Sinh Ly He Tieu Hoa Full

SINH LYÙ
HEÄ TIEÂU
HOÙA
MUÏC TIEÂU
1. Trình baøy chöùc naêng caùc cô quan cuûa

boä maùy tieâu hoùa.
2. Neâu söï ñieàu hoøa hoaït ñoäng caùc cô quan.
3. Moâ taû quaù trình tieâu hoùa, haáp thu vaø
döï tröõ caùc chaát dinh döôõng.
4. Trình baøy chöùc naêng sinh lyù cuûa gan vaø
tuïy.
07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 2

MÔÛ ÑAÀU
Heä tieâu hoùa phaân bieät thaønh
2 khu vöïc:
• Khu vöïc tieâu hoùa thöùc aên,
coù:
– OÁng tieâu hoùa
– Tuyeán tieâu hoùa
• Khu vöïc tích tröõ: gan vaø môõ
ñeå tích tröõ vaø cung caáp daàn
chaát dinh döôõng theo nhu caàu
cuûa cô theå.
MÔÛ ÑAÀU
• Chöùc naêng chính cuûa heä tieâu hoùa laø tieáp nhaän
vaø bieán ñoåi thöùc aên ñeå cung caáp cho cô theå caùc
chaát dinh döôõng, nöôùc vaø ñieän giaûi. Ñeå thöïc
hieän ñöôïc chöùc naêng naøy, heä tieâu hoùa coù caùc
hoaït ñoäng chính sau:

MÔÛ ÑAÀU
• Hoaït ñoäng cô hoïc: nghieàn, troän, ñaåy; laø

hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa lôùp cô thaønh
oáng tieâu hoùa, coù taùc duïng:
– Nghieàn nhoû thöùc aên laøm taêng dieän tích tieáp
xuùc giöõa thöùc aên vôùi dòch tieâu hoùa, nhôø
ñoù toác ñoä caùc phaûn öùng hoùa hoïc tieâu hoùa
thöùc aên taêng leân.
– Vaän chuyeån thöùc aên doïc theo oáng tieâu hoùa.

MÔÛ ÑAÀU
• Hoaït ñoäng baøi tieát: cung caáp dòch tieâu hoùa
chöùa ñöïng caùc enzym xuùc taùc caùc phaûn öùng
hoùa hoïc tieâu hoùa thöùc aên. Ñaây laø hoaït
ñoäng chöùc naêng cuûa caùc tuyeán tieâu hoùa.
• Hoaït ñoäng haáp thu: ñöa caùc saûn phaåm tieâu
hoùa töø loøng oáng tieâu hoùa vaøo maùu. Ñaây
laø hoaït ñoäng chöùc naêng cuûa caùc teá baøo
nieâm maïc oáng tieâu hoùa.

TIEÂU HOÙA ÔÛ MIEÄNG VAØ
THÖÏC QUAÛN
Hoaït ñoäng nhai:
• Nhai laø ñoäng taùc haï vaø naâng haøm döôùi laøm
cho 2 haøm raêng nghieàn vaøo nhau coù taùc duïng
caét vaø nghieàn thöùc aên thaønh nhieàu maûnh nhoû
hôn, laøm taêng dieän tích tieáp xuùc cuûa thöùc aên
vôùi dòch tieâu hoùa ñeå tieâu hoùa, haáp thu toát hôn.
• ÔÛ ñoäng vaät aên thòt, nhai laø söï vaän ñoäng leân
xuoáng cuûa haøm döôùi. ÔÛ ñoäng vaät aên coû,
nhai laø söï vaän ñoäng qua laïi cuûa haøm döôùi.
Bình quaân 1 ngaøy boø söõa nhai 42.000 laàn.

THÖÏC QUAÛN
• Ñoäng taùc nhai coù söï vaän ñoäng phoái

hôïp cuûa maù, löôõi. Raêng ñoùng 1 vai troø
raát quan troïng trong ñoäng taùc nhai. Haøm
raêng coù 3 loaïi:
– Raêng cöûa: caét
– Raêng nanh: xeù
– Raêng haøm vaø raêng tieàn haøm: nghieàn thöùc
aên.

THÖÏC QUAÛN
• Nhai laø moät hoaït ñoäng phaûn xaï: khi thöùc aên ôû
mieäng tieáp xuùc vôùi lôïi, raêng vaø phaàn tröôùc cuûa
voøm khaåu seõ gaây phaûn xaï öùc cheá caùc cô nhai
laøm haøm döôùi haï xuoáng; söï haï xuoáng naøy gaây
caêng caùc cô naâng haøm, caùc cô naøy co laïi naâng
haøm döôùi leân; laëp ñi laëp laïi nhieàu laàn gaây neân
ñoäng taùc nhai. Tuy nhieân ngöôøi ta cuõng nhai chuû
ñoäng trong moät soá tröôøng hôïp: nhai thuoác, thöùc
aên cöùng,… Caùc cô nhai ñöôïc chi phoái bôûi caùc
nhaùnh vaän ñoäng cuûa thaàn kinh soá V.

THÖÏC QUAÛN
Hoaït ñoäng tieát dòch tieâu hoùa:

• Dòch tieâu hoùa ôû mieäng laø nöôùc boït
ñöôïc baøi tieát töø caùc tuyeán nöôùc boït.
Tuyeán goàm 2 loaïi teá baøo:
– Teá baøo nöôùc: baøi tieát nöôùc vaø enzym
tieâu hoùa.
– Teá baøo nhaøy: baøi tieát chaát nhaøy.

THÖÏC QUAÛN
• ÔÛ ngöôøi coù 3 ñoâi tuyeán: mang tai, döôùi
haøm, döôùi löôõi. Ngoaøi ra coøn coù nhieàu
tuyeán ôû maù. Thaønh phaàn dòch tieát töø 3
tuyeán khoâng gioáng nhau:
– Tuyeán mang tai: loaõng, nhieàu men tieâu tinh boät.
– Tuyeán döôùi löôõi: ñaëc, nhieàu dòch nhaøy, ít men
tieâu hoùa.
– Tuyeán döôùi haøm: tæ leä chaát nhaøy vaø men
töông ñöông nhau.

THÖÏC QUAÛN
• Nöôùc boït laáy töø mieäng laø hoãn hôïp saûn
phaåm baøi tieát töø caùc loaïi tuyeán. Moãi ngaøy
caùc tuyeán baøi tieát töø 800 – 1.500 ml nöôùc
boït.
• Nöôùc boït tinh khieát laø moät chaát loûng trong
suoát, khoâng maøu, quaùnh, pH = 6,5. Nöôùc
chieám 98,5 – 99% thaønh phaàn nöôùc boït vaø
moät löôïng nhoû ñieän giaûi Na+, Cl-, HCO3-, K+,
Ca++,… Enzym tieâu hoùa chuû yeáu cuûa nöôùc
boït laø amylase nöôùc boït, hoaït ñoäng maïnh
nhaát ôû pH = 6,5; maát hoaït tính ôû pH < 4.

