LUMADS

KASAYSAYAN
▪ Ang salitang "Lumad” sa Bisaya ay "from the earth" at "mula
sa lupa“ o indigeneous people sa Ingles
▪ Ang mga Lumad ay ang mga grupo ng katutubo sa Mindanao
▪ Nabuo ito noong Hunyo 26, 1986 sa Tiruray, Cotabato
▪ Mayroong 18 grupo (Atta, Bagobo, Banwaon, B'laan,
Bukidnon, Dibabawon, Higaonon, Mamanwa, Mandaya,
Manguwangan, Manobo, Mansaka, Subanon, Tagakaolo,
Tasaday, Tboli, Teduray, at Ubo)
▪ Mayroong 14-17 milyon ang naninirahan na Indigeneous People (IPs) sa
ating bansa at 61% (humigit kumulang 8.5M-10.3M) dito ay ang mga
lumads na kabilang sa 110 ethno-linguistic groups ayon sa United Nations
Development Programme (UNDP).
▪ Karamihan sa kanila ay nasa Mindanao (61%), ​33​% naman ang nasa ​
Cordillera​ Administrative Region (CAR), at ang iba ay matatagpuan sa
Visayas Region.
 LUPAIN/PAMUMUHAY
▪ Nakatira ang mga Lumad sa malusog na kagubatan
▪ Isa sa kanilang gawain sa araw-araw na pamumuhay
ay ang pagtatanim ng bigas, kamote at gabi
▪ Gumagawa rin sila ng beads, itak, kaldero at pana
▪ Ayon kay Cugan, isang Lumad, ang pakikipaglaban na
kanilang ginagawa laban sa pagmimina at
pangangamkam ng lupain ay hindi lang para sa
katutubo ngunit para rin sa buong bansa
▪ Araw-araw silang nagpapasalamat kay Manama dahil
naniniwala sila na kailangan mong ibalik ang bagay na
hiningi mo sa nagmamay ari.
 KAUGALIAN/TRADISYON
▪ Unang dapat matutunan ng mga Lumad ▪ “Pomaas Ritual” - kung saan
ay rumespeto kakailanganin nila ng dalawang manok,
isang puti at isang itim. Ito’y kanilang
▪ Respetuhin si Manama (ang kanilang kakatayin at ang bituka ay gagamitin
diyos na gumawa ng lahat) bilang instrument upang mabasa ang
▪ Respetuhin ang kapaligiran, mga mga omens o mensahe ng mga espiritu.
nakakatanda at komunidad. Hindi lamang ito ginagawa sa panahon
ng pag-ani kundi ginagawa rin ito sa
▪ Ipinagbabawal sakanila na husgahan selebrasyon at seremonya. Tuwing sila’y
ang mga taong may “deformities” mangangaso, gagawa sila ng “tambara”
▪ Iniiwasan ang diskriminasyon sa (altar) na may lamang kanin para sa
kanilang tribo espiritu ng tagapagbantay para maging
maayos ang kanilang paglalakbay.
▪ Ang mga ritwal ay sumisimbulo para sa
pasasalamat ng mga Lumad sa mga ▪ Kapag sila ay namatayan nagsasagawa
Diyos sila ng ritwal (dam-ag) na hindi
pinahihintulutang sumama ang mga
▪ Mahalagang elemento sa kanilang tribo kamag-anak dahil sumisimbolo ito sa
ang kabataan dahil sila ang pagsama sa yumao.
magpapatuloy ng kultura sa henerasyon
▪ Binabantayan nila ang mga namayapa
upang maiwasan pasukan ng mga
"busow" (masamang espiritu)
▪ -Bawal maapakan ng ibang animal
tulad ng dog and cat dahil baka
mabuhay ang kaluluwa.
▪ -Maglalakbay ang kaluluwa (gimokod)
ng mga yumao papunta sa "ingad ni
Moivuyan" tagapag alaga ng mga
kaluluwang nabubuhay at namamatay.
Malapit "oweg no kolingawan" o "the
water of forgetting"
▪  
 KONTRIBUSYON
▪ MAY BINABAYARAN BA SILANG TAX?
