Bài giảng Chẩn đoán cận lâm sàng 2010

KIỂM TRA MÁU

TS. Nguyễn Tất Toàn
Ñaïi cöông

 Sau khi hoaøn thaønh kieåm tra veà beänh söû vaø
laâm saøng, chaån ñoaùn maùu seõ coù hieäu quaû
trong nhöõng tröôøng hôïp sau:

 Khaúng ñònh hay loaïi boû nhöõng nhaän ñònh trong

chaån ñoaùn nghi ngôø
 Nhö laø moät chæ tieâu ñeå tieân löôïng.
 Nhö laø moät lieäu phaùp.
 Ñaïi cöông
Neáu chaån ñoaùn huyeát hoïc ñöôïc söû duïng ñeå chaån ñoaùn
beänh, noù phaûi ñöôïc xem xeùt caùc yeáu toá sau:
 Nhöõng chæ ñònh caàn thieát cho kieåm tra
maùu.
 Khoaûng dao ñoäng bình thöôøng cuûa nhöõng
teá baøo maùu cuûa caùc loaøi khaùc nhau.
 Söï giaûi thích keát qua û (trong từng bệnh cụ
thể).
 Nhöõng giôùi haïn cuûa sinh lyù vaø kyõ thuaät hay
nhöõng ñieàu phieàn toaùi khaùc coù theå laøm thay
ñoåi keát quaû.
Chức năng của các loại tế bào máu

 Bạch cầu đơn nhân lớn

 Bạch cầu lympho
 Bạch cầu đa nhân trung tính
 Bạch cầu đa nhân ưa acid
 Bạch cầu đa nhân bazo
Söï bieán ñoåi cuûa teá baøo baïch caàu

 Beänh aûnh höôûng tröïc tieáp leân cô quan taïo maùu nhö
tuûy xöông, teá baøo haïch baïch huyeát, laùch, teá baøo heä
thoáng löôùi noäi chaát.
 Ung thö cuûa heä thoáng teá baøo lympho vaø heä thoáng löôùi noäi
chaát.
 Beänh baïch caàu.

 Nhöõng tieán trình beänh hay nhöõng tình huoáng beänh

aûnh höôûng ñeán caùc cô quan, heä thoáng khaùc nhöng
aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán coâng thöùc maùu vaø soá löôïng
teá baøo maùu.
Trong chaån ñoaùn, söï bieán ñoåi teá baøo baïch caàu ñöôïc
phaân loaïi döïa vaøo toång soá baïch caàu vaø coâng thöùc
baïch caàu.

 Söï taêng hay giaûm cuûa toång soá baïch caàu hoaëc töøng
loaïi baïch caàu phaûi chuù yù ñeå ñaït ñöôïc thoâng tin chaån
ñoaùn cao nhaát bôûi vì toång soá baïch caàu lieân heä chaët
cheõ vôùi söï phaân boá cuûa töøng loaïi baïch caàu.

 Söï hình thaønh nhöõng teá baøo khoâng bình thöôøng haëc
chöa thaønh thuïc trong heä thoáng tuaàn hoaøn.

 Coù nhöõng beänh khoâng laøm thay ñoåi toång soá baïch
caàu vaø coâng thöùc baïch caàu vaø nhöõng thoâng tin naøy
coù yù nghóa quan troïng trong chaån ñoaùn.
Chöùng giaûm soá löôïng baïch caàu
Ñaïi cöông
 Chöùng giaûm soá löôïng baïch caàu (leukopenia)
chæ raèng soá löôïng baïch caàu giaûm döôùi möùc
bình thöôøng.
 Leukopenia ñöôïc gaây ra bôûi söï giaûm cuûa baát
cöù loaïi teá baøo naøo, thoâng thöôøng laø:
 Söï giaûm teá baøo baïch caàu ña nhaân trung tính
 Söï giaûm teá baøo baïch caàu lympho
 Söï giaûm teá baøo baïch caàu eosin
Nhöõng nguyeân nhaân thoâng thöôøng gaây
leukopenia
 Leukopenia tìm thaáy trong nhieãm truøng quaù caáp,
nghieâm troïng vaø thöôøng thaáy trong caùc beänh do
virus nguyeân nhaân do söï öùc cheá tuûy xöông.