THÖÏC QUAÛN
• Men amylase coù taùc duïng phaân giaûi tinh

boät thaønh mantose
• Chaát nhaøy coù taùc duïng baûo veä nieâm
maïc mieäng vaø laøm thöùc aên trôn, deã
nuoát.
• Ngoaøi ra trong thaønh phaàn nöôùc boït coøn
coù khaùng nguyeân maøng hoàng caàu.

THÖÏC QUAÛN
• Ñieàu hoøa tieát nöôùc boït: nöôùc boït ñöôïc baøi
tieát lieân tuïc nhöng taêng leân trong böõa aên. Hoaït
ñoäng tieát dòch bò chi phoái bôûi 2 phaûn xaï,
thoâng qua daây thaàn kinh X, ñoù laø:
– Phaûn xaï khoâng ñieàu kieän: khi nieâm maïc mieäng,
löôõi bò thöùc aên kích thích, ñoaïn döôùi thöïc quaûn bò
kích thích (hoùc, vieâm, u thöïc quaûn, …), phuùc maïc bò
kích thích (coù thai,…), trung taâm noân bò kích thích,…
– Phaûn xaï coù ñieàu kieän: do caùc kích thích thöôøng
xuyeân xuaát hieän trong böõa aên gaây ra vaø laø nguyeân
nhaân gaây tieát nöôùc boït khi nhìn, ngöûi, nghe thaáy,…

THÖÏC QUAÛN
Hoaït ñoäng nuoát:
Sau khi nhai, thöùc aên ñöôïc vo thaønh vieân nhoû
ñeå nuoát. Nuoát laø hoaït ñoäng cô hoïc cuûa
mieäng vaø thöïc quaûn ñöa thöùc aên töø mieäng
tôùi saùt taâm vò cuûa daï daøy. Coù 3 giai ñoaïn:
• Giai ñoaïn mieäng: trong giai ñoaïn naøy, nuoát laø
ñoäng taùc coù yù thöùc: mieäng ngaäm, co cô
löôõi laøm löôõi ngaén laïi, taêng chieàu cao, ñaåy
khoái thöùc aên vaøo voøm haàu.

THÖÏC QUAÛN
• Giai ñoaïn haàu: keå töø giai ñoaïn naøy, nuoát ñöôïc thöïc
hieän töï ñoäng nhôø moät loaït phaûn xaï khoâng ñieàu
kieän:
– Löôõi gaø ñöôïc khoái thöùc aên ñaåy ra sau vaø leân treân che loã
muõi sau.
– Thanh quaûn naâng leân, naép thanh moân ñaäy vaøo thanh quaûn,
môû roäng loã thöïc quaûn ôû phía sau saün saøng ñoùn thöùc aên.
– Co caùc cô thaønh haàu taïo neân moät khe nhoû giöõa hoïng vaø
thöïc quaûn, chæ cho caùc vieân thöùc aên nhoû loït xuoáng thöïc
quaûn.

THÖÏC QUAÛN
• Giai ñoaïn thöïc quaûn: ñöôïc thöïc hieän nhôø

phaûn xaï ruoät: treân vaø taïi choã khoái
thöùc aên oáng thöïc quaûn co laïi, döôùi
khoái thöùc aên thöïc quaûn daõn ra ñaåy
khoái thöùc aên ñi xuoáng deã daøng. Thöùc
aên loûng di chuyeån trong thöïc quaûn töø 2 –
3 giaây, thöùc aên ñaëc 7 –8 giaây.

TIEÂU HOÙA ÔÛ DAÏ DAØY
• Daï daøy laø ñoaïn phình to
nhaát cuûa oáng tieâu hoùa,
kích thöôùc 12x8x25 cm,
dung tích 1.200 ml, chia
laøm 3 phaàn: ñaùy vò,
thaân vò vaø hang vò. Daï
daøy noái thoâng vôùi thöïc
quaûn qua taâm vò vaø noái
vôùi ruoät non qua moân vò.

• Chöùc naêng cuûa daï daøy:

– Tieâu hoùa thöùc aên: moät phaàn protid vaø lipid
baét ñaàu bò tieâu hoùa.
– Chöùa ñöïng thöùc aên: vuøng thaân cuûa daï daøy
coù khaû naêng ñaøn hoài raát lôùn, thöùc aên ñi
ñeán ñaâu daï daøy daõn ra ñeán ñoù nhöng aùp löïc
trong daï daøy khoâng taêng nhieàu.
– Troän thöùc aên vôùi dòch vò vaø ñöa xuoáng ruoät
non.

Hoaït ñoäng cô hoïc cuûa daï daøy:
Moãi vuøng cuûa daï daøy coù nhöõng hình
thöùc hoaït ñoäng khaùc nhau.
• Taâm vò:
Taâm vò khoâng coù cô thaét thöïc söï, noù chæ ñöôïc
ñoùng nhôø moät lôùp nieâm maïc do lôùp cô voøng
hôi daøy ñoäi leân vaø ñöôïc cô hoaønh boïc chung
quanh taêng cöôøng theâm, do ñoù cöûa ngaên caùch
thöïc quaûn vôùi da daøy khoâng ñoùng chaët nhö
moân vò.

Khi thöùc aên bò doàn tôùi ñoaïn cuoái cuûa thöïc quaûn
seõ kích thích ñoaïn naøy, theo taùc ñoäng cuûa phaûn
xaï ruoät, taâm vò môû ra trong khi ñoaïn cuoái cuûa
thöïc quaûn co laïi, doàn thöùc aên xuoáng daï daøy.
Thöùc aên vaøo daï daøy laøm cho moâi tröôøng trong
daï daøy bôùt acid seõ gaây ñoùng taâm vò, cho ñeán khi
moâi tröôøng acid trong daï daøy ñöôïc khoâi phuïc...
Nhôø cô cheá naøy, taâm vò môû ra roài ñoùng laïi
ngay, cho thöùc aên xuoáng daï daøy nhöng ngaên caùch
caùc chaát töø daï daøy traøo ngöôïc vaøo thöïc quaûn.

Cô cheá ñoùng môû taâm vò phuï thuoäc vaøo

baøi tieát acid cuûa daï daøy. Taêng baøi tieát
acid (vieâm, loeùt daï daøy) laøm taâm vò deã
môû gaây ôï hôi, ôï chua. Taêng aùp suaát
trong oå buïng (vaùc naëng, mang thai) cuõng
coù theå gaây ôï hôi.

• Thaân vaø hang daï daøy:
– Sau khi thöùc aên xuoáng ñeán daï daøy, 5-10 phuùt
sau seõ xuaát hieän nhöõng laøn soùng co boùp theo
kieåu nhu ñoäng lan truyeàn doïc thaân daï daøy
xuoáng ñeán vuøng hang vò vaø moân vò. Soùng naøy
coù ñaëc ñieåm:
• Cöù 15-20 giaây laïi xuaát hieän moät ñôït soùng nhu ñoäng.
• Caøng lan xa soùng caøng maïnh.
• Moâi tröôøng daï daøy caøng acid thì nhu ñoäng caøng
maïnh.

