LEKSIONI .

ZHVILLIMI KOGNITIV :PIAZHE

ARMELA XHAHO
JEAN PIAGE
 Piaget besonte se

“fëmijët janë mendimtarë

aktivë, të cilët përpiqen
në mënyrë konstante të
ndërtojnë një të kuptuar
të përparuar të botës”.
PROCESI I ZHVILLIMIT TË SKEMAVE
KOGNITIVE
 Si një biolog, Piaget ishte i interesuar të mësonte
se si një organizëm përshtatej me mjedisin
(Piaget e përshroi këtë aftësi si inteligjencë.)

 Sjellja kontrollohet përmes organizimeve

mendore të quajtura skema, të cilat individi I
përdor për të krijuar një përfaqësim për botën
dhe për të dizenjuar një veprim në të.
SHEMBUJ TË SKEMAVE:
VAZHDIMËSIA E OBJEKTIT
NGA VIJNË SKEMAT?

Hipoteza e Maturimit
• ato janë të paraprogramuara dhe thjesht
zhvillohen në kohën e duhur

Hipoteza Bihejvioriste
• nuk nevojitet asnjë strukturë mendore, I gjithë të
mësuarit është një formim lidhjesh (asosacionesh)

 Piaget i hodhi poshtë të dyja këto dhe I dedikoi

karrierën e tij kërkimit të origjinës së formimit të
secilës skemë.
PIAGET PËRSHKROI DY PROCESE QË INDIVIDI PËRDOR NË
PËRPJEKJEN E TIJ PËR T’U PËRSHTATUR:

1. Asimilimi
Procesi me ane te te cilit duke perdorur dijet
ekzistuese , ose skemat personi fiton nje dije te
re rreth mjedisit.

Shembull: një foshnjë përdor një skemë të të

thithurit, e cila ishte zhvilluar nga thithja në
një shishkë të vogël në momentin që përpiqet të
thithë në një shishe të madhe.
2. Akomodimi.

Procesi i ndryshimit të strukturave kognitive

/skemave si rezultat I skemave te reja

Shembull:
Foshnja modifikon një skemë të thithjes e cila
është zhvilluar përmes thithjes së një biberoni
në një skemë e cila do të jetë e përshtatshme
për të thithur një shishe.
LOJA SI ASIMILIM DHE AKOMODIM
 Fëmija gjatë lojës me ‘Gjasme” i afrohet botës së
jashtme përmes një skeme (asimilimi)
 Fëmijët gjatë lojës gjithashtu imitojnë dicka që e
kanë vëzhguar apo përsërisin një aktivitet që e
ka bërë në të kaluarën (akomodim)
 .
 .
N/ Mosha Përshkrimi
st (M)
1 0–1½ Ushtrohen skemat e Reflekseve

2 1½–4 Reagimet Primare

3 4–8 Reagimet Sekondare

4 8 – 12 Koordinimi i Reagimeve sekondare

5 12 – 18 Reagimet Terciale

6 18 – 24 Fillimi i përfaqësimit simbolik

PSH; 4 - 8 MUAJ (STADI I 3-TË):
“JASHTË SYRIT, JASHTË MENDJES
NENSTADI 1 REFLEKSET- MOSHA 0-1
 Te perdorurit e skemave sensomotorike te
gatshme.- femija reagon ndaj mjedisit duke
perdorur reflekset e thjeshta ose skemat qe jane
prezente qe ne lindje

 Duke perdorur ose asimiluar skemat e gatshme

femija I ndryshon ose I akomodon ato sipas
eksperiences
NENSTADI 2- REAGIMET CIRKULARE
PARESORE MUAJI 1-4

 Tendenca e femijes per te perseritur veprimet ose

skemat qe krijojne ndodhine e deshiruar ne
trupin e vet

 Femija nuk do te shikoje per ndonje objekt qe

iken por shikon ne menyre te ngulitur ne vendin
ku objekti ka qene me pare

 Psh. Levizja e dores

NENSTADI 3. REAGIMET CIRKULARE
DYTESORE (4-8 MUAJ)
 Veprimet cirkulare fokusohen mbi objektet dhe
ngjarjet jashte trupit te tij – dytesore

 Psh. Zbulimi I lodres se varur mbi krevat

 Veprimet e femijes synojne nje perfundim te
caktuar- te kuptuarit permes reagimeve motorike
NENSTADI 4- KORDINIMI I SKEMAVE
DYTESORE( MUAJI 8-12)

 Femijet jane me te vemendshem ne veprimet e

tyre.
 Perdorin dijet e akumuluara dhe skemat per te
prodhuar nje efekt.

