GUESS THE

GIBBERISH
WORD!
PANUTO: Hulaan ang nais ipahiwatig ng mga pinagsama-samang
salitang Ingles. Maaari itong basahin nang paulit-ulit hanggang sa
makuha ang tamang sagot.

Halimbawa:

Too big

Tamang sagot: Tubig

saw oath coat ugh bat tow
SOUTH COTABATO
call to bath tow
COTABATO
sold and code a rat
SULTAN KUDARAT
sour and gun knee
SARANGANI
gen eel role sand toes
GENERAL SANTOS
SOCCSKSARGE
N
( GITNANG MINDANAO)
SOCCSKSARGEN
South Cotabato, Cotabato. Sultan Kudarat, Sarangani, at
General Santos

Populasyon: 4,910, 486

Kabisera: Koronadal City

Nabuo ang Gitnang Luzon sa pamamagitan ng P.D. No. 742 noong

Hulyo 7, 1975.
Executive Order no. 36 - nilagdaan ni dating Pangulong Gloria
Macapagal Arroyo noong Setyembre 19, 2001 nagsasaad ng
pagkakalipat ng South Cotabato, Sarangani, at General Santos
(SocSarGen) sa Rehiyon 12 at pagpapalit ng pangalan nito bilang
SOCCSKSARGEN.

Wika: Hiligaynon, Filipino, Cebuano at Ingles. Bukod pa rito, ang mga katutubong
Muslim at Lumad ay may kani-kanila ding wika.
PRODUKTO
 PA N G K AT
ETNIKO

MARANAO MANOBO BAGOBO B'LAAN T'BOLI

MGA LALAWIGAN
 SOUTH
COTABATO/
COTABATO DEL
SUR
"Land of the Dreamweavers”
 T'boli T'nalak (woven pattern) Karasaguyon

• Tanyag sila sa sining na paghahabi.

• Ang mga pattern sa mga hinabi nila ay batay sa kanilang panaginip.

• Karasaguyon ay isang sayaw na naglalarawan ng isang kuwento ng apat na magkapatid na babae na

sinusubukang makuha ang atensyon ng isang polygamous na lalaki na pumipili ng kanyang susunod na

asawa.
Lalawigan: SOUTH COTABATO
Kapital:

Isulan General Santos

Esperanza
Alabel
Koronadal
Kidapawan
SOUTH COTABATO

• Populasyon: 975, 476

• Baranggay: 199
• Munisipalidad: 11
• Lungsod: 1 (General Santos)
• Dito matatagpuan ang malawak na taniman ng pinya at saging
• Napaliligiran ito ng lalawigan ng Sultan Kudarat at General Santos City
 AD
A
G LID
M A
I P
IS
U N
M
 LANG DULAY
TNALAK WEAVING
CENTER
• LANG DULAY - ginawaran ng National
Living Treasure Award noong 1988.
Nagsimula siyang maghabi sa edad na
labindalawang taong gulang (12 year-old) ng
mga tela ng T'boli na may kakaibang mga
disenyo.
 LAKE HOLON
• Isa sa mga nangungunang tourist spot
sa South Cotabato.
• Ito ay matatagpuan sa Mt Melibengoy,
isang patay na bulkan.
• Ang mismong bunganga ng bulkang
Melibengoy ang pumapalibot sa lawa.
 PINAYAHAN AGTEN TUFI Mariano's Blooming Agri-
FESTIVAL FESTIVAL tourism Park

Ipinagdiriwang tuwing Agosto sa

• Nagmula sa wikang B'laan na nangangahulugang "Maganda o
Barangay Cannery Site sa Polomolok,
Masaganang Tupi".
South Cotabato bilang pagpapahalaga sa
• Ang Tupi ay isang munisipalidad sa South Cotabato
pangunahing hanapbuhay ng mga tao sa
baranggay: ang pinya.
 FLOMOK
FESTIVAL
• Ang Polomolok ay nagmula sa wikang B'laan na "Flomok" na
nangangahulugang "hunting grounds" dahil kilala ang munisipalidad
ng Polomolok sa masagang wildlife.
• Ipinagdiriwang ito kasabay ng anibersaryo ng pagkakatatag ng
Polomolok, South Cotabato.
 DOLE Philippines

Malawak na taniman ng pinya na matatagpuan sa Polomolok

COTABATO
CITY
Lalawigan: COTABATO
Kapital:

Isulan General Santos

Esperanza
Alabel
Koronadal
Kidapawan
• Populasyon: 341,000

• Baranggay: 37

• Munisipalidad: 19

• Ang Cotabato ay nagmula sa lokal na terminong Kuta Wato (mula sa Malay – “Kota

Batu”), ibig sabihin ay “bato na kuta”, na tumutukoy sa kutang bato na nagsilbing

pinaglugaran ni Sultan Muhammad Kudarat.