– ÔÛ vuøng thaân daï daøy, nhu ñoäng laøm cho
dòch vò ngaám saâu vaøo khoái thöùc aên, laøm
tan raõ phaàn xung quanh khoái naøy vaø keùo
nhöõng maûnh thöùc aên rôøi ra xuoáng vuøng
hang. ÔÛ vuøng hang, nhu ñoäng nghieàn naùt
thöùc aên, nhaøo troän thöùc aên vôùi dòch vò,
thuùc ñaåy quaù trình tieâu hoùa trong daï daøy.

• Moân vò:
– Moân vò coù cô thaét rieâng, khaù maïnh.
– Bình thöôøng ngoaøi böõa aên, moân vò heù môû; baét ñaàu böõa aên
moân vò ñoùng chaët laïi. Khi thöùc aên ñaõ bò tieâu hoùa thaønh vò
traáp trong daï daøy, nhu ñoäng daï daøy maïnh leân ñeán möùc moãi
khi coù soùng nhu ñoäng lan tôùi phaàn ñaàu vuøng hang thì noù eùp
vaøo khoái thöùc aên chöùa ñöïng ôû ñaây, laøm môû moân vò doàn
vò traáp xuoáng ruoät taù; xuoáng ñeán ñaây vò traáp kích thích ruoät
taù gaây phaûn xaï (phaûn xaï ruoät) laøm moân vò ñoùng laïi cho tôùi
khi moâi tröôøng kieàm cuûa ruoät taù ñöôïc khoâi phuïc. Nhö vaäy
soùng nhu ñoäng vöøa laø nguyeân nhaân laøm môû moân vò, vöøa
laø nguyeân nhaân gaây ñoùng moân vò, do ñoù moân vò môû roài
ñoùng laïi ngay khieán cho thöùc aên xuoáng ruoät töøng ít moät,
ñöôïc tieâu hoùa vaø haáp thu trieät ñeå.

– Hoaït ñoäng cô hoïc cuûa moân vò phoái hôïp cuøng vôùi
chöùc naêng chöùa ñöïng thöùc aên cuûa daï daøy laøm cho
ngöôøi ta aên thaønh böõa nhöng tieâu hoùa vaø haáp thu
gaàn nhö lieân tuïc caû ngaøy, cung caáp naêng löôïng boå
sung cho cô theå lieân tuïc, phuø hôïp vôùi tieâu hao lieân
tuïc do chuyeån hoùa.
– Thôøi gian thöùc aên löu laïi trong daï daøy phuï thuoäc
tuoåi, giôùi, hoaït ñoäng theå löïc, traïng thaùi taâm lyù,…
nhöng phuï thuoäc tröôùc heát vaøo baûn chaát hoùa hoïc
cuûa thöùc aên: glucid löu laïi trong daï daøy trung bình 4
giôø, protid 6 giôø vaø lipid 8 giôø.

• Ñieàu hoøa hoaït ñoäng cô hoïc daï daøy:
– Hoaït ñoäng cô hoïc cuûa daï daøy ñöôïc thöïc
hieän töï ñoäng döôùi söï chi phoái cuûa ñaùm
roái Auerbach naèm giöõa caùc lôùp cô cuûa daï
daøy. Ñaùm roái ñöôïc ñieàu hoøa bôûi heä
thoáng thaàn kinh thöïc vaät thoâng qua daây X.
– Kích thích ñaùm roái laøm taêng hoaït ñoäng.
– Gastrin, motilin, histamin cuõng laøm taêng
hoaït ñoäng cô hoïc cuûa daï daøy.

Hoaït ñoäng baøi tieát cuûa daï daøy:
• Dòch vò:
– Dòch tieâu hoùa cuûa daï daøy laø dòch vò, ñöôïc tieát töø caùc
tuyeán cuûa daï daøy. Tuyeán daï daøy coù 3 loaïi teá baøo:
• Teá baøo chính: tieát enzym tieâu hoùa.
• Teá baøo vieàn: tieát HCl, yeáu toá noäi taïi.
• Teá baøo nhaày: tieát chaát nhaày, NaHCO3 vaø caùc muoái khoaùng.
– Tæ leä caùc teá baøo naøy thay ñoåi tuøy töøng vuøng cuûa daï
daøy.
– Dòch vò tinh khieát laø moät chaát loûng trong suoát, khoâng
maøu, quaùnh, pH  1. Thaønh phaàn dòch vò goàm:

 Caùc enzym tieâu hoùa:
– Pepsinogen: laø daïng tieàn men, trong moâi tröôøng coù
pH < 5,1 ñöôïc chuyeån thaønh pepsin laø daïng hoaït
ñoäng, coù taùc duïng phaân giaûi protid thaønh polypeptid.
– Men söõa (presure): pH thích hôïp 5-6, pH < 1,5 khoâng
coøn taùc duïng. Men söõa coù taùc duïng phaân hoùa söõa
thaønh caseinat Ca keát tuûa (seõ ñöôïc pepsin tieâu hoùa
nhö protid) vaø lactoserum ñöôïc ñöa ngay xuoáng ruoät
non tieâu hoùa nhö glucid.
– Lipase dòch vò: pH thích hôïp 5-6, coù taùc duïng tieâu
hoùa moät soá lipid ñaõ ñöôïc nhuõ töông (lipid cuûa söõa,
tröùng) thaønh acid beùo vaø glycerol.

– HCl coù taùc duïng:
+Hoïat hoùa pepsinogen thaønh pepsin.
+Taïo pH thích hôïp cho pepsin hoïat ñoäng.
+Phaù huûy maøng bao cô giuùp pepsin tieâu hoùa protid.
+Saùt khuaån thöùc aên.
+Thuûy phaân cellulose cuûa nhöõng thöïc vaät coøn non.
+Goùp phaàn vaøo cô cheá ñoùng môû taâm vò vaø moân
vò.

– Chaát nhaøy: baûo veä nieâm maïc daï daøy
choáng söï phaù huûy cuûa HCl vaø pepsin.
– Yeáu toá noäi taïi: laø moät glucoprotein coù
TLPT 60.000, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho
vieäc haáp thu vitamin B12.

Ñieàu hoøa tieát dòch vò:
• Cô cheá thaàn kinh: taùc ñoäng thoâng qua daây
X. Daây X phaân nhaùnh vaøo ñaùm roái thaàn
kinh Meissner, töø ñaây coù caùc sôïi ñi ñeán
caùc teá baøo chính, nhaày, vieàn. Kích thích
daây X gaây taêng tieát dòch vò, caû veà theå tích
laãn haøm löôïng HCl vaø pepsin. Chaát trung
gian daãn truyeàn thaàn kinh laø acetylcholin.

