ფაქტორული ანალიზი და ტესტის

ადაპტაცია

ლექტორი:ნიტა ჭაბაშვილი
სტუდენტები:თეონა ნინიაშვილი;
თეკლე კიპაროიძე;
თიკო ნაწიფაშვილი
შესავალი:ნიშანთა
ფაქტორული თეორია
 ფაქტორული თეორიების განვითარების წამყვანი
მეცნიერი რაიმონდ კეტელი ამტკიცებდა, რომ
პიროვნების შესწავლამ ორი ადრეული ფაზა გაიარა
მანამ, სანამ თანამედროვე მეცნიერულ სტატუსს
მოიპოვებდა.
 1. პირველი ეტაპი ბიბლიური პერიოდიდან XIX საუკუნის
დასაწყისამდე გრძელდებოდა, რომელიც ლიტერატურაში
ინტუიტური ინსაიტების ფორმით გადმოიცემოდა
 2. მეორე ეტაპი კლინიკურად ორიენტირებული
თეორეტიკოსების — ფროიდის, ადლერისა და იუნგის —
ეპოქას მოიცავდა, როდესაც მხოლოდ მცირე
მოცულობით თუ ხორციელდებოდა ექსპერიმენტური
კვლევა
ბიოგრაფიული ცნობები
 რაიმონდ ბერნარდ კეტელი დაიბადა 1905 წლის
20 მარტს ინგლისის ქალაქ სტაფორდშირში
შეძლებული ინჟინრის ოჯახში.
იდეური წანამძღვრები

 კეტელისმეცნიერულ აზროვნებასა და
შრომაზე რამდენიმე ფაქტორმა მოახდინა
გავლენა
კეტელის შეხედულება მეცნიერებაზე

 კეტელი პიროვნების შესწავლის სამ მეთოდს:

ბივარიანტულს, მულტივარიანტულსა და კლინიკურს
რა არის ფაქტორული ანალიზი?

 ფაქტორული ანალიზი საერთო ნიშნის მქონე

ცვლადების დაჯგუფების მეთოდია.
 მონაცემების ცვლადებს შორის
ადამიანზე სპეფიციკური რაოდენობრივ კავშირების
დაკვირვება მახასიათებლებში დადგენა(კორელაციის
გადასვლა კოეფიციენტი)

თითოეული სიდიდის
ფაქტორული წონის ანუ
ინტერკორელაციების
ფაქტორთან
ცხრილის, მატრიცის
თითოეული სიდიდის
შექმნა
კორელაციის
განსაზღვრა.
ფაქტორული ანალიზის შეზღუდვები

 1. ნამდვილად გამოდგება თუ არა მონაცემები

ფაქტორული ანალიზისთვის?
 2. რამდენად არის შედეგები დამოკიდებული
ანალიზის კონკრეტულ მეთოდებზე?
 3. რეალურად რას ნიშნავს მიღებული
შედეგები?
მონაცემთა სახეები

 მეცნიერების განვითარება ახალი ხელსაწყოების,

გაზომვის ახალი მოწყობილობების, საშუალებების
შექმნას უკავშირდება
პიროვნული ტესტები

 პიროვნებისკვლევაში კეტელის მიერ

შეტანილი უმნიშვნელოვანესი წვლილია
პიროვნების სისტემატური აღწერა. ის
ამტკიცებდა, რომ ასეთ აღწერას,
ინდივიდუალური განსხვავებების
ტაქსონომიას არსებითი მნიშვნელობა აქვს
პიროვნების მიზეზების კვლევის დაწყებამდე.
პიროვნული ტესტების მიღმა
 კეტელი პიროვნების განზომილებების მთელი
დიაპაზონის აღსაწერად საჭირო სამი სახის მონაცემებს
გამოყოფს, რომლებზეც შემდგომში ხორციელდება
ფაქტორული ანალიზი

 L-მონაცემები
 Q-მონაცემები
 T-მონაცემები
ნიშნების გამოვლენა ემპირიული გზით

 პიროვნების სირთულის გამოსახატად და კვლევის

მრავალდონიანი სტრატეგიის შესაქმნელად კეტელი
აუცილებლად მიიჩნევდა მონაცემების სხვადასხვა
წყაროს გამოყენებას.
მატრიცის შექმნის ტექნიკები

 XX საუკუნის 40-იანი წლების დასაწყისისთვის

კორელაციების მატრიცის შედგენის ყველაზე
გავრცელებული მეთოდი ე.წ. R-ტექნიკა იყო,
როდესაც ერთსა და იმავე სიტუაციაში მრავალი
ადამიანი ერთსა და იმავე რამდენიმე ტესტს აკეთებს.
ნიშნების კლასიფიკაცია და გაზომვა

