HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Sistem i okruženje

• Proučavajući reakciju unutar cilindra:

• 2H2(g) +O2->2H2O(g)+toplota

• Sistem uključuje molekule koje

posmatramo (H2 i O2), reaktante i produkte.

• Okruženje je sve ostalo (cilindar, klip).

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija
• Sposobnost da se izvrši rad ili prenese toplota.

– Rad: prenos E iz jednog sistema u drugi, djelovanjem sile.

– Toplota: prenos E usled razlike u temperaturi između sistema i

okoline.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Rad

• Energija potrebna da se
objekat pomjeri duž neke
distance.

w=Fd

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Toplota

• Toplota se prenosi sa toplijih na

hladnije predmete

• Neuređen oblik predaje energije

• Predajom energije u obliku toplote,

haotičnost kretanja u sistemu se
povećava

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Potencijalna energija
– Energija hemijskih veza

– Energija atomskih jezgara

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Kinetička energija

– Energija kretanja molekula

(translacionu, rotacionu i
vibracionu)

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Jedinica energije

• SI jedinica za energiju je: džul (J).

kg m2
1 J = 1 
s2
• Starija jdinica koj je još uvijek često u upotrebi je: kalorija (cal).

1 cal = 4.184 J

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Prelazak energije
a) Kada se ova glinena loptica pomjera sa
zemlje ka vrhu zida, povećava se njena
potencijalna energija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Prelazak energije
a) Kada se ova glinena loptica pomjera sa
zemlje ka vrhu zida, povećava se njena
potencijalna energija
b) Kada loptica pada, njena potencijalna
energija se pretvara u kinetičku.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Prelazak energije

a) Kada se ova glinena loptica pomjera sa

zemlje ka vrhu zida, povećava se njena
potencijalna energija
b) Kada loptica pada, njena potencijalna
energija se pretvara u kinetičku.
c) Kada padne na zemlju, kinetička energija
je nula (pošto se više ne pomjera); jedan
dio energije ostaje vezan za lopticu,
ostatak se raspršuj kao toplota.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Prvi zakon termodinamike

• Energija ne može biti uništena ni stvorena.

• Ukupna energija sistema i njegove okoline je konstantna, pri čemu energija

može da prelazi iz jednog oblika u drugi.

Use Fig. 5.5

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Ukupna energija

• Promjena unutrašnje energije sistema je jednaka:

E = Ekrajnje − Epočetno

Use Fig. 5.5

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Promjena unutrašnje energije

• Ako je

E > 0, Ekrajnje > Epočetno

– U tom slučaju sistem apsorbuje

energiju od okruženja.

– Te energetske promjene su
endotermne.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Promjena unutrašnje energije

• Ako je

E < 0, Ekrajnje < Epočetno

– U tom slučaju sistem oslobađa

energiju u okruženje.

– Te energetske promjene su
egzotermne.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Promjena unutrašnje energije

• Kada sistem prolazi kroz fizičku

ili hemijsku promjenu, E
jednaka je toplotnoj energiji koju
sistem otpušta ili prima plus rad
koji sistem vrši ili se vrši nad
sistemom.

E = q + w.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Promjena unutrašnje energije

E, q, w, i njihovi predznaci

Za q + znači sistem prima toplotu - znači sistem gubi toplotu

Za w + rad koji sistem prima - rad koji sistem vrši
Za ∆E + znači sistem apsorbuje energiju - znači sistem oslobađa energiju

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Razmjena toplote između sistema i okruženja

• Kada sistem apsorbuje toplotu iz okruženja, proces je

endoterman.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Razmjena toplote između sistema i okruženja

• Kada sistem apsorbuje toplotu iz okruženja, proces je

endoterman.
• Kada sistem oslobađa toplotu u okruženje, proces je

egzoterman

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

• Stalan pritisak izobarni.

• Stalna zapremina izohorni
• Stalna temperatura izotermni

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

• Količina razmijenjene toplotne energije pri P=const

H = E + PV

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

• Kada se sistem mijenja pri konstantnom pritisku , H, je

H = (E + PV)

• Ili možemo pisati

H = E + PV

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

• E = q + w i w = −PV, promjenu entalpije

Pošto je

možemo izraziti:

H = E + PV
H = (q+w) − w
H = q

• Dakle, pri konstantnom pritisku, promjena entalpije je apsorbovana ili

oslobođena toplota .

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

• Endoterman
proces, H je
pozitivna.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

• Endoterman
proces, H je
pozitivna.
• Egzoterman
proces, H je
negativna.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

promjena entalpije, H,

je entalpija produkata
minus entalpija
reaktanata:

H = Hprodukata − Hreaktanata

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entalpija

Kalorimetar

Mjerenje promjene termalne energije u jednom

izolovanom sistemu

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Entalpija reakcije

aA + bB → cC + dD

 r H o =  H o (produkti)   H o (reaktanti)
 r H o = cH o (C) + dH o (D)    aH o (A) + bH o (B) 
 r H o = c   f H o (C) + d   f H o (D)    a   f H o (A) + b   f H o (B) 