• Caùc yeáu toá kích thích daây X:

– Phaûn xaï khoâng ñieàu kieän: caùc kích thích cô
hoïc nieâm maïc mieäng, löôõi, daï daøy nhaát laø
vuøng hang vò; traïng thaùi thaàn kinh caêng
thaúng, lo laéng,...
– Phaûn xaï coù ñieàu kieän: caùc kích thích
thöôøng xuaát hieän trong böõa aên nhö hình aûnh,
maøu saéc, muøi vò thöùc aên,...

Cô cheá theå dòch:
• Gastrin: ñöôïc tieát ra töø teá baøo G ôû nieâm maïc
vuøng hang daï daøy döôùi taùc duïng cuûa caùc saûn
phaåm tieâu hoùa protid, söï caêng phoàng cuûa daï
daøy hoaëc thaàn kinh X. Gastrin vaøo maùu vaø
quay laïi taùc ñoäng treân daï daøy kích thích teá
baøo vieàn vaø teá baøo chính tieát HCl vaø
pepsinogen. Thôøi gian taùc duïng cuûa Gastrin keùo
daøi hôn thôøi gian taùc duïng cuûa thaàn kinh.

• Histamin: laø saûn phaåm chuyeån hoùa cuûa
histidin, taùc ñoäng leân receptor H2 cuûa teá
baøo vieàn gaây taêng tieát HCl.
• Hormon voû thöôïng thaän: glucocorticoid cuûa
voû thöôïng thaän khoâng phaûi laø yeáu toá
sinh lyù ñieàu hoøa baøi tieát dòch vò nhöng khi
ñöôïc baøi tieát nhieàu cuõng laøm taêng tieát
dòch vò.
• Prostaglandin A2: öùc cheá tieát dòch vò.
• Caùc giai ñoïan tieát dòch vò:
– Giai ñoïan taâm lyù: xaûy ra trong giai ñoïan ñaàu khi thöùc aên
chöa xuoáng ñeán daï daøy. Caùc xung thaàn kinh töø caùc phaûn
xaï khoâng ñieàu kieän hoaëc coù ñieàu kieän thoâng qua thaàn
kinh X taùc ñoäng leân daï daøy laøm baøi tieát 10% toång löôïng
dòch vò trong moät böõa aên, coøn goïi laø dòch vò taâm lyù.
– Giai ñoïan daï daøy hay giai ñoïan hoùa hoïc: khi thöùc aên vaøo
ñeán daï daøy, döôùi taùc ñoäng cuûa Gastrin, dòch vò caøng
ñöôïc tieát nhieàu hôn, chieám 60-70% toång löôïng dòch vò.
– Giai ñoïan ruoät: khi thöùc aên xuoáng taù traøng, caùc hormon
do nieâm maïc ruoät tieát ra coù taùc duïng öùc cheá hoïat ñoäng
baøi tieát cuûa daï daøy.

Hoïat ñoäng haáp thu cuûa daï daøy:

Tuy thöùc aên ôû daï daøy laâu nhöng söï
haáp thu khoâng ñaùng keå. Daï daøy chæ
haáp thu röôïu vaø moät ít nöôùc.

TIEÂU HOÙA ÔÛ RUOÄT NON

Ruoät non laø ñoïan oáng tieâu hoùa daøi nhaát (töø 300-600 cm)
vaø cuõng coù chöùc naêng tieâu hoùa maïnh nhaát vì coù khaû
naêng hoøan thaønh quaù trình tieâu hoùa vaø haáp thu thöùc aên.
HOÏAT ÑOÄNG CÔ HOÏC CUÛA RUOÄT NON:

• Co thaét: do lôùp cô voøng co laïi, khoûang 10 giaây/ñôït, laøm
dòch tieâu hoùa ngaám saâu vaøo khoái thöùc aên trong ruoät.
• Cöû ñoäng quaû laéc: do lôùp cô doïc ôû 2 beân thaønh ruoät thay
nhau co daõn laøm cho caùc ñoïan ruoät laät qua laïi, gíup dòch
tieâu hoùa troän laãn vaøo khoái thöùc aên, taêng cöôøng toác ñoä
tieâu hoùa thöùc aên.

• Nhu ñoäng: laø nhöõng co thaét, lan truyeàn

theo kieåu laøn soùng töø daï daøy xuoáng
ruoät giaø vôùi toác ñoä 3m/giaây, coù taùc
duïng vaän chuyeån thöùc aên.
• Phaûn nhu ñoäng: ngöôïc vôùi nhu ñoäng,
laøm keùo daøi thôøi gian tieâu hoùa vaø haáp
thu thöùc aên trong ruoät non.

• Hoïat ñoäng cô hoïc cuûa ruoät non ñöôïc

thöïc hieän töï ñoäng döôùi söï ñieàu khieån
cuûa ñaùm roái thaàn kinh Auerbach thoâng
qua daây X. Kích thích daây X, motilin, kích
thích taïi choã do giun, do vieâm ruoät,... laøm
taêng nhu ñoäng cuûa ruoät non. Ngöôïc laïi
kích thích thaàn kinh giao caûm laøm giaûm
nhu ñoäng ruoät non.

HOAÏT ÑOÄNG TIEÁT DÒCH ÔÛ RUOÄT
NON
Ruoät non coù 3 loïai dòch: dòch tuïy, dòch

maät vaø dòch ruoät.
Dòch tuïy:
• Do caùc nang tuïy cuûa phaàn ngoïai tieát tieát
ra. Nang tuïy coù 2 loïai teá baøo:
– Teá baøo nang: tieát caùc enzym tieâu hoùa.
– Teá baøo trung taâm nang: tieát nöôùc vaø NaHCO3

NON
DÒCH TUÏY
Thaønh phaàn vaø taùc duïng cuûa dòch tuïy:
Dòch tuïy tinh khieát laø moät chaát loûng trong suoát, khoâng
maøu, pH = 7,8-8,4. Thaønh phaàn dòch tuïy bao goàm:
 Nhoùm enzym tieâu hoùa protid:
• Trypsinogen: ñöôïc hoïat hoùa thaønh trypsin baèng caùc cô
cheá sau:
– Hoïat hoùa bôûi enterokinase, moät enzym cuûa dòch ruoät.
– Hoïat hoùa bôûi chính trypsin vöøa xuaát hieän.
– Töï ñoäng hoïat hoùa, ôû pH = 7,9, khi coù öù ñoïng dòch tuïy.
• Trypsin coù taùc duïng phaân gæai protid cuûa thöùc aên
thaønh caùc chuoãi polypeptid, ñoàng thôøi hoïat hoùa caùc
enzym tieâu protid khaùc.