• Ang buong lalawigan ng Cotabato ay tinaguriang “RICE BOWL OF

MINDANAO / KAMALIG NG PALAY SA MINDANAO”

• Ang Cotabato ang pinakamalaking probinsya pagdating sa lawak ng lupa.

• Kilala ang Cotabato bilang pangunahing sentro ng kalakalan at komersyalismo.

• Karaniwang palay, maiz, niyog, tubo, kape, at saging ay itinatanim sa rehiyon.

• Ang mga naninirahan sa Kidapawan ay ang kultong Manobo o
tinatawag ding “KULAMAN”.
• Kilala rin sila sa kanilang tradisyunal na pananamit:
*Lalaki - Pantalon na ang pang-itaas ay jacket na walang butones
* Babae - Pulang blusa na may manggas na itim at palda o pang-
ibabang abaka.
• Ang mga maadornong disenyo ay para sa mga Datu at may kaya
sa buhay.
 AD
A
G LID
M A
I P
IS
U N
M
COTABATO CITY
GRAND MOSQUE
• Kilala rin bilang "Sultan Haji Hassanal
Bolkiah Mosque"
• Pinakamalaking mosque sa Pilipinas
• Ipinatayo ng Sultan ng Brunei
• Upang makapasok sa loob, marapat na
magsuot ng tradisyunal na kasuotan ng
Muslim
RÍO GRANDE DE
MINDANAO
• Pangalawang pinakamalaking ilog
sumunod sa Cagayan River sa Luzon.
• Nagsisilbing daan sa pagdadala ng mga
produktong pang-agrikultura at mga
troso.
 Shariff Kabunsuan Festival
• Isang makulay na pagdiriwang na ginugunita ang pagdating ni
Shariff Kabunsuan sa pamamagitan pagtahak niya sa Rio Grande
de Mindanao mahigit 500 taon na ang nakararaan upang ipakilala
ang Islam sa mga katutubo.
• Ipinagdiriwang tuwing Disyembre 15-19

Araw ng Kutabato
• Pinakamalaking pagdiriwang sa lalawigan ng Cotabato.
• Pagdiriwang ng opisyal na pagkakatatag nito noong taong
1862.
• Ipinagdiriwang tuwing Hunyo 12-25
 SULTAN
KUDARAT
Philippine's Most Powerful Sultan
Lalawigan: SULTAN KUDARAT
Kapital:

Isulan General Santos

Esperanza
Alabel
Koronadal
Kidapawan
• Ang pangalang Sultan Kudarat ay nagmula sa pinunong

Muslim na si Sultan Muhammad Dipatuan Kudarat na

naghari sa Sultanato ng Maguindanao mula 1625

hanggang 1671.

• Pinamunuan: Lanao del Norte, Lanao del Sur,

Maguindanao, Cotabato, Sultan Kudarat, Sarangani,

Zamboanga Sibugay, at Zamboanga del Sur.

• Populasyon: 854,052

• Baranggay: 39

• Munisipalidad: 12

• Isa sa nangungunang prodyuser ng gulay at prutas sa bansa.

• Tinagurian ding "Salad Bowl ng Mindanao"

Southern Philippines Grain Complex

- Malawak na imbakan ng palay sa Tacurong

 AD
A
G LID
M A
I P
IS
U N
M
 BARAS BIRD
SANCTUARY
• Matatagpuan sa Tacurong City
• Tahanan ng higit sa 20 000 migratory
bird. Ito ay itinatag noong 2002 upang
protektahan ang mga species. Apat lang
ang ibon noon at laking gulat ng lahat,
ang kanilang bilang ay lumaki nang
napakabilis.
 SULTAN
KUDARAT
PROVINCIAL
CAPITOL
• Matatagpuan sa kapitolyo ng
munisipalidad ng Isulan.
• Ang kapitolyo ay itinayo sa malawak na
complex at nagtatampok ng malaking
gintong simboryo sa gitna na may
arkitektura ng Moro at isang higanteng
estatwa ni Sultan Kudarat sa bakuran
nito.
 Kalimudan Festival
• Ipinagdiriwag tuwing buwan ng Nobyembre
• Paggunita sa anibersaryo ng pagkakatatag ng Lalawigan ng Sultan Kudarat.
• Isang linggo itong ipinagdiriwang at nagtitipon ang iba't ibang tribo sa
lalawigan para sa pasasalamat, at makulay na pagpapakita ng yaman ng
kanilang mga kultura.
SARANGANI
Lalawigan: SARANGANI
Kapital:

Isulan General Santos

Esperanza
Alabel
Koronadal
Kidapawan
• Ang pangalang Sarangani ay ibinigay ni Ruy Lopez de Villalobos,

isang manlalayag na Espanyol. Siya rin ang nagbigay ng pangalan

sa Pilipinas na “Las Islas Filipinas” bilang pagpaparangal sa

Prinsipe ng Asturias na si Philiip II ng Espanya.