 Nhieàu beänh truyeàn nhieãm.

 Nhöõng yeáu toá trong dòch tieát cuûa vieâm coù theå laøm
giaûm soá löôïng teá baøo baïch caàu vaän chuyeån trong heä
thoáng tuaàn hoaøn do söï baét giöõ chuùng ôû phoåi, gan,
laùch.
Nhöõng nguyeân nhaân thoâng thöôøng gaây
leukopenia
 Haàu heát nhöõng chöùng giaûm baïch caàu do söû
duïng thuoác laø do giaûm soá löôïng baïch caàu
trung tính, hieän töôïng naøy taïo ra bôûi:
 Hieän töôïng quaù maãn
 Ñoäc toá tröïc tieáp treân teá baøo
Nhöõng tröôøng hôïp coù theå gaëp
 Beänh truyeàn nhieãm
 Nhöõng tình traïng suy moøn, suy nhöôïc cô theå
 Roái loïan cô quan taïo maùu
 Nhöõng taùc nhaân vaät lyù
 Taùc nhaân hoùa hoïc
Chöùng taêng soá löôïng baïch caàu
 Chöùng taêng soá löôïng baïch caàu laø soá löôïng
baïch caàu cao hôn bình thöôøng ñöôïc tính treân
mm3

 Theo quy luaät, söï gia taêng treân laø do moät loïai
baïch caàu hay caùc loïai baïch caàu ñeàu gia taêng.

 Söï gia taêng baïch caàu ña nhaân trung tính

thöôøng xaûy ra hôn trong söï gia taêng soá löôïng
baïch caàu.
Caùc yeáu toá aûnh höôûng
 Nhöõng nguyeân nhaân sinh lyù vaø beänh lyù gaây ra
taêng soá löôïng baïch caàu
 Möùc ñoä nghieâm troïng cuûa beänh hay ñoäc löïc
cuûa vi truøng
 Söï ñeà khaùng cuûa thuù
 Söï ñaùp öùng cuûa caùc loøai khaùc nhau ñoái vôùi
stress
 Vò trí cuûa nhieãm truøng
 Söï ñaùp öùng vôùi ñieàu trò
Chöùng taêng baïch caàu beänh lyù
 Söï xuaát hieän ñoàng thôøi cuûa soát vaø taêng soá löôïng
baïch caàu laø thöôøng thaáy trong moät soá nhiễm truøng
taïo muû töø nhöõng saûn phaåm ñoäc toá cuûa noù.

 Moät soá vi truøng khaùc cuõng coù khaû naêng laøm taêng soá
löôïng baïch caàu. Virus cuõng coù theå laøm gia taêng nheï
soá löôïng baïch caàu nhö virus daïi.

 Moät soá tình traïng khoâng nhieãm truøng nhöng coù theå
laøm gia taêng soá löôïng baïch caàu nhö: tieåu ñöôøng, ure
maùu, ung thö, ngoä ñoäc thuoác hay hoùa chaát.
Coâng thöùc baïch caàu
Taêng baïch caàu neutrophil
Coù 3 nguyeân nhaân chính:
 Söï gia taêng sinh lyù: vaän ñoäng, luyeän taäp, sôï
haõi… do söï giaûi phoùng epinephrine ôû thuù
 Stress gaây ra bôûi nhöõng hormone nhoùm
corticosteroid
 Do nhöõng beänh gaây vieâm: phuï thuoäc vaøo
loøai, vò trí cuûa vieâm vaø nguyeân nhaân gaây
vieâm
 100 PM NL

80
Percentage (%)

60

40

20

0
0 3 6 9 12 15 18 21 24 27 30
Day s after challenge

Đáp ứng của bạch cầu trung tính đối với phản ứng viêm
Giaûm baïch caàu trung tính
 Trong nhöõng tröôøng hôïp shock phaûn veä vaø
ñaùp öùng vôùi noäi ñoäc toá huyeát.
 Baát saûn cô quan taïo maùu laøm giaûm söï saûn
sinh vaø giaûi phoùng baïch caàu tröôûng thaønh töø
tuûy xöông.
Taêng baïch caàu öa acid
 Caùc beänh kyù sinh truøng nhaát laø kyù sinh truøng ngoaøi
da
 Trong caùc tröôøng hôïp dò öùng
 Truùng ñoäc

