Sejarah

PENDAHULUAN
Sarawak Masyarakat Sarawak
bermula di telah mendapat
kawasan bantuan James Brooke
sekitar dan akhirnya
Kuching, iaitu pemberontakan berjaya
dari Tanjung ditamatkan. Sebagai
Datu ke balasannya, Sawarak
Sungai diserahkan kepada
Samarahan James Brooke.

Kezaliman dan Dengan ini

penindasan yang bermulanya
dilakukan oleh wakil pemerintaha
Sultan Brunei, n Keluarga
Pangeran Mahkota ke Brooke di
atas masyarakat Sarawak.
 James Brooke
 Dilahirkan pada 29 April 1803 di Benares, India.
 Ayahnya merupakan hakim yang berkhidmat dalam Syarikat Hindia Timur
British di India.
 Mendapat pendidikan di Norwich Grammar School pada umur 12 tahun.
 Ketika berumur 16 tahun, James Brooke telah menjadi askar Syarikat Hindi
a Timur British di India.
 Menyertai Perang British-Burma pada 1824-1826
 Menjadi pengembara setelah meletak jawatan sebagai askar dalam Syarik
at Hindia Timur
 Minat terhadap Alam Melayu
 Mempunyai kapal pensendirian yang dikenali sebagai Royalist
 Menerbitkan risalah ‘Expedition to Borneo’
 Melakukan penyelidikan sains ke atas pantai-pantai utara Borneo dan Sulawesi
 Pada tahun 15 Ogos James Brooke juga
Di Brunei, dia telah
1839, James Brooke telah memberi hadiah Pada ketika itu,
mengadap Sultan
telah belayar ke kepada Raja Muda Sarawak telah
Brunei iaitu Sultan
Kuching untuk Hashim yang telah diperintah oleh
Omar Ali Saifuddin II
menyiasat Borneo membantu pelaut- Pangeran Indera
dengan membawa
daripada Teluk Marudu pelaut British yang Mahkota(Gabenor
surat pengenalan diri
namun telah menukar karam di muara Sungai Sarawak) iaitu wakil
daripada Gabenor
rancangannya dan Sarawak akibat Sultan Brunei .
NNS.
terus belayar ke Brunei. diserang lanun.
Pada 1942 telah temeterainya perjanjian antara Sultan Brunei
dengan James Brooke.
Peristiwa ini bermulanya penjajahan Sarawak oleh British .
Sarawak menjadi hak milik perseorangan James Brooke dan waris-
warisnya
•Sultan Brunei menyerahkan Sarawak dari kawasan
Tanjung Datu ke Sungai Samarahan dan
menyerahkan segala hasil cukainya kepada James
Brooke dan pewarisnya.
•James Brooke akan membayar 2500 dollar setiap
tahun kepada baginda
•Agama & adat istiadat penduduk Sarawak tidak
boleh diganggu

James Brooke merupakan Raja Putih pertama di Sarawak dan •Sultan Brunei mengiktiraf James Brooke sebagai
Raja Putih Sarawak
berkuasa mutlak

