ЕТНОЛОГИЈА НА АЛБАНЦИТЕ

ВО МАКЕДОНИЈА
Trifunoski Jovan, Albansko stanovništvo u
Socijalističkoj Republici Makedoniji,
antropogeografska i etnografska istraživanja,
Beograd 1988
 Јован Трифуноски за албанското
население во Македонија

Клучни места:
 Потекло на албанското население

• Староседелци „албанизирани“
• Доселеници
• Зачувани семејни, родовски, племенски
преданија за потеклото
• Геги и Тоски
 Време на доселување
• Австриско-турски војни (XVII век) – раселување на христијанското население
• XVIII век – исламизација; колонизација на Турци; колонизација на муслимани
Албанци
• 1780-1840 година колонизација на Албанци
• 1780 година – 30% од доселениците Албанци
• Податоци за родовските појаси сè до доселениот предок
• 1801-1840 година најсилна доселеничка струја со 50% од доселените Албанци
• До 1912 година – слаби миграциони струи со 10% од доселените Албанци
• После 1912 година – внатрешни миграции од планинските во низинските
области; миграции на Албанците од Косово во Македонија особено во
повоениот период (од 1945 година)
• Имињата на селата и на селските атари во албанските села имаат словенско
потекло
 Причини за доселување
• Стратегија на Турската Империја
• Меѓусебна близина меѓу Албанија и Македонија
• Крвна одмазда како фактор за доселување
• Албанци спахии, сејмени, пољаци – економските
погодности во Македонија како фактори за
доселување
• Албанците како носители на турската државна власт
повикувале нови албански доселеници (Мемет
паша, Алил бег, Али паша Јанински, Џеладин бег
Охридски, Хамзи паша Скопски итн., итн.)
 Начини на доселување
• Имињата на родовите и маалите потекнувале од имињата на матичните
области, од имињата на племињата или од имињата на селата
• Етапни области на престој пред конечното доселување
• Доминантни три северноалбански области: Љума, Пишкупеја и Мат
• Цврста задружна традиција – традиција на живот во проширени семејства
• Групирање на браќа или блиски сродници во едно село или обратно:
разделување на блиски сродници во повеќе различни населби
• Мирно доселување на почетокот, а борби, несогласувања и потиснувања
подоцна – мал број на мешовити албанско-македонски села
• Качаци, арамии, арамиски патишта, киднапирање
• Врски со матичните предели во Албанија – раздвоени проширени
семејства до повлекувањето на југословенско-албанската граница
Потиснување на словенско-христијанското
население
• Христијаните се иселувале но не многу
далеку од матичните области
• Иселување за време на Втората светска
војна од териториите под албанско-
италијанска окупација
 Траги од постаро население
• Гробишта, цркви, имиња на села, атари,
култни места
Внатрешни преселувања и иселувања
• Албанците се поместувале од планинските во
котлинските предели во Македонија
• Миграции село – град во повоениот период (после
1945 година)
• Иселување на задружните куќи (на проширените
семејства) во етапи
• Идентификација на Албанците како Турци и
иселувања во Турција во периодот меѓу двете
светски војни и во периодот 1953-1960 година
(особено Тоските и Албанците од градовите).
 Бројност на албанското население

• Албанците со висок наталитет, а

Македонците во опасност од „белата смрт“
• Брз развој на албанското население
особено на селското население; зачуван е
посебен тип на семејство (проширено);
албанското население нема тенденција да
се иселува од Македонија и прима нови
доселеници од Косово.
 Меѓусебни влијанија и асимилации
• Албанците во градовите брзо го примале турскиот јазик и турскиот
идентитет
• „албанизирани“ турски родови
• „исламизација“ и подоцна „албанизација“ на Македонци
• Роми со албански јазик и албански идентитет
• До 1912 година Албанците одржувале брачни врски со
татковината Албанија
• Албанците во Македонија силно се разликуваат од оние во
Албанија и Косово
• Населението во северна Албанија претставува словенско (српска)-
влашка-албанска симбиоза
• Многу изразена етничка симбиоза меѓу Срби и Албанци на Косово
 Општествен живот
• „Патријархално“ општетсво
• Стара фисовска организација
• Забрана за ендогамија; забрана за брак во исто село; соседството како
институција
• Братство-кабиле / род-џинс, фара, маала
• Проширени семејства; ретки инокосни семејства; раздвоени проширени
семејства; авторитети во семејствата: старешина, домаќинка
• Барјак
• Крвна одмазда
• Село како заедница; кмет; одборници; селски збор – село како суд; селски
службеници – пандур, пољак, водар.
• Тоските за Гегите: прости, сурови, лоши
• Верни на предците; внимаваат и ги негуваат роднинските врски;
гостољубиви; чувствителни на навреди и пцовки.
 Научната реторика на Јован Трифуноски и
третманот на албанското население во
неговата книга

Клучни места и цитати:

• Староседелци „поалбанчени“
• Наше население
• Истиснување на рајата и колонизирање на туѓо
население во нашите краеви
• Бројни муслимани грабнувале христијански
девојки, се женеле со нив и ги преведувале во
ислам
• Портата постојано го поттикнувала албанското
население против нашето
• Потврда дека Албанците не се овде одамна населени
• Исламизација на нашето население
• Смислено населување на муслимани од Албанија
• На тие доселеници на располагање им биле сите
природни богатства (пространи пасишта, шуми...).
Христијанско-словенските селани затекнати во тие
села не можеле да ги спречат Албанците во
доселувањето. Тие (христијаните) постојано се
иселувале од селата.
• Наши луѓе – старинци во тие села
• Предели во кои се зачувани некои наши стари
манастири. Манастирите биле средишта на
нашиот црковно-народен живот под Турците, па
затоа ги одбивале муслиманските доселеници
• Албанци дошљаци
• Сè повеќе се судирале интересите на нашите
старинци и на албанските доселеници
• Капидан не можел да го спречи ширењето на
Албанците и нивното насилство
• Албанците опколувале словенско-христијански села и
извесно време ги држеле под опсада
• Убиства, помор и иселување од тие села
• Словените христијани исплашени уште од раѓање
• Опколени и притиснати македонски села од страна на
Албанците
• Слаби македонски оази без врски со останатата народна
маса. Прашање е кога ова наше население ќе се исели
• Уништени се, односно раселени цели етнички групи на
македонско население
• Албанците ги запоседнале сите сообраќајни влезни и излезни
точки
• Нашето население е етнографски заградено од сите страни со
албански села
• „брутални насилници“, „ја уништуваат и истиснуваат рајата“,
„предизвикувале судири со нашите луѓе“, „многу лош сосед“...
• Албанците не биле за мирна земјоделска работа, туку
претставувале неволја за својата околина.
• Заради судири околу имотот, заграбените жени, девојки или
заради други насилства нашето население морало некаде да
се исели. Оделе таму кадешто нема Албанци.
• Иселување заради намножените Албанци и заради
нивните зулуми
• Наши домаќинства
• Неподнослива ситуација – иселувањето било спас за
Македонците
• Никој никогаш нема да може да пресмета колку наши
мажи загинале во судирите со доселените Албанци и
нивните качаци. Колку нашиот свет бил присилен на
иселување, колку наши девојки и невести се грабнати,
колку жива стока е украдена, колку од најдобрата земја
е одземено и сл.