 Shfaqet vazhdimesia kontekstuale e objektit

- Nese nje femije shikon nje objekt qe po fshihet0
kerkon aty ku objekti fshihet - femija shikon ne
vendfshehjen e pare.
- Gabimi AB
- Kujtesa Afatshkurter
NENSTADI 5- REAGIMET CIRKULARE
TRETESORE ( MUAJI 12-18)

 Femijet perdorin rruge te reja per arritjen e

qellimit
 Krijojne skema te reja per t’ia arritur qellimit
permes eksplorimit dhe eksperimentimit aktiv
Permiresohet- koncepti per vazhdimesine e objektit

Femija shikon ne vendin e fundit qe ai ka pare se

objekti eshte fshehur
STADI 6 SHPIKJA E MENYRAVE TE REJA
PERMES KORDINIMIEVE MENDORE

 Te menduarit simbolik
 Pikturat mendore

 Imitimi I modeleve ne mungese te modelit

 Arrihet vazhdimesia e objektit

STADI PARAOPERACIONAL 2- 7 VJEC
Parakonceptual= 2-4
Te menduarit intuitiv- 4-7
PSE QUHET STATDI PARAOPERACIONAL

 Femija nuk eshte akoma ne gjendje te mendoje

ne menyre operacionale

 Operacion- mendim qe karakterizohet nga disa

cilesi specifike logjike
 Manipulimi dhe transformimi I informacionit ne
menyre logjike.
KUFIZIMET E TE MENDUARIT
PARAOPERACIONAL

1. Konkretesia-
 Parashkollori eshte I preokupuar me realitetin
fizik imediat( tani dhe ketu)

 2.Pathyeshmeria e te menduarit
 I paafte ta kthej mendimin e tij atje ku ka filluar-
gjerat ndoshin ne nje drejtim

 3. Egocentrizmi
 Paftesia e femijes per te kuptuar se pervec
kendveshtrimit te tij per boten , ekzistojne dhe
kendveshtrime te tjera
 4. Centracioni
 Fokusimi vetem ne nje aspekt ose ne nje
dimension te nje objekti ose nje situate

 5. Mungesa aftesise se konservizmit

 Ka te bej me te kuptuarit se ndryshimi I formes
ose I pamjes se objekteve nuk ndryshon sasine e
tyre

 6.Animizmi-
 Objekte jo te gjalla kane cilesi njerezore dhe jane
aftesi te kryejne veprime njerezore
 4. Centracioni
 Fokusimi vetem ne nje aspekt ose ne nje
dimension te nje objekti ose nje situate

 5. Mungesa aftesise se konservizmit

 Ka te bej me te kuptuarit se ndryshimi I formes
ose I pamjes se objekteve nuk ndryshon sasine e
tyre

 6.Animizmi-
 Objekte jo te gjalla kane cilesi njerezore dhe jane
aftesi te kryejne veprime njerezore
 7. Realizmi
 Tendenca e femijes per ti mveshur cilesi fizike
reale ndodhive mendore- ( enderra reale)

 8. Artificializmi
 Mendon se gjithcka eshte ber nga dora e njeriut(
hena, shiu, deti)

 9. Elementet magjike te te menduarit

 Shpjegimi I gjerave me elemente magjik ( I
rrituri transformohet ne kafshe)
ZHVILLIMI KONJITIV I FEMIJEVE : PIKAMJA
E PIAZHESE

 Stadi i veprimeve konkrete 7-11 vjec.

 Zhvillimi i rregullave dhe strategjive per te

bashkevepruar dhe ekzaminuar boten.
 Operacione- seri skemash mbi kthyeshmerine ,
mbledhjen , zbritjen , shumfishimin, ndarjen ose
radhitjen e gjerave.

 Skema- rregull i brendshem rreth objekteve dhe

marredhenieve mes objekteve

 Konkret: Te menduarit e femijes bazohet ende ne

ate qe femija vezhgon , ne objektet apo ndodhite
konkrete. Femija nuk kupton koncepte abstrakte.
 Decentracioni : E kalon vemendjen ne hollesi,
dhe cilesi.
 Kthyeshmeria : kthimi ne origjinen e te
menduarit
 Konservimi : Karakteristikat e objekteve
mbeten te njejta nese nuk shtohet apo hiqet gje.
 Kompensimi – parimi qe ndryshimet ne nje
mase mund te kunderpeshohen nga ndryshimet
ne nje tjeter.
 Klasifikikimi – grupimi i objekteve ne
kategori.Ndryshe mund ta quajme Vargezimi –
vendosja e objekteve ne menyre te rregullt sipas nje
cilesie : si madhesia, pesha apo velllimi.

 Aftesia per te perjetuar dhe per te bere humor: te

tregoje dhe kuptoje shaka- rritje konjitive

 Egocentrizmi : Kuptimi per kendveshtrimet e te

tjereve qe jane ndryshe nga kendveshtrimi i tij

 Konjicioni social- Dija qe ka femija rreth

problemeve sociale dhe reagimeve sociale vetedije e
asaj se si mendojne dhe kuptojne njerzit . Formohet
nga humbja e egocentrizmit
PIAZHEJA : STADI I OPERACIONEVE FORMALE 11-
15 VJEC

 Adoleshentët fillojnë të kuptojnë sesi fillojnë të

funksionojnë idetë abstrakte shkencore, morale,
fetare, politike dhe të kuptojnë lidhjet e tyre
logjike
 .

Veprimet • detyra mendore

formale • te menduarit abstrakt

• Çdonjeri ndan
Egocentizmi i shqetesimet ndnjenjat
adoleshentit – dhe mendimet e te
tjereve
4 ASPEKTE MADHORE TE TE MENDUARIT
FORMAL:

Te menduarit hipotetik Te menduarit logjik

Te menduarit
Formal

Te menduarit abstrakt Introspeksioni