Perjanjian antara Sultan Omar

Ali Saifuddin dengan James
Brooke pada tahun 1842.
 Pentadbiran Ja
mes Brooke
Memperkenalkan satu kod
undang-undang yang dikenali
sebagai ‘Eight Items’
Sukatan berat dan timbangan
serta ukuran disediakan bagi
memudahkan urusan jual beli
pedagang
Berjaya mewujudkan keamanan
Sarawak yang sebelum ini berada
dalam keadaan tidak tenteram.
Memperkenalkan mata wang baru
bagi kegunaan orang Sarawak
Sungai-sungai dan pantai-pantai
laut di sepanjang Sarawak dibuka
kepada pedagang-pedagang
bumiputera dan luar
James Brooke memperkenalkan
mahkamah di Sarawak. Beliau
merupakan ketua hakim dengan
dibantu ketua Melayu, bumiputera,
Cina dan pegawai-pegawai
eropah.
 Pentadbiran Ja
mes Brooke
 James Brooke telah mencipta sendiri setem-setem dan bendera Sarawak.
 Beliau menjadikan Sarawak seperti negerinya sendiri dan menentang sebarang
aktiviti kapitalis yang ingin mengeksploitasi Sarawak.
 James Brooke menjadi pelindung dalam mempertahankan kehidupan Bumiput
era.
 James Brooke memusnahkan lanun-lanun Sekrang dan Salibas di Batang Lupar.
 James Brooke dibantu oleh angkatan Laut British yang ditempatkan di Laut China Selatan
seperti kapal perang H.M.S Didi, H.M.S. Samarang, H.M.S Wolf, H.M.S Driver, H.M.S Agincou
rt, H.M.S Phlegethon, H.M.S Suttana, H.M.S Diana dan H.M.S Nemesis
 Pentadbiran Ja
mes Brooke
 James Brooke meluaskan wilayahnya dan disifatkan sebagai expansionis.
 Daripada Sungai Samarahan ke Mukah (1846)
 Diluaskan lagi sehingga Bintulu (1860)
 James Brooke telah meninggalkan negeri Sarawak pada tahun 1863 dan peme
rintahan Sarawak diserahkan kepada anak saudaranya Charles Johnston Brook
e.
 Sepanjang pemerintahan James Brooke, Beliau telah mentadbir dengan sifat b
erperikemanusiaan dan bertimbang rasa serta sanggup berhutang kepada Sya
rikat Borneo Utara Sarawak bagi membiayai pentadbirannya.
 Penjajahan Britain ke A
tas Labuan, 1846
 Labuan merupakan sebahagian Wilayah Kesultanan Brunei.
 Penjajahan Labuan oleh British adalah semasa zaman imperialisme ba
rat yang sedang meluas di Asia Tenggara.
 Revolusi Perusahaan Eropah telah memaksa kuasa barat berlumba-lu
mba mencari tanah jajahan.
 James Brooke giat menjalankan proses meluaskan pengaruh di wilaya
h-wilayah Kesultanan Brunei sehingga ingin mendapatkan Labuan.
 James Brooke banyak meminta bantuan daripada pihak British teruta
manya dalam menghapuskan lanun yang bermaharajalela di perairan
Borneo. Hal ini bagi menjamin keselamatan kapal-kapal perdagangan
yang pergi ke China.
 Selain daripada James Brooke, g
olongan pedagang British juga t
urut mendesak British mendapat
kan Labuan. Mereka ingin kapal-
kapal dan barang-barang dagan
gan mereka dilindungi daripada

British berharap Labuan dapat dijadikan
sebuah emporium dan pelabuhan
entrepot yang agung seperti Singapura.
Kerajaan British juga berharap
bertapaknya di Labuan membolehkan
mereka meluaskan pengaruh ke tempat
lain seperti Sulu, New Guinea, Sulawesi
dll.
Punca utama penjajahan Labuan adalah
krisis di istana Sultan Brunei yang mana
pembesar-pembesar istana baginda
terbahagi kepada pro-British dan anti-
British.

Pro-British iaitu Pangeran Raja Muda
Hashim dan Pangeran Baharuddin
menggunakan pengaruhnya untuk
meminta Sultan Brunei melakukan
hukuman bunuh ke atas Pangeran Usop
yang sentiasa menganggu segala tindak-
tanduknya.
Namun, Sultan Brunei juga telah
terpengaruh oleh Haji Saman yang anti
British untuk membunuh Raja Muda
Hashim dan Pangeran Baharuddin yang
telah menjejaskan sumber
pendapatannya akibata daripada aktivit
lanunnya.
PERALIHAN KUASA KEPADA CH
ARLES BROOKE
 Beliau telah meletakkan jawatan pada tahun 1854 setelah tertarik dengan Sarawak dan
mengambil keputusan untuk berkhidmat dengan bapa saudaranya, James Brooke.

 Jawatan pertama yang dipegangnya ialah Pegawai Daerah sebelum dilantik menjadi Pegawai
Residen di Bahagian II yang berpusat di Simanggang, Sarawak.

 Seorang Residen di Sarawak tidak sama fungsinya seperti di Tanah Melayu kerana mereka hanya
menjadi pegawai kanan sahaja.

 Charles Brooke kemudian dinaikan lagi pangkat menjadi Setiausaha Kanan James Brooke di
Kuching.

