GENERAL EDUCATION:

FILIPINO
INIHANDA NI:
G.CHRISTIAN ULYSSES P. MANALO
 FILIPINO
 ISANG ASIGNATURANG ITINUTURO SA ELEMENTARYA,
SEKONDARYA AT MAGING SA KOLEHIYO.
 WIKANG PAMBANSA NG PILIPINAS SANG-AYON SA SEKSYON
6, ARTIKULO XIV NG 1987 KONSTITUSYON NG FILIPINAS.
 FILIPINO
WIKA PANITIKAN
• AYON KAY WEBSTER, SISTEMA • AYON KAY WEBSTER, ANG
NG KOMUNIKASYON SA PAGITAN PANITIKAN AY ANUMANG BAGAY
NG MGA TAO SA PAMAMAGITAN NA NAISATITIK, BASTA MAY
NG PASULAT O PASALITANG KAUGNAYAN SA PAG-IISIP AT
DAMDAMIN NG TAO, MAGING
SIMBOLO. ITO’Y TOTOO, KATHANG-ISIP O
BUNGANG TULOG LAMANG.
 LINGGWISTIKA

MAKAAGHAM NA
PAG-AARAL SA WIKA
 KOMUNIKASYON
• AYON KAY WEBSTER,ANG AKTO NG
PAGPAPAHAYAG NG IDEYA, KAISIPAN,
DAMDAMIN O SALOOBIN SA PAMAMAGITAN
NG PASULAT AT PASALITA NA PARAAN
TATLONG ANYO NG KOMUNIKASYON

ITO AY ISANG ANYO NG PAGHAHATID NG MENSAHE SA

PAMAMAGITAN NG MGA SALITANG SIMBOLO NA
KUMAKATAWAN SA MGA IDEYA AT BAGAY-BAGAY.
KOMUNIKASYONG BERBAL
TATLONG ANYO NG KOMUNIKASYON

ISANG ANYO NG PAGHAHATID NG MENSAHE SA PAMAMAGITAN

NG MGA BAHAGI NG KATAWAN NA KUMAKATAWAN SA MGA
IDEYA O KAISIPAN.
KOMUNIKASYONG DI-BERBAL
TATLONG ANYO NG KOMUNIKASYON

TUMUTUKOY SA PARAAN NG PAGBIGKAS NG ISANG SALITA.

NAKAPALOOB DITO ANG MGA SUMUSUNOD:
1. INTONASYON, TONO AT PUNTO
2. HABA AT DIIN
3. ANTALA O HINTO
PARABERBAL O PARALANGUAGE
 TONO
• AYON KINA AGANAN ET.AL. ITO AY HALIMBAWA:
NAKATUON SA PARAAN NG
PAGBIGKAS O PAGSASALITA NA
 NANDITO SIYA KANINA?
NAGPAPAHAYAG NG MATINDING (PATANONG)
DAMDAMIN NA MAAARING  NANDITO SIYA KANINA.
MALAMBING, PAGALIT, MARAHAN
AT IBA PA. SAMANTALANG ANG (PASALAYSAY)
PUNTO AY TUMUTUKOY SA
REHIYUNAL NA TUNOG O ACCENT
SA WIKANG INGLES.
 HABA
ITO AY TUMUTUKOY SA HABA HALIMBAWA:
O IKLI NG BIGKAS SA PATINIG ASO
NG PANTIG NG SALITA.
SAMANTALANG ANG DIIN O / A*SO/ = DOG
STRESS AY TUMUTUKOY SA / ASO/ = SMOKE
PAGLAKAS O PAGHINA NG
PAGBIGKAS SA PANTIG NG PITO
ISANG SALITA. /PI*TO/ = WHISTLE
/PITO/ = SEVEN
 ANTALA O HINTO
• ITO AY SAGLIT NA PAGTIGIL SA HALIMBAWA:
PAGSASALITA UPANG HIGIT NA 1. HINDI SIYA ANG NAGSULAT.
MAGING MALINAW ANG
MENSAHENG IBIG IPABATID. SA 2. HINDI, SIYA ANG
PAGSULAT NA ANYO, ANG NAGSULAT.
ANTALA AY MAARING IHUDYAT
NG MGA BANTAS TULAD NG
KUWIT, TULDOK, TULDOK-
KUWIT O NG TUTULDOK.
TATLONG URI NG KOMUNIKASYON

ITO AY TUMUTUKOY SA KOMUNIKASYON SA SARILI.

KOMUNIKASYONG INTRAPERSONAL
 TATLONG URI NG KOMUNIKASYON

ITO AY TUMUTUKOY SA KOMUNIKASYONG NAGAGANAP SA PAGITAN

NG DALAWANG HANGGANG TATLONG TAO SA PAGITAN NG ISANG
MALIIT NA PANGKAT.
KOMUNIKASYONG INTERPERSONAL
 TATLONG URI NG KOMUNIKASYON

ITO NAMAN AY TUMUTUKOY SA KOMUNIKASYONG NAGAGANAP SA

PAGITAN NG ISA AT MALAKING PANGKAT NG MGA TAO.
KOMUNIKASYONG PAMPUBLIKO
 WIKA
• AYON KAY HENRY GLESON, MASISTEMANG
BALANGKAS NG SINASALITANG TUNOG NA
PINIPILI AT ISINASAAYOS SA PARAANG
ARBITRAYO UPANG MAGAMIT NG MGA
TAONG KABILANG SA ISANG KULTURA.
 ANG WIKA AY MASISTEMANG
BALANGKAS
PONOLOHIYA MORPOLOHIYA SINTAKSIS

SALITANG-
UGAT +
TUNOG PANLAPI + PANGUNGUSAP DISKURSO
MORPEMANG
PONEMA

PONEMA MORPEMA
ANG WIKA AY SINASALITANG TUNOG
 ANG WIKA AY PINIPILI AT
ISINASAAYOS
• SA LAHAT NG PAGKAKATAON, PINIPILI NATIN ANG
WIKANG ATING GAGAMITIN. MADALAS ANG PAGPILI
AY NAGAGANAP SA ATING SUBCONSCIOUS AT
MAGKAMINSAN AY SA ATING CONCIOUS NA PAG-
IISIP.
• BAKIT LAGI NATING PINIPILI ANG WIKANG ATING
GINAGAMIT?
 ANG WIKA AY ARBITRARYO
ANG ARBITRARYO AY NANGANGAHULUGANG PINAGKASUNDUAN. ANG SAMAHAN NA
NAGKAKASUNDO SA PAGPILI NG WIKA AY ANG KOMISYON SA WIKANG FILIPINO.

SURIAN NG LINANGAN NG
LUPON WIKANG MGA WIKA SA KWF
PAMBANSA PILIPINAS
 ANG WIKA AY GINAGAMIT

• ANG WIKA AY KASANGKAPAN SA

KOMUNIKASYON AT KATULAD NG IBANG
PANG KASANGKAPAN, KAILANAGANG
PATULOY ITONG GINAGAMIT.
 ANG WIKA AY NAKABATAY SA
KULTURA
PAANONG NAGKAKAIBA-IBA ANG MGA WIKA SA DAIGDIG?
DAHIL SA PAGKAKAIBA-IBA NG KULTURA NG MGA BANSA AT MGA PANGKAT.

WIKA PANANAMPALATAYA TRADISYON PAMUMUHAY KAUGALIAN KULTURA

ANG WIKA AY NAGBABAGO
DINAMIKO ANG WIKA. HINDI ITO MAAARING
TUMANGGING MAGBAGO

KOTSE AWTO TSI-KOT

INA INANG ERPAT

 TEORYA

TAWAG SA SIYENTIPIKONG PAG-AARAL SA

IBA’T IBANG PANINIWALA NG MGA BAGAY-
BAGAY NA MAY MGA BATAYAN SUBALIT
HINDI PA LUBUSANG NAPAPATUNAYAN.
 TEORYA SA PINAGMULAN NG WIKA
BATAY SA TEORYA NG BIBLIYA, IISA LAMANG ANG WIKA NOONG UNANG
PANAHON KAYA’T WALANG SULIRANIN SA PAKIKIPAGTALASTASAN ANG TAO.
NAGHANGAD ANG TAO NA HIGITAN ANG KAPANGYARIHAN NG DIYOS, NAGING
MAPAGMATAAS AT NAG-AMBISYONG MAABOT ANG LANGIT, AT NAGTAYO NG
PAKATAAS-TAAS NA TORE. MAPANGAHAS AT MAYABANG ANG MGA TAO,
SUBALIT PINATUNAYAN NG DIYOS NA HIGIT SIYANG MAKAPANGYARIHAN,
GINUHO NIYA ANG TORE. GINAWANG MAGKAIBA-IBA ANG WIKA NG BAWAT ISA,
HINDI NA NAGKAINTINDIHAN AT NAGHIWA-HIWALAY ANG TAO.
– GENESIS 11:1-8
TEORYA NG TORE NI BEBEL
 TEORYA SA PINAGMULAN NG WIKA

AYON SA TEORYANG ITO, MAAARING ANG WIKA NG TAO AY MULA SA

PANGGAGAYA SA MGA TUNOG NG KALIKASAN.
TEORYANG BOW-WOW
AYON SA TEORYANG ITO, NAGKAKAROON DAW NG WIKA ANG TAO SA
PAMAMAGITAN NG MGA TUNOG NA NALILIKHA NG MGA BAGAY-BAGAY SA
PALIGID. DAGDAG PA RITO AYON SA TEORYANG ITO NA LAHAT NG BAGAY AY
MAY KINAKATAWAN NA TUNOG. TINAWAG ITONG TEORYA NA ITO NI MAX
MULLER NA SIMBOLO NG TUNOG.
TEORYANG DING-DONG
 TEORYA SA PINAGMULAN NG WIKA
AYON SA TEORYANG ITO, UNANG NATUTONG MAGSALITA ANG MGA TAO
NANG HINDI SINASADYA AY NAPABULALAS SILA BUNGA NG MGA MASIDHING
DAMDAMIN TULAD NG SAKIT, TUWA, SARAP, KALUNGKUTAN, TAKOT AT IBA
PA.
POOH – POOH
PINANINIWALAAN NG LINGGWISTIKANG SI A.D. DIAMOND NA ANG TAO AY
NATUTONG MAGSALITA BUNGA DIUMANO NG KANIYANG PUWERSANG
PISIKAL.
HALIMBAWA : TUNOG NA NALILIKHA SA PAGBUBUHAT NG MABIBIGAT NA
BAGAY; KAPAG SUMUSUNTOK AT NANGANGARATE O KAPAG
NANGANGANAK ANG INA.
YO-HE-HO
 TEORYA SA PINAGMULAN NG WIKA
AYON NAMAN SA TEORYANG ITO NA ANG KUMPAS O GALAW NG KAMAY NG
TAO NA KANYANG GINAGAWA SA BAWAT PARTIKULAR NA OKASYON AY GINAYA
NG DILA AT NAGING SANHI NG TUNOG AT KALAUNA’Y NAGSALITA. ANG
_____AY MULA SA SALITANG PRANSES NA ANG IBIG SABIHIN AY PAALAM O
GOODBYE.
TEORYANG TATA
AYON SA TEORYANG ITO ANG WIKA AY NAG-UGAT SA MGA TUNOG NA
NALILIKHA SA MGA RITWAL NA KALAUNA’Y NAPAPABAGO-BAGO AT NILAPATAN
NG IBA’T IBANG KAHULUGAN.
TEORYANG TA-RA-RA-BOOM-DE-AY
 TUNGKULIN NG WIKA

