Uluslararası İnsan Hakları

Hukukuna Giriş
15 Ekim 2012 – AFYON
İnsan Hakları Hukukunun Amacı

 İnsan hakları hukuku, kendisine kıyasla olağanüstü bir

iktidarla donatılmış devlet karşısında, bireyi
güçlendirmeyi amaçlar;
 Bu güçlendirmenin yegane amacı «insan onuruna
saygı»yı güvence altına almaktır.
 Devlet dışı iktidar odakları söz konusu olduğunda,
bunlara karşı da özel koruma sağlar.
 İnsan hakları hukuku bir ideali ifade etmez. Sadece
asgari standarı güvence altına alır.
Hakların Niteliği ve Terminoloji

 İnsan hakları (daha çok uluslararası hukukun koruduğu

hak ve özgürlükler kataloğunu ifade etmek üzere
kullanılır);
 Temel haklar (ulusal mevzuatta, özellikle de
anayasalarda kullanılır).
Uluslararası İnsan Hakları Sistemleri

 Birleşmiş Milletler;
 Avrupa Konseyi.
Devletler ve Uluslararası Sistem

 Devletlerin rızasına dayalı bir sistemdir.

 Anayasa md. 90(1):
«Türkiye Cumhuriyeti adına yabancı devletlerle ve
milletlerarası kuruluşlarla yapılacak andlaşmaların
onaylanması, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin onaylamayı bir
kanunla uygun bulmasına bağlıdır.»
 Çekince ileri sürebilme olanağı.
Farklı hak kategorilerinin varlığı?

 İnsan hak ve özgürlükleri çeşitli kategorilere ayrılarak

anılmaktadır:
 Pozitif hak-negatif hak ayrımı;
 Nesillere dayalı ayrım;
 Mutlak hak-mutlak olmayan hak ayrımı.
Hakların Sınırlandırılmasının Sınırı

 Sınırlamanın yasa ile düzenlenmesi;

 İlgili sözleşmede belirtilen nedenlerden birine
dayanması;
 Bu nedenin somut olayda var olduğunun ortaya
konulması;
 Sınırlamanın demokratik bir toplumda gerekli olması:
 Baskın toplumsal ihtiyaç;
 Orantılılık
 Alınan tedbir amaca varmaya elverişli olmalı;
 Amaca varmak için gerekli olandan fazla sınırlayıcı olmamalı.
Devlet Yükümlülüklerinin Niteliği

 İhlal etmeme yükümlülüğü (negatif yükümlülük/kaçınma

yükümlülüğü);
 Yerine getirme yükümlülüğü (pozitif yükümlülük);
 Koruma yükümlülüğü (bireyin hak ve özgürlüklerinin 3.
kişilere karşı korunması)
Devlet Yükümlülüklerinin Niteliği

 Derhal yerine getirilmesi gereken yükümlülükler;

(örneğin ayrımcılık yasağı)
 Tedrici (aşamalı) olarak yerine getirilecek yükümlülükler;
(örneğin erişilebilirliğin sağlanması)
 Göstergeler;
 Ayrıştırılmış veri.
Devlet Yükümlülüklerinin Yerine
Getirilmesi
 Yasama
 İnsan hakları sözleşmeleriyle çatışan düzenlemeleri mevzuattan
ayıklamak;
 Çatışan yeni düzenleme yapmamak;
 Hak ve özgürlüklerin iç hukukta etkili şekilde korunması ve
sağlanması için gerekli yasal düzenlemeleri yapmak.
 Yürütme
 Gerekli standartları geliştirme, insan kaynağını yetiştirme, ihlal
etmeme, koruma, sağlama, ihlal halinde etkili soruşturma,
mağdurun rehabilitasyonu vs.
 Yargı
 İhlal etmemek;
 İnsan hakları ihlallerini gidermek.
Devlet Yükümlülüklerinin Yerine
Getirilmesi

 Etkililik (yükümlülüğün yerine getirilmesi için alınan

tedbirin, bu amaca varmaya uygun ve elverişli olması
gerekir (örneğin meslek eğitim kurslarının açılması));
 Girdi odaklı değil; çıktı odaklı yaklaşım;
Uluslararası Hak Arama Yolları

 Standart, genel geçer bir yöntem veya makam yok.

 Her bir sözleşmenin uygulanmasını izleme yöntemi, söz
konusu sözleşmede ortaya konulur.
 Birleşmiş Milletler: http://www.ohchr.org/
 Raporlama;
 Bireysel başvuru;
 Devletlerarası başvuru;
 Soruşturma;
 Avrupa Konseyi: http://www.coe.int/#
Birleşmiş Milletler’de Sözleşme
Denetimi Yapan Komiteler

 Komitelere ilişkin genel bilgi (

http://www.ohchr.org/EN/HRBodies/Pages/HumanRights
Bodies.aspx
)
 Komitelere bireysel başvuru yapılmasına ilişkin bilgi (
http://
www2.ohchr.org/english/bodies/petitions/index.htm)