 კეტელი პიროვნების ნიშნებს განსაზღვრავს, როგორც

„იმას, რაც მოცემულ სიტუაციაში ადამიანის
მოქმედების პროგროზირების საშუალებას გვაძლევს
ზედაპირული და ძირითადი ანუ
სიღრმისეული ნიშნები

 კეტელი ერთმანეთისგან განასხვავებს ზედაპირულ

და სიღრმისეულ ანუ ძირითად ნიშნებს. ეს
კლასიფიკაცია უკავშირდება იმ დონეს, რომელზეც
ვაკვირდებით ქცევას.
კონსტიტუციური და გარემოს მიერ
ფორმირებული ნიშნები

 კეტელის თანახმად, სიღრმისეული ნიშნები, მათი

წყაროს მიხედვით, ორ ქვესახეობად —
კონსტიტუციურ და გარემოს მიერ ფორმირებულ —
ნიშნებად შეიძლება დაიყოს
უნარების, ტემპერამენტისა და მოტივაციური
(დინამიკური) ნიშნები

 კიდევ ერთი კლასიფიკაცია, რომელსაც გვთავაზობს

კეტელი, ნიშნებს სამ ჯგუფად ყოფს, ესენია: უნარები,
ტემპერამენტისა და მოტივაციური ანუ დინამიკური
ნიშნები
ზოგადი და უნიკალური ნიშნები
 ზოგადია ნიშანი, რომელიც სხვადასხვა
ხარისხით ერთი და იგივე კულტურის ყველა
წარმომადგენელს ახასიათებს, მაგალითად,
თვითშეფასება, ინტელექტი და
ინტროვერსია ზოგად ნიშნებს მიეკუთვნებიან
. ამის საპირისპიროდ, უნიკალურია ნიშანი,
რომელიც კონკრეტული ადამიანისთვის ან
მცირე რაოდენობის ადამიანებისთვის არის
დამახასიათებელი.
 ფაქტორებიის დახასიათება

ინტელექტი კომუნიკაცია ემოცია

B A C
M H G
Q1 F I
E O
Q3
Q2 Q4
N
L
ტესტის ადაპტაცია

 სხვადასხვა ფსიქოლოგიური კონსტრუქტის

გასაზომად გამოყენებული გავრცელებული
კითხვარების დიდი ნაწილი თარგმნილია
ქართულად და მათ აქტიურად იყენებენ, თუმცა,
არ არის ცნობილი მათი ფაქტორული
სტრუქტურა.
ადაპტაციის
საზომი კითხვარები
 ეპიდემიოლოგიური კვლევების ცენტრის
დეპრესიის საზომი სკალა
 ბეკის დეპრესიის საზომი ინსტრუმენტი

 სიტუაციური და პიროვნული შფოთვის საზომი

ინსტრუმენტი
 როზენბერგის თვითშეფასების სკალა

 ცხოვრებით კმაყოფილება

 ცხოვრების საზრისის კითხვარი

პიროვნული მახასიათებლები

 პიროვნების რეაქტიულობის ინდექსი (სხვისი

პოზიციის მიღების და ემპათიის სკალები)
 შვარცის ღირებულებების კითხვარი

 რელიგიურობა
სოციალური მახასიათებლები

 ეთნოცენტრიზმის საზომი სკალა

 აღმოსავლეთ აზიის აკულტურაციის კითხვარი

 ვანკუვერის აკულტურაციის ინდექსი

გამოყენებული ლიტერატურა:
 პიროვნების ფსიქოლოგია, ხეჩუაშვილი ლილი, 2004წ.
 1. სუმბაძე, ნ., ქიტიაშვილი, ა., ფირცხალავა, ე.,
მაისურაძე, მ. სოციალური კვლევის მეთოდები: თვით
აღწერითი საზომები ფსიქოლოგიაში I.თბილისი:
ენპეკი, 2012
 2. ფანჯიკიძე, მ. (2014). პოსტრამვული ზრდის, ოჯახის
ფუნფციონირების და ემოციური ინტელექტის
ურთიერთმიმართება. (სადოქტორო დისერტაცია).
გადმოწერილია
 http://press.tsu.ge/data/image_db_innova/disertaciebi_fsiqologia/
mariam_fanjikidze.pdf
 3. ხეჩუაშვილი, ლ. (2015).პოსტტრავმული ზრდის
კითხვარის ქართული ვერსიის ფსიქომეტრული
მახასიათებლები.Education Science and Psychology, 4(36).