ANG PANITIKAN

NG REHIYON 1
Saan matatagpuan ang Rehiyon 1?
■ Matatagpuan sa Hilagang- Kanluran ngLuzon.
■ May sukat na 21,945.49 sq. km.
■ Napapaligiran ng: Hilaga - Bangui BaySilangan - Cordillera
Timog - Central LuzonKanluran - South China Sea3.
■ Ang mga lalawigan na bumubuo nito ay angmga lalawigan ng:
Ilocos Norte, Ilocos Sur, LaUnion at Pangasinan.
■ Maituturing ang Rehiyon I na maypinakamahabang baybaying
dagat atmatatarik na bangin.
Pinaniniwalaang nagmulang ng
salitangIlokos:
■ Ang mga taong nakatira sa bayanna ito ay
matatagpuan sa maliit nabaybayin na ‘’look’’. Ang
unlaping ‘’I’’nangangahulugang ‘’mula sa’’ o‘’ilog’’.
■ Nagmula sa ‘’loko’’ na ang ibigsabihin ay ‘’bayan sa
kapatagan’’ atdinadagdagan na lamang ng ‘’I’’.
■ Nagmula sa salitang tagalog na‘’iloc’’.
■ ILOKANO
 Ang tawag sa lipi ng naninirahan sa nasabing lugar.
■ SAMTOY
 Ang taguri ng mga ilokano sa kanilang salita.
 Mula sa salitang ‘’saomi datoy’’.
 Isang austronesian
■ KURDITAN
 Ang tawag sa kanilang panitikan.
 KURDIT-‘’sumulat’
■ DOCTRINA CHRISTIANA
 Ni Cardinal Berllarmine na isinalin ni P.
Francisco Lopez.
 Ito ang kauna-unahang libro ng mga ilokano.
 Naglalaman ito tungkol sa unang tulang iloko at
mga bahagi na naisulat ng mga
katutubong script.
Uri ng panitikang iluko ayon kay Leopoldo Y. Yabes
ay ang mga sumusunod:

■ I. Mga simu-simula
■ II. Mga akdang ukol sa pananampalataya sa kagandahang asal
■ III. Mga akdang ukol sa wikang Iluko
■ IV. Panulaang Iluko
■ V. Maikling kuwento
■ VI. Nobela
■ VII. Dula
l. Mga simusimula
A. Kantahing bayan
B.Salaysaying bayan
C.Karunungang bayan
A. KANTAHING BAYAN
■ 1. Pinagbiag- ito ay awiting nagpapahayag ng kuwento ng
bayani. Nahahati sa
dalawang uri:ang awiting nagpapahayag ng kaisipan at saloobin.
■ 2. Dallot- awit sa mga kasalan,binyag at ibang pang pagtitipon
na sinasaliwan ng sayaw at pagbibigay ng payo sa bagong
kasal.
- Isang uri ng pagtatalo ng lalaki at babae sa saliw ng tulali.
- TULALI- isang plawtang iloko na may 6 na butas.
B.SALAYSAYING BAYAN
■ 1.ALAMAT
Halimbawa:
1. Bakit umakyat sa damo ang mga suso? Ni Jose E. Tomeldan ng
Binalonan, Pangasinan.
2. Ang kauna-unahang unggoy ni Sotero Albano ng Dingras,
Ilocos Norte.
3. Ang alamat ng bigas.
4. Alamat ng pinaupong bangkay.
■ 2.KUWENTONG BAYAN
Halimbawa:
1. Ang tatlong magkakapatid na lalaki
2. Ang tatlong magkakapatid na masuwerte
3. Si juan tamad
4. Ang gintong tuntunin
■ 3.EPIKO
Halimbawa:
Biag ni lam-ang ni Pedro Bukaneg
■ BURBURTIA O BURTIA - ito ang katumbas ng bugtong g
tagalog kung saan
sinusukat nito ang kaisipan ng mga ilokano.
