Dalumat ng/sa

Filipino
GNED 12
Deskripsyon ng
Kurso
 Ang DALUMATFIL ay isang maagwat na
kursong nagpapalawak at nagpapalalim sa
kasanayan sa malalim at mapanuring pagbasa,
pagsulat, at pananaliksik sa wikang Filipino sa iba’t
ibang larangan, sa konteksto ng kontemporaryong
sitwasyon at mga pangangailangan ng bansa at ng
mga mamamayang Pilipino. Partikular na nakatuon
ang kursong ito sa makrokasanayang pagbasa at
pagsulat, gamit ang mga makabuluhang
pananaliksik sa wikang Filipino, bilang lunsaran ng
pagpapalawak at pagpapalalim sa kasanayan,
kakayahan at kamalayan ng mga estudyante na
malikhain at mapanuring makapagdalumat o
“makapag-teorya” sa wikang Filipino, batay sa mga
piling lokal at dayuhang konsepto at teorya na
akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
Kahalagahan ng Dalumat
ng/sa Filipino
1. Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling
teorya ng mga Pilipino sa iba’t ibang
larangan.
2. Maisaalang-alang ang kultura at iba pang
aspektong panlipunan sa pagsasagawa ng
pananaliksik.
3. Mapahalagahan ang dinamikong ugnayan ng
teorya at praktika sa pananaliksik.
4. Makapag-ambag sa pagtataguyod ng wikang
Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at
mataas na antas ng diskurso na akma at
nakaugat sa lipunang Pilipino, bilang wika ng
pananaliksik na nakaayon sa pangangailangan
ng komunidad at bansa
RESULTA SA MGA MAG-AARAL AT
KAUGNAYAN SA PANG-
EDUKASYONG LAYUNIN
 Awtkam sa Programa at mga Mag-aaral (base sa CMO)
Sa pagtatapos ng kurso, inaaasahang matututuhan ng mga mag-
aaral ang mga sumusunod:
Maipaliwanag ang kahalagahan ng wikang Filipino sa pagdadalumat
a. 
o pagteteorya.
b. Matukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-
  pakinabang na sanggunian sa pagdadalumat at pananaliksik.

Malikhain at mapanuring makapag-ambag sa pagpapaliwanag at

c.
pagpapalawak ng piling makabuluhang konsepto at teoryang lokal
 
at dayuhan na akma sa konteksto ng komunidad at bansa.
Awtkam ng Kurso at Relasyon sa
Awtkam ng mga Estudyante
 Awtkam ng Programa Base sa Kurso
Sa pagtatapos ng kurso, inaasahang matutuhan ng mga mag-aaral
ang mga sumusunod:
1. Maisapraktika at mapaunlad pa ang mga batayang kasanayan sa
pananaliksik.
2. Makapagbasa at makapagbuod ng impormasyon, estadistika, datos
atbp. mula sa mga babasahing nakasulat sa Filipino sa iba’t ibang
larangan.
3. Makapagsalin ng mga artikulo, pananaliksik atbp. na makapag-aambag
sa patuloy na intelektwalisasyon ng wikang Filipino.
4. Makapagpahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng
5. Makagawa ng mga malikhain at mapanghikayat na presentasyon
ng impormasyon at analisis na akma sa iba’t ibang konteksto.
6. Malinang ang Filipino bilang daluyan ng inter/multidisiplinaring
pagdadalumat at pananaliksik na nakaugat sa mga realidad ng
lipunang Pilipino.
7. Makabuo ng isang sanaysay hinggil sa isang mungkahing rebisyon
o ekspansyon ng isang umiiral na konsepto o teorya, o kaya’y isang
mungkahing bagong konsepto o teorya na akam sa mga realidad ng
lipunang Pilipino.
 Mga Paksa
Dalumat-Salita:Mga Salita ng
Taon/Sawikaan,Ambagan,Mga Susing
Salita Atbp.
Masinsin at Mapanuring Pagbasa Sa Mga
Pangunahing Sanggunian Sa
Pagdadalumat/Pagteteorya sa Kontekstong P/Filipino.

