ASAS ELEKTRIK

Institut Latihan dan Pembangunan Infrastruktur Ikram (ITiDi)

KUMPULAN IKRAM SDN BHD

5/22/2018 KISB 1
 ISTILAH-ISTILAH PENTING
 Voltan – beza upaya elektrik (volt -V)
 Arus – jumlah elektron mengalir (ampiar -
A)
 Kuasa – hasil dharab voltan dengan arus
dan faktur kuasa (watt-W, kW)
 Tenaga – penggunaan kuasa per unit masa
(Wh, kWh), 1kWh = 1 unit
 Ulangan – Hz (cycle/second), bekalan AC
 Litar pintas – persentuhan diantara dua
pengalir berlainan kutub

5/22/2018 KISB 2
 ISTILAH-ISTILAH PENTING
 Rintangan – sifat sesuatu pengalir menghalang
pengaliran arus elektrik.
 Regangan – sifat sesuatu gelong atau kapasitor
menghalang pengaliran arus ulangalik
 Galangan – jumlah rintangan dan regangan secara
vektor
 Faktur kuasa – nisbah diantara kuasa sebenar (kW)
dengan kuasa samar (kVA)

5/22/2018 KISB 3
 FORMULA
 Hukum Ohm:

V = I x R
dimana,
V = voltan,
I = arus,
R = rintangan atau galangan

5/22/2018 KISB 4
 FORMULA KUASA
Formula Kuasa (P):
Satu fasa
P = Vph x Iph x Faktur Kuasa
Tiga fasa
P = 3 x VL x IL x Faktur Kuasa

5/22/2018 KISB 5
 LITAR SELARI
Litar selari akan membekalkan voltan yang sama
kepada setiap beban tetapi arusnya berbeza-beza
disetiap litar. Setiap peralatan elektrik perlu
mendapat bekalan voltan yang sama dan
mencukupi, oleh itu beban-beban elektrik
hendaklah disambungkan secara selari.

5/22/2018 KISB 6
 LITAR SIRI
Litar siri akan menjadikan voltan disetiap beban
yang disambung secara bersiri menerima voltan
yang berbeza-beza tetapi akan menerima arus yang
sama. Oleh itu sambungan siri tidak sesuai untuk
beban-beban elektrik. Ia sesuai untuk
menambahkan rintangan atau untuk tujuan
kawalan didalam sesuatu litar

5/22/2018 KISB 7
 RINTANGAN DISAMBUNG
BERSIRI
 Jumlah rintangan akan bertambah
 Jika R1, R2 dan R3 disambung bersiri maka jumlah
rintangan ialah R1+R2+R3
 Jika rintangan 5 ohm, 10 ohm dan 20 ohm disambung
bersiri nilai keseluruhannya menjadi 35 ohm.

5/22/2018 KISB 8
 RINTANGAN SELARI

 Jumlah rintangan yang disambung selari ialah:

 1 = 1 + 1 + 1
 Rj R1 R2 R3

5/22/2018 KISB 9
 VOLTAN BEKALAN A.C
 Voltan tinggi 33kV, 11kV
 Voltan rendah 3 fasa, 3 wayer (Red,Yellow, Blue),
sambungan Delta
 Voltan rendah 3 fasa, 4 wayer (Red, Yellow, Blue,
Neutral), sambungan Star
 Voltan rendah 1 fasa, 2 wayer (Live, Neutral)
 Ulangan : 50Hz (50 cycles/second)

5/22/2018 KISB 10
 KUASA
 Hasil dharab arus dengan voltan (DC)
 Arus x voltan x faktur kuasa (1 fasa)
 √3 x voltan x arus x faktur kuasa (3 fasa)
 Watt atau kilowatt (kW)

5/22/2018 KISB 11
 PAPAN AGIHAN (DB)