 Pada tahun 1863, dia telah dilantik menjadi pemangku raja.

 Apabila James Brooke meninggal dunia, Charles Brooke menjadi Raja Putih II yang bergelar
“Tuan Muda” di Sarawak pada 3 Ogos 1868.
DASAR PEMERINTAHAN
CHARLES BROOKE

EKONOMI

POLITIK SOSIAL

DASAR
 POLITIK DALAM
PEMERINTAHAN
CHARLES
DASAR MELINDUNGI PENDUDUKBROOKE
 Beliau meneruskan dasar James Brooke iaitu dasar melindungi suku kaum
Sarawak yang pelbagai daripada dieksploitasi oleh bangsa asing.

 Saudagar dan syarikat-syarikat Barat diberi perhatian berat dan dikawal

supaya mereka tidak menjalankan dasar menindas penduduk Bumiputera.

 Hal ini menyebabkan penduduk menaruh kepercayaan kepada beliau dan

membolehkan beliau mendapat sokongan yang padu daripada suku kaum
Bumiputera.

 Buktinya pemberontakan untuk menjatuhkan James Brooke dapat ditangani

dengan mudah kerana mendapat bantuan orang Melayu dan kaum
bumiputera yang lain
 POLITIK DALAM
PEMERINTAHAN
CHARLES
MEMPERKENALKAN BROOKE
SISTEM BIROKRASI
 Mengadakan perubahan kepada Sarawak dengan memperkenalkan sistem
birokrasi dan perlembagaan serta memperkukuh sistem keadilan yang sedia ada.

 Usahanya boleh dilihat semenjak dia menjadi Pemangku Raja lagi apabila beliau
telah membentuk tiga kawasan pentadbiran di dalam wilayah yang dipegang oleh
nya iaitu wilayah Sarawak dari Tanjung Datu hingga ke Tanjung Kidurong.

 Tiap-tiap bahagian ditadbir oleh seorang Pegawai Residen yang

bertanggungjawab kepada Raja dan mereka pula dibantu oleh pegawai tadbir
yang bergelar Pegawai Daerah.

 Tiap-tiap bahagian dan Daerah pula mempunyai pejabat yang lengkap dengan
pegawai, kerani dan pekerja.
 POLITIK DALAM
PEMERINTAHAN
CHARLES BROOKE
MEMPERKENALKAN SISTEM BIROKRASI
 Ini menunjukkan sistem birokrasi yang diperkenalkan oleh Charles Brooke
lengkap dan meliputi tiga peringkat iaitu Kampung, Daerah dan Bahagian. Ianya
masih wujud sehingga sekarang

 Ianya jelas berbeza berbanding pentadbiran James Brooke yang hanya

menjalankan pentadbiran dan urusan kerajaan hampir-hampir berseorangan
ataupun mempunyai pembantu yang sedikit.

 Kesimpulannya, Charles Brooke telah berjaya mewujudkan satu sistem birokrasi

yang lengkap dan sempurna disamping tidak pernah kekurangan kakitangan
yang setia
 EKONOMI PEMERINTAHAN
CHARLES BROOKE
EKONOMI SEMAKIN STABIL
 Pemerintahan yang cekap oleh Charles Brooke telah membawa kepada
kemajuan, kemakmuran dan seterusnya kestabilan ekonomi.

 Keadaan ini dibuktikan dengan keadaan ekonomi yang jauh berbeza semasa
pemerintahan James Brooke.

 Semasa pemerintahan James Brooke, ekonomi Sarawak berada dalam keadaan

deficit hingga menyebabkan beliau terpaksa berhutang dengan SBUS.

 Tetapi keadaan mulai berubah semasa pemerintahan Charles Brooke yang

menunjukkan keadaan credit dan kewangan Sarawak amat stabil sehingga
membolehkan Charles membayar balik hutang James Brooke
 sosial PEMERINTAHAN
CHARLES BROOKE
MENINGKATKAN INFRASTRUKTUR
 Charles Brooke telah berusaha memajukan pelajaran penduduk Sarawak.

 Pada tahun 1870, sekolah Cina telah dibina di Paku. Kemudian pada tahun 1883,
sekolah Melayu telah didirikan di Kuching dan pada tahun 1902, sebuah sekolah
kerajaan didirikan juga di Kuching.