Pagsasalin ng Piling Tekstong

Makabuluhan sa Dalumat ng/sa Filipino.
 JESUS
MANUEL
SANTIAGO

 Isang musikero at
kompositor ng mga awiting
may kamalayang
panlipunan.
 Isa sa mga prestihiyusong
gawain ni Kuya Jess ay
ang awiting “Loob”.
TEORYA
 Ang teorya ay isang salitang langyaw na inangkop
sa baybay Filipino.

 Ito ay salita na galing sa literary theory o theory

 ang “pag-aaral sa pangkalahatang isyung bumabalot
sa literatura, sining, at kultura, tulad ng papel ng
literatura sa mundo, kung maaari ngang matuklasan
ang kahulugan ng isang likhang panliteratura, o ang
relasyon ng literatura sa wika”.
 Ang teorya ay konsepto o ideya na
nagpapaliwanag ng relasyon ng mga bagay-
bagay, sanhi at bunga ng pangyayari, at
penomenong malaki ang saklaw o epekto sa
tao, kalikasan, kultura at lipunan.
 Ano ang
DALUMAT ?
 Ayon sa premis ni Isagani R. Cruz mas angkop at mas
wastong gamitin ang salitang “dalumat”. Mula sa
etymology ng theory: “contemplation, speculation, a
looking at, things looked at,” from theorein “to consider,
speculate, look at,” from theoros “spectator,” from thea
“a view” + horan “to see.”

 Ayon kay Panganiban (1973), ang salitang dalumat ay

kasingkahulugan ng “paglilirip” at “panghihiraya”.
 Ano ang ibig
sabihin ng
PAGDADALUMAT ?
 mula sa salitang ugat na “dalumat” na ibig sabihin ay
masusi, masinop, kritikal at analitikal
 pagteteorya ng wika
 Ang wika ay masistemang balangkas ng sinasalitang
tunog na pinili at isinaayos sa paraang arbitraryo
upang magamit ng tao na kabilang sa kanilang kultura
sa pakikipagkomunikasyon.
 Ang Dalumat, Pagdadalumat o
Pagteteorya ay tumutukoy sa paraan ng
pag-iisip o pagpapaliwanag sa mga bagay
o pangyayari.
 Mga dahilan kung bakit kailangang
gamitin ang wikang Filipino sa
pagdadalumat.

1. Kailangang linangin ang wikang Pambansa-

tungkulin ng bawat isa ang makibahagi sa
layuning paunlarin ang wika.
2. Kailangang paunlarin ang kamalayang Pambansa- hindi
lamang dayuhang wika ang ginagamit sa mga ito kundi
maging ang lente ng pagtatalakay ay nasa mata rin ng mga
taong mula sa lipunang Filipino.

3. Kailangang itaguyod ang pambansang pagkakakilanlan at

pagkakaisa- ang pagdadalumat na may konsiderasyon sa
historical at kultural na aspeto ng lipunan ay kinakailangan
at nakatutulong sa higit na pagkaunawa sa pagiging isang
nasyon.
SAWIKAAN
Bilang ng oras ng
leksyon :
15
• Isang masinsinang talakayan para piliin ang pinakanatatanging
salitâng namayani sa diskurso ng sambayanang Filipino sa
nakalipas na taon.

• Itinaguyod ng Filipinas Institute of Translation, Inc. (FIT) sa

pakikipagtulungan sa Komisyon ng Wikang Filipino (KWF),
National Commission for Culture and the Arts (NCAA), at UP
Kolehiyo ng Arte at Literatura (KAL) ang “Sawikaan: Pagpili ng
Salita ng Taon”
 FILIPINAS INSTITUTE OF
TRANSLATION INC.

