Kazus V Julia Jarczewska, Eva Ostrowska,

Wiktoria Kubiak, Oliwia Królikowska

Stan faktyczny :

Pan Andrzej jest biznesmenem. W Rzeszowie prowadzi sklep, dostarcza, także hurtowo, różnego rodzaju
felgi. W związku z rozwojem swojej działalności w zakresie sprzedaży postanowił wziąć udział w Targach
Motoryzacyjnych w Poznaniu. Na Targi został delegowany sprzedawca- Pan Tomasz. Pan Tomasz na stoisku
pracował od 9.00 do 18.00. Po targach, chcąc skorzystać z wizyty w Poznaniu, wybrał się do lokali w
centrum miasta. Pan Tomasz spożył tego wieczoru większą ilość alkoholu. Został napadnięty i obrabowany z
tego co miał przy sobie. Z powodu odniesionych obrażeń, Pan Tomasz, nieprzytomny trafił do szpitalu. W
niedzielę, w drugim dniu targowym, od godziny 9.00 stoisko z felgami stało puste, bez obsługującego. Około
godziny 11.00 na stoisku przedsiębiorcy pojawił się obcy mężczyzna, który wszedł w rolę przedstawiciela
przedsiębiorstwa. Uwiarygodniał się poprzez znaleziony na stoisku identyfikator Pana Tomasza. Ów
człowiek zaczął sprzedawać felgi.
Stan faktyczny

W poniedziałek organizatorzy targów, w związku z tym, iż stoisko przedsiębiorstwa nie zostało złożone, podjęli kontakt z
właścicielem-Panem Andrzejem aby zapytać o powód nie podjęcia się rozbudowania ekspozycji. Poznania pan Tomasz).
W związku z powziętymi informacjami, Pan Andrzej podjął próbę kontaktu z Panem Tomaszem. Niestety bezskuteczną
gdyż telefon Pana Tomasza milczał, został skradziony
i wyłączony. Sam Pan Tomasz leżał w dalszym ciągu nieprzytomny w szpitalu. W środę dwóch pracowników złożyło
stoisko. Nie zwrócono uwagi na umowy, które były na stoisku.
Po dwóch tygodniach od targów, klienci, którzy zakupili towar w ramach umów
z promocyjnymi cenami, zaczęli żądać jego wydania. Pan Andrzej zdziwił się cenami a także informacją o zawartych
umowach i już pobranej zaliczce. W związku z mocno obniżoną ceną, która powodowała, iż Pan Andrzej musiałby
dopłacić do towaru i poniósłby stratę, Pan Andrzej nie zamierzał realizować zawartych umów.
Jak oceniamy kwestie zawartych umów?

Czy umowa została zawarta w odpowiedniej formie? Rola podpisu na umowie. Forma pisemna umowy.

Czy oświadczenie woli złożone przez strony było wolne od wad? Jeśli nie, jakiego rodzaju wadą jest obciążone i jakie skutki
prawne może to wywołać?

Instytucja zaliczki w umowie. Jaki wpływ miała na związanie umową? Czy przedsiębiorca będzie je musiał zwrócić?
Nienależne świadczenie w rozumieniu art. 410 §2 k.c.

Czy nieodpowiednie zabezpieczenie dokumentów firmowych i dostępu do danych firmy może wpływać na pociągnięcie do
odpowiedzialności odszkodowawczej przez konsumenta/kupującego. Czy przedsiębiorstwu przysługuje ochrona prawna?
Czy umowa została zawarta w odpowiedniej formie?
 

Podstawową zasadą polskiego prawa jest swoboda wyboru formy umowy. Oznacza to, że strony
zawierając umowę mogą zawrzeć ją w formie ustnej, pisemnej, aktu notarialnego itd. Wymagane jest
tylko zachowanie, które ujawnia wolę zawarcia umowy stron w sposób dostateczny. W opisywanym
przypadku mamy sytuację kiedy wybrano formę pisemną. W niektórych sytuacjach, ważność zawartej
umowy zależy jednak od formy jej zawarcia, o czym mówi art. 73 k.c. Umowy zawarte przez osobę,
posługującą się fałszywą tożsamością, zostały zawarte w formie pisemnej. W tym przypadku prawo nie
przewiduje zachowania formy szczególnej pod rygorem nieważności. W tym przypadku biorąc pod
uwagę formę, w której były zawierane umowy w związku z art. 73 k.c są one ważne.
Forma pisemna umowy

Zgodnie z art.78 § 1 k.c. do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarczy złożenie
własnoręcznego podpisu i wymiana dokumentów. W praktyce wystarczy, ze druga strona wręczy nam
podpisany własnoręcznie przez siebie egzemplarz. „Do zachowania pisemnego charakteru umowy
wystarcza, aby tożsamość stron dawała się bez trudu ustalić”. W analizowanym przypadku mamy
sytuację kiedy tego podpisu i tożsamości nie da się ustalić gdyż podpis był zmieniany i był zwykłym
„mazgajem”. Wprawdzie podpis nie musi być czytelny ale musi dostatecznie indywidualizować osobę go
składającą.
Czy oświadczenie woli złożone przez strony było wolne od wad? Jeśli nie,
jakiego rodzaju wadą jest obciążone i jakie skutki prawne może to wywołać?

