Soalan 4:

Jelaskan prinsip-prinsip
penterjemahan istilah asing ke
dalam Bahasa Melayu dengan
mengemukakan contoh yang
sesuai.

BMM3112 Semantik dan Peristilahan

Bahasa Melayu

Disediakan oleh

: Chong Shu Ting (Aisyah)

Fanny Ling Lu Ei (Anita)

Lim Ching Yee (Diyana)
Lim Yi Xin (Leena)
San Yi Mee (Natasha)
Opsyen
Pensyarah

: 6 PISMP BM/PJ/SJ
: Pn. Noraisikin binti Ghazali

PENGENALAN

Proses pembentukan istilah terdiri daripada

proses pemantapan, penterjemahan,
penyerapan, penyesuaian ejaan imbuhan asing,
gabungan penterjemahan dan penyerapan serta
perekaciptaan memainkan peranan penting bagi
menentukan istilah yang sesuai untuk diguna
pakai dalam bidang saintifik (Zaliza Zubir dan
Mahfuzah Binti Md Daud, 2014)

Definisi Penterjemahan

Definisi penterjemahan
(sambungan)

J.C.
Catford
(1965)

Penggantian bahan tekstual dalam satu

bahasa (bahasa sumber) daripada bahan
tekstual yang serupa dalam bahasa yang
lain (bahasa sasaran).

Newmark
(1981)

Penterjemahan merupakan satu kesenian

yang terangkum usaha menggantikan
bertulis dalam sesuatu bahasa dengan
pernyataan yang sama dalam bahasa lain.

Dostert
(1979)

Cabang sains gunaan bahasa yang

khususnya berkaitan dengan
permasalahan atau fakta.
Pemindahan makna dari satu set simbol ke
satu set simbol yang lain.

Definisi Istilah
Felber (1995)

Abdullah Hassan
(2006)

Pedoman Umum
Pembentukan
Istilah Bahasa
Melayu (2004)

Suatu simbol linguistik yang boleh terdiri daripada

kata, rangkai kata, simbol grafik, singkatan dan
akronim yang mewakili satu atau lebih konsep dalam
bidang tertentu.

Kata tunggal dan kata terbitan yang mengandungi

sesuatu makna, konsep, proses, keadaan atau sifat,
atau benda yang khas dalam bidang tertentu,
khususnya bidang ilmu.

Kata atau frasa yang mengungkapkan konsep yang

khusus yang terdapat dalam sesuatu bidang ilmu atau
professional.

Penterjemahan Istilah
Proses memindahkan sesuatu
perkataan atau frasa dalam bidang
tertentu daripada bahasa sumber
kepada bahasa sasaran.
Tujuan utama penterjemahan istilah
adalah untuk menghubungkan
anggota dalam masyarakat dwibahasa
atau multibahasa.

Prinsip-prinsip
Penterjemahan Istilah
Asing ke dalam Bahasa
Melayu

Prinsip-prinsip Penterjemahan Istilah Asing ke dalam

Bahasa Melayu

Prinsip-prinsip Penterjemahan Istilah Asing ke

dalam Bahasa Melayu (sambungan)
9.Istilah dieja mengikut ejaan rasmi Bahasa Melayu.
10. Penterjemahan Istilah Warna
11. Terjemahan Langsung
12. Terjemahan dalam bentuk Prototaip
13. Proses Peluasan Penggunaan Istilah
14. Penyesuaian Istilah Asing dalam Bahasa Melayu
15. Istilah yang mempunyai ciri-ciri persamaan yang terhad
16. Prinsip Penterjemahan Istilah Kiasan
17. Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah

Prinsip 1: Ketepatan Makna

Dalam
menterjemahka
n istilah asing,
tidak selalu
dapat diperoleh
istilah yang
bersesuaian
satu-lawansatu. Yang
penting ialah
ketepatan
makna dan
bukan makna

Contoh bahasa Inggeris :

network - rangkaian (bukan
kerja jaring)
highway - lebuh raya (bukan
lebuh tinggi)
language register - laras bahasa
(bukan daftar bahasa)

Prinsip 2:
Istilah dipilih bergantung pada konteks makna asalnya
Bidang

Contoh:
Charge
digunakan dalam
pelbagai bidang
dengan makna
yang khusus
dalam bidangbidang tertentu:

Undangundang

Makna
charge
Tuduhan

Contoh ayat
He was charged with murder.
Dia dituduh sengaja membunuh.