NON
DÒCH TUÏY
• Chymotrypsinogen: trong moâi tröôøng kieàm,
ñöôïc hoïat hoùa thaønh Chymotrypsin, coù
taùc duïng phaân giaûi protid.
• Procarboxypolypeptidase: döôùi taùc duïng
cuûa trypsin, chuyeån hoùa thaønh
carboxypolypeptidase coù taùc duïng phaân
giaûi chuoãi polypeptid thaønh caùc acid
amin.
NON
DÒCH TUÏY
• Söï taùc ñoäng phoái hôïp cuûa caùc enzym
naøy laøm cho moïi protid cuûa thöùc aên
ñeàu bò phaân giaûi thaønh acid amin, quaù
trình tieâu hoùa protid hoøan taát. Trong ñoù
trypsin giöõ vai troø ñaëc bieät quan troïng.

NON
DÒCH TUÏY
 Nhoùm enzym tieâu hoùa lipid:
• Lipase dòch tuïy: phaân giaûi triglycerid cuûa nhöõng
lipid ñaõ nhuõ töông hoùa thaønh monoglycerid,
glycerol vaø acid beùo.
• Phospholipase: phaân giaûi phospholid thaønh
phosphat vaø diglycerid.
• Cholesterol esterase: phaân giaûi cholesteron thaønh
acid beùo vaø sterol.
• Caùc enzym nhoùm naøy laøm cho moïi loïai lipid
cuûa thöùc aên ñeàu bò tieâu hoùa hoøan toøan.

NON
DÒCH TUÏY
 Nhoùm enzym tieâu hoùa glucid:
• Amylase dòch tuïy: trong moâi tröôøng kieàm
(pH = 7,1) coù taùc duïng phaân giaûi tinh
boät thaønh mantose.
• Mantase: phaân giaûi mantose thaønh glucose.
• Hai enzym naøy phaân giaûi toøan boä tinh
boät cuûa thöùc aên thaønh glucose.

NON
DÒCH TUÏY
 NaHCO3: tuy khoâng phaûi laø enzym tieâu
hoùa nhöng NaHCO3 coù moät vai troø quan
troïng, coù theå saùnh vôùi HCl cuûa dòch vò.
NaHCO3 taïo pH caàn thieát cho söï hoïat
ñoäng cuûa caùc enzym tieâu hoùa cuûa dòch
tuïy.

NON
DÒCH TUÏY
Ñieàu hoøa baøi tieát dòch tuïy:
• Cô cheá thaàn kinh: caùc phaûn xaï khoâng ñieàu kieän vaø
coù ñieàu kieän kích thích daây X gaây taêng tieát dòch tuïy
(gioáng nhö ñoái vôùi dòch vò).
• Cô cheá theå dòch:

– Secretin: döôùi kích thích cuûa HCl töø dòch vò, nieâm maïc ñoaïn
ñaàu ruoät non tieát secretin. Secretin theo maùu tôùi kích thích caùc
nang tuïy laøm taêng baøi tieát nuôùc vaø NaHCO3 (hepatocrinin).
– Pancreozymin (cholecystokinin = CCK): caùc saûn phaåm tieâu hoùa
cuûa protid vaø lipid kích thích nieâm maïc ñoaïn ñaàu ruoät non
baøi tieát CCK. CCK gaây taêng baøi tieát caùc enzym tieâu hoùa
cuûa dòch tuïy.

NON
DÒCH MAÄT
Thaønh phaàn vaø taùc duïng cuûa maät:
• Maät laø saûn phaåm baøi tieát cuûa gan, trung bình
moät ngaøy gan tieát ñöôïc khoaûng 500ml dòch
maät. Dòch maät laø moät chaát loûng trong suoát,
coù maøu thay ñoåi tuøy theo möùc ñoä coâ ñaëc vaø
thaønh phaàn cuûa saéc toá chöùa ñöïng, töø maøu
xanh tôùi maøu vaøng, pH = 7 – 7,7. Maät bao goàm
muoái maät (coù taùc duïng tieâu hoùa), saéc toá
maät vaø caùc chaát khaùc baøi tieát theo maät.

NON
DÒCH MAÄT
• Muoái maät: coù taùc duïng
– Nhuõ töông hoùa lipid trong thöùc aên, giuùp cho
quaù trình tieâu hoùa vaø haáp thu lipid.
– Giuùp haáp thu caùc vitamin tan trong lipid nhö
vitamin A, D, E, K.
– Choáng söï leân men thoái vaø laøm taêng nhu
ñoäng cuûa ruoät.
– Kích thích baøi tieát maät.

NON
DÒCH MAÄT
• Saéc toá maät (bilirubin): laø saûn phaåm
thoaùi hoùa cuûa hemoglobin, khoâng coù
taùc duïng tieâu hoùa nhöng nhuoäm vaøng
nhöõng chaát chöùa noù.
• Caùc chaát khaùc: cholesterol, acid beùo,...

NON
DÒCH MAÄT
Ñieàu hoøa baøi tieát maät:
• Cô cheá thaàn kinh: caùc phaûn xaï khoâng ñieàu

kieän vaø coù ñieàu kieän kích thích daây X gaây
taêng tieát dòch tuïy (gioáng nhö ñoái vôùi dòch vò).
• Cô cheá theå dòch:

– Secretin: gaây taêng saûn xuaát maät ôû gan.
– CCK, MgSO4: gaây co tuùi maät, taêng baøi xuaát maät
vaøo ruoät taù.

NON
DÒCH RUOÄT
Caùc thaønh phaàn cuûa dòch ruoät coù
nguoàn goác khaùc nhau.
• Tuyeán ruoät (tuyeán Lieberkuhn): baøi tieát
nöôùc vaø caùc muoái voâ cô.
• Teá baøo nieâm maïc ruoät: tieát caùc enzym
tieâu hoùa.
• Teá baøo nhaày: tieát chaát nhaày.

NON
DÒCH RUOÄT
Thaønh phaàn vaø taùc duïng cuûa dòch ruoät:
• Dòch ruoät laø moät chaát loûng, coù ñoä quaùnh cao vaø
ñuïc vì coù caùc teá baøo bong ra vaø caùc maûnh teá
baøo vôõ. Thaønh phaàn chuû yeáu laø caùc men tieâu
hoùa.
• Nhoùm men tieâu hoùa protid: aminopeptidase,
Iminopeptidase, tripeptidase vaø dipeptidase. Caùc men
naøy hoaøn taát quaù trình tieâu hoùa protid taïi ruoät, chæ
taùc duïng sau khi caùc men cuûa dòch vò vaø dòch tuïy
hoaït ñoäng.
• Nhoùm men tieâu hoùa lipid: lipase, phospholipase vaø
cholesterol esterase (gioáng dòch tuïy).

