virus d¹i

(Lyssa virus –Rabies virus)

Kh¸i niÖm vÒ bÖnh:
- BÖnh d¹i lµ mét bÖnh truyÒn nhiÔm cÊp tÝnh chung cho nhiÒu
loµi ®éng vËt m¸u nãng vµ ngêi do mét virus híng thÇn kinh g©y ra
Virus g©y nh÷ng th¸c lo¹n thÇn kinh b¾t nguån tõ n·o bé vµ tuû
sèng.
§éng vËt bÞ bÖnh thêng ®iªn cuång hoÆc b¹i liÖt,sî giã vµ sî níc.
- BÖnh cã kh¾p n¬i trªn thÕ giíi, phæ biÕn ë c¸c níc ch©u Phi,
ch©u ¸.
Trªn thÕ giíi hiÖn cã trªn 30 quèc gia ®· thanh to¸n ®îc bÖnh,nhê
vµo vÞ trÝ ®Þa lÝ c« lËp hoÆc ch¬ng tr×nh qu¶n lÝ bÖnh chÆt chÏ nh
Anh, NhËt, Australia...
- Níc ta bÖnh cã tõ l©u,nhng ®Õn nay vÉn cßn g©y nhiÒu thiÖt
h¹i cho ngưêi vµ gia sóc.
VI RUS d¹i
 §Æc tÝnh sinh häc cña virus d¹i
H×nh th¸i, cÊu tróc:
•Virus d¹i thuéc hä Rhabdovirideae, gåm 200 loµi g©y
bÖnh cho c¸c loµi ®éng vËt cã x¬ng sèng vµ kh«ng x¬ng
sèng.
•Lo¹i g©y bÖnh cho ngưêi vµ ®éng vËt m¸u nãng ®ưîc
chia lµm 2 nhãm: Lyssavirus vµ Vesiculovirus.
•Lyssavirus gåm kho¶ng trªn 80 loµi kh¸c nhau cã 4
serotyp:
• Serotyp 1: VR d¹i cæ ®iÓn, thêng thÊy ë §V cã
vó nh chã, mÌo, d¬i hót m¸u.
• Serotyp 2: Lagosbas, cã ë d¬i ¨n tr¸i c©y ch©u
Phi, mÌo ë Zimbabwe.
• Serotyp 3: Mokola cã ë chã Zimbabwe.
• Serotyp 4: Duvenhage cã ë ngêi vµ d¬i ¨n c«n
trïng ch©u Phi.
• Lo¹i g©y bÖnh thêng gÆp lµ VR d¹i cæ ®iÓn.
• Virus lµ mét ARN mét sîi , ARN cuén theo vßng
xo¾n, trªn cã nh÷ng ®¬n vÞ cÊu tróc protein b¸m
vµo sîi ARN.
• Vius cã h×nh trô, mét ®Çu ph¼ng, mét ®Çu cã d¹ng
h×nh nãn nªn tr«ng gièng nh h×nh viªn ®¹n.
• KÝch thíc dµi 180nm, ®êng kÝnh 70 - 80nm.
• Protein cña virus cã 5 lo¹i L, G, N, M1 vµ M2, lo¹i
Glycoprotein G (G1 vµ G2) n»m ë mµng ngoµi
virus cã vai trß kÝch thÝch c¬ thÓ t¹o kh¸ng thÓ
trung hoµ.
• Virion cã vá kÐp bäc ngoµi ¸p s¸t bÒ mÆt
nucleocapxit
• Virus d¹i g©y bÖnh trong tù nhiªn gäi lµ virus d¹i ®-
êng phè (Street virus), lµ chñng cêng ®éc g©y bÖnh
cao cho ®éng vËt víi 2 thÓ : d¹i ®iªn cuång vµ d¹i
b¹i liÖt, Thêi gian nung bÖnh:
• ë thá 17 ngµy, ngêi 20 - 60 ngµy nhng cã thÓ lµ 4
ngµy  vµi n¨m.
• NÕu tiÕp ®êi virus d¹i ®êng phè nhiÒu ®êi qua thá
(133 ®êi) ,tÝnh g©y bÖnh cho thá t¨ng nhng ®éc lùc
virus ®îc cè ®Þnh
• Tiªm virus nµy díi da cho ngêi vµ ®éng vËt kh«ng
g©y bÖnh mµ g©y miÔn dÞch
• Ngêi ta gäi chñng virus nµy lµ virus d¹i cè ®Þnh
(Fixed virus),chñng nµy ®îc dïng chÕ t¹o v¾cxin.
 CÊu tróc VR d¹i
• H×nh th¸i :
 H×nh th¸i VR d¹i
•
 ThÓ Negri :
• Lµ mét dÊu hiÖu bÖnh lý ®Æc trưng cña bÖnh d¹i, do
Negri ph¸t hiÖn n¨m1903.
• Lµ nh÷ng h¹t nhá h×nh trßn, h×nh trøng, bÇu dôc,
kÝch thíc 0,5 – 30 mm, ®Þnh vÞ trong bµo t¬ng
n¬ron thÇn kinh, chñ yÕu ë sõng Ammon vµ tÕ bµo
tiÓu n·o.
• B¶n chÊt tiÓu thÓ Negri cha râ, cã thÓ lµ tËp hîp
virus hoÆc lµ sù biÕn ®æi cña tÕ bµo khi nhiÔm virus
d¹i.
• Nhuém tiÓu thÓ b»ng ph¬ng ph¸p Giemsa, chóng
b¾t mµu ®á t¬i.
• ThÓ Negri ®îc t×m thÊy 80% trong c¸c trêng hîp
d¹i
* tiÓu thÓ negri trong n·o chã bÞ bÖnh
 H×nh th¸i virus d¹i