Ketenteraan

Serangan

Our soldiers charged the enemy.

Askar kami menyerang pihak musuh

Perdagangan

Bayaran

The charge was one hundred dollars

Bayarannya ialah seratus dolar

Fizik

Caj

Protons are positively charged

Proton bercaj positif

Prinsip 3: Keperluan Keadaan

Istilah asing
boleh
diterjemahka
n lebih
daripada satu
bentuk
berdasarkan
keperluan
keadaan

Bahasa
Inggeris

Bahasa
Melayu

Cathedral
Church
Chapel
Tabernacle Gereja
basilica
Synagogue
Abbey

Prinsip 3: Keperluan Keadaan (sambungan)

Buku cerita kanakkanak

Buku Pelbagai Bentuk seni bina

rumah-rumah

They went to see a

famous cathedral .

Istilah
Istilah
Bahasa Inggeris Bahasa Melayu

Mereka melawat
sebuah gereja terkenal.

Cathedral

Katedral

Church

Gereja

Chapel

Capel

Tabernacle

Tabernakel

Basilica

basilika

Synagogue

Sinagog

Abbey

Abei

Prinsip 4: Istilah Superordinat

Liquid
(Cecair)

Dalam
terjemahan,
istilah
superordinat
tidak boleh
diterjemahka
n dengan
salah satu
hiponimnya

Water (air)

(Superordina
nt)

Oil (minyak)

Contoh:

a) liquid - cecair (bukan air,

minyak)
b) insect - serangga (bukan
lipas, semut)

Prinsip 5: Istilah Khas Diganti dengan

Hiponim
Dalam keadaan tertentu, istilah khas dalam
bahasa asing tidak perlu diterjemahkan sebagai
istilah khas juga dalam bahasa Melayu.
Istilah khas

periwinkle

Istilah Bahasa
Melayu
(Hiponim)
bunga

Prinsip 6: Istilah asing yang

bersinonim

Istilah asing
yang
mempunyai
sinonim
diterjemahkan
dengan satu
istilah sahaja.

Istilah bahasa
Inggeris

Istilah bahasa
Melayu

skin
leather

Kulit

Prinsip 7:
Paradigma kata hendaklah menggunakan
kata akar Bahasa Melayu

Prinsip 7:
Paradigma kata hendaklah menggunakan kata akar Bahasa Melayu
(sambungan)

Kata akar daripada Bahasa Melayu dikekalkan walaupun

golongan katanya berubah dengan mempunyai imbuhan
yang berlainan.
Bahasa Inggeris
Bahasa Melayu
Contohnya:
absorb
serap
absorbate
zat terserap
absorbent
zat penyerap
absorber
penyerap
absorptivity
kedayaserapan
absorptive
berdayaserap
absorbance / absorbancy daya serap
absorbable
terserapkan
absorbability
keterserapan
absorption
penyerapan, serapan

Prinsip 8:
Hanya kata akar diterima bagi kata atau
istilah asing
Contohnya:
(a)Acid

asid (bukan acid)

(b)Acidity - keasidan (bukan asiditi)

(c)Acidic - berasid (bukan asidik)
() Perkataan asid telah diterima daripada bahasa asing
iaitu bahasa Inggeris. Perkataan ini dijadikan kata
akar dan dikekalkan bentuknya, kecuali ejaan.

Prinsip 9:
Istilah dieja mengikut ejaan rasmi Bahasa Melayu.
Istilah hendaklah dieja mengikut ejaan rasmi
Bahasa Melayu. Nama-nama khas yang sesuai
bolehlah dikekalkan.

