1.

Dönem Konu 5
İrab yönünden isimler
fb.com/tkitap
tyayin.com
 İrab neydi hatırlayalım
Şuydu. Bir kelimenin son sesinin ya da seslerinin neden, nasıl
değiştiğini bilmeye ve uygulamaya irab denir.

Merfu Mensub Mecrur

ُ
Ötre () ya da onun yerini َ
üstün() ya da onun yerini ِ
Esre () ya da onun yerini
tutan harflerin isimde tutan harflerin isimde tutan harflerin isimde
bulunmasıdır. Bir isim bulunmasıdır. Nekra bulunmasıdır. Mecrur
olduğu halde kalmışsa isimlerde tenvinin elif isimler genel olarak harfi
yüksek ihtimalle üstünde gelmesi bizim cer ya da nekra-marife
merfudur. için tanınmayı isim yakınlaşmasında
kolaylaştırıcıdır. Diğer marife ismin durumudur.
isimlerde çoğunlukla
hareke koyulmaktadır.
Farklı haller için bilgi
verilecektir.

2
Mini sözlük Bir ismin irabını
Murab= irab olabilen, Alameti Tekilse İkilse Çoğulsa
son harekesi ya da
harfi değişebilen
isimdir.
Bina= irab’ın zıddıdır.
merfu
‫ان‬ ‫ا ون‬
Kelimenin son harf ya
da harekesinin
mensub ‫ين‬ ‫ت ين‬ ُ
değişmemesidir. mecrur ‫ين‬ ‫ا ين‬
Mebni= son harfi ya da
harekesi değişmeyen ‫ت‬
Sonundaki bu hareke ya da harflerden anlarız.
ِ
isimdir.
göre tenvinlenebilir. Bu bizim dikkatimizi ‫ا‬
Not: hareke ile olan irablar marife ve nekralığa

ِ
dağıtmamalı şaşırtmamalı.
‫ت‬
3
Fiillerin irabını nerden nasıl anlarız.
Mazi fiillerin irabını hiçbir şekilde anlayamayız çünkü yoktur. İlk
dersi hatırlıyorsak ne demiştik. Mazi fiillerin yapısı asla ama asla
ama asla değişmez. Mazi mebnidir.

Muzari fiiller
merfu Zamir olmayan A1, b1, c1, e1 ve e3 formlarının
nunların durması sonunun ötre olması

Zamir olmayan A1, b1, c1, e1 ve e3 formlarının

mensub nunların düşmesi sonunun üstün olması

Zamir olmayan A1, b1, c1, e1 ve e3 formlarının

meczum nunların düşmesi sonunun cezimli olması
4
 Örnek bir irab yapalım. 3 2 1
1. Fiili mazi olduğu için mebni. Fetha üzere mebni.
2. İsim, merfu. Ref alameti sonundaki damme
3. İsim, mensub. Nasb alameti sonundaki fetha
‫المعلم‬
ُ ‫قد َم‬
‫الدرس‬
َ
Bizim çoğunlukla ötre, üstün, esre olarak bildiğimiz harekelerin arapçadaki
orijinal isimlerini bilmemizde fayda var.
Ötre : damme, raf’
Üstün : fetha, nasb
Esre : kesra, cer
Cezim : sükun

5
 Hayır, çekirge. Eşya isimleri murabdir. Halı, kilim, çakı,
Hocam, her isim murab çakmak, ayna, tarak bunlar. Zamirler, edatlar, harfi
midir? cerler, yani özetle kamu görevi gören bir isim murab
olmaz olamaz imkansız.

Şu soruya bakalım örneğin.

Aşağıdakilerden hangisi murab bir isimdir. Bak çekirgeciğim, şimdi bu adam bize
murab ya da değil öncelikle bir isim
soruyor değil mi?
a . ‫انت‬ Evet, hocam.
b . ‫ذلك‬ Peki, seçeneklerde isim kaç tane var?
‫ ال‬takısı almış d seçeneği var.
c . ‫اولئك‬ Peki başka isimlik alameti gösteren
d . ‫الطالب‬ kelime var mı?
Yok hocam.
e . ‫الذين‬ E, sen anladın o zaman
Cevap d yani hocam.
Aferin çekirge. Çabuk öğreniyorsun.