 Hospital umum dibina di Kuching pada tahun 1859.

 Muzium Sarawak juga dibina di Kuching 1891.

 Pada tahun 1911, perkhidmatan keretapi diperkenalkan di Sarawak beserta

telegraf, kerjaraya, pos dan sebagainya.

 Namun tidak semua penduduk dapat menikmati faedahnya kerana hanya

disediakan di bandar-bandar sahaja
Kebangkitan Rakyat
Menentang Pemerintahan
Brooke
Sharif Masahor
• Merasa tergugat apabila Brooke mentadbir Sarikei
• Henry Steele menjaga sebuah kubu British di Kanowit
• Charles Fox dilantik untuk mentadbir Sarikei selepas kuasanya
dilucatkan
• Merancang pembunuhan Steele dan Fox bersama dengan Datu
Patinggi Abdul Ghapur
• Akhirnya, terpaksa menyerah kalah dan dibuang negeri
Sharif Sahap (ketua di Sadung)
Sharif Mular (ketua di Sekrang)
• Menggalakkan pengikut mereka (Melayu & Iban) untuk
merompak di laut
• Gagal menyerang Brooke di Kuching
• Angkatan Brooke mengalahkan mereka pada tahun 1844
• Sharif Sahap melarikan diri ke Kalimantan dan meninggal dnia
di Pontianak
Rentap
• Brooke menghapuskan lanun-lanun dan pungutan cukai serta
kegiatan memenggal kepala dalam kalangan orang Iban
• Selepas kubu-kubu Brooke di Sungai Skrang diserang, Brooke
membinasakan rumah panjang yang didiami oleh Rentap
• Askar-askar Brooke menyerang kubu Rentap di Bukit Sadok
dengan meriam
• Rentap berundur ke Hulu Entabai.
 Syarat piagam
 Pemberian Piagam daripada Kerajaan British kepada syarikat ini telah
mengakibatkan ianya terikat kepada beberapa syarat ;

Membenarkan
pelabuhan Sabah
digunakan oleh
kapal perang
British
Perlantikan
Syarikat menerima
Gabenor perlu
nasihat kerajaan
dipersetujui oleh
British
British

Perhubungan Tidak
syarikat dengan
kuasa asing
Syarat menyerahkan
wilayah kepada
dikelolakan oleh
Kerajaan British
Piagam kuasa asing tanpa
kebenaran
 Corak pentadbiran syarikat
berpiagam di sabah
o Perkembangan pentadbiran di Sabah mengalami tiga peringkat penting ;

1894 - 1910
• Peringkat • Peringkat
Pertama • Peringkat Ketiga
Kedua
1881 - 1894 1910 - 1941
PERINGKAT PERTAMA (1891 – 1894)
 Peringkat pertama merupakan tahun yang kritis dan sukar bagi Syarikat.

 Berbagai usaha telah dijalankan seperti membentuk Daerah dan Residensi untuk
memudahkan pentadbiran, menjinakkan penduduk bumiputera dengan sistem
pemerintahan Syarikat, meminjam pegawai pentadbir yang berpengalaman dari
Negeri Selat, Ceylon dan lain-lain.

 W.H Treacher telah dilantik sebagai Gabenor Sabah yang pertama oleh Sir
Alfred Dent dan pemegang-pemegang saham yang lain.

 Treacher telah diberi kuasa untuk memerintah Sabah tanpa diganggu oleh
Lembaga Pengarah di London.

 Beliau juga mengadakan Konsul Penasihat yang mengandungi 5 orang pegawai

dan seorang ahli tidak rasmi.
PERINGKAT PERTAMA (1891 – 1894)
 Cukai import juga telah diperkenalkan sebanyak 10% dan pemungutan cukai ke
atas candu dan tembakau dijualkan kepada orang Cina yang lebih
berpengalaman mengenai barang-barang tersebut.

 Namun pemerintahan Treacher turut mempunyai konflik apabila beliau

menggunakan terlalu ramai pegawai sehingga menyebabkan banyak wang
dikeluarkan dan mengakibatkan kewangan Sabah hampir-hampir muflis.