(a)
(b)
(c)
(d)

asid
bes
fizik
matematik

(e) biologi
(f) farmasi
(g) fonetik
(h) fotoelektrik
(i) Status quo
(j) Saccharum

bukan dieja
bukan dieja
bukan dieja
bukan dieja
mathematics
bukan dieja
bukan dieja
pharmacy
bukan dieja
bukan dieja
photoelectric

acid
base
physics

biology

phonetic

Istilah-istilah dari (a)

hingga (h) disesuaikan
ejaannya mengikut ejaan
rasmi Bahasa Melayu.
Istilah-istilah (i) dan (j) dikekalkan
ejaannya daripada bahasa asal
kerana kata-kata digunakan oleh
semua bahasa di peringkat
antarabangsa dengan
mengekalkan ejaannya, tetapi
mesti menggunakan huruf-huruf
italic atau diberi garis bawah.

Prinsip 10: Penterjemahan Istilah Warna

Prinsip 9: Penterjemahan Istilah Warna (sambungan)

Dari segi terjemahan, terdapat tiga kumpulan istilah

warna.
Pertama, istilah warna-warna utama.
Warna-warna utama mempunyai persamaan istilah
Istilah Bahasa
Inggeris seperti contoh
Istilah Bahasa
Melayu
dalam setiap
bahasa
di berikut:
Green

Hijau

White

Putih

Yellow

Kuning

Blue

biru

Prinsip 9: Penterjemahan Istilah Warna (sambungan)

Kedua dalam istilah warna ialah istilah warna-warna

budaya.
Istilah warna jenis ini dicipta berdasarkan unsur-unsur yang
terdapat dalam persekitaran budaya bahasa tersebut.
Istilah warna budaya menimbulkan masalah dalam
penterjemahan. Sesetengah orang tidak mengetahui
bahawa istilah warna Inggeris mungkin mempunyai
Istilah Bahasa Inggeris
Istilah Bahasa Melayu
padanannya dalam
Bahasa Melayu, tetapi
ia disebut
Golden
Kuning padi
dengan nama
yang
berbeza.
Apple
green
Hijau pucuk pisang
Orange
Contoh-contoh:

Violet brown
crimson
Chrome yellow
Black brown

Kuning pinang masak

Merah manggis
Merah lembayung
Kuning kunyit
Hitam lotong

Prinsip 9: Penterjemahan Istilah Warna (sambungan)

Kumpulan ketiga dalam istilah warna ialah istilah bagi

variasi yang belum mempunyai namanya.

Prinsip 9: Penterjemahan Istilah Warna (sambungan)

Istilah Bahasa Inggeris

Istilah Bahasa Melayu

Copper red

Merah tembaga

Indigo blue

Biru nila

Wood brown

Perang kayu

Prinsip 9: Penterjemahan Istilah Warna (sambungan)

Kedua, bagi variasi warna yang padanannya tidak

terdapat dalam bahasa tempatan, cara
menterjemahnya adalah dengan mencari padanan
tempatan yang sewarna.
Contoh-contoh
seperti
Istilah Bahasa
Inggerisberikut:Istilah Bahasa Melayu
Violet red

Merah bawang

amethyst

kecubung

Jade green

Hijau lumut

Ice blue

Biru laut

Justeru, prinsip penterjemahan yang dikemukakan di atas secara

amnya boleh digunakan bagi menterjemah unsur-unsur
kebudayaan lain bagi mendapatkan persamaan yang sejadi
dalam bahasa penerima.

Prinsip 11: Terjemahan Langsung

Terjemahan langsung yang dibentuk daripada kosa
kata bahasa Melayu menggunakan kata yang sudah
lazim digunakan, telah mantap dan sukar diterima
masyarakat sekiranya diubah.

Bil

1.
2.
3.
4.

Istilah
Sumber

backbone
exoskeleton
Stimulus
wing

Istilah
Sasaran

Tulang belakang
Rangka luar
rangsang
kepak

Prinsip 12: Terjemahan dalam bentuk Prototaip

Istilah asing yang sukar
diterjemahkan dengan setepattepatnya bolehlah diterima
menjadi istilah Melayu dalam
bentuk prototaip.

prototaip: kata yang masih

berbentuk
seperti
dalam
bahasa sumber dan belum
mengalami
proses
penyesuaian ke dalam bahasa
Makna Istilah
Melayu.

Istilah
Bahasa Asing

Istilah Bahasa
Melayu

Laissezfaire

Laissezfaire

Ungkapan bahasa Perancis yang

bermaksud "biarkan

Protein

Protein

Terdiri daripada satu atau beberapa

rantai panjang asid amino yang
dihubungkan dalam urutan tertentu.