▪ Ayon sa Republic Act No. 8371 Section 60, ang lahat ng
Indigeneous People kabilang ang mga Lumads ay hindi
obligadong magbayad ng buwis, sapagkat ang lupang
kanilang kinatitirahan ay kanilang pagmamay-ari na
tinatawag na ancestral land. Subalit kung ang kanilang
lupa ay gusto nilang pagkakitaan tulad ng pagtatayo ng
negosyo, ay saka pa lamang sila kailangang magbayad ng
karampatang buwis.
 KONTRIBUSYON
▪ MAY GINAWA BA SILANG BATAS?
▪ Ang mga Lumads ay walang batas na ginawa para sa
kanila ngunit sila ay nakapaloob sa Indigeneous People
Rights Act o ang tinatawag na​ IPRA law,​ ito ay
pinirmahan ng ating dating​ pangulo na si Fidel V.
Ramos noong 22 Oktubre 1997. Nakasaad sa batas na
ito na kilalanin, proteksyonan, at itaguyod ang
karapatan ng mga katutubo sa mga lupain, pati narin
ang mga lupang ninuno, karapatan sa pamamahala at
taglay ng kapangyarihan, katarungang
pangsambayanan, karapatang pangtao, at kultural na
kagalingan.
 SISTEMA NG
EDUKASYON
▪ Sa edukasyon ng mga lumad, nasasanay agad ang mga
natutunan pagkatapos ng sesyon sa klase. Ito ay praktikal at
naaayon sa pamumuhay at pangangailangan nila.
▪ Indegenious people have the right to establish and control their
education system and institutions, education in their own
languages, in a manner appropriate to their cultural method of
teaching and learning.
▪ • TRIFPSS ( Tribal Filipino Program of Surigao Del Sur) elem
school
▪ • ALCADEV ( Alternative Learning Center for Agricultural and
Livelihood Development ) highschool 2004
 SISTEMA NG
EDUKASYON
▪ • Mainstream Education vs. Lumad Educ: Sa lumad
nappractice agad yung learnings after school, naiaapply agad,
practical, ayon sa pangangailangan at pamumuhay.
▪ • Sa pagluluto, pagsasaka, paglilinis, pakikibaka para sa lupang
ninuno, lahat kasali, lahat ng kasarian.

▪ KLASE NG EDUKASYON
▪ • Nationalist Scientific Mass- oriented
▪ - Mauugnay hindi lamang sa pangangailangan ng mga lumad
kung hindi para din sa pangangailangan ng bansa, kalagayan
ng lumad=kalagayan ng bansa, pagsusuri ayon sa
pangangailangan ng komunidad, ang edukasyon ay nakakamit
ng lahat dahil ito ay libre.
 PANANAMIT
▪ • matatagpuan sa Zamboanga ▪ SUB – pang-itaas na kasuotan ng
Del Sur mga babae at lalaki, kadalasan
itim ngunit kapag ikakasal, puti
▪ hindi na rin lahat nagsusuot ng
tradisyonal na kasuotan dahil sa ▪ TAPIS – pang-ibabang kasuotan
mga modernong damit ng mga babae
▪ ang mga opisyal at empleyado ng
LGU (local government unit) ay
▪ BINUGIS - pang-ibabang
kailangan magsuot ng traditional
kasuotan ng mga lalaki na
clothes tuwing may special
maikli, kapag mahaba ito ay
events.