NON
DÒCH RUOÄT
• Nhoùm men tieâu hoùa glucid: amylase,
maltase, sacarase: phaân giaûi sacarose thaønh
glucose vaø fructose, lactase: phaân giaûi
lactose thaønh glucose vaø galactose.
• Phosphatase kieàm: phaân giaûi caùc
phosphate.
• Enterokinase: hoaït hoùa trypsinogen thaønh
trypsine.
NON
DÒCH RUOÄT
Ñieàu hoøa baøi tieát dòch ruoät:
• Thaàn kinh: daây X
• Theå dòch: duocrinin, enterocrinin, secretin,
pancreozymin,… gaây taêng baøi tieát dòch
ruoät.

HAÁP THU ÔÛ RUOÄT NON
• Trong hoaït ñoäng tieâu hoùa, vai troø haáp thu cuûa
ruoät non xaûy ra maïnh nhaát so vôùi caùc ñoïan oáng
tieâu hoùa khaùc, vì ôû ñaây haàu heát caùc chaát dinh
döôõng ñeàu ñöôïc phaân giaûi ñeán möùc coù theå haáp
thu ñöôïc. Dieän tích haáp thu cuûa ruoät non raát lôùn
do caáu truùc moâ hoïc cuûa chuùng, laøm dieän tích
haáp thu coù theå taêng gaáp 200 laàn, tính sô boä dieän
tích haáp thu cuûa ruoät non öôùc khoûang töø 200-500
m. Ngoaøi ra, chuùng coù caáu truùc thuaän lôïi cho
vieäc vaän chuyeån caùc chaát töø loøng ruoät vaøo
baøo töông.

• Quaù trình haáp thu caùc chaát ôû ruoät theo cô cheá:
chuû ñoäng, thuï ñoäng vaø aåm baøo.
• Trong quaù trình haáp thu laøm taêng tieâu hao naêng
löôïng raát nhieàu, naêng löôïng naøy ñöôïc laáy töø
söï chuyeån hoùa cuûa caùc chaát. Vì vaäy, nhöõng
chaát coù taùc duïng öùc cheá quaù trình hoâ haáp teá
baøo nhu moâ ruoät nhö: Indoacetate, dinitrophenol
seõ laøm giaûm quaù trình haáp thu ôû ruoät non.


• Quaù trình haáp thu ñöôøng: Caùc C, H, O ñöôïc haáp thu
döôùi daïng monosaccharide, quaù trình haáp thu xaõy ra
raát maïnh, ngöôïc baäc thang noàng ñoä, ña phaàn
ñöôøng ñöôïc haáp thu gaàn heát ôû ñoïan ñaàu cuûa ruoät
non.
• Haáp thu protide: Ña phaàn caùc protide ñöôïc haáp thu
nhôø chaát taûi, protide ñöôïc haáp thu ôû daïng a. amin-
dipeptide vaø tripeptide, söï haáp thu peptide nhieàu ôû
ñoïan taù traøng. Dipeptide, tripeptide vaän chuyeån qua
nieâm maïc nhanh hôn, khi dipeptide vaøo teá baøo chaát,
taïi ñaây chuùng ñöôïc tieáp tuïc phaân caét thaønh a.amin,
sau ñoù môùi ñöôïc vaän chuyeån vaøo maùu.

• Haáp thu chaát beùo: Chuû yeáu ôû daïng a.beùo, monoglyceride,
glycerol, sterol töï do. Lipide ñöôïc haáp thu baèng 2 ñöôøng:
– + 70% lipide theo ñöôøng baïch huyeát ñoå vaøo tónh maïch döôùi ñoøn
traùi vaø vaøo tim.
– + 30% theo tónh maïch cöûa.
• Acid beùo + monoglyceride + muoái maät taïo thaønh nhöõng

haït mixen (3-10nm) gaén vôùi nhöõng caûm thuï quan ñaëc bieät
naèm ôû goác nhung mao, seõ ñöôïc vaän chuyeån tích cöïc vaøo
baøo töông. Trong baøo töông a.beùo-monoglyceride taùch ra,
phaàn lôùn ñöôïc taùi toång hôïp thaønh triglyceride vaø
phospholipide, chuùng ñöôïc bao boïc trong moät lôùp protide
taïo thaønh phaân töû chylomicron coù ñöôøng kính khoaûng
100-200nm, chylomicron ñöôïc haáp thu theo heä baïch huyeát

• Muoái khoaùng:
– Natri: Trong moät ngaøy coù theå nhaän 5g Na töø thöïc
phaåm vaø baøi tieát khoûang 20g vaøo khoang ruoät, Na
khoâng ñöôïc taùi haáp thu hoøa toaøn, maø tuøy thuoäc
vaøo nhu caàu cuøa cô theå. Na ñöôïc vaän chuyeån chung
vôùi Clo.
– H2O ñöôïc di chuyeån theo Na.
– Clo ñöôïc haáp thu theo cô cheá khueách taùn.
– Canxi phuï thuoäc vaøo vitamin D, kích thích söï thaønh
laäp protein chuyeån, coù nhieäm vuï vaän chuyeån Ca ôû
bôø baøn chaûi.
– Fe haáp thu phuï thuoäc vaøo nhu caàu cuûa cô theå.

TIEÂU HOÙA ÔÛ RUOÄT GIAØ
Ruoät giaø laø ñoaïn cuoái cuûa oáng tieáu hoùa,

coù chöùc naêng hoaøn taát quaù trình taïo
phaân vaø ñaøo thaûi phaân khoûi oáng tieâu
hoùa baèng moät hoaït ñoäng cô hoïc ñaëc bieät
goïi laø ñaïi tieän.

Hoaït ñoäng tieát dòch ôû ruoät giaø:
• Ruoät giaø khoâng baøi tieát caùc men tieâu hoùa, chæ
baøi tieát moät ít chaát nhaày baûo veä nieâm maïc. Dòch
ruoät giaø khoâng coù taùc duïng tieâu hoùa thöùc aên.
• Vi sinh vaät chieám 40% troïng löôïng phaân khoâ. Vi
khuaån leân men caùc saûn phaåm khoâng ñöôïc haáp thu
ôû ruoät non taïo thaønh moät soá acid, chaát khí vaø
chaát ñoäc laøm cho phaân coù muøi ñaëc hieäu. Moät
soá vi khuaån khaùc coù khaû naêng toång hôïp caùc
chaát nhö vitamin K, B12,…

Haáp thu ôû ruoät giaø:
• Ruoät giaø haáp thu nöôùc baèng cô cheá tích
cöïc vôùi soá löôïng khoâng haïn cheá. Caùc
roái loaïn haáp thu nöôùc ôû ruoät giaø coù
theå daãn ñeán tình traïng tieâu chaûy hoaëc
taùo boùn.
• Ruoät giaø coøn coù khaû naêng haáp thu moät
soá chaát khaùc nhö glucose, acid amin,
vitamin, thuoác nguû, khaùng sinh,…

Hoaït ñoäng cô hoïc ôû ruoät giaø:
• Nhu ñoäng: töông töï ôû ruoät non nhöng khoâng maïnh, noù chæ
doàn chaát chöùa ñöïng trong ruoät ñi töøng ñoaïn ngaén. Moãi
ngaøy chæ coù 1-2 ñôït nhu ñoäng maïnh lan khaép caû khung
ruoät giaø, doàn caùc chaát chöùa ñöïng xuoáng tröïc traøng.
• Phaûn nhu ñoäng: khaù maïnh, ñaëc bieät laø ôû ñoaïn ñaàu, vì
theá thôøi gian toàn löu cuûa caùc chaát trong ruoät giaø khaù
daøi.
• Hoaït ñoäng cô hoïc cuûa ruoät giaø ñöôïc thöïc hieän töï ñoäng
nhôø caùc kích thích taïi choã. Tuy nhieân nhöõng kích thích cuûa
heä thaàn kinh vaø caû nhöõng xuùc caûm lôùn cuõng coù theå
aûnh höôûng ñeán nhu ñoäng cuûa ruoät giaø.