INTERAKSYUNAL HALIMBAWA
• GINAGAMIT NG TAO SA • MAGANDANG UMAGA
PAGTATATAG, • MAL;IGAYANG KAARAWAN
PAGPAPANATILI AT • HI / HELLO
PAGPAPATATAG NG
• LIHAM-PANGKAIBIGAN
RELASYONG SOSYAL SA
KAPWA TAO. • PAKIKIPAGCHAT
 TUNGKULIN NG WIKA

INSTRUMENTAL HALIMBAWA
• GINAGAMIT SA PAGTUGON • PAGGAWA NG LIHAM-
SA MGA PANGANGALAKAL.
PANGANGAILANGAN. • PAKIKUHA NAMAN AKO NG
NAGAGAMIT ANG ISANG BASONG TUBIG.
TUNGKULIN ITO SA
PAKIKIUSAP O PAG-UUTOS.
 TUNGKULIN NG WIKA

REGULATORI HALIMBAWA
• PAGBIBIGAY NG:
• GINAGAMIT SA 1. DIREKSYON
PAGKONTROL O PAGGABAY 2. PAALALA
SA KILOS O ASAL NG IBANG 3. BABALA
 BILUGAN ANG TITIK NG TAMANG SAGOT.
TAO. ITO ANG PAGSASABI
 PANATILIHING MALINIS AT MAAYOS ANG SILID.
KUNG ANO ANG DAPAT AT DI  BAWAL MAGTAPON NG BASURA DITO.
DAPAT GAWIN.
 TUNGKULIN NG WIKA

PERSONAL HALIMBAWA
• GINAGAMIT SA • TALAKAYAN
PAGPAPAHAYAG NG • PAGSULAT SA PATNUGOT
SARILING DAMDAMIN O • KOLUM O KOMENTARYO
OPINYON.
 SA PALAGAY KO MANANALO KA...
 NAKS! ANG LALIM NUN HA.
 TUNGKULIN NG WIKA

IMAHINATIBO HALIMBAWA
• GINAGAMIT SA PAGPAPAHAYAG • LEAH, HULOG KA NG LANGIT SA
NG IMAHINASYON SA AKIN.
MALIKHAING • DI MAHULUGANG-KARAYOM
PARAAN.MAKIKILALA ITO SA ANG TAO SA TEATRO.
PAMAMAGITAN NG PAGGAMIT
NG MGA IDYOMA,TAYUTAY, • SIYA AY MAY GINTONG KUTSARA
SAGISAG, AT SIMBOLISMO. SIMULA NANG ISINILANG SIYA.
 TUNGKULIN NG WIKA

HEURISTIK HALIMBAWA
• GINAGAMIT SA • PAGSASARBEY
PAGHAHANAP O PAGHINGI • PAKIKIPANAYAM
NG IMPORMASYON. • PANANALIKSIK
 ANONG TRABAHO MO NGAYON?
• PAGTATANONG
 ILANG TAON NA NGA BA NANG
HULI TAYONG NAGKITA?
 TUNGKULIN NG WIKA

IMPORMATIB HALIMBAWA
• PAG-UULAT
• GINAGAMIT SA PAGBIBIGAY • PAGTUTURO
NG IMPORMASYON. • PAGPAPASA NG ULAT
• PAGSAGOT SA TANONG  NATUKLASAN SA PANANALIKSIK NA
ISINAGAWA ANG MGA SUMUSUNOD NA
DATOS
 SI MANUEL L. QUEZON ANG AMA NG
WIKANG PAMBANSA NG FILIPINAS.
 ANTAS NG WIKA

PORMAL IMPORMAL
• ITO ANG MGA SALITANG • ITO ANG MGA SALITANG
KARANIWAN,PALASAK,PANG-ARAW-
ISTANDARD DAHIL KINIKILALA, ARAW NA MADALAS NATING GAMITIN SA
TINATANGGAP AT GINAGAMIT NG PAKIKIPAG-USAP AT
HIGIT NA NAKARARAMI LALO NA NG PAKIKIPAGTALASTASAN SA MGA
MGA NAKAPAG-ARAL NG WIKA. KAKILALA AT KAIBIGAN.
1. LALAWIGANIN
1. PAMBANSA
2. KOLOKYAL
2.PAMPANITIKAN O PANRETORIKA 3. BALBAL
 ANTAS NG WIKA

PAMBANSA HALIMBAWA
• ITO ANG MGA SALITANG • INA
KARANIWANG GINAGAMIT SA • AMA
MGA AKLAT PANGWIKA / • PULIS
PAMBALARILA SA LAHAT NG
• PERA
MGA PAARALAN. WIKANG GAMIT
SA PAMAHALAAN AT PAARALAN. • MAGANDA
• KOTSE
 ANTAS NG WIKA

PAMPANITIKAN/PANRETORIKA HALIMBAWA
• IT. NAMAN ANG MGA SALITANG• ILAW NG TAHANAN
GAMITIN NG MGA MANUNULAT • HALIGI NG TAHANAN
SA KANILANG MGA AKDANG
PAMPANITIKAN. MGA SALITANG • ALAGAD NG BATAS
MATATAYOG, MALALALIM, • SUMAKABILANG-BUHAY
MAKUKULAY AT MASINING.
• MALA-DIYOSA
 ANTAS NG WIKA

LALAWIGANIN HALIMBAWA
• ITO ANG MGA BOKABULARYONG • INANG
DAYALEKTAL. GAMITIN SA MGA
PARTIKULAR NA POOK O • ITANG
LALAWIGAN LAMANG. ANG MGA • MURET
PALATANDAAN NG MGA
GUMAGAMIT NITO AY ANG • KWARTA
KAKAIBANG TONO O PUNTO. • BANA
 ANTAS NG WIKA

KOLOKYAL HALIMBAWA
• NASAAN = NASA’N
• ITO ANG MGA PANG-ARAW-ARAW
• PAANO = PA’NO
NA SALITA NA GINAGAMIT SA MGA
• SA AKIN = SA’KIN
PAGKAKATAONG IMPORMAL. ANG • SA IYO = SA’YO
PAGPAPAIKLI NG ISA,DALAWA O • KAILAN = KELAN
HIGIT PANG SALITA LALO NA SA • NANAY
MGA PASALITANG KOMUNIKASYON • TATAY
AY KABILANG DITO. • KUYA
• ATE
 ANTAS NG WIKA

BALBAL HALIMBAWA
• ITO ANG TINATAWAG SA INGLES • ERMAT
NA SLANG. MABABANG ANTAS • ERPAT
NG WIKA. ITINATAWAG DING • PRANING
ANTAS-BULGAR. • PARAK
• ATIK
• JEJEMON, BEKIMON, MILLENIAL
• TSI-KOT
LANGUAGE AT IBA PA.
• NADEDBOL
 REHISTRO NG WIKA

DAYALEKTO HALIMBAWA
• BARAYTING TAWAG SA WIKANG • LUZON = IBANAG NG MGA TAGA-
NALILIKHA NG DIMENSYONG ISABELA AT CAGAYAN, ILOKANO
HEOGRAPIKO. SA ILOCOS, PAMPANGO SA
PAMPANGA.
• ITO ANG WIKANG GINAGAMIT SA
ISANG PARTIKULAR NA REHIYON, • VISAYAS = AKLANON NG AKLAN,
LALAWIGAN O POOK MALAKI MAN O KINIRAY-A NG ILOILO.
MALIIT.
• MINDANAO = SURIGAONON NG
• TINATAYANG MAY 400 _____ SA SURIGAO, TAUSUG NG JOLO AT
FILIPINAS. SULU.
 REHISTRO NG WIKA

SOSYOLEK HALIMBAWA
• BARAYTING NABUBUO BATAY • OH MY GOD! NAKATABI KO KANINA
SA BIO ANG CRUSH KO! TAPOS
SA DIMENSYONG SOSYAL O NAKASABAY KO PA SYANG MAG-LIB
PANLIPUNAN. • KOSA,MALABO ‘YANG PLANO
NYONG PAGPUGA
• NABABATAY SA PANGKAT NG • ANG CHAKAMAE NG BILAT NA
PANLIPUNAN. ITICHAMAE! LUZ VALDEZ, DAY!
 REHISTRO NG WIKA

IDYOLEK HALIMBAWA
• WIKANG GINAGAMIT NG MGA • MIKE ENRIQUEZ
PANGKAT SA DIMENSYONG
HEOGRAPIKAL AT SOSYAL, • NOLI DE CASTRO
INDIBIDWAL NA PAGGAMIT SA • MON TULFO
WIKA. KANIYA-KANIYANG
PARAAN NG PAGGAMIT NG • GAS ABELGAS
WIKA. • REY LANGIT
 REHISTRO NG WIKA

PIDGIN HALIMBAWA
• TINATAWAG SA INGLES NA NOBODY’S • SUKI,IKAW BILI TIKOY. SARAP,
NATIVE LANGUAGE. MURA.
• NAGKAKAROON NITO KAPAG ANG
DALAWANG TAAL NA TAGAPAGSALITA ANG SALITANG GAMIT AY
NG DALAWANG MAGKAIBANG WIKA NA TAGALOG NGUNIT ANG
WALANG KOMONG WIKA AY ISTRUKTURA NG KANILANG
NAGTATANGKANG MAGKAROON NG PANGUNGUSAP AY HANGO SA
KOMUNIKASYONG MAKESHIFT. KANILANG UNANG WIKA.
 REHISTRO NG WIKA

CREOLE HALIMBAWA
• TINATAWAG NA LIKAS NA WIKA. • CHAVACANO
• NAGKAKAROON NITO PINAGHALONG KASTILA AT
SAPAGKAT MAY KOMUNIDAD NG KATUTUBONG WIKA.
MGA TAGAPAGSALITA ANG NAG-
AANGKIN DITO BILANG
KANILANG UNANG WIKA.
KASAYSAYAN NG PAG-UNLAD
NG
WIKANG PAMBANSA
 BATAS KOMONWELT BLG. 184
SERYE NG 1936
LUMIKHA NG ISANG SURIAN NG
WIKANG PAMBANSA AT ITINATAKDA
ANG MGA KAPANGYARIHAN AT
TUNGKULIN NIYON.
KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BLG. 134
SERYE NG 1937

IPINAHAHAYAG NA ANG WIKANG

PAMBANSA NG PILIPINAS AY BATAY
SA TAGALOG.
PROKLAMA BLG. 186 SERYE NG 1954
NAGSUSOG SA PROKLAMA BLG 12, SERYE NG 1954, NA
SA PAMAMAGITAN NITO’Y INILILIPAT ANG PANAHON
NG PAGDIRIWANG NG LINGGO NG WIKANG
PAMBANSA TAON-TAON SIMULA SA IKA-13 HANGGANG
IKA-19 NG AGOSTO. NAKAPALOOB SA PANAHONG
SAKLAW ANG PAGDIRIWANG NG KAARAWAN NI
QUEZON (AGOSTO 19).
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. 7
SERYE NG 1959

NAGSASAAD NA KAILAN MAN

TUTUKUYIN ANG WIKANG
PAMBANSA, ANG SALITANG
PILIPINO ANG GAGAMITIN.
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. 25
SERYE NG 1974