•
 §Æc tÝnh nu«i cÊy:
•Trªn ph«i gµ:
Dïng ph«i 4- 7 ngµy tuæi tiªm vµo tói lßng ®á hoÆc
ph«i 13 ngµy tuæi tiªm vµo mµng nhung niÖu
Virus nh©n lªn trong m« thÇn kinh vµ c¸c m« kh¸c
cña ph«i.
Ph«i chËm ph¸t triÓn nhng kh«ng chÕt, trong tÕ bµo
thÇn kinh cã thÓ t×m thÊy tiÓu thÓ Negri.
•Trªn m«i trêng tÕ bµo:
VR d¹i cã thÓ nh©n lªn ë nhiÒu hÖ tÕ bµo; thËn chuét
nh¾t, thËn lîn, chã, tÕ bµo x¬ ph«i gµ, c¸c tÕ bµo l-
ìng béi nh BHK 21 (baby hamster kidney), tÕ bµo th-
êng trùc•
Nhng ph¶i qua nhiÒu lÇn cÊy truyÒn, t¸c dông g©y huû
ho¹i tÕ bµo cña virus míi râ.
 Søc ®Ò kh¸ng :
• MÉn c¶m víi søc nãng
56oC/30 phót
600C/ 5-10 phót
700C chÕt ngay.
• NhiÖt ®é l¹nh virus tån t¹i kh¸ l©u: 00C 1n¨m,
-700C, nhiÒu n¨m.
• Virus tån t¹i trong m« n·o bÖnh 10 ngµy ë nhiÖt
®é phßng hoÆc nhiÒu tuÇn ë 4oC.
• Nh¹y c¶m víi t¸c nh©n ho¸ häc, ®Æc biÖt lµ cån
vµ c¸c chÊt hoµ tan mì.
• Virus ®îc b¶o qu¶n tèt trong dung dÞch glyxerin
50%.
• Virus bÞ bÊt ho¹t nhanh bëi ¸nh s¸ng mÆt trêi vµ
tia tö ngo¹i, tia X•
 Kh¶ n¨ng g©y bÖnh
 Trong tù nhiªn:
• TÊt c¶ c¸c loµi ®éng vËt m¸u nãng ®Òu m¾c bÖnh.
C¸c loµi vËt nu«i nh chã mÌo, tr©u, bß, ngùa lîn, l¹c
®µ;
• §éng vËt hoang d· nh b¸o, sãi, mÌo rõng, chuét, thá.
.. ®Òu m¾c.
• Mét sè loµi d¬i hót m¸u, d¬i ¨n qu¶ thêng truyÒn virus.
• Nhng mÉn c¶m nhÊt lµ chã, chã sãi, mÌo. Chã lµ loµi
m¾c bÖnh nhiÒu nhÊt.
• Ngêi m¾c bÖnh lµ do chã, mÌo c¾n (90%), sè Ýt l©y qua
®êng h« hÊp do hÝt ph¶i virus trong kh«ng khÝ ë c¸c
hang ®éng cã nhiÒu d¬i c ngô vµ mét sè ngêi m¾c d¹i
do ghÐp ph¶i gi¸c m¹c cña ngêi bÞ nhiÔm virus d¹i
 Kh¶ n¨ng g©y bÖnh
• Virus d¹i x©m nhËp qua vÕt c¾n,vµo tÕ bµo thÇn kinh
ngo¹i biªn råi di chuyÓn ®Õn h¹ch tuû sèng, n·o bé
nh©n lªn sau ®ã lan to¶ híng t©m ®Õn toµn bé tÕ bµo
thÇn kinh cña c¬ thÓ, ra tuyÕn níc bät.
• Virus ph¸ ho¹i tÕ bµo thÇn kinh lµm con vËt bÞ kÝch
thÝch, biÕn lo¹n t©m lý, biÓu hiÖn nh÷ng triÖu chøng
l©m sµng ®Æc trng.
• Thêi gian nung bÖnh rÊt thay ®æi, phô thuéc vÞ trÝ vµ
®é n«ng s©u cña vÕt c¾n, sè lîng virus trong níc
bät•
• ë ngêi thêi gian nung bÖnh trung b×nh tõ 20-60 ngµy
nhng cã thÓ kÐo dµi tõ 4 ngµy ®Õn nhiÒu n¨m.
• C¸c loµi vËt nung bÖnh tõ 30  trªn 90 ngµy.
 Thêi gian nung bÖnh ë ®éng vËt
Thêi gian
(ngµy) < 30 30-60 60-90 > 90
Loµi vËt