→ f H o
− standardna entalpija stvaranja

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
Entalpija reakcije


→ f H o
− standardna entalpija stvaranja

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 • Izračunaj standardnu reakcijsku entalpiju (ΔrH°)
sagorijevanja etanola, koristeći odgovarajuće
tablične vrijednosti standardnih entalpija stvaranja,
pri 25 °C.
C2H5OH(l) + 3O2(g)  2CO2(g) + 3H2O(l),

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 • Izračunaj standardnu reakcijsku entalpiju (ΔrH°)
sagorijevanja etanola, koristeći odgovarajuće
tablične vrijednosti standardnih entalpija stvaranja,
pri 25 °C.
C2H5OH(l) + 3O2(g)  2CO2(g) + 3H2O(l),

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Hesov zakon

Ukupan toplotni efekat hemijkoj procesa ne zavisi od puta kojim se proces

odvija, već od početnog i krajnjeg stanja.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

entalpija nekog procesa je zbir vrijednosti

entalpija
procesa na koje dati proces može biti
rastavljen

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 H = nHf(products)
 - mHf(reactants)


MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

• Zamislite da se reakcija dešava u tri

koraka:

C3H8 (g)  3 C(grafit) + 4 H2 (g)

3 C(graphite) + 3 O2 (g)  3 CO2 (g)
4 H2 (g) + 2 O2 (g)  4 H2O (l)

Thermochemistry

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

• Zamislite da se reakcija dešava u tri
koraka:

C3H8 (g)  3 C(graphite) + 4 H2 (g)

3 C(graphite) + 3 O2 (g)  3 CO2 (g)
4 H2 (g) + 2 O2 (g)  4 H2O (l)

Thermochemistry

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

• Zamislite da se reakcija dešava u tri

koraka:

C3H8 (g)  3 C(graphite) + 4 H2 (g)

3 C(graphite) + 3 O2 (g)  3 CO2 (g)
4 H2 (g) + 2 O2 (g)  4 H2O (l)

Thermochemistry

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

• Zbirna reakcija

C3H8 (g)  3 C(graphite) + 4 H2 (g)

3 C(graphite) + 3 O2 (g)  3 CO2 (g)
4 H2 (g) + 2 O2 (g)  4 H2O (l)
C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

Thermochemistry
 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)

• Zbirna reakcija

C3H8 (g)  3 C(graphite) + 4 H2 (g)

3 C(graphite) + 3 O2 (g)  3 CO2 (g)
4 H2 (g) + 2 O2 (g)  4 H2O (l)
C3H8 (g) + 5 O2 (g)  3 CO2 (g) + 4 H2O (l)
H = [3(-393.5 kJ) + 4(-285.8 kJ)] - [1(-103.85 kJ) + 5(0 kJ)]
= [(-1180.5 kJ) + (-1143.2 kJ)] - [(-103.85 kJ) + (0 kJ)] Thermochemistry
= (-2323.7 kJ) - (-103.85 kJ)
= -2219.9 kJ
 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja
se oslobodi
tokom
reakcije

Pretvara se u
koristan rad

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja se
oslobodi tokom
reakcije

Ostaje u
Pretvara se u
sistemu kao
koristan rad
vezana energija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja se
oslobodi tokom
reakcije

Gibsova Ostaje u
slobodna sistemu kao
energija vezana energija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja se
oslobodi tokom
reakcije

Ostaje u
∆G sistemu kao
vezana energija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja
se oslobodi
tokom
reakcije

∆G entropija

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja
se oslobodi
tokom
reakcije

∆G ∆S

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Prvi zakon termodinamike

• Energija ne može biti uništena ni stvorena.

• Ukupna energija sistema i njegove okoline je konstantna, pri čemu energija

može da prelazi iz jednog oblika u drugi.

Use Fig. 5.5

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Drugi zakon termodinamike

• Entropija svemira teži k povećanju

• Prirodni procesi su spontani i ireverzibilni, praćeni su degradacijom energije, tj. povećanjem

entropije

• neuređenost sistema– pokretačka snaga spontanosti procesa

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entropija

Drugim riječima:

Za reverzibilne procese:

Suniv = Ssistem + Sokruženje = 0

Za ireverzibilne procese:

Suniv = Ssistem + Sokruženje > 0

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA
entropija

Pri spontanom
miješanju dva gasa:

S>0

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

• Entropija sistema raste sa porastom:

 Temperature

 Zapremine

 Broja atoma u molekulu

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Energija koja
se oslobodi
tokom reakcije

∆G ∆S

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

• Kada je S pozitivna, G je negativna.

• Dakle, kada je G negativna, proces je spontan.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

• Ako je ∆G
negativno
spontana je
direktna reakcija.

• Ako je ∆G=0sistem
je u stanju
ravnoteže.

• Ako je ∆G pozitivno
spontana je
povratna reakcija.

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA

 HEMIJSKA TERMODINAMIKA

Spontana na svim temperaturama

Nije spontana na svim temperaturama

Nije spontana na visokim T, spontana na niskim T

Nije spontana na niskim T, spontana na visokim T

MEDICINSKA BIOHEMIJA SA HEMIJOM (OPŠTI I NEORGANSKI DIO) MEDICINA