ВИЗАНТИСКО

ИКОНОСЛИКАРСТВО

Ментор: Студент:
Проф.Др. Tрајче Нацев Крсте Тарабунов
бр.на индекс: 0661
 
 
ВОВЕД
 Во текот на византиската култура имало бројни
историски уметнички дела во текот на овој
временски период, но она што било исклучително
популарно било употребата на иконите преку
историски фигури. Популарната употреба на икони
за време на византиската империја била толку
инспириративна, што ќе продолжи да влијае на многу
други локални парчиња што биле различни од
западниот свет. Објекти што се издвојуваат во овој
временски период се иконата со Свети Димитриј,
иконата со Богородица Елеуса, иконата со Христос
Пантократор и иконата со Свети Петар кон покојниот
Византија. Овие икони, заедно со другите, ни
овозможува да ги отвориме емоциите кон Христа, се
сметаат за дело и на богослужба и на Уметност.
 ИКОНИ
 Икона - слика, која се пренесува. Иконите се нарекуваат „портрети“ на
Христос, Мајка Божја, светци или претстави на сцени, без оглед на материјалот
и техниката во која се направени (обично на дрвена табла подготвена со гипс
основа, во техника јајчена темпера).
     Раните византиски сликари усвоиле одредени архаични конвенционалности
на коптски обрасци, пред сè строга фронталност и големи очи, кои доминираат
во аскетското, тенко тело.
     Најстарите икони се сметаат за автентични портрети на маченици. Тие биле
сместени во мартириуми - на гробницата или саркофагот на мачениците, за да
бидат бакнати од нивните следбеници. Веќе во 4 век, се шири вербата дека
некои икони на Христа и Богородица се „самонасликани“. Поради тоа верување
во автентичноста на ликот на најстарите икони, подоцна иконите требало да
бидат верни на обрасците од кои биле копирани. Сликарот му давал душа на
ликот и го стилизирал, но не му било дозволено да го смени.
     После победата на православието, во IX век, производството на икони зело
поголеми размери, а иконостасот започнал да се создава за нивно сместување
во цркви. Многу посебен број икони се создале во посебна иконографија, а
само во XIV век, со општ развој на иконографски теми, се проширил
репертоарот на самите икони.
 ИКОНОГРАФИЈА
 Византиската ера покажа многубројни историски уметнички дела низ
целата средновековна уметничка историја, која се фокусира на тоа да ни
овозможи да ги отвориме своите емоции кон Христа преку дело и на
богослужба и на уметноста. За тоа време христијанството ја преземало
официјалната религија, која играла важен фактор во византиската вера.
Бидејќи ова била религиозна ера, уметничките дела во овој временски
период опфаќаат конкретно религиозни теми. Овој вид уметност се смета за
начин на живот и победа над смртта со изразување на вечен живот. Важна
тема што одиграла важна улога во византиската уметност била употребата
на иконографијата меѓу религиозните личности од христијанската религија.
Темите и елементите на композицијата биле предодредени. Оваа
иконографија се разликува од христијанската иконографија на запад,
особено од XI век, кога црквата била поделена. Од тоа време, двете цркви се
разликуваат, не само во некои теолошки теми и литургија, туку и во начинот
на кој обете цркви ја претставуваат Св. Троица, Богородица и светците.
     Во византиската уметност, Бог Отец не е прикажан. Тоа е само евоцирано,
на пример, со претставување на рачен благослов од облаците. Неговото
место го зазема ликот на Христос, Синот Божји.
     
 Во византиската уметност постојат два вида на фигура на Христа:
              - Христос Емануел, преземен од хеленистичката уметност, претставен млад и
без брада,
   

Сл.1 Исус Христос Емануел

 - Христос Пантократор, земен од сириската уметност, мажествен и брадолик,

семоќен господар, кој владее со светот, и во кого се соединуваат Бог Отецот и
Синот Божји, творец и откупител.

Сл.2 Исус Христос Пантократор

 Исто така, постои и третата инкарнација на Исус Христос, Христос Врховен
Свештеник, кој е облечен во облека на епископот за време на небесната литургија.

Сл.3 Исус Христос Врховен Свештеник

 Св. Тројца не се претставуваат како на Запад, со три лица: Бог Отец, Син Божји и
Св. Дух, туку симболично, во форма на три ангели кои го посетуваат Авраам, што е
тема позната како гостопримството на Авраам - Филоксенија на Авраам.