Pogrom

Pogrom

penganiayaan (penghapusan) secara

terancang sesuatu kumpulan etnik.

Prinsip 13:
Proses Peluasan Penggunaan Istilah
Istilah mengalami proses peluasan penggunaan supaya
memenuhi keperluan baharu dalam penterjemahan bahasa
Inggeris kepada bahasa Melayu.
Contoh:
Istilah keluarga-lazim diguna dalam keluarga manusia sahaja
Inggeristumbuhan,
Istilah Bahasa
Melayu
Istilah family- Istilah
digunaBahasa
bagi merujuk
binatang
dan
manusia
The cat family
Keluarga kucing

Anggotanya termasuk harimau, singa, harimau bintang

dan sebagainya.

Prinsip 14:
Penyesuaian Istilah Asing dalam Bahasa
Melayu

Segala istilah yang berasal daripada bahasa asing

yang sudah diterima di dalam bahasa Melayu
hendaklah dikekalkan setelah disesuaikan dengan
ilmu pengetahuan.
Contoh:

Istilah Bahasa Istilah Bahasa

Inggeris
Melayu
league

liga

animism

animisma

act

akta

senator

senator

Prinsip 15:
Istilah yang mempunyai ciri-ciri persamaan
yang terhad
Penterjemahan istilah berunsur
kebudayaan yang mempunyai ciri-ciri
persamaan yang terhad antara bahasa
Inggeris dengan bahasa Melayu, istilah
Melayu boleh diubahsuai supaya dapat
mendokong makna istilah Inggeris.
Istilah Inggeris

Istilah dialek
Kedah
Jelapang
tempat meyimpan
padi (lebih kecil)

Granary
stor besar
menyimpan
gandum
(lebih
Persamaan
utama
dari segi fungsi, kedua-duannya tempat
besar)bijiran. Hanya sifat fizikal yang berbeza.
menyimpan

Prinsip 16: Prinsip Penterjemahan Istilah Kiasan

Prinsip 16: Prinsip Penterjemahan Istilah Kiasan (sambungan)

1. Istilah Peribahasa Menjadi

Istilah Peribahasa
Prinsip ini menunjukkan istilah peribahasa bahasa Inggeris
dikekalkan sebagai istilah peribahasa bahasa Melayu.
(a)Terjemahan secara literal:
Contoh:

Peribahasa
bahasa Inggeris
Honeymoon
in black and white
foot note

(b) Penggantian istilah yang berlainan

Peribahasa bahasa
maknanya serupa:
Inggeris
Contoh:
To kill two birds with
one stone
Lip- service

Peribahasa
bahasa Melayu
bulan madu
dalam hitam putih
nota kaki

bentuk tetapi
Peribahasa bahasa
Melayu
Sambil menyelam
minum air
Melepas batuk di

Prinsip 16: Prinsip Penterjemahan Istilah Kiasan (sambungan)

2. Istilah Peribahasa Menjadi Bukan

Peribahasa dalam Bahasa Melayu
Penterjemahan yang memberi makna sebenar
peribahasa Inggeris.

Peribahasa
Bahasa
Inggeris
white-collar-job
blue-collar-job
green belt

Bahasa Melayu

kerja pejabat
kerja buruh
kawasan subur

Prinsip ini paling baik untuk mengelakkan kemungkinan

istilah-istilah itu tidak difahami atau disalah tafsir.

Prinsip 16: Prinsip Penterjemahan Istilah Kiasan (sambungan)

3. Istilah Bukan Peribahasa dalam Bahasa

Inggeris Menjadi Istilah Peribahasa dalam
Bahasa Melayu
Istilah Bahasa
Inggeris
illiterate
image
married

Istilah Peribahasa
Bahasa Melayu
buta huruf
air muka
berumah tangga

Pada suatu ketika dahulu, prinsip ini diguna dengan

kerapnya tetapi sekarang tidak lagi.
Menurut Abdullah Hassan (2008), kelemahan proses
penciptaan istilah kini adalah para penterjemahn
bersikap malas berfikir dan tidak sekreatif sebagaimana
yang sepatutnya.