Chã 43% 27-40% 14-21% 3-9%

Ngùa 28-80% 23-40% 9-20% 4-17%

Tr©u, bß 29-46% 43-52% 10-15% 10-15%

Cõu 57% 28% 15% 15%

Lîn 60-62% 29% 11-13% 11-13%

 Kh¶ n¨ng g©y bÖnh
1.ë chã: Thêng thÓ hiÖn 2 thÓ :®iªn cuång vµ b¹i liÖt.
• ThÓ ®iªn cuång: cã 3 thêi kú
- Khëi ph¸t.
- KÝch thÝch.
- B¹i liÖt.
• ThÓ b¹i liÖt (d¹i c©m ).
2.ë ngêi
Thêi kú khëi ph¸t thÊy mÖt mái, sèt vµ nhøc ®Çu, håi hép, lo
l¾ng.
• BÖnh toµn ph¸t gÆp 2 thÓ :
• §iªn cuång:Sî giã, sî níc khi thÊy ly níc l¹p tøc lªn
c¬n co th¾t khÝ qu¶n, c¬ h« hÊp, cã thÓ dÉn tíi ngõng
tim, ngõng thë. Ngò gi¸c bÞ kÝch thÝch m¹nh nªn cã ¶o
gi¸c, hµnh ®éng k× qu¸i, c¾n xÐ ró, kh¹c nhæ, giöa c¬n
bÖnh nh©n vÉn tØnh t¸o.
• ThÓ b¹i liÖt :GÆp ë 20% sè bÖnh nh©n thêng liÖt, chi,
c¬ vïng cæ, lìi, c¬ h« hÊp g©y sÆc råi chÕt.
 Trong phßng thÝ nghiÖm:
• Dïng thá, chuét b¹ch, chuét lang.
• Dïng thá: Tiªm virus vµo n·o thá, sau 12 • 25 ngµy
thá cã triÖu chøng:
• Co gi·n ®ång tö m¾t.
• Rèi lo¹n h« hÊp.
• LiÖt 4 ch©n.
• VËt l¶, kiÖt søc vµ chÕt.
Kh¶ n¨ng g©y bÖnh
Loµi d¬i truyÒn bÖnh d¹i ë nam mü
 Kh¶ n¨ng g©y bÖnh