Сл.4 гостопримството на Авраам - Филоксенија на

Авраам
  Најбогата е иконографијата на Мајката Божја. Обично се нарекува Теотокос
(Богородица) или Панагија (Сите светци). Култот на Мајка Божја постојано растел,
а од 6 век започнал да го потискува дури и култот на Христос. Иконографските
типови на Мајка Божја можат да се класифицираат во три групи:
 - Богородица Орната, сл.5 Богородица на престолот, сл. 6

Сл.5 Дева Орната

 - Богородица на нежноста, Сл.6 Богородица на Престолот

сл.7.

Сл.7 Богородица на Нежноста

 Видот на Богородица се развил на исток, како и на запад, хиератичниот тип го
заменува Мајката Божја на нежноста, која се потпира на образот кон детето
(Сочувство), понекогаш Богородица која дои, Милкеида сл.8,9 и 10 која одговара на
италијанската Мадона Дел Лате. Групата Богородица со Христа - детето со тоа
станува тема на мајчинството.

Сл. 8,9,10 Богородица доилка - Милкеида

 Една од главните иконографски теми на Православната црква се празниците -12
празници што го сочинуваат евангелскиот циклус: Благовештение, Рождество,
Богојавление, Крштение, Преображение, Воскресение на Лазар, Цветници, Велики
петок (Распетие на Христос), Воскресение, Вознесение, Педесетница и Успение на
Богородица). Треба да се потенцира дека во византиската уметност, Воскресението
секогаш се заменува со Слегувањето во пеколот (Анастасис) сл.8: Христос зачекори
над Сатаната, кој е окован и лежи покрај скршената врата на Адот и ја протега
раката кон Адам и Ева, зад кои стојат Пророците, Давид, Соломон и Праведниот.

Сл.11 Слегувањето на Исус во пеколот (Анастасис)

 Апокалиптичкиот циклус е сумиран во сцената на Последниот суд, поделен на
повеќе зони сл.9: во горната зона е прикажан Деизис (петиција, посредување), во
којшто е претставен Христос, врховниот судија, помеѓу Мајката Божја и Продам
(Јован Крстител), кои преговараат и бараат милост за човекот. Под Деизис се
појавува една тема што не се наоѓа во иконографијата на Последниот суд на Запад:
Хетимазија или подготовка на престолот за враќање на Христос. Подолу е
мерењето на душите и одвојувањето на праведните од грешниците. Праведниците
се примаат пред портите на Рајот. Петар и добриот арамија и грешниците се
извлекуваат со оган во вилиц ите на пеколот.

Сл.12 Последниот суд

  Евхаристистичкиот циклус (Евхаристиски - што се однесува на светиот жртвувач
на причест) се состои главно од два мотива, кои исто така се отсутни во западната
иконографија: Причест на апостолите и Небесна литургија. Во Причестувањето на
апостолите, Христос понекогаш се претставува двапати, од двете страни на Светата
табела, бидејќи ги причествува своите ученици со леб и вино, сл.10. Во Небесната
литургија, симболична претстава, која се служи на Небото, наместо за свештеникот,
услугата ја служи самиот Христос, а наместо Законот, учествуваат ангелите.

 Иконокламот е дефиниран како „кршење на слики“, но во византиската култура се

дефинира како теолошка расправа
Сл.13 Причестпомеѓу
на апостолитецрквата и државата. Светите и важни
и Небесна литургија

слики што ги претставуваат Христос, светци, Распетие и Дева, ја дефинирале

византиската ера. Некои значајни икони се Свети Демитриј, Дева Елеуса, Христос
Пантократор и Свети Петар.
 Свети Димитриј изгледа подготвен за
борба и сака да го заштити својот народ,
поточно неговата религија. Можеме да
видиме дека тој е еден вид витез со стрела
или копје како оружје и штит за заштита.
Димитриј бил еден од најважните воени
светци што умрел во Солун затоа што не
се одрекол од својата религија. Изработена
е само од дрво, што може да значи дека
прикажува од што е направен неговиот
оклоп. Неговиот оклоп изгледа дека е
направен од некој вид на животински
материјал како што се птичји пердуви.
Иконата е тридимензионална, така што
има многу детали. На прв поглед, очите ви
се привлечени кон средината, а потоа
полека кон главата, бидејќи фокусот е Сл.14 Свети Димитриј прикажан подготвен да ги
заштити христијаните
јасно на фигурата. Голем дел е да се
симболизира колку бил моќен во тоа
време. Симболите до неговата глава се
чини дека се на грчки јазик.
 Богородица или Елеуса прикажува
длабока и приврзана емотивна сцена со
себе и со детето, што е Исус Христос. Во
ова дело има многу материјал,
вклучувајќи бакар, метал, камен и восок.
Прекрасна сцена е да се погледне како
главата на Христос е затегната на образот
на мајка му, додека раката се обвиткува
околу вратот и рамото. Ако ја отстраните
камената рамка, сликата е околу 10 на 8
цм. Очите ви се брзо привлечени кон
двете лица, а уметноста ја опкружува
главата. Позадината е златна, а накитот е
околу главата. Географската локација на
ова парче потекнува од Азија, поточно
Турција. Создадена е во втората половина Сл.15 Богородица има интимна и емотивна врска со Христа
на византиската ера околу 16 век. На како дете

