5. POJAM LICENCE, PREDNOSTI I NEDOSTATCI: Licenciranje predstavlja dosta jednostavan nain za nekog proizvoaa da se ukljui na meunarodno trite.

Davalac licence nastupa na inostrano trite tako to daje pravo za koritenje proizvodnog procesa, zatitnog znaka, patenta, poslovne tajne ili drugog predmeta od vrijednosti inostranom preduzeu, besplatno ili uz naknadu. Jedan od oblika prijenosa proizvodnje u inostranstvo bez ulaganja kapitala jeste licencna proizvodnja u inostranstvu, koja predstavlja najraireniji oblik posredne meunarodne realokacije proizvodnje. Izraz Licenca potie od latinske rijei licentia, to znai dozvola. Licencna proizvodnja moe biti veoma atraktivna za mala preduzea s obzirom da zahtijeva relativno manje kapitala za ulazak na inostrano trite, smanjuje rizik, i omoguuje krai period povraaja sredstava. Za davaoca i za korisnika, licencni aranmani imaju strategijski znaaj. Za davaoca ili aktivnu politiku licenci od strategijskog znaaja je injenica da prodato tehniko tehnoloko znanje se ne moe vratiti. Posmatrano iz ugla korisnika, strategijski znaaj ulaska u licencni aranman ima injenica da kupljena licenca predstavlja za njega krupnu investicionu odluku. PRIMJERI LICENCNE PROIZVODNJE U SVIJETU: Van Heusen, SONY, Lego, Lacoste, HP, Fijutsu, Hyunday, Disney....

Prednosti licence:
1. Poveanje dobiti po osnovu proizvoda do kojih se dolo putem skupih istraivanja. 2. Zadravanja trita na koja vie nije mogue izvoziti, odnosno nije profitabilno zbog uvoznih propisa, kvota ili carina, transportnih trokova, i sl. 3. Zatita patenta, posebno u zemljama koja obezbjeuju slabu zatitu za proizvode koji se ne proizvode u toj zemlji. 4. Mala upotreba odreenih patenata u sopstvenoj zemlji koji se mogu uspjeno plasirati u zemljama u razvoju. 5. Mogunost brze eksploatacije novih ideja na svjetskom tritu prije nego to uini konkurencija. 6. Penetracija na nova trita. Ugovorom o licenci omoguava se pristup ranije nedostupnim tritima, bilo da se radi o zemlji primaoca licence, ili o izvozu iz te zemlje u druge zemlje. 7. Mogue je ostvariti dodatni efekat ukoliko davalac licence prodaje neke komponente i druge proizvode primaocu licence. Ukoliko se radi o dijelovima za proizvode koji se izrauju u zemlji primaoca licence, mogue je ostvariti odreene carinske koncesije na njihov uvoz. 8. Ulazak na trita na kojima nije tako otra konkurencija kao na domaem tritu. Na ovaj naini se ostvaruju sredstva za dodatna istraivanja i razvoj (Research and Development), to stvara vee anse za licenciranje u zemljama gdje je konkurencija otrija. 9. Ulazak na trita gdje priroda konkurencije, tj. Postojanja nekoliko dominantnih i visoko konkurentnih firmi onemoguava druge oblike ulaska.

10. Za male firme sa jednim odgovarajuim proizvodima, licenciranje je pogodnije sredstvo ulaska na inostrano trite nego izvoz. 11. Licenciranje je prihvatljivija opcija u sluajevima kada je nuna proizvodnja u neposrednoj blizini kupaca.

Nedostaci licenciranja
Opasnost stvaranja i podsticanja konkurenata i to posebno na osnovu koritenja tehnikih informacija koja davalac licence ustupa. injenica da esto postoji plafon za licencnu dobit po proizvodu. Novi proizvodi mogli bi dati vei efekat ukoliko bi se primijenio drugi nain ulaska na inostrano trite. Opasnost da primalac licence ostane bez sredstava, posebno ukoliko je neophodna znaajna ekspanzija postrojenja, odnosno dodatni kapital za realizaciju projekta. Primalac licence se moe pokazati nedovoljno sposobnim u domenu marketinga i ostalih menadment aktivnosti. U tom sluaju davalac licence ima vee obaveze i ak njegovi trokovi mogu bre rasti nego dobit. U manje razvijenim zemljama javlja se miljenje da je licencnina koja se plaa za dobiveno znanje previsoka. Pregovori sa primaocem licence, i ponekad lokalnim vlastima, su skupi i esto se odugovlae.