• H×nh ¶nh:
 chã bÞ bÖnh d¹i thÓ ®iªn cuång:
biÓu hiÖn d÷ tîn, c¾n xÐ bÊt cø vËt g×
 chã bÞ bÖnh d¹i:
níc d·i ch¶y nhiÒu, mµu tr¾ng
 chã con bÞ bÖnh d¹i thÓ Èn:
níc d·i ch¶y nhiÒu, mµu tr¾ng, thÝch t×m chç tèi n»m
 chã con bÞ bÖnh d¹i thÓ Èn:
mÆt buån rÇu, m¾t lê ®ê nh×n x· x¨m
 Kh¶ n¨ng g©y bÖnh
• HA.
 KN g©y bÖnh
• HA.
 ChÈn ®o¸n bÖnh d¹i
 ChÈn ®o¸n virus häc:
• CÇn thiÕt l¾m míi lµm v× nguy hiÓm cho ngêi xÐt
nghiÖm.
• Khi chã c¾n viÖc ®Çu tiªn nhèt chã l¹i theo dâi. NÕu
triÖu chøng cña bÖnh râ kh«ng cÇn chÈn ®o¸n.
• ChÈn ®o¸n chØ lµm khi nghi ngê
• BÖnh phÈm: N·o.
Mæ n·o, ¸p kÝnh vµo vïng sõng Ammon  nhuém
Giemsa  t×m tiÓu thÓ Negri (tÕ bµo thÇn kinh mµu
xanh thÉm, tiÓu thÓ Negri mµu ®á).
• Tiªm ®éng vËt thÝ nghiÖm: dïng thá.
 ChÈn ®o¸n huyÕt thanh häc:
• Thêng dïng ph¶n øng miÔn dÞch huúnh quang IF
(Immuno Fluorecent test):
• Kh¸ng nguyªn nghi: n·o, níc bät cña vËt nghi bÖnh.
Dïng phiÕn kÝnh trong s¹ch ¸p lªn n·o ,®Ó kh« ,cè ®Þnh
b»ng cån tuyÖt ®èi .
• Kh¸ng thÓ chuÈn: kh¸ng thÓ d¹i ®îc chÕ trªn thá vµ
nhuém mµu huúnh quang (Izothiocyanat gamaglobulin
antirabic) .
 •TiÕn hµnh ph¶n øng :
+ Nhá lªn tiªu b¶n 1-2 giät kh¸ng thÓ d¹i ®·
nhuém mµu huúnh quang ®Ó mét giê
+ Röa 2 lÇn b»ng dung dÞch ®Öm photphat pH =
7,2-7,4, tr¸ng níc cÊt, lµm kh«
+ Xem díi kÝnh hiÓn vi huúnh quang.
• Ph¶n øng d¬ng tÝnh:
VÕt b«i trªn tiªu b¶n ph¸t s¸ng mµu xanh l¸ c©y.
KL: con vËt bÞ bÖnh.
• Ph¶n øng ©m tÝnh:
Kh«ng cã hiÖn tîng ph¸t s¸ng.
ChÈn ®o¸n bÖnh d¹i
 Phßng vµ trÞ bÖnh d¹i
 Phßng bÖnh :
• Tiªu diÖt chã bÞ d¹i.
• H¹n chÕ nu«i chã, nÕu nu«i th× kh«ng th¶ r«ng,
mang chã ra ®êng ph¶i rä mâm.
• Tiªm phßng triÖt ®Ó cho chã nu«i b»ng vacxin.
• Vacxin chÕ trªn m«i trêng tÕ bµo: vacxin Defensor
.
• Tiªm b¾p liÒu 1ml/chã, mÌo trªn 3 th¸ng tuæi, sau
1 n¨m tiªm nh¾c l¹i .LiÒu 2ml/ tr©u, bß, cõu,1 n¨m
tiªm nh¾c l¹i.
 §iÒu trÞ bÖnh d¹i
• Víi gia sóc :
Khi bÞ d¹i kh«ng ®iÒu trÞ ph¶i tiªu diÖt ngay.
•Víi ngêi:
•Khi bÞ chã d¹i c¾n ph¶i :
Xö lý vÕt th¬ng: röa vÕt c¾n nhiÒu lÇn víi xµ phßng ®Æc
hoÆc c¸c chÊt tÈy giÆt, rîu,cån,xÞt níc Ýt nhÊt 5 phót vµo
vÕt c¾n
S¸t trïng vÕt th¬ng b»ng cån iode,cån 70.
•Tiªm ngay kh¸ng huyÕt thanh d¹i:
Kh«ng ®Ó muén qu¸ 72 h
lo¹i chÕ trªn ngùa tiªm 40UI/1kgP .
Lo¹i chÕ tõ ngêi tiªm 20 UI/1kgP .
Tiªm b¾p quanh vÕt c¾n .
•Tiªm vacxin:
+ Vacxin fluenzalida :
ChÕ trªn n·o chuét nh¾t æ
V« ho¹t b»ng Beta propriolacton
Tiªm díi da, 6 mòi, c¸ch 1 ngµy tiªm 1 mòi
Ngêi lín liÒu 0,2ml
