ĐƠN BÀO

(PROTOZOA)
1. Đại cương
Đơn bào chỉ gồm một tế bào chứ đựng một
nhân duy nhất và được bao bọc bởi 1 màng rõ rệt
2. Những thể của đơn bào
1. Thể tư dưỡng (thể hoạt động): hoạt động.
Có 2 phần:
• ngoại nguyên sinh chất
• nội nguyên sinh chất: gồm nhân, không
bào, chất dự trữ
2. Thể bào nang: không hoạt động, có tính lây
nhiễm
2. Những thể của đơn bào
3. Sự sinh sản
1. Sinh sản vô tính: chia đôi, chia nhỏ, nảy chồi
2. Sinh sản hữu tính: có giao tử đực và cái
 4. Phân loại Entamoeba
histolytica
Trùng
chân giả
1. Sốt rét
(amip)

Balantidium
coli

Trùng ĐƠN Trùng

bào tử lông
BÀO
2. Toxoplasma 1. Giardia lamblia
gondii
Trùng
roi Trichomonas
varginalis
 TRUØNG ROI
Kyù sinh ôû ñöôøng nieäu - sinh duïc

Trichomonas vaginalis
HÌNH THEÅ
HÌNH THEÅ
TRICHOMONAS VAGINALIS (MAØ U
XANH)
TEÁ BAØ O AÂ M ÑAÏ O (MAØ U HOÀ N G)
CHU TRÌNH PHAÙ T TRIEÅ N
 DÒCH TEÅ

• ÔÛ phuï nöõ, Trichomonas vaginalis soáng trong

aâm ñaïo vaø trong nieäu ñaïo.
• ÔÛ nam giôùi soáng trong nieäu ñaïo laø chuû yeáu,
ñoâi khi coù theå gaëp trong caùc tuùi tinh vaø tuyeán
tieàn lieät.
• KST soáng ñöôïc trong moâi tröôøng coù pH 6 -6,5,
do ñoù ôû aâm ñaïo ngöôøi khoeû maïnh (pH 3,8 -
4,4 ) khoâng coù Trichomonas vaginalis .
 DÒCH TEÅ

• KST chuû yeáu laây qua ñöôøng sinh hoaït tình duïc,
• Coù theå laây giaùn tieáp khi duøng chung khaên lau,
nhaø veä sinh ...
• Beänh hieám thaáy ôû treû gaùi chöa daäy thì vaø phuï nöõ
maõn kinh. Phoå bieán ôû löùa tuoåi sinh ñeû, ít thaáy ôû
ñaøn oâng ( 4% ).
• KST sinh saûn voâ tính baèng caùch phaân ñoâi theo
chieàu daøi
 BEÄ N H HOÏ C
➢ Vieâm aâm ñaïo ôû phuï nöõ do T. vaginalis :

• Bieåu hieän chuû yeáu baèng huyeát traéng.Huyeát traéng

• nhieàu, ñuïc nhö söõa, nhieàu boït, coù muøi hoâi.
• Keøm theo ngöùa aâm hoä, ñau khi giao hôïp vaø noùng
raùt khi tieåu.
• Khaùm thaáy aâm hoä ñoû, nieâm maïc bò phuø, coù chaát
tieát maøu söõa ñuïc.
• Nieäu ñaïo cuõng coù theå bò vieâm.
Ngoài ra,có thể gặp
viêm cổ tử cung
hồng ban
(cổ tử cung như trái
dâu tây)
do từ xuất huyết vi
thể dạng chấm cổ tử
cung
"STRAWBERRY CERVIX"
TRICHOMONAS INFECTION OF THE CERVIX.
VIEÂ M AÂ M ÑAÏ O ÔÛ PHUÏ NÖÕ DO T.
VAGINALIS
NIEÂ M MAÏ C COÙ CHAÁ T TIEÁ T MAØ U SÖÕ A
ÑUÏ C .
HUYẾT TRẮNG NHIỀU, MÀU SỮA ĐỤC, NHIỀU
BỌT, CÓ MÙI HÔI
 Vieâm nieäu ñaïo ôû nam giôùi do T. vaginalis :

Theå caáp tính:

- Bieåu hieän raùt goáng vieâm do vi khuaån, loå tieåu
phình ñaïi, caûm giaùc noùng khi tieåu, coù muû.
Theå baùn caáp:
- Theå kín ñaùo: coù caûm giaùc hôi ngöùa trong nieäu
ñaïo vaø 1 gioït muõ chaûy vaøo buoåi saùng.
- Coù theå keøm theo tieåu raùt vaø tieåu nhieàu laàn.
- Taát caû caùc boä phaän nieäu vaø sinh duïc ñeàu coù
theå bò vieâm..
 CHAÅN ÑOAÙN
–Nöõ: Laáy huyeát traéng
baèng que goøn.