NAGTATADHANA NG MGA
PANUNTUNAN SA PAGPAPATUPAD
NG PATAKARANG EDUKASYONG
BILINGGWAL SA MGA PAARALAN
 ARTIKULO XIV, SEKSYON 6
1987 KONSTITUSYON NG PILIPINAS
ANG WIKANG PAMBANSA NG PILIPINAS AY
FILIPINO. SAMANTALANG NILILINANG, ITO
AY DAPAT PAYABUNGIN AT PAGYAMANIN
PA SALIG SA UMIIRAL NA WIKA SA
PILIPINAS AT SA IBA PANG MGA WIKA.
KAUTUSAN BLG. 52 SERYE NG 1987

NAG-UUTOS SA PAGGAMIT NG FILIPINO BILANG

PAGGAMIT NG FILIPINO BILANG WIKANG
PANTURO SA LAHAT NG ANTAS SA MGA
PAARALAN KAALINSABAY NG INGLES NA
NAGTAKDA SA PATAKARANG EDUKASYONG
BILINGGWAL.
KAUTUSANG TAGAPAGPAGANAP BLG. 335
SERYE NG 1988
NAGTATAGUBILIN SA LAHAT NG DEPARTAMENTO, KAWANIHAN,
TANGGAPAN, AHENSYA AT KAPARAANAN NG PAMAHALAAAN
NA GUMAWA NG MGA KINAKAILANAGANG HAKBANG PARA SA
PAGGAMIT NG WIKANG FILIPINO SA MGA OPISYAL NA
TRANSAKSYON, KOMUNIKASYON AT KORESPONDENSYA.
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. 21
SERYE NG 1990
NAGTATAGUBILIN NA GAMITIN
ANG FILIPINO SA PAGBIGKAS NG
PANUNUMPA NG KATAPATAN SA
SALIGANG-BATAS AT SA BAYAN
NATIN.
KAUTUSANG PANGKAGAWARAN BLG. 21
SERYE NG 1990
NAGTATAGUBILIN NA GAMITING
ANG FILIPINO SA PAGBIGKAS NG
PANUNUMPA NG KATAPATAN SA
SALIGANG BATAS AT SA BAYAN
NATIN.
 CHED MEMORANDUM BLG. 59

NAGTATADHANA NG SIYAM NA
YUNIT NA PANGANGAILANGAN SA
FILIPINO SA PANGKALAHATANG
EDUKASYON.
PROKLAMA BLG. 1041 SERYE NG 1997

NAGTATAKDA NA ANG BUWAN

NG AGOSTO TAON-TAON AY
MAGIGING BUWAN NG WIKANG
FILIPINO...
PONOLOHIYA
PALATUNUGAN
 PONOLOHIYA
 TUMUTUKOY SA MAKA-AGHAM NA
PAG-AARAL NG MAKABULUHANG
TUNOG NA KINIKILALANG PONEMA.
 PONEMA
 PINAKAMALIIT NA YUNIT NG
TUNOG NA MAY KAHULUGAN.
 URI NG PONEMA
PONEMANG SEGMENTAL PONEMANG SUPRASEGMENTAL
• ITO ANG MGA TUNOG NA • KARANIWANG HINDI
GINAGAMITAN NG MGA TINUTUMBASAN NG MGA LETRA
KATUMBAS NA LETRA UPANG SA PAGSULAT KUNDI MGA
MABASA AT MABIGKAS SIMBOLO LAMANG UPANG
MATUKOY ANG PARAAN NG
PAGBIGKAS.
 PONEMANG SEGMENTAL
KATINIG PATINIG
• IPINAKIKITA ANG MGA PONEMANG • ITO ANG ITINUTURING NA
ITO BATAY SA PARAAN AT PUNTO NG PINAKATAMPOK NA BAHAGI NG
ARTIKULASYON AT KUNG ANG MGA PANTIG. ANG LIMANG PATINIG
ITO AY MAY TINIG O WALANG TINIG. NG WIKANG FILIPINO AY ANG I,
ITO AY BINUBUO NG B, D, G, H, K, L,
E, A, U, O.
M, N, P, R, S, T, W, X, Y at NG.
 PONEMANG SEGMENTAL

PUNTO NG ARTIKULASYON PARAAN NG ARTIKULASYON

• BAHAGI NG BIBIG KUNG SAAN • PARAAN KUNG PAANO NALILIKHA ANG MGA
NAGAGANAP ANG PAGBUO NG KATINIG.
KATINIG.  PASARA
 PANLABI  PAILONG
 PANGIPIN  PASUSOT
 PANGGILAGID  PAGILID
 PANGALANGALA  PAKATAL
 GLOTAL  MALAPATINIG
 ANYO NG PONEMANG SEGMENTAL

DIPTONGGO KLASTER
• MAGKASAMANG PATINIG AT • KAMBAL-KATINIG
MALAPATINIG SA ISANG PANTIG. MAY
PITONG _______ SA FILIPINO: AY, EY, OY, • ITO ANG MAGKASUNOD NA KATINIG SA
UY, AW, OW, IW. ISANG PANTIG.
• HALIMBAWA: • HALIMBAWA:
BA-HAY TRA-BA-HO
KA-HOY PLU-MA
KA-LA-BAW KRI-MEN
SA-LIW GRI-PO
 ANYO NG PONEMANG SEGMENTAL

PARES-MINIMAL PONEMANG MALAYANG NAGPAPALITAN

• ITO AY PARES NG SALITA NA • PARES NG MGA NA KATATAGPUAN
NG MAGKAIBANG PONEMA NA
MAGKAIBA ANG KAHULUGAN MAGKATULAD NA KALIGIRAN
NGUNIT MAGKATULAD ANG NGUNIT HINDI NAKAAAPEKTO O
BIGKAS MALIBAN SA ISANG NAKAPAGBABAGO SA KAHULUGAN
PONEMA SA PAREHONG POSISYON NG SALITA
• HALIMBAWA:
• HALIMBAWA: PALA – BALA
ESTRUKTURA – ISTRUKTURA
KULAY – GULAY POLITIKA - PULITIKA
MESA – MISA
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
 DIIN – PAGLAKAS AT PAGHINA NG PAGBIGKAS NG ISANG SALITA.
 MALUMAY – TUMATAAS ANG TINIG SA IKALAWANG PANTIG BUHAT SA
HULIHAN. HALIMBAWA: HAYOP, BABAE, ULO.
 MALUMI – MAY IMPIT SA HULING PANTIG NG SALITA. HALIMBAWA: BATA, SIPI,
PUNO.
 MABILIS – MABILIS ANG PAGBIGKAS AT WALANG IMPIT. HALIMBAWA: MATA,
BUHOK, PISNGI.
MARAGSA – MABILIS ANG PAGBIGKAS AT MAY IMPIT SA HULING PANTIG.
HALIMBAWA: DUKHA, MUKHA, DUGO
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL

TONO, INTONASYON, PUNTO HINTO, ANTALA

• TUMUTUKOY SA PAGTAAS AT • SAGLIT NA PAGTIGIL SA
PAGBABA NG TINIG SA PAGSASALITA UPANG HIGIT
PAGSASALITA. NA MAGING MALINAW ANG
IBIG NA SABIHIN.
• MATAAS – NASASAGOT NG OO O
• HALIMBAWA:
HINDI
HINDI, AKO ANG NAGSABI.
• MABABA - NAGSASALAYSAY
HINDI AKO ANG NAGSAING.
 PONEMANG SUPRASEGMENTAL
• HABA – TUMUTUKOY SA HABA AT IKLI NG BIGKAS SA PATINIG
NG SALITA.
• /MAGNANA*KAW/ = STEALER
• / MAGNA*NA*KAW/ = WILL STEAL
• / MAG*AARAL/ = STUDENT
• /MAG*A*ARAL/ = WILL STUDY
MORPOLOHIYA
“PALABUUAN”
 MORPOLOHIYA
AYON KINA SANTIAGO AT TIANGCO (2003),
ANG _______ AY NAKATUON SA
MAKAAGHAM NA PAG-AARAL NG MGA
MORPEMA NG ISANG WIKA AT NG
PAGSASAMA-SAMA NG MGA ITO UPANG
MAKABUO NG MGA SALITA.
 MORPEMA
KINIKILALANG PINAKAMALIIT NA
YUNIT NG ISANG SALITA NA
NAGTATAGLAY NG KAHULUGAN.
 ANYO NG MORPEMA
 MORPEMANG BINUBUO NG ISANG PONEMA
MORPEMANG BINUBUO NG PANLAPI
 MORPEMANG BINUBUO NG SALITANG-UGAT
 MORPEMANG BINUBUO NG ISANG
PONEMA
/O/ /A/
• EDUARDO • EDUARDA
• ROBERTO • ROBERTA
• DOKTOR • DOKTORA
• ABOGADO • ABODAGA
• DEKANO • DEKANA
• LOLO • LOLA
MORPEMANG BINUBUO NG PANLAPI

AYON SA U.P. DIKSIYONARYONG FILIPINO

(2010), ANG PANLAPI AY TUMUTUKOY SA TITIK
O MGA TITIK NA IKINAKABIT SA UNAHAN
(UNLAPI), GITNA (GITLAPI), HULIHAN (HULAPI)
NG SALITA UPANG MAGKAROON NG BAGONG
KAHULUGAN.
MORPEMANG BINUBUO NG PANLAPI

UNLAPI GITLAPI
• MAG + TANIM = MAGTANIM • KAIN
K + (-UM) +AIN = KUMAIN
• PAG + SINTA = PAGSINTA • BASA
• NAG + ARAL = NAG-ARAL B + (-IN -) + ASA = BINASA

PANLAPI + SALITANG-UGAT UNANG TITIK NG SALITANG-UGAT + PANLAPI + SALITANG-UGAT

MORPEMANG BINUBUO NG PANLAPI

HULAPI KABILAAN
• TANIM + AN =TANIMAN • KA + GANDA + HAN
• SAYAW + AN = SAYAWAN = KAGANDAHAN
• HINTAY + IN = HINTAYIN • KA + PAYAPA + AN
SALITANG-UGAT + PANLAPI = KAPAYAPAAN
UNLAPI + SALITANG-UGAT + HULAPI
 MORPEMANG BINUBUO NG
SALITANG-UGAT
AYON SA U.P. • SUNDALO
DIKSIYONARYONG FILIPINO • DAMI
(2010), ANG ______ AY • KORONA
TUMUTUKOY SA UGAT O ANG • PAPEL
PANGUNAHING BAHAGI NG • BUNDOK
ISANG PANGNGALAN, PANG- • LAWAK
URI, AT IBA PANG SALITA NA • LARO
NILALAPIAN. • LAPIS
• AWIT
 KAYARIAN NG MORPEMA

PAYAK INUULIT
• SALITANG-UGAT LAMANG • PAG-UULIT NG KABUUANG
SALITANG-UGAT, O ANG ISA O
HALIMBAWA: HIGIT PANG PANTIG NITO SA
DAKONG UNAHAN.
BAHAY
HALIMBAWA:
LARO
ARAW-ARAW, ISA-ISA, BAHA-
USO BAHAGI, MINU-MINUTO
 KAYARIAN NG MORPEMA

MAYLAPI TAMBALAN
• BINUBUO NG SALITANG-UGAT AT • DALAWANG SALITANG PINAGSAMA
ISA O HIGIT PANG PANLAPI NA UPANG MAKABUO NG ISA LAMANG
MAAARING SA UNAHAN, GITNA, SALITA NA NAWAWALA ANG
HULIHAN, KABILAAN AT LAGUHAN. GITLING KAPAG NAGKAROON NG
IKATLONG KAHULUGAN.
HALIMBAWA: NAGTAMIN, TUMAKBO,
IWANAN, PAGSUMIKAPAN • HALIMBAWA: BAHAY-KUBO,
DALAGANG-BUKID, BAHAGHARI.
 URI NG MORPEMA
MORPEMANG MAY KAHULUGANG MORPEMANG MAY KANULUGANG
LEKSIKAL O PANGNILALAMAN PANGKAYARIAN
 MGA NOMINAL  MGA PANG-UGNAY
1. PANGNGALAN 1. PANGATNIG
2. PANGHALIP 2. PANG-ANGKOP
3. PANDIWA 3. PANG-UKOL
 MGA PANURING  MGA PANANDA
1. PANG-URI 1. PANTUKOY
2. PANG-ABAY 2. PANGAWING
BAHAGI NG PANANALITA NA
TUMUTUKOY SA NGALAN
NG TAO, BAGAY, POOK,
HAYOP, AT PANGYAYARI

PANGNGALAN
TAWAG SA BAHAGI NG PANANALITA
NA GINAGAMIT NA PANGHALILI SA
ISANG PANGNGALAN SA
PANGUNGUSAP UPANG HINDI
PAULIT-ULIT ANG SALITANG
GINAGAMIT

PANGHALIP
BAHAGI NG PANANALITA NA
NAGSASAAD NG KILOS O
GALAW

PANDIWA
SALITANG NAGLALARAWAN
SA TAO, BAGAY, POOK O
PANGYAYARI

PANG-URI
BAHAGI NG PANANALITA NA
NAGBBIBIGAY TURING SA
PANDIWA, PANG-URI.