Giaûm baïch caàu öa acid

 Gaëp raát roõ trong tröôøng hôïp taêng noàng ñoä
corticosteroids (noäi sinh vaø ngoaïi sinh)
 Cuõng thaáy trong nhöõng tröôøng hôïp nhieãm truøng caáp,
ñaëc bieät laø coù söï tham gia cuûa corticosteroids vaø
epinephrine.
Baïch caàu öa baz
 Taêng trong beänh baïch caàu tuûy, giaûm trong dò öùng
caáp

Baïch caàu ñôn nhaân

 Taêng trong caùc beänh nhieãm khuaån maõn tính, caùc
quaù trình huyeát nhieãm truøng, beänh cuûa maùu.

 Baïch caàu ñôn nhaân giaûm trong caùc beänh baïi huyeát
caáp tính. Baïch caàu ñôn nhaân maát thôøi gian daøi laø
daáu hieäu tieân löôïng xaáu.
Baïch caàu lympho

 Taêng trong ung thö maùu, nhieãm khuaån maùu,

beänh maõn tính;

 Giaûm trong tröôøng hôïp nhieãm virus caáp,

stress gaây ra bôûi corticosteroid, giaûm hoaït
ñoäng teá baøo lympho.
Soá löôïng hoàng caàu
 Hoàng caàu coù nhieàu chöùc naêng ñoái vôùi cô theå
nhö: chöùc naêng hoâ haáp, chöùc naêng mieãn dòch,
chöùc naêng ñieàu hoøa caân baèng toan – kieàm, vaø
chöùc naêng taïo aùp suaát keo.

 Soá löôïng hoàng caàu thay ñoåi tuøy theo loaøi,

gioáng, tuoåi, giôùi tính, cheá ñoä dinh döôõng,
traïng thaùi cuûa cô theå vaø beänh taät.
Soá löôïng hoàng caàu
 Hoàng caàu taêng thöôøng thaáy trong caùc beänh
gaây cô theå maát nöôùc, caùc beänh truyeàn nhieãm
caáp tính, nhöõng beänh gaây soát cao

 Soá löôïng hoàng caàu giaûm thöôøng thaáy ôû caùc

beänh gaây thieáu maùu, beänh laøm vôõ hoàng caàu
nhieàu, kyù sinh truøng ñöôøng maùu, truùng ñoäc,
xuaát huyeát.
Thiếu máu
 Thiếu máu là hiện tượng giảm số lượng hồng cầu,
giảm dung tích hồng cầu và giảm nồng độ huyết sắc
tố dưới mức sinh lý bình thường.

 Trong trường hợp có sự thay đổi tuần hoàn về khối

lượng:
 Khối lượng tuần hoàn giảm: cô đặc máu, thú thiếu
máu có Hct và số lượng hồng cầu bình thường
 Khối lượng dịch tuần hoàn tăng: loãng máu, thú
bình thường có thể có số lượng hồng cầu và Hct
giảm
Triệu chứng
 Triệu chứng phụ thuộc vào
 Độ kinh niên
 Độ trầm trọng
 Nguyên nhân gây thiếu máu

 Thiếu máu cấp, cơ thể không đủ thời gian

để bù trừ, thú có triệu chứng lâm sàng
trầm trọng hơn thiếu máu mãn tính

 Thiếu máu nhẹ, triệu chứng lâm sàng

không rõ ràng; thiếu máu nặng, triệu
chứng lâm sàng rõ rệt hơn
Thiếu máu cấp tính
 Giảm oxy và khối lượng tuần hoàn cấp tính

