Sztuka starożytnej

Grecji

epoka archaiczna
 Plan prezentacji
1. Starożytna Grecja, czyli... gdzie?
2. Epoka archaiczna, czyli... kiedy?
3. Skąd wiadomości o przeszłości?
4. Charakterystyka sztuki greckiej (I-II)
5. Architektura ̶ cechy ogólne
6. Budownictwo
7. Świątynia ̶ starożytny kościół? (I-II)
8. Porządek dorycki
9. Porządek joński
10. Malarstwo
11. Styl geometryczny (I-II)
12. Styl orientalizujący (I-II)
13. Styl czarnofigurowy (I-II)
14. Styl czerwonofigurowy (I-II)
15. Rzeźba (I-II)
16. Źródła
1. Starożytna Grecja, czyli... gdzie?
Starożytna Grecja, czyli Hellada (gr.
'Ελλάς) zajmowała tereny:

- współczesnej Grecji lądowej

- Półwyspu Bałkańskiego
- Jonii małoazjatyckiej
- wysp egejskich
- wysp jońskich
- Sycylii
- wybrzeża Południowej Italii
- kolonii greckich na wybrzeżach Morza
Śródziemnego i Czarnego.

źródło:
Megistias, . "Map of Archaic Greece." Ancient History
Encyclopedia. Last modified April 26, 2012.
https://www.ancient.eu/image/328/.
 2. Epoka archaiczna, czyli... kiedy?

EPOKA ARCHAICZNA
(ok. X - VI w. p.n.e.)

okres geometryczny okres orientalizujący okres dojrzałej archaiki

(do VIII w. p.n.e. włącznie) (VI w. p.n.e.)

(VII w. p.n.e.)

Periodyzacja sztuki greckiej podana za Z. Abramowiczówną (2002).

 3. Skąd wiadomości o przeszłości?
Wiedza o sztuce starożytnej, choć
fragmentaryczna, jest uparcie • zabytki na powierzchni
zdobywana poprzez...
• zabytki wykopaliskowe
• przekazy literackie:

Historia naturalis Pliniusza Młodszego

De architectura, Witruwiusza
Periegesis tes Hellados (Wędrówki po
Helladzie), Pauzaniasza
Krakowscy naukowcy odkrywają tajemnice miasta Nea Pafos na Cyprze;
https://krakow.wyborcza.pl/krakow/51,44425,23012253.html?i=0
 4. Charakterystyka sztuki greckiej (I)
RACJONALIZM istnieje „logos” - rozumność w świecie
Hasła-klucze
potrzebne do ANTROPOCENTRYZM człowiek głównym tematem sztuki
zrozumienia
„typowej” ANTROPOMORFIZM bogowie przedstawiani jako ludzie
umysłowości FIZYCZNOŚĆ sprawne ciało ludzkie jest piękne
greckiej, która
zrodziła sztukę: KOSMOS inaczej porządek, przeciwieństwo chaosu

MITOLOGIA historie o bogach, ludziach i przeszłości

Charakterystyka sztuki greckiej (II)
TECHNE,
POIESIS,
gr. τέχνη- gr.ποίησις -
twórczość, twórczość,
rzemiosło, tworzenie w
dzisiaj sensie
rozumiane niematerialnym,
bardziej
jako sztuka
wartościowym
materialna, niż „techne”
sztuka
właściwa ----> poezja
 5. Architektura ̶ cechy ogólne
W architekturze greckiej
zawsze ważne były :
odpowiednie proporcje,
podporządkowanie prawu
symetrii, zachowanie
umiaru i harmonijne
współgranie z
krajobrazem.
 6. Budownictwo
Materiały:
- cegła surówkowa
- drewno
- kamień ciosowy
- jako spoiwo ̶ glina z domieszką piasku
- rzadko monolitowe kolumny, częściej z bloków spajanych klamrami