PANG-ABAY
 KATAGA O SALITANG NAG-
UUGNAY SA DALAWANG SALITA,
PARIRALA, SUGNAY NA
PINAGSUSUNOD-SUNOD SA
PANGUNGUSAP

PANGATNIG
MGA KATAGANG NAG-UUGNAY SA
PANURING AT SALITANG
TINUTURINGAN TULAD NG NA,
NG, AT G

PANG-ANGKOP
GINAGAMIT NA PANTUKOY SA
NGALAN NG TAO, BAGAY,
POOK, O PANGYAYARI TULAD
NG SI, ANG, ANG MGA

PANANDA / PANTUKOY
 TAWAG SA “AY” SA
MAKABAGONG PANANAW
PANGGRAMATIKA

PANGAWING
 MORPEMANG MAY KAHULUGANG
LEKSIKAL
• TUMUTUKOY SA SALITANG PANGNILALAMAN SAPAGKAT MAY
TAGLAY NA ITONG KAHULUGAN SA GANANG SARILI.

PANDIWA PANGNGALAN PANG-URI PANG-ABAY

 NAGSULAT  GURO  MAGANDA  KAHAPON
 UMAWIT  TINDAHAN  MAKABAYAN  MAMAYA
 TUMAKBO  PARKE  MASINOP  NGAYON
 BUMILI  CAVITE  KAYUMANGGI  SA LINGGO
 MORPEMANG MAY KAHULUGANG
PANGKAYARIAN
• TUMUTUKOY SA SALITANG WALANG TIYAK NA KAHULUGAN
SA GANANG SARILI AT KAILANGAN PANG MAKITA SA ISANG
KAYARIAN O KONEPTO UPANG MAGING MAKAHULUGAN

PANG-ANGKOP PANGATNIG PANG-UKOL PANANDA

NA AT O TUNGKOL SA / KAY ANG / ANG MGA
- NG KUNG KAYA UKOL SA / KAY NG / NG MGA
- G NI SAKA PARA SA / KAY SI / SINA
KAPAG NI HINGGIL SA / KAY NI / NINA
PATI DAHIL SA HINGGIL SA / KAY KAY / KINA
LABAN SA / KAY
 PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

• AYON KAY SANTIAGO (2003),TUMUTUKOY SA

KARANIWANG ANYO NG ISANG MORPEMA DAHIL SA
IMPLUWENSYA NG KALIGIRAN NITO. ANG
KALIGIRANG TINUTUKOY AY IYONG MGA KATABING
PONEMANG MAAARING MAKAIMPLUWENSIYA O
MAKAAPEKTO UPANG MABAGO ANG ANYO NG
ISANG MORPEMA.
 ASIMILASYON
PAGBABAGONG NAGAGANAP SA /NG/ SA POSISYONG PINAL
DAHIL SA IMPLUWENSYA NG PONEMANG KASUNOD.
/I/,/E/,/A/,/O/,/U/
PANG-
/K/,/G/,/NG/,/M/,/N/,/W/,/Y/

PANG- PAM- /B/; /P/

PAN- /D/,/L/,/R/,/S/,/T/
 HALIMBAWA:
ASIMILASYONG PANG + ABOT = PANG-ABOT
PARSYAL O PANG + OPISINA = PANG-OPISINA
DI GANAP PANG --- PAN + DIWA = PANDIWA
PANG --- PAN + LARO = PANLARO
KUNG WALA NANG PANG --- PAN + RALLY = PANRALLY
PAGBABAGO SA ANYO NG
SALITA, MALIBAN SA PANG ---PAN + SAYAW = PANSAYAW
TRANSPORMASYON NG PANG --- PAN +TAO = PANTURO
PONEMANG /NG/ SA PINAL PANG --- PAM + POLITIKA = PAMPOLITIKA
NA PANLAPI DAHIL SA
KASUNOD NA TUNOG. PANG --- PAM + BANSA = PAMBANSA
 ASIMILASYONG • HALIMBAWA:
GANAP PANG --- PAN + SUKLI
= PAN + SUKLI
KUNG BUKOD SA PAGBABAGONG
NAGANAP SA PONEMANG = PANSUKLI > /S/ = PANUKLI
/NG/DAHIL SA PAKIKIANGKOP NITO
SA KASUNOD NA TUNOG AY PANG --- PAM + PUKPOK
NAWAWALA O NAAASIMILA NA RIN
ANG PONEMA SA INISYAL NA = PAM + PUKPOK
POSISYON NG NILAPIANG
SALITANG-UGAT, AT SA HALIP
= PAMPUKPOK > /P/ = PAMUKPOK
NANATILI NA LAMANG ANG MGA
TUNOG NA /N/ AT /M/.
 PAGPAPALIT-PONEMA
• NAGAGANAP ANG PAGBABAGO NG ISANG
PONEMA O DI KAYA’Y NAPAPALITAN ANG MGA
ITO SA PAGBUBUO NG MGA SALITA,
HALIMBAWA SA IKINAKABIT ANG PANLAPI SA
SALITANG-UGAT. MADALAS NA NASASABAYAN
ANG PAGBABAGONG ITO NG PAGLILIPAT-DIIN.
 • HALIMBAWA:
/D/ AT /R/ MA + DUPOK
= MADUPOK > /D/ --- /R/
KARANIWAN NANG
NAGPAPALITAN ANG /R/ ANG = MARUPOK
PONEMANG /D/ SA
POSISYONG INISYAL NG TAWID + (-IN)
SALITANG-UGAT AY
NILALAPIAN NG PANLAPING = TAWIDIN > /D/ --- R/
NAGTATAPOS SA PATINIG.
= TAWIRIN
 • HALIMBAWA:
/H/ - /N/ KUHA H + IN
= KUHAHIN > /H/ --- /N/
NAPAPALITAN ANG PONEMANG
/H/ AT /N/ SA TUWING ANG ISANG
= KUHANIN
SALITANG-UGAT NA NAGTATAPOS
SA GLOTTAL NA PASUTSOT /H/ AY
TAWA H + AN
HINUHUNLAPIAN NG PANLAPING
(-IN).
= TAWAHAN > /H/ --- /N/
= TAWANAN
 METATESIS O PAGLILIPAT
• KAPAG ANG SALITANG-UGAT NA
NAGSISIMULA SA /L/ O /Y/ AY
GINITLAPIAN NG (-IN-), NAGKAKAPALIT
NG POSISYON ANG /I/ AT /N/ AT
NAGIGING (NI-).
 METATESIS O PAGLILIPAT

HALIMBAWA:
SALITANG-UGAT : LANGOY
L + (-IN-) + ANGOY
= LINANGOY > (-IN-) --- (NI-)
= NILANGOY
 METATESIS O PAGLILIPAT

HALIMBAWA:
SALITANG-UGAT : YAKAP
Y + (-IN-) + AKAP
= YINAKAP > (-IN-) --- (NI-)
= NIYAKAP
 PAGLILIPAT-DIIN
• MAY MGA SALITANG NAGBABAGO NANG DIIN
KAPAG NILALAPIAN.
HALIMBAWA:
BASA+HIN = BASAHIN
LARO + AN = LARUAN
 PAGKAKALTAS NG PONEMA
• NAGAGANAP KAPAG ANG PONEMANG PATINIG SA HULING
PANTIG NG SALITANG-UGAT AY NAWAWALA SA SANDALING
ITO AY HINUNLAPIAN.
HALIMBAWA:
ASIN + AN BIGAY + AN BILI H + AN
= ASINAN > /I/ = BIGAYAN > /A/ = BILIHAN > /I/
= ASNAN = BIGYAN = BILHAN
 REDUKSYON O PANG-AANGKOP
• NAGAGANAP ANG PAGABABAGONG ITO KAPAG PINAGSAMA ANG
DALAWANG SALITA UPANG MAKABUO NG ISANG BAGONG SALITA.
NAGKAKAROON DIN DITO NG BAHAGYANG PAGKAKALTAS UPANG
MAPAIKLI ANG ANYO NG BAGONG SALITA
HALIMBAWA:
KITA + MO = KITAM SABI + NILA = ANILA
BAGONG ANYO NG BUHAY = BANYUHAY
PANUTO: TUKUYIN ANG PAGBABBAGONG
MORPOPONEMIKO NA NAGANAP SA MGA
SUMUSUNOD NA SALITA.
1. PANGBIGAY - PAMBIGAY 6. LUNAS - LUNASAN
2. DAMAHIN - DAMHIN 7. MADAMI - MARAMI
3. GAMOT - GAMUTIN 8. ATIPAN - APTAN
4. KITILIN - KITLIN 9. KUHANIN - KUNIN
5. PANGRILES - PANRILES 10. PANGDUKOT - PANDUKOT
SINTAKSIS
PALAUGNAYAN
 SINTAKSIS
SISTEMA NG PAG-UUGNAY-UGNAY
AT PAGSASAMA-SAMA NG MGA
SALITA UPANG MAKABUO NG
PANGUNGUNSAP.
 PANGUNGUSAP
SALITA O LIPON NG MGA
SALITA NA NAGSASAAD NG
ISANG BUONG DIWA.
 PANGUNGUSAP
SALITA LIPON NG MGA SALITA
• TAKBO! • ANG BATA AY MATALINO.
• BAGO ANG DAMIT NI ANA
• TALON. • SILA ANG PAMILYA KO.
• SUNOG!
BAHAGI NG PANGUNGUSAP
PAKSA/SIMUNO PANAGURI
• TUMUTUKOY SA PINAG- • BAHAGI NG PANGUNGUSAP
UUSAPAN O BINIBIGYANG- NA NAGBIBIGAY-TURING SA
PANSIN SA LOOB NG PAKSA.
PANGUNGUSAP.
 BAHAGI NG PANGUNGUSAP

HALIMBAWA HALIMBAWA
• NAGTUNGO SA MINDANAO ANG • SI LINDA AY UMAAWIT SA KLASE
PANGULO. • SIMUNO
• SIMUNO LINDA
PANGULO • PANAGURI
• PANAGURI UMAWIT SA KLASE
NAGTUNGO SA MINDANAO
 URI NG PANGUNGUSAP