 Tùy theo vị trí xuất huyết, độ trầm trọng và độ

nhanh chóng của lượng máu mất, thú sẽ có triệu
chứng
- Ủ rủ, suy nhược
- Da niêm mạc xanh
- Có thể ở trạng thái kích động
- Trụy tim mạch, có thể hôn mê
Thiếu máu mãn tính
 Ảnh hưởng trên da, niêm mạc, lông, móng
 Da thường xanh
 Vì lượng máu tối đa giảm, thú bệnh rất
nhạy với lạnh
 Lông khô, thưa, dễ rụng
 Niêm mạc môi, mắt, lưỡi nhợt nhạt
Thiếu máu mãn tính
 Ảnh hưởng trên hệ tuần hoàn
 Nhịp tim nhanh
 Nếu thiếu máu nhiều, sẽ có những thay
đổi về huyết áp, âm nghe tim
 Thiếu máu trầm trọng và lâu dài, thú có
thể dẫn đến suy tim
Thiếu máu mãn tính
 Ảnh hưởng trên hô hấp
 Nhịp thở tăng, thở nông và nhanh
 Ảnh hưởng trên hệ thống thần kinh
 Do thiếu oxy nuôi não, thú bệnh khó chịu,
bứt rứt
 Thú lừ đừ
 Ảnh hưởng trên cơ
 Thiếu oxy nuôi cơ, tạo ra hiện tượng mỏi
cơ
Thiếu máu mãn tính
Ảnh hưởng trên hệ tiêu hóa
Thú bệnh thường bị rối loạn tiêu hóa
Ảnh hưởng trên hệ sinh dục
Nguyên nhân thiếu máu
 Thiếu máu do giảm sản xuất hồng cầu
 Thiếu máu do phá hủy hồng cầu
 Thiếu máu do mất máu cấp tính
 Thiếu máu do giảm sản xuất và tăng phá
hủy hồng cầu
Bệnh dịch tả heo
 Toång soá baïch caàu seõ giaûm döôùi 9.000 teá baøo/mm3
trong voøng 2 – 6 ngaøy sau khi nhieãm
 Toång soá baïch caàu coù theå giaûm xuoáng < 4.000 teá
baøo/mm3 nhöng thoâng thöôøng khoâng giaûm thaáp <
5.000 teá baøo/mm3
 Toång soá baïch caàu thöôøng khoaûng 9.000 hay thaáp
hôn ôû heo 8 tuaàn tuoåi hay lôùn hôn thì ñöôïc xem laø
moät daáu hieäu ñeå chaån ñoaùn dòch taû heo.
 Toång soá baïch caàu bình thöôøng ôû heo khoaûng 3
tuaàn tuoåi coù theå ôû trong khoaûng 7.000 teá
baøo/mm3.
Bệnh thương hàn trên heo
 Toång soá baïch caàu taêng cao khoaûng 30.000 teá
baøo/mm3 vôùi khoaûng bieán ñoäng töø 16.000 –
56.000 teá baøo/mm3.
Bệnh viêm dạ dày ruột truyền nhiễm
(TGE)
 Haàu heát caùc heo coù toång soá baïch caàu trong
khoaûng giôùi haïn bình thöôøng,
 Trong moät soá tröôøng hôïp coù theå thaáy giaûm
nheï soá löôïng baïch caàu trong giai ñoaïn soát.
 Trong giai ñoaïn phuïc hoài, coù khuynh höôùng
toång soá baïch caàu taêng.
Bệnh Lepto trên chó
 Theå xuaát huyeát vaø hoaøng ñaûn
 Söï coâ ñaëc maùu (hemoconcentration) vôùi söï
gia taêng soá löôïng hoàng caàu löu thoâng, Hb
bình thöôøng hay gia taêng.
 Soá löôïng baïch caàu taêng ñeán 50.000 teá
baøo/mm3
 Coù hieän töôïng nghieâng traùi vôùi 50% teá baøo
neutrophils chöa tröôûng thaønh
 Giaûm soá löôïng tieåu caàu (thrombocytopenia)
Bệnh Lepto trên chó
 Theå tieát nieäu
 Thieáu maùu
 Soá löôïng baïch caàu gia taêng nhöng trong vaøi
tröôøng hôïp khoâng thaáy bieåu hieän