Itinatag ang Filipinas Institute of

Translation, Inc. noong 3 ng Setyembre
1997 ng ilang manunulat, tagasalin, at
mananaliksik upang isulong ang pagsasalin
at pagpapaunlad ng modernong Filipino.
 KOMISYON SA WIKANG
FILIPINO

Ang tanging ahensiyang pangwika ng

pamahalaan na nakatuon sa pagpapaulad,
pagpapalaganap, at preserbasyon ng
Filipino at ng iba pang mga wika sa
Filipinas.
 NATIONAL COMMISSION
FOR CULTURE AND THE
ARTS

Ang Pambansang Komisyon para sa Kultura

at mga Sining ang pangkalahatang ahensiya
para sa paggawa ng patakaran, pag-
uugnayan, at paggagawad ng tulong tungo sa
pag-iingat, pagpapaunlad, at pagpapalaganap
ng mga sining at kultura sa Pilipinas.
• Mula noong 2004, isinasagawa na ang taunang
patimpalak na Sawikaan na nagbibigay-daan sa
paghahanap ng Salita ng Taon bilang pagkilala sa
patuloy na pag-inog ng mga salita sa lipunang Pilipino.
 Paglalagom ito sa mga karanasan at napagtagumpayan
ng “sawikaan” bilang estratihiya hindi lamang sa pamimili
ng salita ng taon. Kundi upang magkaroon ng
mapanuring kamalayan ang mga Pilipino tungkol sa
nagbabagong wika ng bansa
Mga Pamantayan sa Pagpili
ng Salita ng Taon
1.Mga salitang bagong naimbento.
2.Mga salitang hiram mula sa katutubo o
banyagang wika.
3.Lumang salita ngunit may bagong
kahulugan o patay na salitang muling
nabuhay.
Mga Isinasaalang-alang sa
Pagpili ng Salita ng Taon
 Ang kabuluhan ng mga salita sa buhay ng mga
Pilipino
 Ang pagsasalamin nito sa kalagayn ng lipunan.
 Ang lalim ng saliksik ukol sa ipinasang salita.
 Ang paraan ng pagpepresenta nito sa madla.