PASALAYSAY PAUTOS
• URI NG PANGUNGUSAP NA MAY • URI NG PANGUNGUSAP NA
LAYONG MAGSALAYSAY O
MAGKUWENTO. MAY LAYONG MAG-UTOS.
• TINATAWAG NA PATUROL
• GUMAGAMIT NG BANTAS NA
• GUMAGAMIT NG BANTAS NA
TULDOK. TULDOK.
• IPINAGDIRIWANG ANG PISTA NG • IKUHA MO NGA AKO NG
NAZARENO TUWING IKA-9 NG
ENERO. MAIINOM.
 URI NG PANGUNGUSAP

PAKIUSAP PATANONG
• URI NG PANGUNGUSAP NA • URI NG PANGUNGUSAP NA
NAGLALAYONG MAG-UTOS
NGUNIT SA MAGALANG NA NAGLALAYONG MAGTANONG.
PARAAN NA GUMAGAMIT NG MGA
KATAGANG PAKI-, MAKIKI- • GUMAGAMIT NG TANDANG
• GUMAGAMIT NG BANTAS NA PANANONG.
TULDOK. • NAKITA MO BA ANG MGA
• PAKI-ABOT NAMAN ANG LIBRO SA KASAMA KO KANINA?
MESA.
 URI NG PANGUNGUSAP
• PADAMDAM – URI NG PANGUNGUSAP NA NAGLALAYONG
MAGPAHAYAG NG MASIDHING DAMDAMIN.
• GUMAGAMIT NG BANTAS NA TANDANG PADAMDAM.
• NAKU! NAPAKABILIS KUMALAT NG APOY.
 ANYO NG PANGUNGUSAP

PAYAK TAMBALAN
• PANGUNGUSAP NA • PANGUNGUSAP NA BINUBUO NG
NAGHAHAYAG NG IISANG DALAWA O HIGIT PANG SUGNAY NA
KAISIPAN. MAKAPAG-IISA.

• PAG-AARI NG PILIPINAS ANG • MATATAGPUAN ANG SCARBOROUGH

SHOAL SA BAHAGI NG ZAMBALES
SCARBOROUGH SHOAL.
SAMANTALANG ANG SPRATLEY
ISLAND AY MALAPIT SA PALAWAN.
 ANYO NG PANGUNGUSAP

HUGNAYAN LANGKAPAN
• PANGUNGUSAP NA BINUBUO NG • PANGUNGUSAP NA BINUBUO NG 2 SUGNAY NA
ISANG SUGNAY NA MAKAPAG-IISA AT MAKAPAG-IISA AT MAY ISA O HIGIT PANG
MAY ISA O HIGIT PANG SUGNAY NA DI KATULONG NA SUGNAY NA DI MAKAPAG-IISA.
MAKAPAG-IISA.
• MAPUPUNTA ANG SCARBOROUGH • PINAG-IINGAT NG PAMAHALAAN ANG MGA
SHOAL SA PILIPINAS KUNG TAONG MALAPIT SA SCARBOROUGH SHOAL AT
IPAGLALABAN ITO NG PAMAHALAAN. PINAGHAHANDA ANG PUWERSANG MILITAR SA
MAAARING MAGANAP NA DIGMAAN KUNG
MAGTUTULOY ANG ALITAN NG PILIPINAS AT
TSINA NA NAG-AAGAWAN SA NASABING ISLA.
 PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

PENOMINAL TEMPORAL
• TUMUTUKOY SA KALAGAYANG • NAGSASAAD NG KALAGAYAN NG
PANGKALIKASAN. PANAHONG PANDALIAN.
HALIMBAWA: HALIMBAWA:
UMUULAN! MAINIT!
LUMILINDOL! MALAMIG ANG PANAHON.
 PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

EKSISTENSYAL PANAWAG
• NAGSAAD NA PAGKAMAYROON. • PANAWAG NA PANGKAMAG-
HALIMBAWA: ANAK O PANGKAKILALA.

KAARAWAN KO NA NAMAN. HALIMBAWA:

LUNES NGAYON. NAY!

MANONG!
 PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

PANDAMDAM / SAMBITLA PORMULARYONG PANLIPUNAN

• NAGPAPAHAYAG NG MATINDING • MAGAGALANG NA PANANALITA
DAMDAMIN. NG PAKIKIPAGKAPWA-TAO.
HALIMBAWA: HALIMBAWA:
ARAY! MAGANDANG UMAGA!
TALAGA? SALAMAT!
 PANGUNGUSAP NA WALANG PAKSA

MODAL KA-PANDIWA
• NANGANGAHULUGAN NG • NAGSASAAD NG KATATAPOS
GUSTO O NAIS. NA KILOS.
HALIMBAWA: HALIMBAWA:
GUSTO KONG MATULOG. KAUUWI LANG.
NAGUGUTOM AKO. KARARATING LANG.
PANITIKAN
 BIBLIYA
•ITO ANG NAGING BATAYAN
NG KAKRISTIYANUHAN.
MULA SA PALESTINO AT
GRESYA
 KORAN
•ANG PINAKABIBLIYA NG
MGA MUSLIM. GALING
SA ARABIA
 ILLIAD AT ODYSSEY

•ITO ANG KINATUTUHAN

NG MGA MITO AT
PAALAMATAN NG GRESYA.
AKDA NI HOMER.
 MAHABHARATA

• PINAKAMAHABANG EPIKO SA
BUONG DAIGDIG. NAGLALAMAN
NG KASAYSAYAN AT
PANANAMPALATAYA NG INDIYA.
 CANTERBURY TALES

• NAGLALARAWAN ITO NG
PANANAMPALATAYA AT PAG-UUGALI
NG MGA INGLES NOONG UNANG
PANAHON. GALING SA INGLATERA
AT ISINULAT NI CHAUCER.
 UNCLE TOM’S CABIN

• AKDA NI HARRIET BEECHER STOWE NG

ESTADOS UNIDOS. KINABABASAHAN ITO
NG NAGING KARUMAL-DUMAL NA
KALAGAYAN NG MGA ALIPIN AT NAGING
BATAYAN NG DEMOKRASYA.
 DIVINE COMEDIA

• AKDA NI DANTE NG ITALYA.

NAGPAPAHAYAG ITO NG
PANANAMPALATAYA AT PAG-UUGALI
NG MGA ITALYANO NANG
PANAHONG YAON.
 EL CID COMPEADOR

• NAGPAPAHAYAG NG MGA
KATANGIANG PANLAHI NG MGA
KASTILA AT NG KANILANG
KASAYSAYANG PAMBANSA.
 AWIT NI ROLANDO

• KINAPAPALOOBAN ITO NG DOCE

PARES AT RONCESVALLES NG
PRANSYA. NAGSASALAYSAY NG
GINTONG PANAHON NG
KAKRISTIYANUHAN SA PRANSYA.
 AKLAT NG MGA PATAY

•NAGLALAMAN ITO NG MGA

KULTO NI OSIRIS AT NG
MITO AT TEOLOHIYA NG
EHIPTO.
 AKLAT NG MGA ARAW

• AKDA ITO NI CONFUCIO NG

TSINA. NAGING BATAYAN NG
MGA INSTIK SA KANILANG
PANANAMPALATAYA.
 ISANG LIBO’T ISANG GABI

• MULA ITO SA ARABIA AT PERSYA.