6
Kendimizi Sınayalım َ ‫عل َى ال ُْم ْستَ ِم ِع‬
‫ين يَ ْو َم‬ َ ‫ات‬ َ ‫يُل ْ ِقي األ ُ ْستَا ُذ ُم َح‬
ٍ ‫اض َر‬
1. Aşağıdakilerden hangisi mu‘rab bir 3 . .‫َاع ِة‬
َ ‫االِ ْثنَيْ ِن ِم ْن اإلذ‬
isimdir? Yukarıdaki cümlede altı çizili
‫أنت‬
a. َ kelimelerin i‘râbı için
b.‫ِذَلـك‬
c.‫أ ُ َوئِلـ َك‬
aşağıdakilerden
‫الب‬
d. َّ َ ُّ ‫لاـط‬ hangisi söylenebilir?
e.‫ال َّ ِذ َين‬ a. merfû‘-mecrûr
b. merfû‘-mansûb
ِ
2 . ‫المدرسة‬ ← ‫الكتاب← المسج َد‬
ُ c. mansûb-mecrûr
Yukarıda verilen isimlerin i‘râb d. mansûb-merfû‘
kategorilerine ilişkin aşağıdaki ifadelerden e. mecrûr-mecrûr
hangisi doğrudur?
a. Mecrûr → Mansûb → Merfû‘
b. Merfû‘ → Mansûb → Mecrûr
c. Merfû‘ → Mecrûr → Mansûb
d. Mecrûr → Merfû‘ → Mansûb
e. Mansûb → Merfû‘ → Mecrûr

7
 ِ ‫اب التَّا ِر‬
5 . ‫يخ‬ َِ‫يطَالِع الطَّالِب ك‬
‫ت‬
32 1
َ ُ ُ ُ
Yukarıdaki cümlede altı çizili kelimelerin i‘râbı hangi seçenekte doğru
olarak verilmiştir?
a. 1. Fail - Merfû‘; 2. Mef‘ûlün bih – Mansûb; 3. Muzâfun ileyh – Mecrûr
b. 1. Fail - Merfû‘; 2. Mef ‘ûlün bih – Mansûb; 3. Mef‘ûlün bih gayru
sarih – Mecrûr
c. 1. Fail - Merfû‘; 2. Mef ‘ûlün bih – Mansûb; 3. Muzâfun ileyh –
Mansûb
d. 1. Fail - Mansûb; 2. Mef‘ûlün bih – Mansûb; 3. Muzâfun ileyh –
Mecrûr
e. 1. Mübtedâ - Merfû‘; 2. Mef‘ûlün bih – Mansûb; 3. Muzâfun ileyh –
Mecrûr

Gelin bu soruya dikkatlice bakalım.

İlk bakışta görünce kaçılası gibi duran bu sorunun aslında ne kadar beleş olduğunu
göreceğiz birazdan.

8
ِ ‫اب التَّا ِر‬
‫يخ‬ َِ‫ يطَالِع الطَّالِب ك‬.
‫ت‬
َ ُ ُ ُ
‫الطالب‬
ُ kuralımız belliydi değil mi. Ötre merfu idi. D seçeneği direk elendi.
Baştaki kelimenin bir fiil olduğunu gördüm dolayısıyla mübteda diyen e seçeneği de
elendi.
Kaldı üç seçeneğimiz. Kitab kelimesi için bütün kalan seçenekler aynı şeyi söylediği
için geçiyoruz.
‫التاريخ‬
ِ kelimesinin sonundaki esre’den mecrur olacağını biliyoruz.
A seçeneği mecrur dediği için dursun.
B seçeneği meful bişe bişe zırvalamış durmuş. Mefulun her türlüsü görünüşte olmasa
bile mahallen mansub olacağı için uyuşmazlıktan siliniyor.
C seçeneği hem mansub dediği için hem de muzafun ileyh ve mansub kavramını
yanyana getirdiği için elenir ve a seçeneği tek doğru cevap olarak kalır.

Sıradaki konumuz
9 İsim cümlesinin öğeleri