лицето на Богородица и Христос се

прикажува целосната емотивна и
драматична сцена. Има многу детали од
прстите до нозете и ушите на Христа.
 Иконата на Христос Пантократор изложена во Музејот Мет,
е една од најстарите познати икони на Христос Пантократор
и една од најцентралните икони на Источна православна
црква. Самиот збор „Пантократор“ е грчки и е дефиниран
како „Владетел на сите“. Тој е дизајниран заедно со многу
икони за да ги намали молитвите на гледачот и
восхитувањето на христијанството во духовно подрачје каде
што постои вистински Христос. Ја сумира христијанската
вера затоа што го демонстрира креаторот и владетелот на
целиот свет, но во човечка форма што е видлива за нас.
Причината зошто е толку моќна е затоа што ни овозможува
да патуваме во реалност и духовност на различни нивоа.
Ова дело е едно од најиконсите и најчестите религиозни
слики на православното христијанство. Ова е исто така една
од првите слики на Христа и една од централните икони на
Источната православна црква. Таа е најстарата позната
икона на Христос Пантократор. Христос е прикажан како го
држи Новиот Завет на Библијата во левата рака, додека
прави благослов со десната рака. Исто така е сосема можно
дека Христос ја користи десната рака како знак на Сл.16 Христос Пантократор прикажен со евангелието
поучување. Христос е претставен со две различни очи или во левата рака и знак на благослов во десната
евентуално два различни израза на лицето. Ова може да страна