NAGSASAAD NG MGA UGALING
PAMPAMAHALAAN,
PANGKABUHAYAN, AT PANLIPUNAN
NG MGA ARABO AT PERSYANO.
 TULUYAN

•YAONG NASUSULAT SA
KARANIWANG TAKBO
NG PANGUNGUSAP.
 PATULA
• YAONG MGA PAHAYAG NA MAY
SUKAT O BILANG NG MGA
PANTIG, TUGMA, TALUDTOD
AT SAKNONG.
 NOBELA
ITO’Y MAHABANG SALAYSAYING NAHAHATI SA MGA KABANATA.
HANGO SA TOTOONG BUHAY NG TAO ANG MGA PANGYAYARI
AT SUMASAKOP SA MAHABANG PANAHON.
HALIMBAWA
BANAAG AT SIKAT
NI
LOPE K. SANTOS
 MAIKLING KUWENTO
ITO’Y SALAYSAYING MAY ISA O ILANG TAUHAN, MAY ISANG
PANGYAYARI SA KAKINTALAN.
HALIMBAWA
PAGBABALIK
NI
GENOVEVA EDROZA- MATUTE
 DULA
ITO’Y ITINATANGHAL SA IBABAW NG ENTABLADO O
TANGHALAN. NAHAHATI ITO SA ILANG YUGTO, AT SA BAWAT
YUGTO AY MARAMING TAGPO.
HALIMBAWA
KAHAPON, NGAYON AT BUKAS
NI
AURELIO S. TOLENTINO
 ALAMAT
ITOY MGA SALAYSAYING HUBAD SA KATOTOHANAN. TUNGKOL
SA PINAGMULAN NG BAGAY ANG KARANIWANG PAKSA RITO.
HALIMBAWA
ALAMAT NG PINYA
 PABULA
MGA SALAYSAYIN DIN ITONG HUBAD SA KATOTOHANAN
NGUNIT ANG LAYUNI’Y GISINGIN ANG ISIPAN NG MGA BATA SA
MGA PANGYAYARING MAKAHUHUBOG NG KANILANG UGALI AT
PAGKILOS. NATUTUNGKOL SA MGA HAYOP ANG KUWENTONG
ITO.
HALIMBAWA
ANG PAGONG AT ANG UNGGOY
 ANEKDOTA
MGA LIKHANG-ISIP LAMANG NG MGA MANUNULAT ANG MGA
MAIKLING SALAYSAYING ITO NA ANG TANGING LAYUNIN AY
MAKAPAGBIGAY-ARAL SA MGA MAMBABASA.
HALIMBAWA
ANG GAMUGAMO AT ANG MUNTING ILAWAN
 SANAYSAY
ITO’Y PAGPAPAHAYAG NG KURO-KURO O OPINYON NG MAY-
AKDA TUNGKOL SA ISANG SULIRANIN O PANGYAYARI.
HALIMBAWA
EDITORYAL
 TALAMBUHAY
ITO’Y TALA NG KASAYSAYAN NG BUHAY NG ISANG TAO.
MAAARING PANG-IBA O PANSARILI
 BALITA
ITO’Y ISANG PAGLALAHAD NG MGA PANG-ARAW-ARAW NA
PANGYAYARI SA LIPUNAN, PAMAHALAAN, MGA INDUSTRIYA AT
AGHAM, MGA SAKUNA, AT IBA PANG PAKSANG NAGAGANAP SA
BUONG BANSA O MAGING SA IBAYONG DAGAT.
 TALUMPATI
ITO’Y ISNAG PAGPAPAHAYAG NA BINIBIGKAS SA HARAP NG MGA
TAGAPAKINIG. ANG LAYUNIN NITO AY HUMIKAYAT, MAGBIGAY
NG IMPORMASYON, MANGATWIRAN, MAGPALIWANAG AT
MAGBIGAY NG OPINYON O PANIANIWALA.
 PARABULA
ITO’Y MGA SALAYSAYING HANGO SA BIBLIYA NA TULAD NG
ANEKDOTA. ANG LAYUNIN NITO’Y MAKAPAGBIGAY-ARAL SA
MGA MAMBABASA AT TAGAPAKINIG.
HALIMBAWA
ALIBUGHANG ANAK
 TULANG PASALAYSAY
ANG URING ITO AY NAGLALARAWAN NG MAHAHALAGANG MGA
TAGPO O PANGYAYARI SA BUHAY; HALIMBAWA NITO ANG
KABIGUAN SA PAG-IBIG, ANG MGA SULIRANIN AT PANGANIB SA
PAKIKIDIGMA, O KAGITINGAN NG MGA BAYANI.
 EPIKO
NAGSASALAYSAY NG MGA KABAYANIHANG HALOS HINDI
MAPANINIWALAAN PAGKAT NAUUKOL SA MGA KABABALAGHAN.
HALIMBAWA
BIAG NI LAM-ANG
NI
PEDRO BUKANEG
 EPIKO
• BIDASARI – MORO • KUMINTANG – TAGALOG
• BIAG NI LAM-ANG – ILOKO • PARANG SABIR – MORO
• MARAGTAS – BISAYA • DAGOY AT SUDSUD – TAGBANUA
• HARAYA – BISAYA • TATUANG – BAGOBO
• LAGDA – BISAYA
• HARI NG BUKID - BISAYA
 AWIT
TULANG PASALAYSAY NA MAY LALABINDALAWAHING PANTIG
AT INAAWIT NANG MABAGAL SA SALIW NG GITARA O
BANDURYA.
HALIMBAWA
FLORANTE AT LAURA
NI
FRANCISCO BALAGTAS
 KORIDO
TULANG PASALAYSAY NA MAY SUKAT NA WALONG PANTIG AT
BINIBIGKAS SA KUMPAS NG MARTSA
HALIMBAWA
IBONG ADARNA
 BALLAD
ITO’Y MAY HIMIG NA AWIT DAHILANG ITO AY INAAWIT HABANG
MAY NAGSASAYAW. ITO’Y NALIKHA NOONG UNANG PANAHON.
SA KASALUKUYAN AY MAPASASAMA NA ITO SA TULANG
KASAYSAYAN NA MAY ANIM HANGGANG WALONG PANTIG.
 TULA NG DAMDAMIN O TULANG
LIRIKO
ANG URING ITO’Y NAGPAPAHAYAG NG DAMDAMING MAAARING
SARILI O NG IBANG TAO, O DI KAYA’Y LIKHA NG MAHARAYA O
MAPANGARAPING GUNI-GUNI NG MAKATA NA BATAY SA ISANG
KARANASAN.
 AWITING-BAYAN
ANG KARANIWANG PAKSA NG URING ITO AY PAG-IBIG,
KAWALANG PAG-ASA O PAMIMIGHATI, PANGAMBA,
KALIGAYAHAN, PAG-ASA AT KALUNGKUTAN.
HALIMBAWA
CHIT CHIRIT CHIT
 AWITING-BAYAN
• KUNDIMAN – PAG-IBIG • DIONA – KASAL
• KUMINTANG / TAGUMPAY – PANDIGMA • SULIRANIN – MANGGAGAWA
• DALIT / IMNO – DIYOS-DIYOSAN
• TALINDAW - PAMAMANGKA
• OYAYI – PAGPAPATULOG NG BATA
 SONETO
ITO’Y TULANG MAY LABING-APAT NA TALUDTOD HINGGIL SA
DAMDAMIN AT KAISIPAN, MAY MALINAW NA BATIRAN NG LIKAS NA
PAGKATAO, AT SA KABUUAN, ITO’Y NAGHAHATID NG ARAL SA
MAMBABASA.
HALIMBAWA
SONETO NG BUHAY
NI
FERNANDO B. MONLEON
 ELEHIYA
NAGPAPAHAYAG NG DAMDAMIN O GUNI-GUNI TUNGKOL SA
KAMATAYAN O KAYA’Y TULA NG PANANAGIS LALO NA SA
PAGGUNITA NG ISANG YUMAO
HALIMBAWA
AWIT SA ISANG BANGKAY
NI
BIENVENIDO A. RAMOS
 DALIT
AWIT NA PUMUPURI SA DIYOS O MAHAL NA BIRHEN AT
NAGTATAGLAY NG KAUNTING PILOSOPIYA SA BUHAY.
 PASTORAL
ITO’Y MAY LAYUNING MAGLARAWAN NG TUNAY NA BUHAY SA
BUKID.
HALIMBAWA
BAYANI NG BUKID
NI
AL PEREZ
 ODA
NAGPAPAHAYAG NG ISANG PAPURI, PANAGHOY, O IBA PANG
MASIGLANG DAMDAMIN; WALANG TIYAK NA BILANG NG
PANTIG O TIYAK NA BILANG NG TALUDTOD SA ISANG
SAKNONG.
HALIMBAWA
TUMANGIS SI RAQUEL
 TULANG DULA O PANTANGHALAN

ITO’Y TULA NA ANG PANGUNAHING LAYUNIN AY ITANGHAL SA

ENTABLADO O TANGHALAN.
 KOMEDYA
ISANG GAWA NA ANG SANGKAP AY PILING-PILI AT ANG
PANGUNAHING TAUHAN AY MAY LAYONG PUKAWIN ANG
KAWILIHAN NG MGA MANONOOD. NAGWAWAKAS ITO NANG
MASAYA.
 MELODRAMA
ITO’Y KARANIWANG GINAGAMIT SA LAHAT NG MGA DULANG
MUSIKAL, KASAMA NA ANG OPERA.
 TRAHEDYA
ANGKOP ANG URING ITO NG DULA SA MGA TUNGGALIANG
NAGWAWAKAS SA PAGKASAWI O PAGKAWASAK NG
PANGUNAHING TAUHAN.
 PARSA
ISANG URI NG DULA NA ANG LAYUNIN AY MAGPASIYA SA
PAMAMAGITAN NG MGA KAWING-KAWING NA MGA
PANGYAYARING NAKATUTUWA.
 SAYNETE
ANG PAKSA NG GANITONG URI NG DULA AY MGA
KARANIWANG PAG-UUGALI NG TAO O POOK.
 TULANG PATNIGAN
NAKAPALOOB SA TULANG ITO ANG MGA SUMUSUNOD:
 KARAGATAN
 DUPLO
 BALAGTASAN
 KARAGATAN
ITO AY BATAY SA ALAMAT NG SINGSING NG ISANG PRINSESA NA
NAIHULOG SA DAGAT SA HANGARING MAPANGASAWA ANG
KASINTAHANG MAHIRAP. SA LARONG ITO , ISANG KUNYARING
MATANDA ANG TUTULA HINGGIL SA DAHILAN NG LARO;
PAGKATAPOS AY PAIIKUTIN ANG ISANG LUMBO O TABO NA MAY
TANDANG PUTI AT ANG SINUMANG MATAPATAN NG TANDANG
ITO SA PAGHINTO AY SIYANG TATANUNGIN NG DALAGA NG
TALINGHAGA.
 DUPLO
ITO ANG HUMALILI SA KARAGATAN. ITO’Y PALIGSAHAN NANG
HUSAY SA PAGBIGKAS AT PANGANGATWIRAN NANG PATULA.
ANG MGA PANGATNGATWIRAN AY HANGO SA BIBLIYA, SA MGA
SAWIKAIN AT MGA KASABIHAN. KARANIWANG NILALARO
UPANG ALIWIN ANG MGA NAMATAYAN.
 BALAGTASAN
ITO ANG PUMALIT SA DUPLO AT ITO’Y SA KARANGALAN NG
SIESNE NG PANGINAY NA SI FRANCISCO “BALAGTAS” BALTAZAR.
ITO’Y TAGISAN NG TALINO SA PAGBIGKAS NG TULA, BILANG
PANGATNGATWIRAN SA ISANG PAKSANG PAGTATALUNAN.
 PAGTUTULAD
SIMILI
• DI TUWIRANG PAGHAHAMBING NG MAGKAIBANG BAGAY TAO
OPANAGYAYARI PAGKAT GUMAGAMIT NG MGA PARIRALANG
TULAD NG, KAWANGIS NG, PARA NG AT GAYA NG.
• HALIMBAWA
TUMAKBO SIYANG TULAD NG ISANG MAILAP NA USA NANG
MAKITA ANG PAPALAPIT NA KAAWAY.
 PAGWAWANGIS
METAPOR
• ITO ANG TUWIRANG PAGHAHAMBING NG MAGKAIBANG
BAGAY, TAO, O PANGYAYARI.
• HALIMBAWA
ISANG BUKAS NA AKLAT SA AKIN ANG IYONG BUHAY, KAYA’T
HUWAG KA NANG MAHIYA PA.
 PAGBIBIGAY-KATAUHAN
PERSONIPIKASYON
• INAARING TAO ANG MGA BAGAY NA WALANG BUHAY SA
PAMAMAGITAN NG PAGKAKAPIT SA MGA ITO NG MGA GAWI O
KILOS NG TAO.
• HALIMBAWA
MABILIS NA TUMAKBO ANG ORAS PATUNGO SA KANIYANG
MALAGIM NA WAKAS.
 PAGMAMALABIS
IPERBOLI
• LAGPAS SA KATOTOHANAN O EKSHERADO ANG MGA
PAHAYAG KUNG PAGKASUSURIIN.
• HALIMBAWA
SA DAMI NG MGA INIMBITANG KABABAYAN, BUMAHA NG
PAGKAIN AT NALUNOD SA MGA INUMIN ANG MGA DUMALO SA
KASALANG IYON
 PAGPAPALIT-TAWAG
METONIMI
• ANG PANLAPING METO AY NANGANGAHULUGAN NG
PAGPAPALIT O PANGHALILI. DAHIL DITO, NAGPAPALIT ITO NG
KATAWAGAN O NGALAN SA BAGAY NA TINUTUKOY.
• HALIMBAWA
MALAKAS TALAGA SIYANG UMINOM, SAMPONG BOTE AY AGAD
NIYANG NAUBOS NANG GANOON NA LAMANG.
 PAGPAPALIT-SAKLAW
SINEKDOKI
• BINABANGGIT DITO ANG BAHAGI BILANG PAGTUKOY SA
KABUUAN.
• HALIMBAWA
KAGABI’Y DUMALAW SIYA KASAMA ANG KANIYANG MGA
MAGULANG UPANG HINGIN ANG KAMAY NG DALAGANG
KANIYANG NAPUPUSUAN
 PAGLUMANAY
EUPEMISMO
• PAGGAMIT NG MGA SALITANG MAGPAPABAWAS SA TINDI NG
KAHULUGAN NG ORIHINAL NA SALITA.
• HALIMBAWA
MAGKAKAROON DIN LAMANG SIYA NG BABAE (KABIT) AY BAKIT
SA ISA PANG MABABA ANG LIPAD (PROSTIYUT)
 RETORIKAL NA TANONG
• ISANG URI NG PAGPAPAHAYAGNA HINDI NAMAN TALAGA
KAILANGAN NG SAGOT KUNDI ANG LAYUNIN AY MAIKINTAL
SA ISIPAN NG NAKIKINIG ANG MENSAHE.
• HALIMBAWA
MAGAGAWA KAYA NG ISANG INA NA MAGMARAMOT SA ISANG
ANAK NA NAGUGUTOM, MAY SAKIT AT NAGMAMAKAAWA?
 PAGSUSUKDOL
KLAYMAKS
• PAGHAHANAY NG MGA PANGYAYARING MAY PAPATAAS NA
TINIG, SITWASYON O ANTAS.
• HALIMBAWA
MABILIS NA HUMUPA ANG HANGIN, NAPAWI ANG MALAKAS NA
ULAN, MULING SUMILAY ANG LIWANAG NG ARAW NA
NAGBABADYA NG PANIBAGONG PAG-ASA
 PAGTATAMBIS
OKSIMORON
• PAGGAMIT NG MGA SALITA O PAHAYAG NA MAGKASALUNGAT
• HALIMBAWA
ANG BUHAY SA MUNDO AY TUNAY NA KAKATWA: MAY
LUNGKOT AT TUWA, MAY HIRAP AT GINHAWA, MAY DUSA AT
MAY PAG-ASA
 PAG-UYAM
IRONIYA
• MAY LAYUNING MANGUTYA NGUNIT ITINATAGO SA PARAANG
WARING NAGBIBIGAY-PURI
• HALIMBAWA
KAHANGA-HANGA RIN NAMAN ANG TAONG IYAN, MATAPOS
MONG ARUGAIN, PAKAININ AT DAMITAN AY SIYA PA ANG
UNANG MAG-IISIP NG MASAMA SAYO.
 ALITERASYON
• PAG-UULIT NG MGA TUNOG KATINIG SA INISYAL NA BAHAGI
NG SALITA
• HALIMBAWA
MABABAKAS SA MUKHA NG ISANG MABUTING MAMAMYAN ANG
MARUBDOB NIYANG PAGTATANGI SA MAHAL NIYANG BAYAN.
 ASONANS
• PAG-UULIT NG MGA TUNOG PATINIG SA ALINMANG BAHAGI
NG SALITA
• HALIMBAWA
NASISIYAHAN KA PA LANG MANGHIRAM NG LIGAYANG MAY
HATID NA KAMANDAG AT LASON.
 KONSONANS
• PAG-UULIT NG TUNOG KATINIG SA BAHAGING PINAL NG
SALITA
• HALIMBAWA
ANG HALIMUYAK NG BULAKLAK AY MABUTING GAMOT SA
ISANG PUSONG WASAK
 ONOMATOPIYA
• PAGBIBIGAY NG KAHULUGAN GAMIT ANG TUNOG O HIMIG
NG SALITA
• HALIMBAWA
LANGITNGIT NG KAWAYAN, LAGALAS NG TUBIG, DAGUNDONG
NG KULOG, HANGITNGIT NG HANGIN
 ANAPORA
• PAG-UULIT SA UNANG BAHAGI NG PAHAYAG O NG ISANG
TALUDTOD
• HALIMBAWA
KABATAAN ANG SINASABING PAG-ASA NG ATING INANG BAYAN.
KABATAAN ANG SANHI NG PAGSISIKAP NG BAWAT MAGULANG.
KABATAAN DIN BA ANG SISIRA SA KANYANG SARILING
KINABUKASAN?
 EPIPORA
• PAG-UULIT NAMAN SA HULING BAHAGI NG PAHAYAG NG
TALUDTOD.
• HALIMBAWA:
ANG KONSTITUSYON O SALIGANG-BATAS AY PARA SA
MAMAMAYAN, GAWA NG MAMAMAYAN AT MULA SA
MAMAMAYAN.
 ANADIPLOSIS
• PAG-UULIT SA UNAHAN AT HULIHANG BAHAGI
• HALIMBAWA
• HUSENG SISIW (JOSE DELA CRUZ)
MATA KO MAN YATANG PIGILI’T PIGILIN
PIGILIN ANG SINTANG SA PUSO’Y TUMIIM;
TUMIIM NA SINTA’Y KUNG AKING PAWIIN
PAWIIN KO’Y TANTONG KAMATAYAN KO RIN.
PANAHON BAGO DUMATING
ANG MGA KASTILA
 KARUNUNGANG-BAYAN