W analizowanym przypadku należy zwrócić uwagę na wady oświadczenia woli. Art.82 k.c mówiący o
braku świadomości lub swobody, nie ma zastosowania z uwagi na to, iż żadna ze stron nie znajdowała
się w stanie „zaburzenia czynności psychicznych”. Analizując art. 83 k.c, mówiący o pozorności
oświadczenia woli oraz art. 87, którego dotyczy bezprawna groźba także nie ma zastosowania w tym
przypadku, a więc na gruncie art. 82, 83 oraz 87 k.c umowy są ważne. W powyższym przypadku mają
zastosowanie przepisy dotyczące błędu, dotyczy on błędu co do oceny prawdziwości tożsamości osoby,
która w chwili zawarcia umowy posługiwała się fałszywą tożsamością. Działania osoby, która podała się
za kogoś innego, w wyniku czego doszło do zawarcia umów, doprowadziły do błędu wywołanego
podstępnie. Analizując sformułowanie dotyczące błędu co do treści czynności prawnej, należy przyjąć,
iż treść czynności prawnej obejmuje ustalenia co do stron, które zawierają umowę, a dokładniej
ustalenia co do tożsamości osoby kupującej jak i osoby sprzedającej. W związku z przedstawionym
stanem faktycznym, można zauważyć występowanie przesłanek unormowanych w art. 84 oraz 86§1 k.c
- błąd co do treści czynności prawnej wywołany podstępnie przez drugą stronę.
Komentarz art. 84 k.c

Pojęcie błędu. Błąd oznacza niezgodność pomiędzy rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości podmiotu składającego
oświadczenie woli. O istnieniu błędu decyduje stan świadomości osoby składającej oświadczenie woli, przekonanej, że określona
okoliczność oddziałująca na treść czynności prawnej przedstawia się inaczej niż w rzeczywistości. Aby błąd mógł zostać
zakwalifikowany jako wada oświadczenia woli z art. 84 KC, a zatem mieć znaczenie prawne (błąd prawnie kwalifikowany),
muszą zostać spełnione kumulatywnie dwie pozytywne przesłanki – błąd ten musi być błędem istotnym, a zarazem dotyczyć treści
czynności prawnej .W każdej sytuacji błąd musi spełniać oba te kryteria łącznie. Nie ma znaczenia, czy błąd odnosi się do faktów
poprzedzających dokonanie czynności prawnej, towarzyszących jej dokonaniu lub jej skutków, jednak aby błąd miał znaczenie
prawne, osoba składająca oświadczenie woli musi pozostawać pod jego wpływem w momencie składania tego oświadczenia.
Wymóg istotności błędu. Z treści przepisu art. 84 § 2 KC wynika jednoznacznie, że błędem mającym znaczenie prawne, a zatem
w istocie błędem uznawanym na gruncie KC za wadę oświadczenia woli, może być jedynie błąd określany przez ustawodawcę
jako błąd istotny. Jest nim, w myśl komentowanego przepisu, błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający
oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia woli tej treści.
I ACa 956/15 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Szczecinie z 2016-03-30

Kwalifikowaną postać błędu stanowi unormowany w art. 86 k.c. podstęp. Podstęp zakłada celowe,
umyślne działanie sprawcy skierowane na wywołanie takiego niezgodnego z prawdą obrazu
rzeczywistości u osoby, na wolę której oddziałuje, by zdolny on był do nakłonienia jej do złożenia
oświadczenia woli określonej treści (SN w uzasadnieniu wyroku z dnia 23 marca 2000 r., II CKN 805/98,
LEX nr 50881). Działanie podstępne jest zawsze działaniem zawinionym i umyślnym. Przejawia się albo
w zamiarze bezpośrednim (dolus directus) albo w zamiarze ewentualnym (dolus eventualis), a zatem
chęci lub przynajmniej godzenia się na wywołanie fałszywego obrazu rzeczywistości w umyśle
kontrahenta.
Instytucja zaliczki w umowie. Jaki wpływ miała na związanie umową? Czy przedsiębiorca będzie je musiał zwrócić?

