LİPİDLER

Emilim-Sindirim ve
Transport

Prof.Dr.M.Ferit GÜRSU
F.Ü.Tıp Fak.Tıbbi Biyokimyaimya Anabilim Dalı
(E-mail: mfgursu@firat.edu.tr)
LİPİDLERİN SİNDİRİM VE ABSORBSİYONU
• Lipidlerin sindirimi

• 1.Lingual Lipaz (mide)

• 2.Gastrik Lipaz (mide)
• 3.Pankreatik Lipaz (pankreas)
+KOLİPAZ
• 4.Kolesterol esteraz ve Fosfolipaz
A2 (pankreas) enzimleri
• 5.Safra Tuzları (ince bağırsak) ve
bağırsağın mekanik karıştırma
etkisi
• 6.Kolesistokinin=pankreozimin
( bağısak endokrin hücreleri) Safra
salgısı ve pankreas enzimleri +
Mide motilitesi -
• 7.Sekretin ( bağırsak endokrin
hücreleri) Pankreas bikarbonat
salgısı +

2
 Ko-lipaz ve Lipaz
Ko-lipaz, misellerin
iç yüzüne bağlanır ve
lipazın yüksek
affinite ile
bağlanabileceği bir
yer oluşturur
Lipaz, kolipazla 1/1
oranında bağlanır ve
yağ damlacıklarını
hidroliz eder
3
Fosfolipaz A2
fosfolipidlerden yağ asitlerini ayırır

4
Kolesterol esteraz
kolesterol esterlerini parçalar

5
6
7
Besin lipidleri mideden
duedonuma geçtiğinde hepatokinin
(KCde safra yapımını uyaran) ve
kolesistokinin (safra kesesinin
boşaltılmasını uyaran) hormonlar
yardımıyla lipidlerin sindirim ve
emiliminde kullanılmak üzere
safrayı ince bağırsağa
boşaltmaktadır.Kimus içinde
bulunan yağ asitleri, monoaçil
gliseroller, peptonlar, peptitler
ve kalsiyum iyonu da, ince
bağırsaktaki mukoza hücrelerini
uyararak kolesistokinin
salgılatırlar. Kolesistokinin de
hem pankreastan enzimce zengin
sıvı hem de ince bağırsağa safra
salgılanmasını uyarır.

8
Mideden gelen kimus
etkisiyle duodenum
lümeninde pH 4,5’ in
altına düşünce
duodenumdaki mukoza
hücrelerinden sekretin
salgılanır.
Sekretin de
pankreastan
bikarbonatca zengin
sıvı salgılanmasını
uyarır.

9
10
11
12
Lipidlerin sindirim ve emilimi

Lipids:
Lingual Lipase
Triaçilgliserol
Kolesterol esterler
Fosfolipidler STEP 1

Gastrik Lipase

STEP 2 MİDE
Pankreas enzimleri:
Lipaz (+kolipaz) İNCE BARSAK
Kolesterol esteraz PANKREAS
Fosfolipaz A2 STEP 4
Emülsifikasyon

STEP 3
Karaciğer safra KC
asitleri yapar ince STEP 5
barsağa gönderir Şilomikronlar lenfatik
sisteme karışır
13
14
15
16
17
18
DİYET YAGLARI ( ESTER KOLESTEROL+ FOSFOLİPİD)

STEATORTOREA - Lipazlar + safra tuzları + hormonlar

2-MONO AÇİL GLİSEROL

FFA
SERBEST KOLESTEROL

ŞİLOMİKRONLAR MİSELLER
(bağırsak mukoza hüc.)

LENFATİK DOLAŞIM

19
 Şilomikronlar
Lenf lipoprotein lipaz ile
İ Şilomikronlar
n sistemi dokulara trigliserid
c HDL den Apo verir
e CII ve Apo Eyi
b alır non-hepatik dokular
a
r CE CE CE
s CE CE
CE CE
a CE CE C E
k E EC
Şilomikron artıkları KC E C
ApoB48 ‘e taşınır EE E
Şilomikronlar
ile birleşir
KC reseptörleri apo E
yi tanır