kinantyo
▪ MEMENI - tawag nila sa
▪ ACCESSORIES (PAMBABAE
embroidery
AT PANLALAKI)
▪ ang kanilang mga damit ay
▪ MAGPANDYO - headdress
gawa rin sa abaca
▪ BITAK'L - beaded necklace
▪ "PEOPLE OF THE RIVER" -
tawag sa mga taong unang ▪ G'LANG - bracelet
tumira sa Zamboanga Del Sur
▪ SING'L - anklet
ATTACKS
THEY GET
▪ Human Rights Violation (297 cases ▪ 35 military encamped schools
dahil kay Marcos Administration)
▪ 650 forced guides and human
▪ Ayon sa mga Lumad, mga militar at shields during military operation
paramilitary groups ang nasa likod
ng karahasan sa kanilang komunidad ▪ 34 physically assaulted
▪ “SAVE OUR SCHOOLS! STOP ▪ 7 school related extrajudicial
LUMAD KILLINGS!” killings
▪ Martial Law sa Mindanao ▪ 20 cases of domicile violations
▪ 35,533 harassed ▪ 5 aerial bombardments
▪ 16,866 forced evacuees ▪ 11 cases of indescriminate firing
▪ 90 arbitrary detention illegal ▪ 3 frustrated killings
arrests ▪ 8 sexually harassed
▪ 3,578 denies of humanitarian
access
▪ 3,062 fake or forced surrender
▪ 135 school shut down
▪ 40 trumped up charges
▪ ATTACKS ON SCHOOLS
▪ Timeline
▪ 2004- ALCADEV was founded
▪ 2005- Killing of Jessie Bacasmas,
1 week evacuation
▪ 2007- Forcible occupation
soldiers, 1 month evacuation
▪ 2009- Forcible occupation
soldiers, 2 months evacuation
▪ 2011- Forcible occupation
soldiers, 1 week evacuation
▪ 2014- Killing of Henry Alameda,
1 week evacuation
▪ Sept 1, 2015- TT ( killings of
Emerito Samarca, Datu Bello
Sinzo, Dionel Campos )
of
▪ Militar: " Kung pumayag lang
kayo sa mina, hindi mangyayari
of sa inyo to"
of
▪ White Kulaman Village Bukidnon
▪ Ayon sa isang batang lumad:
▪ - 1pm, may klase nang makarinig sila ng mga
pagputok ng baril habang nagaaral sila ng
Math 7 and 8
▪ - Natamaan ng bala ang isa sa kanyang
kaklase
▪ Militar: Isasara namin ang eskwelahan dahil
gusto naming kayo ay tumatahak ng tamang
daan. Masama para sa inyo ang eskwelahang
ito"
▪ - Pinapila nila isa isa ang mga bata,
kinuhanan ng mga litrato at pangalan dahil
baka raw sila ay sumali sa rebel groups
▪ Teacher Bing: " Pinilit nila kaming lisanin
ang eskwelahan "
▪ • Evacuation School, Sagundanon Village
▪ Nanay ng Estudyante: "Sinabi nilang
eskwelahan ito ng NPA, pero di ako
naniniwala. Bakit? Kung ito ay NPA,
daladala nila ang mga baril, ngunit ang
hawak nila'y mga papel at ballpen"
▪ Estudyanteng Lumad: " Kung ipasara man
nila ang mga eskwelahan, ayos lang sa amin
dahil kung kami man ay nasa tuktok ng
kabundukan, nasa lansangan o ilalim ng
tulay, patuloy parin kaming mag-aaral."
▪ • Madaming massacre ang naganap ngunit
hindi nabalita dahil sila'y malayo sa
kabihasnan
▪ - Sinunog ang mga eskwelahan, pamamaril
habang nagtuturo, illegal arrest and
detention ng volunteer teachers at parents,
pagpatay sa mga tiga suporta ng lumad
▪ BAKIT IPINAPASARA ANG
SCHOOLS
▪ • Dahil inaakusahan na ang mga
eskwelahan ay isang breeding
ground of NPA
▪ • trumped up charges ▪ BAKIT INAATAKE
▪ - 143 civillians ang pinapatungan ▪ • Dahil sa pagmimina, dahil sa
ng gawa-gawang kaso yaman ng lupa.
▪ - lumad leaders, teachers, lumad ▪ • Ang eskwelahan ay isang form
advocates, peasant leaders ng resistance ng mga lumad
▪ • 178 lumad schools na ang
napapasara sa ilalim ng rehimeng
Duterte
▪ • 5,500 students ang naapektuhan
at nawalan ng access sa
edukasyon
▪ " Just move on and cooperate
with us“ –Lt. Col Baybayan AFP
" Bilang isang
kabataan, mahirap
tumugon sa hamon
ng buhay "