W stanie faktycznym mamy informację o tym, iż wraz z podpisaniem umowy, mężczyzna, który zawierał
umowy, podbierał zaliczkę na poczet ceny za towar. W sytuacji kiedy zniknął a klienci trafili do firmy
z roszczeniem o wydanie towaru a przedsiębiorstwo nie chce zrealizować umowy z powodu niekorzystnych
zapisów, pozostaje kwestia zwrotu zaliczki.

W omawianej sprawie zawarta umowa jest nieważna i uznać należy, że wpłacona zaliczka na poczet ceny,
w sytuacji w której zobowiązanie nie będzie realizowane jest, zgodnie z art. 410§2 k.c. świadczeniem
nienależnym. W kontekście powyższego zaliczka, o której mowa powinna być zwrócona kupującemu, brak
jest bowiem jakichkolwiek podstaw prawnych do jej zatrzymania. Natomiast kompensacji ewentualnych
szkód, jakie zostały poniesione przez kupującego służyć winny stosowne roszczenia odszkodowawcze.
„W przypadku niezrealizowania umowy na skutek odstąpienia od niej lub niewykonania jej, zaliczka
uiszczona na poczet ceny podlega zwrotowi, jako świadczenie nienależne - nie zostaje bowiem osiągnięty
cel świadczenia zaliczki (art. 410 § 2 k.c.). Obowiązek ten aktualizuje się przy tym w oderwaniu od
przyczyny niewykonania umowy i pod tym względem wyraźnie różni się ona od zadatku, który w
warunkach określonych w art. 394 k.c. nie podlegałby zwrotowi.”.

W orzeczeniu z dnia 13 czerwca 2019 Sąd Najwyższy przyjął pogląd doktryny, iż „Nienależne
świadczenie to danie, czynienie lub zaniechanie, dokonane m.in. w celu umorzenia zobowiązania,
którego w rzeczywistości nie było (R. Longchamps de Bérier).” .
Czy nieodpowiednie zabezpieczenie dokumentów firmowych i dostępu do danych firmy może wpływać na pociągnięcie do
odpowiedzialności odszkodowawczej przez konsumenta/kupującego. Czy przedsiębiorstwu przysługuje ochrona prawna?

Nieodpowiednie zabezpieczenie dokumentów firmowych i dostępu do danych firmy może wpływać na pociągnięcie do
odpowiedzialności odszkodowawczej. Pozostawienie niezabezpieczonego odpowiednio dostępu do stanowiska
ekspozycyjnego oraz szafek z dokumentami a także hasłem do komputera jest rażącym niedbalstwem. Zgodnie z
Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2004 r. IV CK 151/03, Przypisanie określonej osobie niedbalstwa uznaje się
za uzasadnione wtedy, gdy osoba ta zachowała się w określonym miejscu i czasie w sposób odbiegający od właściwego dla
niej miernika należytej staranności. Przez rażące niedbalstwo rozumie się natomiast niezachowanie minimalnych
(elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji. O przypisaniu pewnej osobie winy w tej postaci
decyduje więc zachowanie się przez nią w określonej sytuacji w sposób odbiegający od miernika staranności minimalnej . 12

W sytuacji z kazusa mamy niedbalstwo przedstawiciela-Pana Tomasza. Podstawą odpowiedzialności mógłby być w tej
sytuacji art.471 k.c. gdyż właśnie przedsiębiorstwo jest odpowiedzialne za okoliczności, które są podstawą niewywiązania
się ze zobowiązania (poza nieważnością samej czynności prawnej).
Literatura :
1. P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2019, art. 78. https://sip.lex.pl/#/commentary/587804320/601760/ciszewski-jerzy-red-
nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz?cm=URELATIONS (dostęp: 2021-06-09 22:40)
2. P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2019, art. 43(10). https://sip.lex.pl/#/commentary/587804260/601700/ciszewski-jerzy-
red-nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz?cm=URELATIONS (dostęp: 2021-06-09 13:59)
3. P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2019, art. 86. https://sip.lex.pl/#/commentary/587804330/601770/ciszewski-jerzy-red-
nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz?keyword=wady%20o%C5%9Bwiadczenia%20woli%20podst%C4%99p&cm=STOP (dostęp: 2021-06-08 00:02)
4. G. Karaszewski [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, P. Nazaruk, Warszawa 2019, art. 410. https://sip.lex.pl/#/commentary/587804666/602106
(dostęp: 2021-06-09 13:14)
5. A.G.Harla, ważność umowy zawartej z osobą fizyczną, która przy zawarciu umowy podała się za kogoś innego, w: Palestra 46/11-12(539-540), s.54-62 r.2020
żródło:
https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Palestra/Palestra-r2002-t46-n11_12(539_540)/Palestra-r2002-t46-n11_12(539_540)-s54-62/Palestra-r2002-t46-n11_12(539_540
)-s54-62.pdf
(dostęp 09.06.2021, godz.21.00)
6. M. Świerszczyński w: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. art.58, Wyd. 2, Warszawa 2019, źródło: LEGALIS,
https://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogi3damrwguzdooboobqxalrvgu4tcnjqgyzq&groupIndex=1&rowIndex=1#tabs-metrical-info
(dostęp z dnia 09.06.2020 r., godz.20.00)
7. P. Nazaruk [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Ciszewski, Warszawa 2019, art. 58. https://sip.lex.pl/#/commentary/587804283/601723/ciszewski-jerzy-red-
nazaruk-piotr-red-kodeks-cywilny-komentarz?cm=URELATIONS (dostęp: 2021-06-09 21:30)
 