TrÎ em liÒu 0,1ml
+ Vacxin Verorab :
ChÕ trªn tÕ bµo Vero ( tÕ bµo thËn khØ).
Tiªm 5 mòi vµo c¸c ngµy 0, 3, 7,14, 28.
 Bµi diÔn v¨n hay nhÊt thiªn niªn kû
• ¤ng chñ nä cã mét con chã bÞ ngêi hµng xãm giÕt chÕt.¤ng ta mêi mét
luËt s næi tiÕng kiÖn kÎ s¸t cÈu ra toµ.Viªn luËt s ®· ®äc bµi ph¸t biÓu
sau ra tríc toµ,tê thêi b¸o Newyork ®¨ng l¹i vµ cho lµ bµi nãi tuyÖt hay:
• Tha quý ngµi héi thÈm! Ngêi b¹n tèt nhÊt mµ con ngêi cã ®îc trªn thÕ
gian nµy cã thÓ ngµy nµo ®ã ho¸ ra kÎ thï vµ quay ra chèng l¹i ta. Con
c¸i mµ ta nu«i dìng víi t×nh yªu th¬ng hÕt mùc råi ra cã thÓ lµ mét lò v«
¬n. Nh÷ng ngêi gÇn gòi , th©n thiÕt víi ta nhÊt,nh÷ng ngêi ta göi g¾m
h¹nh phóc vµ danh dù cã thÓ trë thµnh kÎ ph¶n béi,phô b¹c lßng tin cËy
vµ sù trung thµnh.TiÒn b¹c mµ con ngêi cã ®îc råi sÏ mÊt ,nã mÊt ®i
®óng vµo lóc mµ ta cÇn nè nhÊt.TiÕng t¨m mµ con ngêi cã ®îc cã thÓ
tiªu tan trong phót chèc bëi mét hµnh ®éng d¹i mét giê.Nh÷ng kÎ phñ
phôc t«n vinh takhi ta thµnh ®¹t cã thÓ trë thµnh nh÷ng kÎ ®Çu tiªn nÐm
®¸ vµo ta khi ta sa c¬.
• Duy cã mét ngêi b¹n hoµn toµn kh«ng vô lîi mµ con ngêi cã ®îctrong
thÕ giíi Ých kû nµy, ngêi b¹n kh«ng bao giê bá r¬i ta , kh«ng bao giê tá ra
v« ¬n hay tr¸o trë, ®ã lµ con chã cña ta.Con chã cña ta lu«n ë bªn ta
trong phó quý còng nh lóc bÇn hµn,khi khoÎ m¹nh lÉn lóc èm ®au. Nã
ngñ trªn nÒn ®Êt l¹nh dï giã ®«ng c¾t da c¾t thÞt hay b·o tuyÕt lÊp
vïi,miÔn sao ®îc cËn kÒ bªn chñ lµ ®ưîc.
 Bµi diÔn v¨n hay nhÊt thiªn niªn kû
• Nã h«n bµn tay ta dï ta kh«ng cßn thøc ¨n g× cho nã . Nã
liÕm vÕt th¬ng cña ta vµ nh÷ng trÇy xíc mµ ta høng chÞu khi
va ch¹m víi cuéc ®êi tµn b¹o nµy. Nã canh giÊc ngñ cho Ta
nh thÓ ta lµ mét «ng Hoµng dï ta cã lµ mét g· ¨n mµy.Dï khi
ta ®· t¸n gia b¹i s¶n, th©n tµn danh liÖt th× vÉn cßn con chã
trung thµnh víi t×nh yªu nã dµnh cho ta nh th¸i d¬ng trªn
bÇu trêi.
• NÕu ch¼ng may mµ sè phËn nÐm ta ra r×a x· héi, kh«ng b¹n
bÌ, v« gia c th× con chã trung thµnh chØ xin ta mét ©n huÖ lµ
cho nã ®îc ®ång hµnh, cho nã ®îc lµm kÎ b¶o vÖ ta tríc
hiÓm nguy,gióp ta chèng l¹i kÎ thï. Vµ mét khi trß ®êi h¹
mµn thÇn chÕt ®Õn ríc linh hån ta ®i, ®Ó l¹i th©n x¸c ta trong
lßng ®Êt l¹nh,khi mµ tÊt c¶ th©n b»ng quyÕn thuéc ddaxphuir
tay sau n¾m ®Êt cuèi cïng vµ quay ®i ®Ó sèng tiÕp cuéc ®êi
cña hä, th× khi Êy vÉn cßn bªn nÊm må ta con chã cao thîng
cua ta ,n»m gôc mâm gi÷a hai ch©n tríc,®«i m¾t ít u buån
vÉn më to c¶nh gi¸c , trung thµnh vµ ch©n thùc ngay c¶ khi
TA §· CHÕT RåI.