Przykładowy plan domu greckiego

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dom_grecki.svg
 7. Świątynia ̶ starożytny „kościół”? (I)

Świątynia (gr. hierón) ̶ „dom bóstwa”;

mieściła posąg kultowy, przybory

nie!
liturgiczne, niekiedy (...) skarb miasta.
Wierni gromadzili się przed
świątyniami, nie wchodząc do wnętrza, główne różnice:
stąd (ich) niewielkie wymiary; skromna wielkość; ołtarz ofiarny
przed świątynią;
dekoracja wnętrza, rozbudowana (...) starożytna świątynia to
strona zewnętrzna. (...) „dom bóstwa”, nie dla
wiernych
Mała encyklopedia kultury antycznej, s. 719-720.
https://hellenika.wordpress.com/plany-budowli/

Świątynia ̶ starożytny „kościół”? (II)

Plany
architektoniczne
świątyń greckich https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hera_temple_I_-_Paestum_-_Poseidonia_-_July_13th_2013_-_03.jpg

Świątynia Hery „Bazylika” w Paestum (obecne Włochy), VI w. p.n.e.

 8. Porządek dorycki

Świątynia Ateny, Paestum (współczesne Włochy), VI w. p.n.e.

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Athena_temple_-_Paestum_-_Poseidonia_-_July_13th_2013_-_08.jpg
http://www.wiw.pl/kulturaantyczna/twardecki/pict/zoom/Wipszan5.gif
 9. Porządek joński
Świątynia Nike Apteros, Ateny,
VI w. p.n.e.
\https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Temple_of_Athena_Nike.jpg

Porządek joński:

1. Baza
2. Plinta
3. Torus
4. Trochilus
5. Kanelury
6. Woluta (ślimacznica)
7. Abakus
8. Architraw
9. Fryz joński (ciągły)
10. Gzyms koronujący.

http://www.wiw.pl/
kulturaantyczna/twardecki/
termin.asp?et=00173
 10. Malarstwo wazowe

Naczynia stołowe: Naczynia toaletowe: Naczynia kultowe:

- do picia: kylix (czara) (14, 15), kantaros (11), skyfos (3) i ryton, - do przechowywania perfum: aryballos - do ofiar płynnych: fiala,
- do czerpania: kyatos (2), (12) i alabastron (5), - przy zaślubinach:
- do nalewania: ojnochoe (9), - szkatułka do biżuterii: pyksis (13), lutroforos i lebes gamikos,
- do mieszani wina i wody: krater (8, 18, 19), dejnos i stamnos (1), - w kulcie zmarłych: lekyt
- do chłodzenia wina: psykter (20) (wstawiany do krateru), (16).
- do przechowywania wody: hydria (dzban) (10),
- do przechowywani oliwy: lekyt (16) i askos,
- do przechowywania innych płynów: amfora (6, 7, 17) i pelike (4),
http://www.moja-grecja.pl/kultura/ceramika
 11. Styl geometryczny (I)
• od X do VIII w. p.n.e.
• ornament linearny,
skomponowany na linii prostej,
np. meandry, szachownice,
zygzaki
• ścisła kompozycja dekoracji,
strefowa lub metopowa, tzn.
pozioma strefa podzielona jest
elementami pionowymi, które
rozdzielone są przez prostokąty,
 Styl geometryczny (II)
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dypilon_vase_1.jpg

Waza dipylońska VIII w. p.n.e. (Muzeum Archeologiczne w

Atenach)