BINUBUO ITO NG MGA

SALAWIKAIN, SAWIKAIN,
BUGTONG, PALAISIPAN,
KASABIHAN, AT MGA KAWIKAAN.
 SALAWIKAIN

• ITO’Y NAKAUGALIAN • AANHIN PA ANG DAMO,

NANG SABIHIN AT KUNG WALA NA ANG KABAYO.
NAGSISILBING BATAS AT • ANG MANIWALA SA SABI-SABI,
TUNTUNIN NG WALANG BAIT SA SARILI.
KAGANDAHANG ASAL • MAY TAINGA ANG LUPA,
NG ATING MGA NINUNO. MAY PAKPAK ANG BALITA.
 SAWIKAIN

• MGA KASABIHANG • NASA DIYOS ANG AWA

NASA TAO ANG GAWA.
WALANG • DAIG NG MAAGAP
NAKATAGONG ANG TAONG MASIPAG
KAHULUGAN. • ANG TUNAY NA KAIBIGAN
SA GIPIT NASUSUBUKAN.
 BUGTONG

• ITO’Y BINUBUO NG ISA O • BUNGBONG KUNG LIWANAG,

DALAWANG TALUDTOD NA KUNG GABI AY DAGAT
MAIKLI NA MAY SUKAT AT SAGOT : BANIG
TUGMA. ANG PANTIG NITO • DALAWANG BATONG ITIM,
AY MAAARING APAT O MALAYO ANG NARARATING
HANGGANG LABINDALAWA SAGOT: MATA
 PALAISIPAN
• MAY ISANG BOLA SA MESA.
• NOON PA MAN AY TINAKPAN ITO NG SOMBRERO.
MAY MATATAWAG NA PAANO MAKUKUHA ANG BOLA
NANG DI MAN LANG NAGALAW ANG
RING PALAISIPAN SOMBRERO?
ANG ATING MGA • SAGOT:
NINUNO. BUTAS ANG TUKTOK NG SOMBRERO
 BULONG
IKAW ANG NAGNANAKAW NG BIGAS KO
GINAGAMIT NA LUMUWA SANA ANG MGA MATA MO,
PANGKULAM O MAMAGA SANA ANG KATAWAN MO
PATAYIN KA NG MGA ANITO.
PANG-INGKANTO
 KASABIHAN

KARANIWANG PUTAK, PUTAK

GINAGAMIT SA BATANG DUWAG
PANUNUKSO O PAGPUNA MATAPANG KA’T
SA KILOS NG ISANG TAO. NASA PUGAD
 KAWIKAAN

KAURI NG SAWIKAIN NA ANG PANAHON AY SAMANTALAHIN

ANG KAIBAHAN LAMANG SAPAGKAT GINTO ANG KAHAMBING.
AY LAGING NAGTATAGLAY
NG ARAL SA BUHAY. PAGTALAGANG PALAD
SASAMPA SA BALIKAT.
PANAHON NG KASTILA
 BAYBAYIN / ALIBATA

KAUNA-UNAHANG
ABAKADANG FILIPINO NA
NAHALINHAN NG
ALPABETONG ROMANO.
 DOCTRINA CRISTINA
KAUNA-UNAHANG AKLAT NA NALIMBAG SA PILIPINAS
NOONG 1593, SA PAMAMAGITAN NG SILOGRAPIKO.
AKDA NINA PADRE JUAN DE PLACENCIA AT PADRE
DOMINGO NIEVA
 AVE MARIA, REGINA CAELI, SAMPUNG UTOS NG
DIYOS, MGA UTOS NG SANTA IGLESIA KATOLIKO AT
IBA PA
NUESTRA SENORA DEL ROSARIO

IKALAWANG AKLAT NA NALIMBAG SA

PILIPINAS. AKDA ITO NI PADRE BLANCAS
DE SAN JOSE NOONG 1602. NAGLALAMAN
ITO NG TALAMBUHAY NG MGA SANTO,
NOBENA, AT MGA TANONG AT SAGOT SA
RELIHIYON.
 BARLAAN AT JOSAPHAT

ANG IKATLONG AKLAT NA NALIMBAG SA

PILIPINAS. AKDA ITO NI PADRE ANTONIO
DE BORJA. PINAPALAGAY NA KAUNA-
UNAHANG NOBELANG NAPALIMBAG SA
PILIPINAS.
 PASYON

ITO AY AKLAT NA NATUTUNGKOL

SA BUHAY AT PAGPAPAKASAKIT NI
HESUKRISTO . BINABASA TUWING
MAHAL NA ARAW.
 URBANA AT FELISA
AKDA NI MODESTO DE CASTRO. NAGLALAMAN NG
PAGSUSULATAN NG MAGKAPATID NA SINA URBANA AT
FELISA. PAWANG TUNGKOL SA KABUTIHANG-ASAL
ANG NILALAMAN NG AKLAT NA ITO, KAYA’T MALAKI
ANG NAGAWANG IMPLUWENSIYA NITO SA
KAUGALIANG PANLIPUNAN NG MGA PILIPINO.
MGA AKLAT NA PANGWIKA
VOCABULARIO DE LA LENGUA TAGALA

KAUNA-UNAHANG TALASALITAAN SA
TAGALOG NA ISINULAT NI PADRE
PEDRO DE SAN BUENAVENTURA
NOONG 1613
VOCABULARIO DE LA LENGUA PAMPANGO

UNANG AKLAT PANG-WIKA SA

KAPAMPANGAN NA SINULAT NI
PADRE DIEGO BERGANO
NOONG 1732.
ARTE DE LA LENGUA BICOLANA

UNANG AKLAT SA BIKOL NA

SINULAT NI PADRE MARCOS
LISBOA NOONG 1754
ARTE DE LA LENGUA ILOKA

KAUNA-UNAHANG
BALARILANG ILOKO NA
ISINULAT NI FRANSCISCO
LOPEZ.
 KANTAHING-BAYAN

NAGPAPAHAYAG NG MATULAING
DAMDAMIN NG MGA PILIPINO.
IPINAPAKITA RIN NITO ANG LIKAS NA
PAGPAPAHALAGA AT MAIBIGIN SA
KAGANDAHAN NG MGA PILIPINO.
 KANTAHING-BAYAN

• LERON-LERON SINTA • SARONG-BANGGI –

– TAGALOG BIKOL
• PAMULINAWEN – • ATIN CU PUNG
ILOKO SINGSING -
• DANDANSOY - BISAYA KAPAMPANGAN
DULANG PANLIBANGAN
 TIBAG

DALA ITO NG MGA KASTILA UPANG IPAKITA AT

IPAALALA ANG PAGHAHANAP NI STA. ELENA SA
KINAMATAYANG KRUS NI HESUS SA
PAMAMAGITAN NG PAGTITIBAG NG BUNDOK-
BUNDUKAN.
 LAGAYLAY

LAYUNIN NG DULANG ITO NA MAGPAKITA

NG PAGGALANG, PAGPURI AT PAG-AAALAY
NG PAGMAMAHAL SA MAHAL NA KRUS NA
NAKUHA NI STA. ELENA SA BUNDOK NA
TINIBAG.
 SENAKULO

PAGTATANGHAL ITO NA
NATUTUNGKOL SA BUHAY AT
PAGPAPAKASAKIT NG ATING
POONG SI HESUKRISTO.
 PANUNULUYAN

ISANG PAGTATANGHAL NA ISINASAGAWA BAGO

MAG-ALAS DOSE NG GABI NG KAPASKUHAN.
NATUTUNGKOL SA PAGHAHANAP NG
MATUTULUYAN NG BIRHENG MARIA AT NI JOSE
UPANG DOON ILUWAL ANG SANGGOL NA SI
HESUKRISTO.
 PANUBONG