Kolesterol KC de KC
yapılır ya da depo
Eksojen lipid transportu edilir

20
 VLDL tıpkı
VLDL KC’de sentez Lipoprotein lipaz ile dokular
şilomikronlar gibi
edilen apoB100 ile TG ihtiyacını karşılar
HDL den apo CII
birleşir non-hepatik dokular
ve apo E alır
KC
CE CE CE CE C EC E CECE B B
CE
C
Dokulardan alınan C
E
Safra serbest kolesterol BE
asitleri LDL yi oluşturur B
B
LDL apoB100 ler B BB
vasıtasıyla tanınır B BB
Apo E
reseptöre İhtiyacı olan dokulara
bağlanır kolesterol verilir

HDL
scavenges
Endojen lipid transportu. kolesterol
21
 Lipoproteinlerin lipid, protein ve kolesterol içerikleri

Sınıf Triaçilgliserol Kolesterol Protei

n
Şilomicron >95% 3% 2%
Very Low Density 70% 20% 10%
Lipoprotein
(VLDL)
Low Density(LDL) 20% 55% 25%
High 15% 35% 50%
Density(HDL)

22
Eksojen Lipid Transportu

23
Endojen Lipid Transportu

24
Ters Kolesterol Transportu

25
dietary fat lipoprotein lipase

fatty
acids

Şilomikron
artıkları
şilomikronlar

liver

26
 lipoprotein
lipase

Insulin +
hormone-sensitive
lipase
fatty
acids
liver
TG

VLDL
fatty acid carbohydrate

+ 27
28
ÖZET
• Yeni doğanlarda; kısa ve orta zincirli yağ asitleri
içeren yağlar gastrik lipaz ve dilin gerisindeki
bezlerden sağlanan lingual lipaz ile parçalanır.
• Lipidler suda çözünmediklerinden enzimatik hidroliz
emülsifikasyon ile olur.Emülsifikasyon ile lipid
damlacıklarının enzim (pankreatik lipaz) ile temas
yüzeyi artar. Emülsifikasyonda etkin güç safra
asitleridir.
• Diyetteki TAG, kolesterol esterleri, fosfolipidler
pankreatik enzimler ile enzimatik olarak yıkılırlar.

29
• Hidroliz işlemi hormonal olarak kontrol edilir.Mukoza hücreleri
küçük peptid yapılı kolesistokinin ve sekretin salgılar.
• Kolesistokinin safra kesesinin kasılmasına ve safra salgılanmasına
ve pankreasın ekzokrin hücrelerine etki ederek pankreatik
enzimlerin salgılanmasına neden olur.
• Kolesistokinin gastrik motiliteyi azaltır. Gastrik içeriğin ince
bağırsağa geçişini yavaşlatır.
• Sekretin ince bağırsakta düşük pH içeriğine (kimus sıvı) yanıt
olarak pankreasdan bikarbonatca zengin sıvı salınımına sebep
olur. Böylece asidik kimus nötralize olur. Enzimlerin aktivasyonu
artar.
• Pankreatik lipaz TAG lara etki ederek 2-monoaçilgliserolleri
meydana getirir. Kolipaz ; pankreatik lipazın aktivitesi için
gereklidir. Kolipaz pankreastan salgılanarak lipazı yağ-su arasında
tutar ve lipazın dayanıklılığını arttırır.
• Kolesterol esterleri pankreatik kolesterol esteraz , fosfolipidler
önce fosfolipaz A2 daha sonra lizofosfolipazlar tarafından
yıkılarak absorbe edilir.
• Pirimer yıkılım ürünleri; serbest yağ asitleri, serbest kolesterol,
2-monoaçilgliseroller (%70-80) ve gliserilfosfokolinlerdir.

30
• Yağ asitleri yağ açil CoA sentetaz (tiokinaz) ile aktif
formuna dönüştürülürler. Yağ asit CoA deriveleri
intestinal mukoza hücrelerinde 2-monoaçilgliseroller
ile enzimatik (açiltransferazlar) TAG lara dönüşürler.
• İntestinal mukoza hücrelerine giren tüm uzun zincirli
(12 C dan büyük) yağ asitleri TAG sentezinde
kullanılır.
• Kısa ve orta zincirli (12 C ve daha küçük) yağ asitleri
misellerin yapılarına girmedikleri gibi~ yağ asiti CoA
derivelerine dönüşmezler, bunlar portal dolaşıma
salınır, serum albumini ile karaciğere taşınırlar.
• Çoğu TAG olan şilomikronlar; ekzojen kaynaklı TAG
ların diğer dokulara (kas, yağ dokusu, KC ve böbrek)
taşınımında kullanılır.

31
Şilomikron metabolizması 32
VLDL, LDL metabolizması 33
HDL metabolizması 34
35