6. POJAM FRANIZINGA: Franizing predstavlja pravo proizvodnje ili distribucije proizvoda ili usluge pod jedinstvenom markom, a ine ga davalac franizinga i korisnici iz razliitih zemalja. Njihova poslovna saradnja se zasniva na ugovorenim odnosima. Franizing ja ugovoreni aranman u kojem opskrbljiva ili davalac fraize, daje posredniku ili primaocu franize pravo prodaje proizvoda u zamjenu za odreenu vrstu ustupka ili protuusluge. Davaoci franizinga su meunarodna preduzea s priznatom markom na globalnom svjetskom tritu. Smatra se da je franizing najvea poslovna i komercijalna revolucija koja je ikad bila poznata. Sutina franizinga jeste u partnerskom sistemu distribucije, koji se sastoji od davaoca franize i najee vie primaoca franize. Iako se franizing najvie koristi na podruju distribucije, treba istai da on ukljuuje i transfer znanja, odnosno know-now za proizvodnju radi formiranja odreenog proizvodnog ili uslunog miksa. U tom smislu funkcioniu i meunarodni franizing sistem po formuli: licenca + marketing u sistemu. Davalac franize moe biti: proizvoa, hotelijer, ugostitelj, davalac usluge, grosista ili detaljista koji posjeduje poznato ime, koji ima poslovni ugled na tritu, iji su proizvodi sinonimi kvaliteta. Najpoznatiji davaoci franizinga u svijetu su: Inter-Continental, Hilton, Mcdonalds , Volkwagen, Benetton, Coca cola, te Gorenje, Burger King, Body Shop....

PREDNOSTI FRANIZINGA: Da omoguava kompanijama brz ulazak na brojna meunarodna trita, tj. Proirivanjem poslovanja na irem podruju znatno bre nego to bi bilo mogue ako bi samostalno nastupala. Do toga dolazi jer se kod franizinga oblik poslovanja prodaje nekom ko posluje uspjeno, koristei energiju svog zaposlenog osoblja koje najbolje poznaje lokalno trite. Franizing formula omoguava ekspanziju sa minimalnim ulaganjem kapitala. Stvara dodatni prihod franizeru u obliku nadoknada. Obeavajue franize privlae veoma motivisane kompanije. Trokovi franize su relativno niski, s obzirom da se cjelokupna centralna organizacija sastoji od nekoliko vjetih eksperata. Franizer je rastereen od svakodnevnih problema koji bi mogli da postoje u sluaju brojnih prodavnica u sopstvenom vlasnitvu. Faktori uspjenog franizinga su: kvalitet oblika poslovanja, ime marke i poslovno okruenje u inostranoj zemlji.

Osnovne prednosti franizinga na meunarodnim tritima sa aspekta franizera su: Ekspanzija na irokom podruju se moe postii relativno brzo, Niski dodatni trokovi, Izbjegavanje svakodnevnih problema, Koritenje vjetina ljudi sa lokalnim znanjem.

SLABOSTI FRANIZINGA: Kompanije ukljuene u franizing obino imaju poznato ime marke, koje predstavlja garanciju jedinstvenog kvaliteta proizvoda. Glavni problem sa kojim se suoavaju kompanije sa izgraenim imenom marke jeste kontrola aktivnosti osoblja irom kompanije da bi se obezbjedila kontinualna vrijednost zatitnog znaka. Sa aspekta franizera ova tekoa se rijeava pravno- primalac franize je kompanija koja posluje sa drugom kompanijom franizerom (davaocem franize) i situacija je takva da je primalac prije kao zaposleni kod franizera, nego nezavisni poduzetnik. Bredli (Bredley, 2002) ukratko kao osnovne slabosti franizinga sa aspekta franizera navodi: 1. Rizik od smanjivanja imida marke, 2. Odsustvo direktne kontrole nad poslovanjem primaoca franize, 3. Pasivna interakcija sa tritem.

7. HALL UKAZUJE NA ETIRI OSNOVNE VRSTE FRANIZING SISTEMA: treba navesti primjer Franizing na relaciji proizvoa-prodava na malo ( servisi ), Franizing na relaciji proizvoa-prodava na veliko ( Coca-Cola ) koji prodaje svoje proizvode franizantima na veliko, a oni dalje flairaju bezalkoholna pia i distribuiraju ih maloprodaji, Franizing na relaciji prodava na veliko-prodava na malo ( prodavnice mjeovite robe ), Franizing na relaciji sponzor- usluge-prodava na malo