• Populasyon: 558,946 (2020)

• Barangay: 141

• Munisipalidad: 7

• MunaTo - nangangahulugang “unang tao”

- unang pangkat ng mga katutubong nanirahan sa lalawigan ng Sarangani.

• Malalaking plantasyon ng Sarangani: mangga, saging, pinya, asparagus. Rantso ng

baka, at komersyal na palaisdaan.

• Maganda ng klima sa lalawigan sapagkat hindi sila tinatamaan ng bagyo.

 AD
A
G LID
M A
I P
IS
U N
M
 MAITUM BAT
SANCTUARY
• Isa itong santuwaryo para sa
nanganganib nang maubos na mga
Giant Golden Crowned Flying Fox Bats
• Giant Golden Crowned Flying Fox Bat (Acerodon Jubatus).
• Isang uri ng Megabat na makikita lang sa Pilipinas
• Maaaring lumaki ito hanggang 5’6.
• Isa sa may pinakamahabang pakpak sa buong mundo.
• Brgy Pinol, Maitum, Sarangani
GUMASA BEACH
• “Small Boracay of Mindanao”
• Isang tanyag na destinasyon sa
dalampasigan sa katimugang bahaging
ito ng Mindanao na matatagpuan sa
baybaying bayan ng Glan sa lalawigan
ng Sarangani.
 Munato Festival
• Ang pistang ito ay isang pagdiriwang ng pasasalamat at paggunita na rin sa
pagkakatatag ng lalawigan.
• Ipinagdiriwang ito tuwing buwan ng Nobyembre.

Sarbay (Sarangani Bay) Festival

• “Ultimate Summer Beach Party” sa Mindanao.

• Tampok sa SarBay Fest ang iba't ibang mga kumpetisyon, kabilang ang jet ski
race, frisbee competion, DJ competition, marathon, at iba pang aktibidad tulad
ng live concert at beach yoga.
M E L A I C A N T I V E R O S
M A N N Y P A C Q U I A O
 GENERAL
SANTOS CITY
“Tuna Capital of the Philippines”
GENERAL SANTOS CITY
• Isa sa pinakamaunlad na lungsod na matatagpuan sa bahagi ng Timog Cotabato

• Hango ang pangalan ng lugar sa pangalan ni General Paulino Santos.

• 1970 - tinaguriang “Tuna Capital of the Philippines” ang GenSan dahil sa

malaking bilang ng nahuhuling tuna araw-araw kumpara sa ibang palaisdaan sa

bansa.

• Pinakamalaking prodyuser ng Sashimi-grade Tuna.

• 750 tonelada ang bilang ng nahuhuling isda araw-araw

• Ikalawa sa may pinakamaraming nahuhuling isda sa bansa kasunod ng Navotas

City sa NCR.
 AY
N G
R A
B A
G A
M
QUEEN TUNA GENSAN TUNA
PARK FISH PORT
COMPLEX
PACMAN SPORTS PLAZA HENERAL
STADIUM SANTOS
 Tuna Festival

• Isang natatanging pagdiriwang sa lungsod ng General Santos City para sa

masaganang tuna sa lugar.

Kalilangan Festival
• Ang ibig sabihin ng Kalilangan ay pagdiriwang, kapistahan o pagsasaya.
• Ito ay isang pagtitipon na minarkahan ng pagpapalitan ng mga amnestiya sa pagitan
ng mga pinuno, matatanda, at kaalyado ng iba't ibang lahi at tribo.
• Kasabay din nito ang pagdiriwang ng pagkakatatag ng lungsod,
MGA MANUNULAT
SA REHIYON
 • Kapanganakan: Oktubre 30, 1949
• Lugar ng Kapanganakan: Cotabato City
• Edukasyon: Mindanao State University (AB English)
: Ateneo de Zamboanga University
: Nagtapos ng MA Creative Writing sa Siliman University
• Nagturo sa Mindanao State University, Siliman University, at UP Baguio, at University of
Cordilleras.

