TEČNI

LJEKOVITI
PREPARATI
VJEŽBA 4
TEČNI LJEKOVITI PREPARATI
Prema Ph.Eur.7.0, tečni ljekoviti preparati se dijele u dvije
skupine:
1. tečni preparati za primjenu na koži
2. tečni preparati za oralnu primjenu
Tečni preparati za primjenu na koži (preparationes liquidae ad usum
dermicum) su preparati različitog viskoziteta namijenjeni lokalnoj ili
transdermalnoj dostavi aktivne supstance.
To su otopine (rastvori), emulzije ili suspenzije, koje sadrže jednu ili
više aktivnih supstanci u pogodnom vehikulumu.
Mogu sadržavati odgovarajuće konzervanse, antioksidanse i druge
ekscipijense, kao što su stabilizatori, emulgatori i zgušnjivači.
Preparati namijenjeni za upotrebu na ozbiljno oštećenoj koži su
sterilni.
Neki preparati za oralnu primjenu se priređuju razrjeđivanjem
koncentriranih tečnih preparata ili iz praškova ili granulata za
pripremu oralnih otopina (rastvora) ili suspenzija, za oralne kapi ili za
sirupe, korištenjem pogodnog vehikuluma.
Vehikulum za preparate za oralnu primjenu se bira imajući u vidu
prirodu aktivne supstance/supstanci i daje odgovarajuće
organoleptičke osobine u odnosu na primjenu.

Mogu sadržavati odgovarajuće konzervanse, antioksidanse i druge

ekscipijense, kao što su dozvoljeni agensi za dispergiranje,
suspendiranje, zgrušavanje, emulgiranje, puferiranje, kvašenje,
solubilizaciju, stabilizaciju, aromu i zaslađivanje, te bojenje.
Razlikujemo nekoliko kategorija preparata:

1. oraIne otopine (rastvori), emulzije i suspenzije

2. prašci i granulati za oralne otopine i suspenzije
3. oralne kapi
4. prašci za oralne kapi
5. sirupi
6. prašci i granulati za sirupe.
Oralne otopine, emulzije i suspenzije se pakuju u
jednodozna ili višedozna pakovanja.

Svaka doza iz višedoznog pakovanja se daje uz korištenje

pogodne mjerice propisanog volumena.

Mjerica je obično kašika ili čaša za volumen od 5ml ili

višestruko odmjeravanje ove mjere ili graduirani špric za
druge volumene.
OraIne kapi su otopine, emulzije ili suspenzije, koje se
primjenjuju u malim volumenima kao što su na kapi pomoću
odgovarajuće kapaljke.

Mora se naznačiti broj kapi po mililitru preparata ili po

gramu preparata ako se doza mjeri u kapima.
Ispitivanja tečnih preparata:

ujednačenost doznih jedinica za jednodozno pakovanje

ujednačenost sadržaja za jednodozno pakovanje
ujednačenost mase za jednodozno pakovanje
doza i ujednačenost doze oralnih kapi
ujednačenost mase dostavljene doze iz višedoznih
pakovanja.
SOLUTIONES MEDICINALIS

Otopine (rastvori) lijekova su tekući, bistri preparati, koji

sadrže jednu ili više ljekovitih supstanci rastvorenih u
odgovarajućem rastvaraču.

Supstanca koja se rastvara se naziva solvendum, a

rastvarač solvens.
Rastvarač je najčešće voda, etanol, glicerol te vegetabilna ili mineralna ulja.
Rastvori su namijenjeni za neposrednu spoljašnju ili unutrašnju upotrebu kao i
za izradu drugih ljekovitih preparata.
Izrađuju se rastvaranjem supstanci ili hemijskim reakcijama u rastvoru.
Prema potrebi se titriraju .

Prednosti rastvora su:

1. brza resorpcija Ijekovite supstance
2. najveći mogući disperzitet ljekovite supstance
3. neprijatan miris i okus nekog lijeka je moguće korigovari dodatkom korigensa
Osnovni nedostatak je što prilikom stajanja u rastvoru može doći do
fizičkih, hemijskih i mikrobioloških promjena, tako da je njihov rok
trajanja ograničen.
Pri izradi rastvora neophodno je poznavanje fizičkih i hemijskih
osobina ljekovite supstance i rastvarača, uticaja pH na stabilnost i
mogućnost dodatka konzervansa i drugih materija koje mogu da
doprinesu da rastvor bude stabilan.
Rastvori se mogu podijeliti na nekoliko načina:

Podjela rastvora prema rastvaraču

1. Solutio aquosa
2. Solutio aethanolica
3. Solutio glicerolata
4. Solutio oleosa
Podjela rastvora prema načinu primjene
1. Solutio ophtalmica
2. Solutio pro injectione
3. Enemata (klizme)
4. lrigationes (vaginalne), itd
Podjela rastvora prema količini rastvorene supstance
1. Nezasićene rastvore
2. Zasićene rastvore
3. Presićene rastvore
Za izradu rastvora uopšte, potrebno je poznavati rastvorljivost
ljekovite supstance u rastvaraču u kome namjeravamo da je
rastvorimo.

