoti Jorgo, kampingjet verore
po afrojnë…
Po është e vërtetë, dhe vazhdimësia
e këtyre kampingjeve është në atë
që Kryepiskopi Anastas ka theksu-
ar që në fillim se rinia nuk është ve-
tëm e ardhmja e Kishës por edhe e
tashmja e saj. Prandaj ai gjithmonë
ka thënë se është më mirë të ndër-
tojmë një kishë më pak, por të bëj-
më aktivitete të ndryshme për t’i
dhënë mundësi rinisë që të jetë e ba-
shkuar dhe të rritet shpirtërisht, se-
NGJALLJA
pse ky është edhe qëllimi i kampeve.
Disa e fillojnë në kamp jetën shpir-
tërore, disa shkojnë një hap më tej.
Çfarë të veçante do të kenë
kampingjet e këtij viti?
Në traditën e Kishës sonë vajzat e
zhvillojnë kampingun në Shën Joan
Vladimir të Elbasanit, ndërsa djem-
të në ishullin e bukur të Zvërnecit.
Por që nga ky vit do të fillojë një
traditë e re. Çdo mitropoli do të or-
ganizojë kampe të veçanta. Ideja
e kampingjeve është zgjeruar sepse
është parë që ato janë vërtet qe-
ndra shpirtërore dhe vende ku Ki-
sha u jep mundësi të rinjve për të
qenë pranë njëri-tjetrit dhe Perë-
ndisë edhe gjatë verës. Por sigu-
risht që tradita do të vazhdojë në
Zvërnec dhe në Shën Joan Vladi-
mir. Kampet aty do të jenë për pa-
ragjimnazistët, gjimnazistët dhe
studentët. E veçanta e këtij viti
është se në zonën e Gjirokastrës,
disa nga drejtuesit që do të jënë
në kampin e Zvërnecit do të japin
ndihmesën e tyre në një kamping
që do të hapet në Sarandë, në Ma-
nastirin e Shën Gjergjit në Çukë.
Për herë të parë 25 studentë do të
pushojnë atje, por gjithashtu do të
kenë një jetë shpirtërore së bashku.
Kjo është një iniciativë e re dhe që-
llimi është që prezenca e kampi-
ngjeve dhe e Kishës të mos jetë ve-
tëm në disa vende të veçanta, por
të përhapen në të gjithë Shqipërinë.
Cilat janë kërkesat që duhet të
plotësojnë të rinjtë për të marrë
pjesë në këtë veprimtari?
Në radhë të parë ne kemi ndarë
moshat. Mosha e parë është nga
klasa e parë deri në klasën e tetë
të shkollës 8-vjeçare. Mosha e
dytë janë gjimnazistët dhe pjesa
tjetër janë personat e moshës 18-
30 vjeç, pra kryesisht studentët. E
para është një ftesë që ata duhet
të marrin dhe këtë mund ta kërkoj-
në tek mësuesit e tyre të katekiz-
mit ose tek njerëzit e tjerë, të cilët
merren me rininë brenda Kishës.
Ata duhet të kenë çertifikatën, e
cila tregon moshën reale të fëmi-
jëve, gjimnazistëve dhe studentëve.
Por sidomos për paragjimnazistët
ne kërkojmë një deklaratë nga pri-
ndërit e tyre. Gjithashtu shuma e
pagesës do të jetë 3000 lekë të reja
dhe kjo është një shumë e arsyesh-
me për kushtet që kanë të rinjtë
atje, por gjithashtu edhe për aktivi-
tetet e ndryshme që zhvillohen bre-
nda kampingut.
Cilat do të jenë disa nga aktivi-
tetet brenda kampit?
Së pari do të sqaroj programin e
kampingut, i cili ka natyrë shpirtë-
rore por nuk mungon edhe argëti-
mi. Të rinjtë do të marrin pjesë në
QERSHOR 2004
shërbesat e përditshme dhe ato të
veçanta të Kishës. Do të ketë mi-
nuta meditimi, diskutime biblike si
edhe orë të veçanta bisedash shpir-
tërore me klerikë dhe teologë të
Kishës sonë. Vlen të përmend edhe
mundësinë që u jepet të rinjve të
papagëzuar, të cilëve u ofrohet një
mundësi shumë e mirë për t’u për-
gatitur shpirtërisht dhe më pas për
t’u pagëzuar në një nga ditët e ka-
mpingut. Sigurisht të rinjtë do të ma-
rrin pjesë edhe në aktivitete të ndry-
shme sportive ku një ditë do të jetë
për lojërat olimpike. Një hapësirë
të veçantë do të ketë për të rinjtë
e talentuar në fushën e krijimtarisë
ose të muzikës dhe siç është bërë
traditë në fund të çdo kampi do të
ketë edhe një festival me këngë
dhe krijime nga vetë të rinjtë. Gjitha-
shtu, në një nga ditët e kampit do të
organizohet edhe një ekskursion.
Një mendim është që këtë vit ai të
bëhet në një vend malor, ndoshta
në Dajt ose edhe në Llogara. Ideja
është që ata të kenë afër detin, por
edhe të shohin diçka piktoreske, në
mënyrë që të rinjtë, të cilët do të
marrin pjesë në këto kampingje, të
mbeten të kënaqur.
Prandaj ftojmë fëmijët dhe të rinjtë
që janë të interesuar të bëjnë kër-
kesën e tyre për të marrë pjesë në
këto kampingje.
Intervistoi I. Koti