MGA AKDA
• The Words and Other Poems (UP Press) koleksyon ng mga tula
• Balsa: Poemas Chabakano - koleksyon ng 31 tula na nasusulat sa wikang Chabakano na salin
din sa Ingles. Naging kabilang ito sa nanomina sa National Book Award for Poetry in English.

Francis C. Macansantos • Womb of Water, Breasts of Earth - nanalo sa NCCA ng Writers Prize Poetry (2003)
• Snail Fever: Poems of Two Decades - nanalo ng National Book Award
• Mababasa pa ang iba pa niyang mga tula sa mga antolohiya tulad ng A Habit of Shore, Kamao,
at Versus.
 • Isang Maguindanao na Datu mula sa Cotabato City
• Edukasyon: Notre Dame Boys‟ Department, Cotabato City
: San Sebastian College Manila (Economics at Bachelor of Laws)
• Naging Administrative Officer, Head of Assistance to Nationals, Signing Officer and Attaché of
the Philippine Embassy, Muscat, Sultanate of Oman
• Naging miyembro ng Philippine Department of Foreign Affairs Writers Club (2003)

MGA AKDA
• Ang kanyang mga tula ay nailimbag na sa Philippine Department of Foreign Affairs DFAPA
Gazette, mga antolohiya ng International Library of Poetry, U.S.A., publikasyon ng Philippine
Consulate General, Jeddah, K.S.A, Arab News ng Saudi Arabia, at marami pang iba.
Datu Suhod V. Sinsuat • Reconciliation - nagwagi Editors Choice Award (1997) mula sa The National Library of Peotry
 • Lugar ng Kapanganakna: Cotabato City
• Edukasyon: Nagtapos sa Manuel L. Quezon University
• Sagisag-Panulat - Salah Jubair
• Ang kaniyang pangalang “Mohagher IQbal” ay isa lamang alias, ayon kay Iqbal.
• Sumali siya sa Moro National Liberation Front (1972)
• Sumali sa MILF (Moro Islamic Liberation Front (1977), naging tagapagsalita, information chief,
at negoysador

MGA AKDA
• “Bangsamoro, A Nation under Endless Tyranny: History of the Muslims in the Philippines”
• “Long Road to Peace: Inside the GRP-MILF peace process.”
• “Negotiating Peace: An Insider’s Perspective to the Bangsamoros’ Struggle for Self-
Mohagher Iqbal Determination.”
 • Kapanganakan: 1976
• Lugar ng Kapanganakan: Cotabato City
• Isang journalist, mananaliksik sa kultura at isang award-winning documentary filmmaker.

MGA AKDA
• Naging patnugot ng antolohiyang “Children of the Ever-Changing Moon” - koleksyon ng mga
sanaysay ng mga manunulat na Moro.
• Ang kaniyang mga tula, sanaysay, at maikling kuwento ay lumabas din sa ANI 33, Banaag Diwa,
at Dagmay.
• Dating manunulat sa Manila Times, Philippine Star, Manila Standard, Philippine Daily Inquirer,
Gutierrez Mangansakan II
Manila Bulletin, at Malaya.
 MGA
KARUNUNGANG
BAYAN
 Ayon sa papel ni Corazon T. Martin-Roquero na pinamagatang Manobo Oral Literature,

ang panitikan na makikita sa bahagi ng SOCCSKSARGEN ay madalas pasalita at naipasa-pasa

na sa iba’t ibang henerasyon, gaya rin ng sa iba pang mga pangkat etnikong sa bansa.

Ang pag-aaral at pagsasaliksik sa mga pantikan ng isang grupo, dagdag ni Roquero, ay

hindi lamang pagtatangkilik sa mga poetic methods ngunit higit sa lahat, ito ay isang pag-

aaral sa ikinaunlad ng isang grupo. Ang panitikan ng kahit anong grupo ay nagdadala ng

mensahe ng nakaraan. Sabi nga ni Roquero, “It is forged from the sum total of human

experience and interpreted in the light of local environment.”

 KASABIHAN
• “the sacred books of each nation, the sanctuary of the institutions” dahil ang mga ito ang siyang gumagabay sa mga
tao patungo sa daan ng kaayusan (Corazon T. Martin-Roquero)
• “ang mga kristal ng karunungan ng isang lahi.”