 Papan terakhir sebelum bekalan

disambung ke beban-beban
 Tiga fasa atau satu fasa
 Kayu, plastik, logam

5/22/2018 KISB 12
 KOMPONEN DB
 Suis utama / Isolator (63A)
 Fius utama / MCB utama (63A)
 RCCB (63A, 1 atau 3 fasa), 30mA,
100mA, 2 Poles, 4 Poles
 Terminal live
 Terminal neutral
 Terminal bumi
 Fius / MCB (bilangan hala)

5/22/2018 KISB 13
 PEMBUMIAN
 Mengalirkan arus bocor ke bumi
 Mendapatkan rujukan voltan kosong
untuk neutral point
 Mendapatkan voltan sama upaya
(equipotential voltage) untuk
mengelakkan step voltage
 Menyalurkan cas elektrik panahan kilat ke
bumi

5/22/2018 KISB 14
 SAIZ KABEL BUMI
 Sama dengan saiz kabel fasa sehingga
16mm persegi
 16mm persegi jika kabel fasa dari
16mm hingga 35mm persegi
 Separuh dari saiz kabel fasa jika saiz
kabel fasa melebihi 35mm persegi
 Copper tape (3mmx25mm) untuk saiz
melebihi 70mm persegi

5/22/2018 KISB 15
 JENIS ELEKTROD BUMI
 Standard Earth Electrode 6 kaki panjang
bersalut tembaga dibahagian luarnya
 Galvanised Iron (G.I) hollow pipe
bergarispusat 2 inci
 Besi cerucuk bangunan
 Wire mesh

5/22/2018 KISB 16
 BACAAN ELEKTROD BUMI
 Nilai rintangan maksima elektrod bumi untuk
pemasangan elektrik ialah 1 ohm

 Nilai rintangan maksima elektrod bumi sistem

penangkap kilat ialah 10 ohm

5/22/2018 KISB 17
 PERLINDUNGAN
 Arus lebih (litar pintas)
 Beban lebih
 Rosak ke bumi
 Bocor ke bumi
 Kilat
 Lampau panas
 Fasa tak seimbang
 Turutan fasa terbalik
 Arus/voltan pusuan (surge
current/voltage)

5/22/2018 KISB 18
 LITAR PINTAS
 Persentuhan secara terus diantara dua atau lebih
pengalir berlainan kutub
 Rintangan diantara pengalir terlalu rendah
 Nilai arus kerosakan terlalu tinggi, dalam
kiloampiar (kA)
 Mengakibatkan letupan seterusnya kemusnahan
kepada pepasangan dan peralatan
 Tidak boleh dibenarkan berlaku melebihi 1 saat

5/22/2018 KISB 19
 BEBAN LEBIH
 Beban (kilowatt atau arus) yang melebihi dari yang
dihadkan atau yang direkabentuk bagi sesuatu
pemasangan atau litar
 Ia tidak begitu membahayakan, bergantung kepada
magnitude beban lebih tersebut
 Jika magnitudenya kecil dan tidak memudaratkan ia
boleh dibiarkan berlaku untuk beberapa ketika
 Tiada kerosakan kepada litar

5/22/2018 KISB 20
 ROSAK / BOCOR KE BUMI
 Persentuhan diantara pengalir hidup atau neutral
dengan wayer bumi atau bahagian-bahagian logam
yang dibumikan.
 Rintangan kerosakan mungkin rendah dan mungkin
tinggi.
 Ujud voltan yang membahayakan pada rangka logam
alatan atau mesen jika bekalan tidak dipotong dengan
segera.