Halimbawa:
a.no baro ket narukop
no daan nalagda
(tambak)
■ II.MGA AKDANG UKOL SA
PANANAMPALATAYA AT KAGANDAHANG
ASAL
- Doctrina christiana ni Cardinal Bellarmine na isinalin ni
P. Francisco (1621)
- Pasion de nuetra senora jesuchristo(1621) ni P.Antonio
Mejia
- Vida de san Barlaan y Josaphat(1700) ni P. Agustin
Mejiacisco(1621)
■ III. MGA AKDANG UKOL SA WIKANG ILOKO
1. Arte de le legua iloca(1627) ni P. Francisco Lopez
2. Vocabulario de la lengua iloco ,isinulat ni P. Lopez at
inayos ng 1800 at muling
inayos ni P. Andres Carro.
3. Gramatica hispano- ilocana at diccionario
hispano(1900)
4. Etudios de las antigua alfabitos filipino
■ IV.ANG PANULAANG ILOKANO
1. Pedro bukaneg
2. Leona florentino
3. Justo claudio y fojas
V.MAIKLING KUWENTO
SARITA- ang tawag ng mga ilokano sa kanilang
maikling kuwento. Ito’y nanganagahulugang kuwento sa
tagalog.
1. Ti langit iti innamnamatayo( ang langit ang pag-asa)
Pinakadagdag ng pulyento na biag ni aida
■ VI. NOBELA
1. Matilde de sipangan(1872) ni P. Rufino
Redondo
- Kauna-unahang nobela na nailibag.
- Umani ang akda ng gintong medalya noong 1892
■ VII. DULA
 NENA CRISOLOGO- ang masasabing
pinakadakilang pangalan sa larangan ng
dulaang Ilokano. Ang kanyang akdang codigo
municipal at takneng a panangsalisal ang
sinasabing kaniyang obra maestra.
MGA MANUNULAT NG REHIYON 1
■ Mga manunulat ayon sa wikang gamit sa panunulat.
A. Wikang Iloko: Aurilio Agcaoili, Hermones Belen Jose Bragado, Dionisio
Bulong, Honor Blanco-Cabie,Jeremias Calixto, Constante C. Casabar,
Reynaldo Duque, Juan S.P. Hidalgo Jr., Alejandro Hufana,Gregorio
Laconsay, Benjamin Pascual, Marcelino Crisologo Pena, Leon
Pichay,Godofredo Reyes,Herman Tabin At Lorenzo Tabin.
B. Wikang Filipino: Herminio Beltran,Andres Cristobal Cruz At Paul Dumol.
C. Wikang English: Carlos Angeles,Francisco Arcellana,Manuel Arguila, Carlos
Bulosan,Albert Casuga,Tita Ayala Alcambra,Juan C. Laya, Salvador Lopez,
Severino Montano,Donel Pacis, F. Sioni Jose At Carlos Romulo.
Ilang piling manunulat ng literatura ng
iloko
■ 1. Pedro bukaneg- ang kinikilalang ama ng panitikang iloko at ipinapapalagay
na siyang francisco balagtasng iloko, walang gaanong tala kay bukaneg.
■ 2. Leonna florentino- ititnuturing na unang makatang babaeng pilipino at butihing ina ni
Isabelo delos Reyes,
■ 3. Carlos s. bulosan- mula sa binalonan, pangasinan at matagal nanirahan sa estado
unidos.
ANG MGA BABASAHIN AT
SAMAHANG ILUKANO
■ EL ILOCANO- pinakaunang pahayagang pangrehiyon sa Pilipinas. Itinatag ni Isabelo
delos Reyes.
■ BANNAWAG(1934)- pahayagang umani ng negatibong pamumuna mula sa iba’t ibang
rehiyon.
■ KUTIBENG(LIRA)- isang samahan ng mga manunulat na ilukano sa Maynila at mga
karatig lalawigan.