Itinataguyod ito ng Filipinas Institute of Translation, Inc. (FIT),

nagsimula ito noong taóng 2004 at sinundan noong 2005, 2006,
2007, 2010, 2012, 2014, at 2016.
Mga itinanghal na salita ng taon,
mula sa iba’t ibang taon.
2005-HUWETENG-May malaking
impluwensya na popular na sugal
na huweteng sa mga koneksyon sa
politika at sa pagkontrol sa galaw
ng may mga kapangyarihan.
2006- LOBAT- Ito ang itinuturing na
pagpaparamdam sa epekto sa wikang
Filipino ng umuunlad na mobile
technology. Sa panahon ring ito ay
dumarami na ang gumagmit ng
cellphone sa bansa. Mula sa ingles na
“low battery” na kalaunan ding ginamit
ang “lowbat” upang ilarawan ang
matinding pagod o pagkawalang
gana.
2007- MISKOL- “I-miskol mo nga
ako”. Kadalasang sinasabi upang mai-
save ang numero ng kausap, mahanap
ang nawawalang cellphone o
ipagmayabang ang bagong ring tone.
Ngunit naging paraan din ang pag-
miskol upang magparamdam sa isang
mahal sa buhay nang hindi kailangang
mabawasan ang load.
2010- JEJEMON- Ang “Jejemon” ay
bagong-buong salita noong panahon na
kumakatawan sa bagong umuusbong na
kultura na dala ng cellphone. Isa itong
paraan ng kakaibang pakikipag-usap sa
text dahil sa limitasyon na 160
characters.
2012- WANGWANG- Luma na ang
salitang “wangwang” pero nauso ulit ito
nang gamitin ni PNoy sa kanyang
inaugural speech para patamaan ang mga
abusadong opisyal.
2014- SELFIE- Ang pagkuha ng
sariling larawan at pag-post sa social
media. Ayon sa isa sa mga nagnomina ng
salitang ito na si Direktor Jose Javier
Reyes at Publicist na si Noel Frrer,
nakikita sa pagkahilig ng mga Pilipino sa
“selfie” at pagkahumaling sa social media
ang kultura ng pagkamakasarili at
konsumerismo.
2016-FOTOBAM-Kadalasang
ginagawa ng mga kabataan. Ang Fotobam
ay hango sa salitang Ingles na “Photobomb”
o ang pagsingit sa litrato ng ibang tao.
Sumikat ang salitang ito noong 2016 dahil
sa mga protesta sa sinasabing pagsira sa
vista ng monument ni Jose Rizal sa Luneta
na ginagawang high-rise na Torre de Manila,
na nabansagan pa ngang “pambansang
photobomber”.
2018- TOKHANG- Ang salitang
“tokhang” ay nagmula sa mga salitang
Bisaya na toktok(katok) at
hangyo(pakiusap). Naging popular ang
salitang ito dahil ang naging bansag sa
operasyon kontra-droga ng
administrasyon ni Pangulong Rodrigo
Duterte.
 Mga Salita ng Taon 2018
Labing-isang Nominadong Salita ng
Taon
1.TOKHANG- Bisayang salita: “TOKTOK”
(Katok) at “HANGYO” (Pakiusap). Salitang
Gamit Kapag napapatay ang suspek sa drugs.
2.DENGVAXIA- Bakuna laban sa Dengue.
3.DDS- Davao Death Squad.
4. DILAWAN- Pangungutya sa Yellow Crowds
5. FAKE NEWS- Tawag ng mga tao sa tunay
na balita na hindi nila gusto.
6. FEDERALISMO- Sistemang isinusulong
ng administrasyong Duterte.
7. FOODIE- Kadalasan, kinukuhanan ng litrato
ang kanilang pagkain.
8. QUO WARRANTO- Petisyong
kumukwestiyon sa kwalipikasyon ng opisyal sa
isang posisyon.
9. RESIBO- Ebidensya o Katunayan.
10. TRAIN- Acronym para sa Tax Reform for
Acceleration and Inclusion Law
11. TROLL- Social media user na nang-iinis o
nanghahamon para sumagot nang pagalit ang
nag-post o iba pang nagbabasa.
 COMPONENTS 8-10
DATA VISUALIZATION The data visualization formats chosen
make the data presented easy for the
viewer to understand the information.
TOPIC The topic of the infographic is specific in
nature and is intended to inform or
convince the viewer.
TYPE The type of infographic chosen (i.e.
timeline, informational, etc.) highly
supports the content being presented.
5-7 1-4
The data visualization formats chosen Other data visualization formats should be
showcase the data, but some may make it chosen to best showcase the data
difficult for the viewer to understand the presentation for the viewer.
points.
The topic of the infographic may be a bit The topic of the infographic is hard to
too broad to allow the viewer to ascertain and needs to be made more
understand the main points. specific.
The type of infographic chosen represents The type of infographic chosen does not
the content being chosen but another type convey the information well or support
may lead to more clarity for the viewer. the content being presented.
COMPONENTS 8-10 5-7 1-4
FONTS The infographic includes an appropriate font The infographic includes multiple fonts and/or The font(s) used in the infographic make
to both complement the content and make the fonts do not seem related to the infographics the text almost unreadable.
the text readable. topic.

COLORS The color choices enhance the visibility of The color choices are fine, but too many colors The color choices for the infographic are
the infographic. Different saturations of the may have been used. not visually pleasing and detract from the
same color are used wisely. infographic.

LAYOUT The layout of the infographic adheres to the The layout of the infographic includes all three The infographic is lacking one or two of
inverted pyramid style - main point on top, components - main point, secondary point, and the components of good infographic
secondary point next, and supporting details supporting details - but is not organized in the design - main point, secondary point, or
at the bottom. inverted pyramid style. supporting details.