5/22/2018 KISB 21
 ALAT-ALAT PERLINDUNGAN
 FIUS
 MCB (miniature circuit breaker)
 MCCB (moulded case c. breaker)
 ACB (air circuit breaker)
 RCCB/ELCB (residual current c.b)
 Geganti (relay)
 Lightning arrestor
 Surge protector/suppressor

5/22/2018 KISB 22
 FIUS DAWAI
 Rewireable – Fius dawai standad dengan kadaran
5A, 10A, 15A. Ia dalam bentuk gelong wayer
 Ia tidak mempunyai titik lebur yang tertentu,
boleh lebur dimana-mana
 Meninggalkan kesan hitam terbakar apabila ianya
lebur
 Digunakan pada tempat tidak mudah berlaku
kebakaran seperti pole fius, fius tiang lampu

5/22/2018 KISB 23
 FIUS KATRIJ
 Elemen fius didalam sarung kaca dengan cap di
kedua-dua hujung
 Terdapat melting point dan apabila terbakar
dapat dilihat dengan jelas
 Kadaran kA (arus kerosakan) tidak tinggi
 Selalu digunakan didalam peralatan elektrik dan
perlindungan litar DC

5/22/2018 KISB 24
 FIUS HRC/HBC
 Fius yang paling baik sebab kadaran kA tinggi
sehingga 100 kA
 Elemen fius terdapat melting point
 Elemen fius didalam quenching powder untuk
menyerap arka
 Binaan luar dari bahan ceramic (porcelain) yang
kukuh dan terdapat end cap logam di kedua-dua
hujungnya
 Tidak meninggalkan kesan karbon hitam apabila
terbakar

5/22/2018 KISB 25
 PRINSIP OPERASI
 Haba (fius) – perlahan, untuk
lebih beban
 Magnetik (MCB, MCCB, RCCB)
– pantas, untuk litar pintas
 Haba dan Magnetik (kombinasi
kedua-duanya)

5/22/2018 KISB 26
 RESIDUAL CURRENT CIRCUIT
BREAKER (RCCB)
 Pemutus litar otomatik apabila berlaku arus
bocor ke bumi
 Untuk kegunaan domestik atau blok kediaman
serta papan agihan akhir (DB)
 Terdapat jenis satu fasa dan tiga fasa
 Kadaran arus 40A dan 60/63A
 Kepekaan arus bocor 10mA, 30mA, 100mA,
300mA

5/22/2018 KISB 27
 JENIS PENDAWAIAN
 Permukaan (rumah kayu)
 Terbenam (permukaan simen)
 Konduit permukaan (G.I / PVC)
 Konduit terbenam
 Sesalur (trunking)
 Salur (duct)
 Dulang (tray)

5/22/2018 KISB 28
 BINAAN ASAS KABEL
 Terdiri dari lembar-lembar kecil (lazimnya satu, tiga
atau tujuh lembar)
 Himpunan beberapa lembar menjadi teras
 Himpunan beberapa teras menjadi kabel berbilang teras
 Setiap teras mesti dibalut dengan bahan penebat
(polyvinyl chloride atau PVC) atau bahan lain
 Lapisan lain adalah untuk perlindungan mekanikal

5/22/2018 KISB 29
 SAIZ-SAIZ KABEL
 1.25 / 1.5 mm persegi (litar lampu/kipas)
 2.5 mm persegi (soket 13A, gelang)
 4.0 mm persegi (soket 13A, jejari)
 6.0 mm persegi (soket 13A, jejari)
 10.0 mm persegi (kabel utama)
 16.0 mm persegi (kabel utama)
 25 mm persegi (kabel utama)
 35 mm persegi (kabel utama)
 50 mm persegi (kabel utama)
 70 mm persegi (kabel utama)

5/22/2018 KISB 30
 SAIZ KABEL/ARUS
mm persegi Arus (ampere)
1 13.5
1.5 17.5
2.5 24
4 32
6 41
10 57
16 76
25 101
35 125
50 151
70 192
95 232
120 269
150 300

5/22/2018 KISB 31
 JENIS KABEL PENDAWAIAN

 PVC (single PVC) – untuk

pendawaian terbenam, konduit dan
trunking
 PVC/PVC (double PVC) – PVC
insulated and PVC sheated, untuk
pendawaian permukaan