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan

Istilah

Dalam proses penterjemahan, peminjaman istilah daripada

bahasa asing berlaku dengan beberapa syarat:

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah (sambungan)

1.Istilah boleh dipinjam terjemah daripada

bahasa asing jika dan hanya jika bahasa asing
itu mempunyai istilah yang tidak dapat dalam
bahasa Melayu.
Istilah Asing
Cathedral

Istilah Bahasa
Melayu
Katedral

Chapel

Capel

Tabernacle

Tabernakel

Synagogue

Sinagog

Abbey

Abei

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah (sambungan)

2. Pinjaman terjemahan tidak patut dilakukan

sekiranya istilah bahasa asing tidak sesuai
dengan lidah Melayu (sistem bunyi bahasa
Melayu)

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah (sambungan)

3. Peminjaman istilah dalam bidang Sains asas

seperti matematik, fizik, kimia, biologi dan
sebagainya

Istilah Bahasa
Inggeris
acid
electron
structure

Istilah Bahasa
Melayu
asid
elektron
struktur

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah (sambungan)

4. Peminjaman istilah nama barangan

pengguna
Nama barangan pengguna yang biasa dijual di kedai,
adalah lebih praktikal jika kita pinjam terus nama-nama
itu.
bicycle
kereta lereng
basikal
radio
television
record

tetuang udara
peti bergambar
piring hitam

radio
televisyen
rekod

Sejarah membuktikan bahawa usaha mencipta istilah

Melayu bagi barang-barang pengguna adalah sia-sia sahaja.
Berdasarkan prinsip penterjemahan tersebut, isitlahistilah berikut
ditukar:
mobil sepatutnya
phone telefon
bimbit mobilfon
videogame

permainan
video

videogem

Prinsip 17: Prinsip Pinjaman Terjemahan Istilah (sambungan)

5. Peminjaman istilah nama-nama tempat

awam yang menjadi tumpuan ramai
Istilah tempat yang ada di mana-mana negara dan
menjadi tumpuan ramai lebih mudah jika istilah
tersebut terjemah terus dari bahasa antarabangsa.
zoo
museum
hotel

kebun binatang
sekolah gambar
rumah tumpangan

zoo
muzium
hotel

Kajian menunjukkan manusia tidak mempunyai masalah

belajar menyebut dan menghafal nama-nama pinjaman bagi
istilah-istilah yang sering diguna dalam kehidupan mereka.

RUMUSAN

Secara kesimpulannya,

Bibliografi
Ainon Mohd. & Abdullah Hassan. (2008). Teori dan Teknik Terjemahan.
Selangor: Zafar Sdn. Bhd.
Akar Kata. (t.p.,t.t.). Diakses pada 23 Jun 2016, daripada
https://ms.wikipedia.org/wiki/Akar_kata

http://ese

Amat Juhari Mosin. (2010). Penggubalan Istilah Ilmiah dalam Bahasa

Melayu. Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
Faridah Nazir & Faridah Hj. Shamsudin. (2016). Semantik Dan
Peristilahan Bahasa Melayu. Petaling Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.
Hasuria Che Omar, dan Rokiah Awang. (2009). Kelestarian bidang
Penterjamahan. Kuala Lumpur : Persatuan Penterjemahan Malaysia .
J.C Catford (1965) A Linguistics Theory of Translation. Oxford: Oxford
University Press.

Khairuddin Mohamad, Ghazali Ismail, dan Mastura Mohamed Berawi.

(2015). Sejarah Perkembangan Bahasa Melayu(Perkamusan&
Penterjemahan). Petaling Jaya: Sasbadi Sdn. Bhd.
Newmark, Peter (1981) Approach to Translation. Oxford: Pergamon
Press, Ltd.
Pedoman Umum Pembentukan Istilah Bahasa Melayu. (t.p.,t.t.).
Diakses pada 23 Jun

2016, daripada http://

eseminar.dbp.gov.my/dokumen/umum_istilah.pdf
Zaliza Zubir dan Mahfuzah Binti Md Daud. (2014). Peristilahan dalam
Bidang Saintifik. Journal of Human Development and Communication,
3, 93-113.