Stepen do koga se neka supstanca rastvara u određenom rastvaraču

na datoj temperaturi, naziva se rastvorljivost, odnosno topivost.
PROPISI ZA IZRADU RASTVORA
Rastvori vrlo lako rastvorljivih supstanci se obično izrađuju tako da
se u čistu tariranu bocu, kojoj je prethodno odabran čep, sa kartice
prenese odmjerena količina ljekovite supstance, doda propisana
količina rastvarača i ako je potrebno filtrira (uvijek se pogleda prema
svjetlu, rastvor mora biti bistar).
U slučaju teže rastvorljivih ljekovitih supstanci, u bocu se prvo
prenosi veća količina rastvarača, zatim odmjerena količina lijeka,
promućka i na kraju dopuni do propisane mase rastvaračem (ako bi
se prvo unijela supstanca, a preko nje rastvarač, moglo bi se desiti da
se supstanca zalijepi za zidove boce što bi otežalo njeno rastvaranje)
Rastvorljivost se povećava time da se supstance ispulveriziraju u
tarioniku (povećava se aktivna površina).
Ako je potrebno zagrijavanje za lakše rastvaranje, tada se izrada vrši u
čaši i filtrira u bocu.
Boca i zapušač (čep) biraju se prije izrade.
Boca se bira prema masi sastojaka lijeka.
Na dnu svake bočice je broj koji označava približan volumen računato
na vodu.
Potrebno je voditi računa o relativno gustini rastvora (200g sirupa
može se pakovati u bocu od 150g, a 200g alkohola u bocu od 250g)
Rastvori osjetljivi na svjetlo moraju se pakovati u tamne boce.
 Za lako isparljive tečnosti i rastvore gasova (eter, benzin, H202)
uzima se boca veća od volumena tečnosti.
Ako preparati za spoljašnju upotrebu sadrže supstance veoma jakog
djelovanja potrebna je i dodatna signatura «OTROV».
Rastvori za spoljašnju upotrebu doziraju se na kapi, kašiku ili čašu.
SOLUTIONES AQUOSA
VODENI RASTVORI
(OTOPINE)
Ako na receptu nije naglašen rastvarač, izrađuje se vodeni rastvor.

Kao rastvarač koristi se prečišćena voda (Aqua purificata) dobivena

destilacijom (Aqua destilIata) ili demineralizacijom (Aqua
demineralizata).

Treba da imaju isti kvalitet, odnosno da ispunjavaju zahtjeve za

«Ispitivanje stepena čistoće» prema Ph. Eur. 6.0.
PRIMJER:
Preparat je oficinalan, a propis za njegovu izradu se nalazi u Formulae
magistrales pod nazivom Solutio acidi borici ili Rastvor borne kiseline.
Objašnjenje postupka:
Uzeti bocu od 50g, istarirati je i odabrati odgovarajući čep. lzvagati
na ručnoj vagi bornu kiselinu.
U čaši zagrijati propisanu količinu vode do ključanje.
Sa kartice se sipa borna kiselina u vodu i rastvor ostavi da ključa,
2-3 minuta.
Filtrira se u bocu i dopuni prokuhanom vrućom vodom do 50g.
Za izradu je bolje uzeti kristalnu, nego sprašenu bornu kiselinu, jer
se kristali lakše rastvaraju i dobije bistriji rastvor.
Signatura
Crvena, na kojoj pišemo «Spolja».

Osobine
Bistra, bezbojna tečnost, gotovo bez mirisa i okusa. Reaguje slabo
kiselo.

Upotreba
Slabi antiseptik. Nerazblažen (za obloge), zatim za ispiranje usta, a
ako se koristi za ispiranje očiju, onda mora biti sterilan rastvor.
 VJEŽBA SA STUDENTIMA
Rp./

Acidi borici 3% 1000ml

M.D.S. spolja