5/22/2018 KISB 32
 LITAR AKHIR
Fius/MCB (Amp) Sais kabel (mm²) Had kuasa (watt)
5/6 1.5 1000/1200
15 2.5 1 x 13A s/s/o
20 2.5 2 x 13A s/s/o
30 (gelang) 2.5 10 x 13A s/s/o
30 (jejari) 4.0 6 X 13A s/s/o
15 2.5 1 x cooker 3 kW
30 4.0 1 x cooker 8 kW
15 4.0 1 x heater 1.5kW
15 4.0 1 x 1.5 HP air cond
30 6.0 1 x 2.5 HP air cond
63 16/25 Kabel masuk utama

5/22/2018 KISB 33
 RESIDUAL CURRENT CIRCUIT
BREAKER (RCCB)
 RCCB hendaklah dipasang pada setiap papan agihan
(DB) untuk perlindungan daripada kejutan elektrik
(electrical shock)
 Kadaran RCCB yang boleh digunakan ialah 40A dan
63A, satu fasa atau tiga fasa
 Kepekaan yang terdapat ialah 10mA, 30mA, 100mA,
300mA
 Litar soket alir keluar 13A hendaklah dilindungi oleh
RCCB 30mA, yang lainnya 100mA (satu fasa), 300mA
(tiga fasa)

5/22/2018 KISB 34
5/22/2018 KISB 35
5/22/2018 KISB 36
5/22/2018 KISB 37
5/22/2018 KISB 38
5/22/2018 KISB 39
5/22/2018 KISB 40
5/22/2018 KISB 41
5/22/2018 KISB 42
5/22/2018 KISB 43
5/22/2018 KISB 44
5/22/2018 KISB 45
5/22/2018 KISB 46
5/22/2018 KISB 47
5/22/2018 KISB 48
 PENGUJIAN
 Ujian Penebatan (menentukan nilai rintangan
bahan penebat adalah mengikut tahap selamat),
menggunakan alatuji rintangan penebatan, mesti
dalam keadaan tiada bekalan.
 Ujian Keselanjaran (memastikan tiada konduktor
terputus sambungan), menggunakan multimeter,
locing, dsb.
 Ujian Kekutuban (menentukan wayer hidup,
neutral dan bumi berada pada kedudukan yang
betul), menggunakan multimeter, locing, dsb.

5/22/2018 KISB 49
 PENGUJIAN
 Ujian Pembumian (menentukan rintangan bumi
adalah rendah dan sambungan bumi adalah
baik), menggunakan alatuji elektrod bumi.
 Ujian RCCB (menentukan RCCB terpelantik
mengikut kepekaannya), menggunakan alatuji
RCCB

5/22/2018 KISB 50
 PERATURAN IEE
 Peraturan IEE ke 16 (Institution of Electrical
Engineers) yang terpakai pada masa ini adalah
peraturan yang terpakai dinegara-negara
commonwealth berkaitan dengan aktiviti elektrik.
 Ia hendaklah dipatuhi sejauh yang praktikal supaya
tahap keselamatan dapat dipenuhi dan aspek
perundangan dipenuhi

5/22/2018 KISB 51
 AKTA BEKALAN ELEKTRIK 1990

 Akta yang berkaitan dengan penjanaan,

pengawalan, penggunaan, perkhidmatan,
penguatkuasaan, perlesenan, pengendalian,
pengeluaran, pengimportan dan segala hal
berkaitan elektrik

5/22/2018 KISB 52
 PERATURAN-PERATURAN
ELEKTRIK 1994
 Peraturan yang bertujuan menjelaskan lagi
bagaimana aktiviti-aktiviti berkaitan penjanaan,
penghantaran, pengagihan, penggunaan, penyeliaan,
pengendalian, perlesenan, orang kompeten,
pengimportan, pembuatan, pembaikan dan
sebagainya dilaksanakan

5/22/2018 KISB 53
5/22/2018 KISB 54