1. Ka talad ne otang ne kenano palilipati. 3. Ka lua ne malamo mamaza chaid ka moto mauhot kalipati.

Ang pangako ay isang utang na hindi dapat Ang luha ay madaling matuyo ngunit ang pighati ay hindi

kalimutan malilimutan.
- Manobo
-Manobo

2. Andai te adlipezeng kena pakaka-an. 4. Andai to migalavok neduen baras din.

Ang natutulog ay hindi nararapat kumain. Ang naglilingkod ay dapat bigyan ng gantimpala
- Manobo - Manobo
 BUGTONG/BAYOK

1. Ilulubi damatai 2. Litag sa rorog a pig

A bangkal baraniawa A paronga I kaokas

(Inilibing ngunit buhay (Bitag sa tabi ng lawa

ang buhay na katawan.) sabay na bumubukal)

Clue: Kinakain ng pusa Clue: Makikita sa bahagi ng mata

Pilikmata
Daga

3. Karanda sa subangan
Na mapupuno i iipas
(Ang sisidlan mula sa Silangan
Ay puno ng mga pitak)
Clue: Prutas/maliit/manipis ang balat

Lansones
 SALAWIKAIN/PANANAROON

1. Badum mala sa dalog

A pakulilid sa lapad
(Malaki ang kamote
na gumugulong sa pinggan 3. Ogopingka a ginawangka
ngunit tiyak walang lasa.) Ka inogopangka o Allahotaanan
- Maranao (Tulungan mo ang iyong sarili
At si Allah ay tiyak na tutulong sa iyo.)
- Maranao
2. Maya kapun sa ilag
(Mahiya ka dapat
sa maliit na dungawan)
- Maranao
 PALAISIPAN/LIMAPANGAN

May isang puno ng bayabas na punung-puno ng bunga. Walang nakakakuha ng bunga

nito sapagkat binabantayn ito ng isang matalino at mabagsik na unggoy. Paano ka
makakakuha ng bunga ng bayabas?

A. Batuhin mo ang unggoy hanggang sa ito ay magalit at babatuhin ka rin niya ng bunga ng bayabas

B. Hahampasin mo ng kawayan ang unggoy hanggang sa tuluyan itong umalis sa puno.

C. Luluhod ka sa harap ng unggoy at makikiusap.

D. Aakayt ka sa puno at makikipag-away ka sa unggoy.

 PALAISIPAN/LIMAPANGAN

May isang puno ng bayabas na punung-puno ng bunga. Walang nakakakuha ng bunga

nito sapagkat binabantayn ito ng isang matalino at mabagsik na unggoy. Paano ka
makakakuha ng bunga ng bayabas?

A. Batuhin mo ang unggoy hanggang sa ito ay magalit at babatuhin ka rin niya ng bunga ng bayabas

B. Hahampasin mo ng kawayan ang unggoy hanggang sa tuluyan itong umalis sa puno.

C. Luluhod ka sa harap ng unggoy at makikiusap.

D. Aakayt ka sa puno at makikipag-away ka sa unggoy.

• Ang dula ng mga Maranao ay tinatawag na “sewa-sewai” at pakaradiyan-an o mga
sayaw ng bayan.
• Gong at Kulintang ang panaliw nila sa pag-imbay.
• Sagayan - sayaw na pandigma ng mga taga-Lanao at Cotabato.
• Tahing Baile - sayaw na panseremonya
• Singkil - halos katulad ng Tinikling subalit higit na masalimuot ito dahil mayroong
apat na kawayan. Ang sumasayaw ay ang prinsesa na pinapayungan habang
sumasayaw sa kawayan.
• Koprangkamanis - sayaw na panghukuman
 PANINIWALA

• Paniniwala tungkol sa Araw at Buwan

• Paniniwala tungkol sa Mundo
• Paniniwala tungkol sa Impiyerno at Langit

Abdullah Madele - may akda ng The Remarkable Maranaos

“Kung kayo ay taong makasiyensiya, maaaring akalain ninyo na ako’y isang mangmang at hindi
edukado sapagkat ako ay naniniwala sa mga pamahiin”.
MITO

• Mito ng Mindanao
• Prinsipe Maranao ng Lanao at Prinsesa Minda
MGA SANGGUNIAN
• https://lifestyle.inquirer.net/121993/cotabato-celebrates-culture-and-nature/
• https://www.scribd.com/doc/240433764/Rehiyon-Xii-Soccsksargen
• https://muntingnayon.com/104/104342/
• https://southcotabato.gov.ph/the-province/
• https://danielsecotravels.com/south-cotabato-tourist-spots/
• https://www.bworldonline.com/the-nation/2019/12/12/269148/cotabato-city-celebrates-shariff-kabunsuan-
festival/
• https://www.coursehero.com/file/49535375/VONNdocx/
• https://www.vigattintourism.com/tourism/articles/Rio-Grande-de-Mindanao
FREE RESOURCE PAGE