ISANG MAHABANG TULANG

NAGPAPARANGAL SA ISANG MAY
KAARAWAN O KAPISTAHAN.
GINAGANAP BILANG PARANGAL SA
ISANG PANAUHIN O MAY KAARAWAN.
 KARILYO

LARO NG MGA TAU-TAUHANG GINAGAMPANAN

NG MGA ANINONG GINAWA MULA SA KARTON,
NA PINANONOOD NA GUMAGALAW SA LIKOD
NG ISANG PUTING TABING AT PINAGAGALAW
NAMAN NG TAONG DI NAKIKITA NA SIYANG
RING NAGSASALITA.
 MORO-MORO

ITO’Y TINATANGHAL SA MGA ARAW NG PISTA

NG BAYAN O NG NAYON UPANG MAGDULOT NG
ALIW SA TAO AT LAGING IPINAAALALA SA MGA
ITO ANG KABUTIHANG DULOT NG RELIHIYONG
KRISTYANO.
 SARSUELA
ISANG MELODRAMA O DULANG MUSIKAL NA
TATATLUHING YUGTO. ANG PAKSA AY TUNGKOL
SA PAG-IBG, PANGHIHIGANTI, PANINIBUGHO,
PAGKASUKLAM AT IBA PANG MASIDHING
DAMDAMIN.
HALIMBAWA:
WALANG SUGAT
PANAHON NG PAGBABAGONG-ISIP
 LA SOLIDARIDAD
“ANG KALAYAAN”
OPISYAL NA PAHAYAGAN NG KILUSANG PROPAGANDA
 JOSE P. RIZAL
• SAGISAG PANULAT: LAONG-LAAN, DIMASALANG, P. JACINTO
• NOLI ME TANGERE
• EL FILIBUSTERISMO
• MI ULTIMO ADIOS
• SOBRE LA INDOLENCIA DE LOS FILIPINOS
• FILIPINAS DENTRO DE CIEN ANOS
• A LA JUVENTUD FILIPINO
 MARCELO H. DEL PILAR
• SAGISAG PANULAT: PLARIDEL, PUPDOH, PIPING DILAT, AT
DOLORES MANAPAT
• PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
• KAIINGAT KAYO
• DASALAN AT TOCSOHAN
• ANG CADAQUILAAN NG DIOS
• LA SOBERANA EN FILIPINAS
GRACIANO LOPEZ JAENA
• SAGISAG PANULAT: BOLIVAR AT DIEGO LAURA
• FRAY BOTOD
• LA HIJA DEL PRAILE
• SA MGA PILIPINO
• TALUMPATING PAGGUNITA KAY KOLUMBUS
• AMOR A ESPANA
ANTONIO LUNA
• SAGISAG PANULAT: TAGA-ILOG
• NOCHE BUENA
• SE DIVIERTEN
• LA TERTULIA FILIPINA
• POR MADRID
• IMPRESIONES
• LA CASA DE HUESPEDES
 MARIANO PONCE
• SAGISAG PANULAT: TIKBALANG, KALIPULAKO, AT NANING
• MGA ALAMAT NG BULAKAN
• PAGPUGOT KAY LONGINO
• SOBRE FILIPINAS
• ANG MGA PILIPINO SA INDO-TSINA
 PEDRO PATERNO
• NINAY - KAUNA-UNAHANG NOBELANG POLITIKAL SA
WIKANG KASTILA NA SINULAT NG ISANG PILIPINO
• A MI MADRE
• SAMPAGUITAS Y POESIAS VARIAS
JOSE MA. PANGANIBAN
• SAGISAG PANULAT: JOMAPA
• MEMORIA FOTOGRAFICA
• ANG LUPANG TINUBUAN
• SA AKING BUHAY
• SU PLAN DE ESTUDIO
• EL PENSAMIENTO
PANAHON NG TAHASANG
PAGHIHIMAGSIK
 KALAYAAN
OPISYAL NA PAHAYAGAN NG MGA KATIPUNERO
 ANDRES BONIFACIO
• SAGISAG PANULAT: AGAPITO BAGUMBAYAN, MAY PAG-ASA,
MAGDIWANG
• AMA NG DEMOKRASYA
• AMA NG KATIPUNAN
• KATUNGKULANG GAGAWIN NG MGA ANAK NG BAYAN
• HULING PAALAM
• PAG-IBIG SA TINUBUANG LUPA
 EMILIO JACINTO
• SAGISAG PANULAT: DIMAS-ILAW, PINGKIAN
• UTAK NG KATIPUNAN
• KARTILYA NG KATIPUNAN
• LIWANAG AT DILIM
• A MI MADRE
• A LA PATRIA
 JOSE PALMA Y VELASAQUEZ
• SAGISAG PANULAT: ANAHAW, ESTEBAN ESTEBANES, GAN
HANTIK
• NAGSATITIK NG HIMNO NACIONAL FILIPINO
• PAMBANSANG AWIT NG MGA PILIPINO
PANAHON NG AMERIKANO
 LOPE K. SANTOS
• SAGISANG PANULAT: ANAK-BAYAN, DOKTOR LUKAS,
LAKANDALITA
• APO NG MGA MANANAGALOG
• AMA NG BALARILANG TAGALOG
• BANAAG AT SIKAT
• PAGTATAPAT
 JOSE CORAZON DE JESUS
• SAGISAG PANULAT: HUSENG BATUTE, PUSONG HAPIS,
LUKSANG PARUPARO
• MAKATA NG PAG-IBIG
• UNANG HARI NG BALAGTASAN
• ISANG PUNONG KAHOY
• KAHIT SAAN
 FLORENTINO COLLANTES
• SAGISAG PANULAT; KUNTIL BUTIL
• UNANG MAKATANG TAGALOG NA GUMAMIT NG TULA SA
PANUNUGLIGSA SA POLITIKA NOONG PANAHON NG MGA
AMERIKANO
• IKALAWANG HARI NG BALAGTASAN
• LUMANG SIMBAHAN
 AMADO V. HERNANDEZ
• SAGISAG PANULAT:AMANTE ERNANI, HERNINIA DE LA RIVA, AT
JULIO ABRIL
• MAKATA NG MGA MANGGAGAWA
• ISANG DIPANG LANGIT
• MGA IBONG MANDARAGIT
• LUHA NG BUWAYA
• BAYANG MALAYA
• ANG PANDAY
VALERIANO HERNANDEZ PENA
• SAGISAG PANULAT: TANDANG ANONG AT KINTIL KULIRAT
• AMA NG NOBELANG TAGALOG
• NENA AT NENENG
 INIGO ED. REGALARIO
• ODALAGER
• TANYAG NA KUWENTISTA, NOBELISTA AT PERYODISTA
• DAMDAMIN – KALIPUNAN NG MGA TULA
 SEVERINO REYES
• SAGISAG PANULAT: LOLA BASYANG
• AMA NG DULANG TAGALOG
• WALANG SUGAT
 AURELIO TOLENTINO
• PINAGMAMALAKING MANDUDULA NG MGA KAPAMPANGAN
• LUHANG TAGALOG
• KAHAPON, NGAYON AT BUKAS
PEDRO BUKANEG
• AMA NG PANITIKANG ILOKO
• BUKANEGAN
• BIAG NI LAM-ANG
 CLARO CALUYA
• PRINSIPE NG MGA MAKATANG ILUKANO
• MAKATA AT NOBELISTA
JUAN CRISOSTOMO SOTTO
• AMA NG PANITIKANG KAPAMPANGAN
• CRISOTAN
 ERIBERTO GUMBAN
• AMA NG PANITIKANG BISAYA
• NAKASULAT NG SARSUELA, MORO-MORO AT MGA DULA SA
BISAYA
 JOSE GARCIA VILLA
• SAGISAG PANULAT: DOVELION
• PINAKATANYAG NA PILIPINONG MANUNULAT SA INGLES
 ZOILO GALANG
• SUMULAT NG KAUNA-UNAHANG NOBELANG PILIPINO SA
WIKANG INGLES NA PINAMAGATANG “A CHILD SORROW”
 PANAHON NG HAPON
GINTONG PANAHON NG PANITIKANG PILIPINO
 HAIKU
TULANG BINUBUO NG LABIMPITONG PANTIG NA
NAHAHATI SA TATLONG TALUDTOD
 HAIKU
TUTUBI

HILA MO’Y TABAK (5)

ANG BULAKLAK NANGINIG (7)
SA PAGLAPIT MO (5)
 TANAGA
MAIKLI NGUNIT MAY SUKAT AT TUGMA. ANG BAWAT
TALUDTOD NITO AY MAY PITONG PANTIG
 TANAGA
PALAY
ILDEFONSO SANTOS

PALAY SIYANG MATINO (7)

NANG HUMANGI’Y YUMUKO (7)
NGUNIT MULING TUMAYO (7)
NAGKABUNGA NG GINTO (7)
 LUPANG TINUBUAN
NI
NARCISO REYES
UNANG MAIKLING KUWENTONG NAGTAMO NG UNANG
GANTIMPALA NOONG PANAHON NG MGA HAPON
UHAW ANG TIGANG NA LUPA
NI
LIWAYWAY ARCEO
UNANG MAIKLING KUWENTONG NAGTAMO NG
IKALAWANG GANTIMPALA NOONG PANAHON NG MGA
HAPON
PANAHON NG ISINAULING
KALAYAAN
 KUWENTO NI MABUTI
NI
GENOVEVA EDROZA MATUTE
UNANG MAIKLING KUWENTONG NAGWAGI NG UNANG
GANTIMPALA SA LARANGAN NG MAIKLING KUWENTO SA
TIMPALAK PALANCA
 ALAMAT NG PASIG
NI
FERNANDO MONLEON
TUALANG UNANG NAGKAMIT NG GANTIMPLA SA
TIMPALAK PALANCA
 HULYO 4, 1954 A.D.
NI
DIONISIO S. SALAZAR
DULANG UNANG NAGKAMIT NG GANTIMPLA SA
TIMPALAK PALANCA
MGA AMA NG IBA’T IBANG URI
NG AKDANG PAMPANITIKAN
PEDRO BUKANEG
AMA NG PANITIKANG ILOKO
JUAN CRISOSTOMO SOTTO
AMA NG PANITIKANG KAPAMPANGAN
ERIBERTO GUMBAN
AMA NG PANITIKANG BISAYA
PASCUAL POBLETE
AMA NG PAHAYAGAN
 TOMAS PINPIN
AMA NG PALIMBAGANG TAGALOG
DEOGRACIAS ROSARIO
AMA NG MAIKLING KUWENTO SA PILIPINAS
VALERIANO H. PENA
AMA NG NOBELANG TAGALOG
MODESTO DE CASTRO
AMA NG KLASIKONG TULUYAN SA TAGALOG
SEVERINO REYES
AMA NG DULANG TAGALOG
JOSE NEPOMUCENO
AMA NG PELIKULANG PILIPINO
TONY VELASQUEZ
AMA NG KOMIKS
FRANCISCO BALAGTAS
PRINSIPE NG BALAGTASAN
AMA NG TRADISYUNAL NA TULA
ALAJANDRO G. ABADILLA
AMA NG MAKABAGONG PANULAANG TAGALOG
AMADO V. HERNANDEZ
AMA NG MGA MANGGAGAWA
JOSE CORAZON DE JESUS
MAKATA NG PUSO
HARI NG BALAGTASAN
PATRONICIO VILLAFUERTE
AMA NG SABAYANG PAGBIGKAS
WALANG MATATAMNANG SARAP
NA DI SA HIRAP NAGMULA
G. CHRISTIAN ULYSSES P. MANALO
GURO, KOLEHIYO NG EDUKASYON