 Lantaran itu, beliau telah dilucutkan jawapan .

Gambar 4: Alfred Dent Gambar 5: W.H Treacher

PERINGKAT KEDUA (1894 – 1910)
 Perlantikan William Collie sebagai Pengerusi Lembaga Pengarah baru
menandakan bermulanya peringkat kedua dalam pentadbiran Sabah.

 Beliau ialah seorang bekas pengembara dan mengetuai Lembaga Pengarah

sehingga dia meninggal dunia pada tahun 1910.

 Beliau telah melancarkan pembinaan telegraf dari Sandakan ke Labuan bertujuan

untuk tujuan ekonomi. Projek ini menelan belanja yang besar dan terpaksa
dibiayai dengan mengenakan cukai yang tinggi. Contohnya beras dikenakan
cukai 6% dan menyebabkan ramai orang asing terutamanya orang Cina
meninggalkan Sabah dan mencetuskan pemberontakan.

 Projek telegraf itu siap tiga tahun kemudiannya, namun tidak dapat digunakan
kerana dawai-dawainya telah dicuri.
PERINGKAT KEDUA (1894 – 1910)
 William Collie juga gagal dalam melantik orang kanan yang berkaliber dalam apa-
apa urusan

 Sebagai contoh, dia telah melantik I.P Beaufort yang tidak berpengalaman dalam
hal Sabah sebagai Gabenor. A.J West seorang rakannya yang tidak mempunyai
pengalaman dalam kejuruteraan telah dilantik sebagai juruteranya.

 Ekoran itu, jalan keretapi yang dibina menelan belanja yang besar daripada yang
dijangkakan.

 Walau bagaimanapun, projek itu memberi faedah kepada Syarikat kerana telah
dapat membuka tempat-tempat baru untuk petempatan dan perusahaan serta
memudahkan pengeluaran barang-barang daripada Pantai Barat Sabah.

 Dia turut meluluskan Undang-undang Pentadbiran Kampung yang membenarkan

ketua kampung menyelesaikan perkara kecil berkaitan orang-orang kampung
PERINGKAT KETIGA (1910 – 1941)
 Sir West Ridgeaway telah dilantik bagi menggantikan William Cowie.

 Pada peringkat ini, pemerintahan Sabah berjalan dengan tenang dan aman,
kecuali sedikit pemberontakan kecil pada tahun 1915.

 Semasa pemerintahan, beliau telah mengubah segala dasar William Cowie

kerana Ridgeaway ialah seorang yang berfikiran dan berpengetahuan luas.
Beliau lebih mementingkan peranan rakyat tempatan dalam pentadbiran.
Buktinya ketua kampung diberi kuasa yang lebih sertan dinaikkan gaji mereka.

 Pada tahun 1912, Majlis Mesyuarat Undangan dibentuk yang mengandungi 7

orang pegawai rasmi dan 4 orang pegawai tidak rasmi yang mewakili golongan
perniagaan.

 Dalam bidang ekonomi, Ridgeaway telah menubuhkan Syarikat Perdagangan

Borneo Utara untuk mengusahakan kayu balak di Sabah.
PERINGKAT KETIGA (1910 – 1941)
 Dalam bidang sosial, beliau telah menggalakkan pembinaan sekolah kerajaan
dan sekolah Melayu.

 Namun demikian, Ridgeaway telah dipaksa meletakkan jawatan apabila didapati

memboroskan wang Syarikat terlalu banyak dalam pentadbiran.

 Penggantinya adalah Gabenor Douglas J. Jardine yang pernah berkhidmat di

Tangayika, Afrika.

 Beliau telah menghidupkan kembali Majlis-majlis Residen dan memberi kuasa

pentadbiran yang lebih luas kepada rakyat Sabah.

 Majlis Penasihat Ketua-ketua kampung ditubuhkan untuk mendapatkan nasihat

dari ketua-ketua kampung dalam urusan pentadbiran.

 Pada tahun 1937, Gabenor C.R Smith menggantikan Jardine. Dia meneruskan us
aha-usaha yang dijalankan oleh Jardine. Begitulah keadaan di Sabah sebelum
ditakluk oleh Jepun pada tahun 1941