Miseczka w rączką w kształcie nogi, IX w. p.n.e. (Altes Museum w

Berlinie)
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:-0850_Bowl_with_Leg-shaped_Handle_Altes_Museum_Berlin_anagoria.JPG
 12. Styl orientalizujący (I)
• wzrost wpływów ze
Wschodu, od VII w. p.n.e.
• obfite linie krzywe: splot,
spirala, łuska, pętla
• motywy roślinne (obce):
lotos, palmeta, rozeta
• pojawiają się zwierzęta,
potwory, postacie mityczne
Styl orientalizujący (II)
Dzban-olpe, VII w. p.n.e. Aryballos, VI w. p.n.e. (Muzeum
(Muzeum Luwru w Paryżu) Archeologiczne w Lyonie)

https://commons.wikimedia.org/wiki/ https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Olpe_sphinx_Louvre_Cp10475.jpg File:Aryballos_with_palmettes._Corinth._Lyon_MBA_2187.jpg
 13. Styl czarnofigurowy (I)
• od końca VII w. p.n.e., obszar
Attyki ze względu na glinkę
• sylwetki ludzkie, postacie kobiet
• styl narracyjny
• sceny mitologiczne i z życia
codziennego
• duży artyzm
• motyw oczu Kyliks, Attyka, VI w. p.n.e. (Middlebury College Museum of Art, Stany Zjednoczone)
http://museum.middlebury.edu/collections/antiquities
Styl czarnofigurowy (II)
Kyliks „Statek
Dionizosa”, malarz
Eksekias, VI w. p.n.e.
(Staatliche
Antikensammulungen,
Monachium)
https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Exekias_Dionysos_Staatliche_Antikens
ammlungen_2044.jpg

Amfora „Wojownicy”, malarz Prometeus, VI w. p.n.e.

(Muzeum Luwru, Paryż)
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Amphora_warriors_Louvre_E866.jpg
 14. Styl czerwonofigurowy (I)
• od VI w. p.n.e., Attyka
(Ateny)
• większy realizm, wyraźne
szczegóły
• tematyka mitologiczna,
codzienna
Amfora „Wojownicy z Ateną i
Hermesem”, malarz Andokides, Attyka,
VI w. p.n.e. (Muzeum Luwru, Paryż)
https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Fight_Andokides_Louvre_G1.jpg
Styl czerwonofigurowy (II)
Kyliks „Scena z
palestry”, malarz
Epiktetos, Attyka, VI w.
p.n.e. (Muzeum Luwru,
Paryż)
https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Palaestra_scene_Louvre_G7.jpg

Amfora „Herakles i
Atena”, malarz
Andokides, Attyka, VI w.
p.n.e. (Staatliche
Antikensammlungen,
Monachium)

https://commons.wikimedia.org/wiki/
File:Athena_Herakles_Staatliche_Antikensa
 15. Rzeźba (I)
• początkowo drewniana, potem kamień,
głównie wapienie i marmury
• od VI w. p.n.e. rzeźba odlewana w brązie
• „chryzelefanta” (drewniana rzeźba
obłożona kością słoniową i złotem)
• w płaskorzeźbie te same konwencje, co
w malarstwie wazowym
• frontalność, sylwetkowość, płaski
modelunek ciał
• typy postaci: nadzy młodzieńcy (kuroi),
młode panny (korai)
Kleobis i Biton (kuroi), VI w. p.n.e., Muzeum Archeologiczne w
Delfach
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ac.kleobisandbiton.jpg
Rzeźba (II)
Phrasikileia Kore,
VI w. p.n.e.
(Muzeum
Archeologiczne,
Ateny)
https://commons.wikimedia.org/
wiki/File:Korai_01.JPG

Moschoforos, VI w.
p.n.e. (Muzeum
Akropolu, Ateny)
https://commons.wikimedia.org/
wiki/File:ACMA_Moschophoros.jpg
 16. Źródła
• Abramowiczówna Z., O sztuce starożytnej,
Wyd. UMK, Toruń, 2002.
• Bernhard M. L., Sztuka grecka archaiczna,
PWN, Warszawa, 1989.
• Mała encyklopedia kultury antycznej, red. Z.
Piszczek, PWN, Warszawa, 1988.
• www.moja-grecja.pl

• Wszystkie grafiki nieopatrzone podpisem pochodzą ze strony:

https://www.pngwing.com/.