8. M. Tanenbaum, Instytucje zadatku i zaliczki – cechy wspólne, różnice i kryteria rozróżnienia, «Rejent» 18.9/2008, źródło:
http://www.rejent.com.pl/app/appStowarzyszenieS/publikacje/2008/9/1851.pdf (dostęp z dnia 07.06.2021 r., godz.21.00)
9. A.Grzesiok-Horosz w: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. art.84, Wyd. 2, Warszawa 2019, źródło: LEGALIS
https://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogi3damrwguzdooboobqxalrvgu4tcnjrhaza (dostęp: 2021-06-09 20.50)
10. A.Grzesiok-Horosz w: M. Załucki (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. art.86, Wyd. 2, Warszawa 2019, źródło: LEGALIS
https://sip.legalis.pl/document-view.seam?documentId=mjxw62zogi3damrwguzdooboobqxalrvgu4tcnjrha3a (dostęp 2021-06-09 20.20)
 
Orzecznictwo:
1. RAŻĄCE NIEDBALSTWO
Wyrok SN z 10.03.2004 r., IV CK 151/03, LEX nr 151642. https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/520245338/1?directHit=true&directHitQuery=IV%20CK%20151~2F03
(dostęp: 2021-06-09 13:26)
2. ZALICZKA
Wyrok SA w Warszawie z 19.05.2016 r., VI ACa 529/15, LEX nr 2112347.
https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/522206043/1/vi-a-ca-529-15-zaliczka-wyrok-sadu-apelacyjnego-w-warszawie?keyword=Zaliczka&cm=SREST (dostęp: 2021-06-09
01:10)
3. NIENALEŻNE ŚWIADCZENIE Z UWAGI NA NIEOSIĄGNIĘCIE ZAMIERZONEGO CELU ŚWIADCZENIA
Wyrok SN z 13.06.2019 r., V CSK 43/18, LEX nr 2687549.
https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/522781245/1/v-csk-43-18-nienalezne-swiadczenie-z-uwagi-na-nieosiagniecie-zamierzonego-celu-swiadczenia-wyrok...?
cm=URELATIONS (dostęp: 2021-06-09 12:42)
4. NIEWAŻNOŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ ZE WZGLĘDU NA NARUSZENIE ZASAD REPREZENTACJI SPÓŁKI. DOCHODZENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI W
RAZIE ODPADNIĘCIA PODSTAWY PRAWNEJ ROSZCZENIA DOCHODZONEGO NA PODSTAWIE PRZEPISÓW OGÓLNYCH O ODPOWIEDZIALNOŚCI
CYWILNEJ, ZE WZGLĘDU NA STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI ZAWARTEJ UMOWY
Wyrok SN z 7.12.2017 r., V CSK 123/17, LEX nr 2460483. https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/522554179/1/v-csk-123-17-niewaznosc-czynnosci-prawnej-ze-wzgledu-na-
naruszenie-zasad-reprezentacji-spolki...?cm=URELATIONS (dostęp: 2021-06-09 13:05)
5. NARUSZANIE DOBREGO IMIENIA OSOBY PRAWNEJ. RENOMA OSOBY PRAWNEJ
Wyrok SA w Warszawie z 18.05.2017 r., I ACa 380/16, LEX nr 2402412. https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/522496108/1/i-a-ca-380-16-naruszanie-dobrego-imienia-osoby-
prawnej-renoma-osoby-prawnej-wyrok-sadu...?keyword=renoma&cm=STOP (dostęp: 2021-06-09 14:03)
6. RENOMA OSOBY PRAWNEJ
Wyrok SN z 9.06.2005 r., III CK 622/04, LEX nr 180853. https://sip.lex.pl/#/jurisprudence/520274549/1?directHit=true&directHitQuery=III%20CK%20622~2F04
(dostęp: 2021-06-09 14:08)
7. I ACa 956/15 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Apelacyjny w Szczecinie z 2016-03-30
http://orzeczenia.szczecin.sa.gov.pl/content/$N/155500000000503_I_ACa_000956_2015_Uz_2016-03-30_001 (dostęp: 2021-06-09 20.05)