Phaân vaø ñoäng taùc ñaïi tieän:
• Phaân laø saûn phaåm baøi tieát cuûa boä maùy tieâu
hoùa. Moãi ngaøy moät ngöôøi tröôûng thaønh bình
thöôøng baøi tieát khoaûng 150 gr phaân, trong ñoù
65% laø nöôùc, 35% laø chaát raén.
• Thöùc aên aên vaøo ñöôïc tieâu hoùa haáp thu 80-
100%, löôïng khoâng haáp thu chæ chieám moät
phaàn khoâng ñaùng keå trong phaân. Thaønh phaàn
chuû yeáu ñeå taïo phaân laø caùc teá baøo nieâm
maïc oáng tieâu hoùa bong ra, caùc dòch tieâu hoùa
vaø caùc vi khuaån phaùt trieån trong oáng tieâu hoùa.

• Phaân ñöôïc ñaøo thaûi khoûi cô theå nhôø ñoäng
taùc ñaïi tieän, laø moät phaûn xaï khoâng ñieàu
kieän. Khi kích thích vaøo nieâm maïc tröïc traøng
seõ gaây caûm giaùc moùt raën, ñoàng thôøi phaùt
ñoäng phaûn xaï ñaïi tieän. Trung taâm cuûa phaûn
xaï naèm trong chaát xaùm cuûa tuûy soáng, ñoaïn
tuûy cuøng. Phaûn xaï gaây co boùp maïnh tröïc
traøng, môû cô thaét trôn cuûa haäu moân, phoái
hôïp vôùi cô co cuûa thaønh buïng nhôø ñoù phaân
bò ñaåy ra ngoaøi.

• Khi ñaõ coù kích thích ôû tröïc traøng nhöng khoâng muoán ñaïi
tieän thì cô thaét vaân cuûa haäu moân seõ ñöôïc ñieàu khieån ñoùng
chaët laïi, khoâng cho phaân ra ngoaøi. Sau moät vaøi ñôït co boùp
khoâng hieäu quaû, phaân seõ bò caùc phaûn nhu ñoäng doàn ngöôïc
leân ñoaïn ruoät sigma. Tröïc traøng thoâi bò kích thích, caûm giaùc
moùt raën maát ñi, phaûn xaï ñaïi tieän cuõng maát. Sau moät thôøi
gian nhöõng nhu ñoäng môùi laïi doàn phaân xuoáng tröïc traøng
vaø laïi gaây phaûn xaï ñaïi tieän. Nhòn ñaïi tieän laâu ngaøy laøm
giaûm phaûn xaï ñaïi tieän, ít vaän ñoäng theå löïc laøm giaûm nhu
ñoäng ruoät giaø,… laø caùc nguyeân nhaân gaây taùo boùn. Ngöôïc
laïi, cheá ñoä aên nhieàu chaát xô kích thích ruoät giaø laøm taêng
nhu ñoäng, thoùi quen ñaïi tieän vaøo moät giôø nhaát ñònh cuõng
nhö nhöõng baøi taäp theå duïc laøm vaän ñoäng voøng buïng, gaây
ra nhöõng ñôït nhu ñoäng maïnh, coù taùc duïng choáng taùo boùn.

SINH LYÙ CHÖÙC NAÊNG
GAN
Gan laø moät trong nhöõng taïng lôùn nhaát trong cô
theå, tham gia nhieàu chöùc naêng: ngoïai vaø noäi
tieát, laø kho döï tröõ nhieàu chaát cho hoaït ñoäng
soáng, laø trung taâm chuyeån hoùa quan troïng cuûa
cô theå.
Vai troø cuûa gan coù theå chia thaønh 3 phaàn chính:
– Chöùc naêng tuaàn hoøan: chöùa vaø loïc maùu
– Chöùc naêng baøi tieát maät
– Chöùc naêng chuyeån hoùa vaø khöû truøng khöû ñoäc.

GAN
Chöùc naêng tuaàn hoaøn:
• Trung bình moãi phuùt coù khoaûng 1.000ml maùu ñeán
gan töø ñöôøng tænh maïch cöûa vaø 400ml ñi töø
ñoäng maïch gan.
• Löôïng maùu töø tónh maïch ñeán gan phuï thuoäc vaøo
nhieàu yeáu toá: thôøi gian caùc böõa aên, hormon tieâu
hoùa, heä giao caûm: coù taùc ñoäng gaây co tónh maïch
trong gan, giuùp gan coù theå ñaåy moät löôïng maùu
khoaûng 400ml vaøo heä thoáng tuaàn hoaøn chung khi
caàn thieát, vì gan coù khaû naêng ñaøn hoài lôùn.

GAN
Chöùc naêng baøi tieát maät:
• Teá baøo gan baøi tieát maät lieân lieân tuïc, tuùi maät laø
nôi döï tröõ maät ôû daïng coâ ñaëc nhôø vaøo khaû
naêng coâ ñaëc maät khi maät ñöôïc döï tröõ ôû tuùi maät.
• Khi aên chaát beùo ñi vaøo taù traøng, döôùi taùc ñoäng
cuûa cholescystokinin, gaây co thaét tuùi maät, taïo löïc
ñaåy, ñaåy maät vaøo taù traøng, hoaït ñoäng thaàn kinh
X cuõng gaây co tuùi maät, khi tuùi maät co cô voønh
Oddi daõn ra.

GAN
• Trung bình 1 ngaøy coù khoûang 500-600 ml dich
maät ñöôïc baøi tieát bao goàm muoái maät, saéc toá
maät vaø cholesterol.
• Muoái maät tham gia vaøo hoaït ñoäng tieâu hoùa.
• Saéc toá maät bao goàm: bilibrubin vaø biliverdin do
hemoglobin cuûa hoàng caàu vôõ taïo neân.
• Cholesterol: theo maät xuoáng ruoät vaø ñöôïc taùi
haáp thu, trong moät soá beänh ñöôøng ruoät,
cholesterol bò keát tuûa trôû thaønh soûi maät.