значи дека Христос има две различни природи; едното битие

тој е Бог, а другото е човечко. Самото дело е
тродимензионално, бидејќи можете да ја видите текстурата
што го опкружува Христа. Околу неговата глава е ореол
опкружен со грчки симболи. Тоа е мало парче со големина
од шест и пол сантима на четири ипол цм. Видот на
користениот материјал е главно стеатит и талк и е со
европско и грчко потекло.
 Една од најстарите икони во византиската ера е
иконата со Свети Петар, кој отвора свиток во левата
рака и гледа нагоре. Насликано целосно со јајчена
темпера, со златни листови. Облечен во сивкасто
сина туника покриена со палиум кајсија. Таа е
приближно 700 на 500 милиметри. Првично бил
исклучително голем, што значи дека можел да се
види на оддалеченост од луѓе. Тоа е вид на портрет, а
свитокот што тој го држи е од првото послание на
Петар. Пасусот на хартијата пркажана е од вториот
стих 11 на Петар, кој најверојатно се користел за
манастирски тип на литургија. Иконата е една од
првите што е ставена во иконостас, што ја одделува
од олтарот. Изработено е околу 1320 година, што
сугерира дека е направена во манастир во Цариград.
Делото е во многу лоша состојба и многу кревка.
Скратено е од првобитната големина, видлива е само
Сл.17 Свети Петар прикажен со многу детална
една рака, се чини дека носот е обновен, а горниот облека и страница од евангелието во левата рака,
гледајќи нагоре
дел од главата е во лоша состојба. На задната страна
може да се виде дека поминала низ многу места
бидејќи дрвото е многу оштетено и се распаѓа. И
покрај неговата состојба, тоа е многу детално дело со
употреба на контури на гардероба и детали на
брадата.
 Многу од овие уметнички дела биле изработени од мермер, слонова коска,
керамика, скапоцен камен, текстил. Фрески и мозаик. Со овие материјали многу
од иконите се познати по богатите бои и рамни, големи религиозни фигури со
претежно златни позадини. Повеќето од нив биле насликани со темпера на дрво.
Причината зошто иконите биле создадени од византиски уметници е да му се
овозможи на гледачот да ја разбере религијата повнимателно и јасно. Тие
главно можеле да бидат видени околу православните цркви и во приватните
домови затоа што повеќе се вклопувале во верскиот амбиент отколку во
природа. Византијците се најпознати по популарноста на иконите, бидејќи тие
биле наменети за чудесна моќ да одговараат на молитви, да ги лекуваат
ранетите и болните и да обезбедуваат заштита на оние од христијанската
религија.
 Силата и значењето на иконите не лежи во видот на материјалот што се користи
затоа што нема никаква религиозна или света врска со значењето што стои зад
неа. Повеќе лежи во можноста што може да ја создаде комуникацијата помеѓу
гледачот и религиозните личности прикажани на иконата. Можеме да видиме од
четирите религиозни фигури наведени претходно, дека секоја иконографија се
поврзува назад со религиозен фактор и учиме дека Христос е централниот
фокус. Тие се духовни портрети на вистински верски суштества и не се
нереални луѓе. Разликите во овие икони сепак се во тоа што има бројни
различни стилови. Кон средната и доцната византиска ера, многу икони од
претходниот период би биле копии, додека се создавале нови икони.
 На уметниците што ги создадле овие икони им биле потребни уметнички
стратегии за гледачот да не го погреши значењето на иконата. Овие уметници
се познати како иконографи кои ја практикуваат уметноста на иконописот. Она
што многу од овие икони имаат заедничко е дека секоја слика се фокусира
главно на очите. Иконографот би го насочил вниманието кон лицето затоа што
се подразбира дека кога некое време ќе го погледнете лицето, тие влегуваат во
вашата душа. Секоја од четирите икони наведени претходно имаат силна
дефиниција и детали околу лицето. На пример, иконата со Христос
Пантократор има две различни изрази на лицето на оваа икона, што би можело
да се толкува дека Христос има две различни природи; едното битие тој е Бог,
а другото е човечко. Очите играат клучна улога во повеќето икони затоа што
тоа е првото нешто што претпоставуваат дека ќе привлечат внимание.
Севкупно, главната цел на уметниците е да создадат отвор кон духовниот свет,
а не во материјалистичкиот свет. Повеќето иконописци требало да живеат
според православната вера и покорност кон црквата. Тие морале да сликаат во
линија и да користат боја за да покажат духовно искуство на друг.
 Византиската иконографија е многу различна од другите форми на уметност,
што ја утврдува како уникатен вид уметност. Во западниот свет во главните
религиозни уметнички теми доминираат реализам и антропоморфизам.
Главната тема за византиската уметност е да се трансформира сè во духовно
царство и дека сè околу него мора да биде осветено.
ЗАКЛУЧОК
 Византиските икони одиграле голема и витална улога за византиската уметност,
бидејќи таа е различна од другите форми на уметност, затоа што влијае на гледачот на
подлабоко и духовно ниво. Светите и значајни слики на Христа, светците и Богородица
се некои од подефинираните религиозни личности и се одделени од првата златна доба
и грчкиот дел од Римската империја. Поточно, иконата на Свети Димитриј, иконата на
Богородица Елеуса, иконата на Свети Петар и иконата на Христос Пантократор. Ова се
некои од најпознатите иконични парчиња во средновековната уметничка историја заради
бројните количини примероци направени од нив и инспирацијата на нови икони
создадени после тоа. Овие икони ни ги отвораат срцата и се користат како уметнички
дела и за богослужба. Иконографите се уметници, кои сликале и изработиле многу од
овие дела. Нивната цел е да отворат духовна врата за гледачот, а не за материјалистичка.
Иконите имаат за цел многу верски следбеници да веруваат дека овие религиозни
личности се живи и се присутни со хуманост како на сликите. Силата и значењето на
овие икони не лежат во видот на материјалот што се користи затоа што го нема и
религиозна или емотивна врска со значењето зад неа. Повеќе лежи на можноста што
може да ја создаде за комуникација меѓу гледачот и верските личности прикажани на
неа. На симплистичко ниво, целта на византиската икона е дизајнирана да создаде
духовен свет во кој религиозните следбеници можат да одат кај оние кои ги величат.
Иконите со Богородица и Свети Демитриј се создадени за да ги канализираат молитвите
на луѓето во духовно подрачје каде што постојат вистински верски личности.