GAN
Chöùc naêng chuyeån hoùa:
Ngöôøi ta ví gan nhö moät phoøng hoùa hoïc, nhôø
trong gan chöùa nhieàu men tham gia quaù trình
chuyeån hoùa.
• Chuyeån hoùa ñöôøng:
– Taân taïo glycogen: töø glucose döôùi taùc ñoäng
insulin, hoaëc töø a.lactic döôùi taùc ñoäng cuûa men
LDH ( lactate dehydrogenase), töø fructose, galactose.
Töø ñaëc tính treân ngöôøi ta öùng duïng kyõ thuaät
nieäu lieäu phaùp ñeå chaån ñoùan chöùc naêng gan
töông ñoái coù giaù trò veà maët laâm saøng.

GAN
– Thoaùi bieán Glucose: theo 3 ñöôøng
• Taïo naêng löôïng cho hoaït ñoäng teá baøo gan.
• Taïo a.glycuronic tham gia phaûn öùng lieân hôïp.
• Toång hôïp a.beùo,cholesterol vaø moät soá caùc
a.amin.

GAN
– Chuyeån hoùa protide:
• Gan söû duïng caùc a.amin do maùu mang töø ruoät
ñeán, taïi gan a.amin ñöôïc chuyeån hoùa theo 2 daïng
ñoàng hoùa vaø dò hoùa.
• Phaûn öùng ñoàng hoùa nhaèm taïo ra caùc protein
ñöôïc thuùc ñaåy bôûi cac hormon GH, Insulin, sinh
duïc, thöôïng thaän, protide ñöôïc toång hôïp tham gia
vaøo caáu truùc teá baøo, albumin; taïo aùp luïc keo
cho maùu, caùc yeáu toá ñoâng maùu: II, VII, IX, X
vaø moät soá men: amylase, choleterol esterase.

GAN
• A.amin ñöôïc thoùai hoùa theo 3 ñöôøng:
– Khöû amin: chuû yeáu baèng phaûn öùng chuyeån
a.amin döôùi taùc ñoäng cuûa men transaminase, ñieån
hình GPT (glytamic pyruvate transaminase), men naøy
taêng khi coù toån thöông nhu moâ gan.
– Moät soá a.amin ñaëc bieät thí duï nhö: a.glutamic ñöôïc
khöû amin baèng phaûn öùng oxy hoùa khöû, cho ra hai
saûn phaåm theå ceâton, NH3 .
– Khöû carboxyl: saûn phaåm laø nhöõng monoamin coù
hoaït tính sinh hoïc cao nhö: histamin, serotonin, GABA,
taurin.

GAN
– Chuyeån hoùa lipid:
• Tham gia chuyeån hoùa lipide nhöng gan khoâng
phaûi kho döï tröõ lipid cuûa cô theå.
• Gan cho pheùp chuyeån moät löôïng lôùùn glucide
thaønh a.beùo vaø taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho
vieäc tích luõy a.beùo trong moâ môû.
• Ñoàng hoùa a. beùo taïo triglyceride vaø
phospholipide. Taïo cholin caàn thieát cho vieäc baøi
tieát lipid ra khoûi teá baøo gan thieáu cholin
( methionin, leucithin ) daãn ñeán gan nhieãm môû.

GAN
• Thoùai hoùa a.beùo qua phaûn öùng  oxy hoùa taïo
acetyl CoA, moät soá ngöng keát taïo thaønh theå
ceton , moät soá teá baøo coù theå söû duïng theå
ceton taïo naêng löôïng.
• Chuyeån hoaù cholesterol ôû gan: cholesterol ñöôïc
laáy töø heä tieâu hoùa, moät phaàn ñöôïc gan toång
hôïp töø acetylCoA. Cholesterol vaøo maùu moät
phaàn ôû daïng töï do moät phaàn ñöôïc baøi tieát
theo maät.

GAN
Chöùc naêng khöû ñoäc, khöû truøng:
• Baèng nhöõng chöùc naêng khöû ñoäc ñaëc hieäu,
gan coù khaû naêng khöû ñoäc theo 3 phöông caùch:
– Döïa vaøo phaûn öùng lieân hôïp: taùc duïng lieân hôïp vôùi
a. glucuronic, a. sulfuric thaønh nhöõng chaát khoâng ñoäc
cho cô theå.
– Phaûn öùng methyl hoùa, acetyl hoùa, oxy hoùa: acetyl
hoùa sulfanilamide, oxy hoùa ethanol, thuoác nguû.
– Phaûn öùng ñaëc hieäu cuûa töøng chaát: taïo ureâ töø NH3
• Khöû truøng nhôø vaøo teá baøo kupffer, maùu ñeán
töø heä tænh maïch cöûa.

GAN
Chöùc naêng döï tröõ:
• Vitamin A: 80% ñöôïc döï tröõ ôû gan, döôùi daïng ester
cuûa retinal, coù khaû naêng döï tröõ ñöôïc 2 naêm.
• Vitamin D coù theå duøng trong 4 thaùng.
• Vitamin E: trong ty laïp theå.
• Vitamin K: khoâng laâu, trong vaøi ngaøy.
• Vitamin B12: raát cao.
• Saét: döï tröõ ôû daïng lieân keát vôùi apoferitin (daïng
protein cuûa gan) .

Sinh Ly He Tieu Hoa Full

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Sinh Ly He Tieu Hoa Full

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SINH LYÙ

1. Trình baøy chöùc naêng caùc cô quan cuûa

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 2

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 4

• Hoaït ñoäng cô hoïc: nghieàn, troän, ñaåy; laø

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 5

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 6

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 7

• Ñoäng taùc nhai coù söï vaän ñoäng phoái

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 8

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 9

Hoaït ñoäng tieát dòch tieâu hoùa:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 10

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 11

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 12

• Men amylase coù taùc duïng phaân giaûi tinh

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 13

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 14

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 15

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 16

• Giai ñoaïn thöïc quaûn: ñöôïc thöïc hieän nhôø

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 17

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 19

• Chöùc naêng cuûa daï daøy:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 20

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 21

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 22

Cô cheá ñoùng môû taâm vò phuï thuoäc vaøo

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 23

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 24

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 25

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 26

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 27

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 28

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 29

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 30

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 31

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 32

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 33

• Caùc yeáu toá kích thích daây X:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 34

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 35

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 37

Hoïat ñoäng haáp thu cuûa daï daøy:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 38

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 39

HOÏAT ÑOÄNG CÔ HOÏC CUÛA RUOÄT NON:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 40

• Nhu ñoäng: laø nhöõng co thaét, lan truyeàn

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 41

• Hoïat ñoäng cô hoïc cuûa ruoät non ñöôïc

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 44

Ruoät non coù 3 loïai dòch: dòch tuïy, dòch

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 45

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 46

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 48

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 49

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 50

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 51

• Cô cheá theå dòch:

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 52

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 53

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 54

07/28/22 Sinh lyù heä tieâu hoùa 55