–Nam: laáy gioït muû buoåi saùng

hoaëc phaàn caën cuûa nöôùc tieåu.
 CHAÅ N ÑOAÙ N

➢ Phuïnöõ :
 Soi töôi huyeát traéng vôùi NaCl: thaáy
Trichomonas vaginalis di chuyeån nhanh, deã
nhaän ra.
 Soi sau khi nhuoäm Gram.
➢ Nam giôùi :
▪ Soi gioït muõ buoåi saùng hoaëc phaàn caën laéng
nöôùc tieåu, khoù phaùt hieän vì T. vaginalis ít di
ñoäng hôn.
 Soi tươi: dưới KHV với NaCl 0.85%
T.vaginalis bơi nhanh như cá,dễ nhận ra,rất chiết quang.
 ĐIỀU TRỊ
Nguyên tắc :
- Điều trị phối hợp diệt KST, vi trùng và vi nấm
- Điều trị cả người vợ và chồng, hoặc người có
quan hệ tình dục.
- Thuốc uống:
• Métronidazole (Flagyl) 0,250 g mỗi ngày trong
7ngày hoặc
• Tinidazole (Fasigyne), Ornidazole (Tibéral),
Nimorazole (Naxogyne): 2 g một lần duy nhất.
- Điều trị tại chỗ: đặt vào âm đạo Flagyl viên nén phụ
khoa 0.5g/10ngày
TRÙNG ROI KÝ SINH Ở RUỘT VÀ GÂY BỆNH
HÌNH THEÅ
➢Theå hoaït ñoäng:
• Hình quaû leâ gioáng con dieàu giaáy, 10 x 15µm .

• Maët buïng phaúng, maët löng guø, coù moät ñóa huùt

chieám 3/4 maët buïng.

• Coù 4 ñoâi roi.

• Coù 2 nhaân lôùn, moãi nhaân coù moät nhaân theå to naèm ngay giöõa gioáng nhö caëp
maét kính.
GIARDIA LAMBLIA
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G ( TROPHOZOITE )
GIARDIA LAMBLIA
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G ( TROPHOZOITE )
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G GIARDIA LAMBLIA
THEÅ
HOAÏ T
ÑOÄ N G

GIARDIA
LAMBLIA
HÌNH THEÅ
Theå baøo nang :

• - Hình quaû tröùng 13 x 9µm.

• - Vaùch daøy, trong coù truïc soáng thaân thaúng

• hay cong, hai beân truïc coù 2-4 nhaân.

THEÅ BAØ O NANG GIARDIA
LAMBLIA
CHU TRÌNH PHAÙ T TRIEÅ N
CHU TRÌNH PHAÙ T TRIEÅ N
 DÒCH TEÅ
- Kyù sinh ôû haønh taù traøng vaø ñoâi khi lan sang oáng maät

- Soáng baùm raát chaéc beà maët nieâm maïc ruoät vaø ít khi chui qua khoûi
nieân maïc naøy, chæ ñöôïc thaûi ra khi ngöôøi beänh bò tieâu chaûy naëng.
 DÒCH TEÅ
Theå baøo nang :

• Bào nang là thể lây lan, có sức đề kháng cao ở

ngoại cảnh: trong phân ẩm có thể sống được 3 tuần
lễ, trong nước sống được 5 - 6 tuần.
DÒCH TEÅ
- Bệnh lây truyền theo đường miệng qua nước uống, thức ăn, côn trùng, phân
nhiễm bào nang, qua tiếp xúc trực tiếp từ người bị bệnh.
DÒCH TEÅ
- Giardia lamblia coù khaép nôi, tæ leä ôû caùc nöôùc ñang
phaùt trieån laø 20- 30%.
- ÔÛ Vieät Nam tæ leä nhieåm ôû ngöôøi lôùn töø 1- 10%, ôû treû
em laø 15%.
- Ñoái töôïng deã bò nhieãm nhieàu nhaát:
BEÄNH
HOÏC
- Ngöôøi lôùn nhieãm thöôøng khoâng coù trieäu chöùng.

- Khi nhieãm nhieàu daïng hoaït ñoäng, chia caùc theå

beänh sau:

❖ Theå phoå bieán: tieâu chaûy daây döa, keùo daøi

nhieàu ngaøy lieân tieáp, phaân nhaõo, maøu xaùm,
naâu hay maøu lôït laït, laãn môõ, khoâng maùu, ñi 5-
6 laàn trong ngaøy
BEÄNH
HOÏC
❖Theå naëng ôû treû em: coù côn ñau quanh roán, tieâu
chaûy, böïc doïc, quaáy khoùc, bieáng aên.

❖Theå aùc tính: gaëp ôû nhöõng beänh nhaân suy yeáu

nhö treû suy dinh döôõng, ngöôøi nghieän röôïu,
thieáu huït mieãn dòch, tieâu hoùa keùm: tieâu chaûy keùo
daøi, hoài hoäp, maát nguû, meät moûi, suy nhöôïc naëng
BEÄNH
HOÏC
Beänh Giardia ôû gan maät: bieåu hieän laø vieâm tuùi maät
vôùi nhöõng côn ñau vuøng haï söôøn phaûi, buoàn noân,
nhöùc ñaàu vaø trong nhöõng ñôït kòch phaùt, ngöôøi beänh
noân möûa, da vaøng
 CHAÅ N ÑOAÙN
- Xeùt nghieäm phaân :
o Phaân loûng : thaáy theå hoaït ñoäng.

o Phaân thöôøng : thaáy theå baøo nang

o Vì baøo nang xuaát hieän trong phaân töøng ñôït neân phaûi xeùt nghieäm nhieàu laàn, caùch
khoaûng 7-10 ngaøy

- XN dòch huùt taù traøng (neáu can):thaáy theå hoaït ñoäng.

 ÑIEÀ U TRÒ
- Metronidazole (Flagyl): 8-10mg/kg/ngaøy- 2
laàn/ngaøy trong 5 ngaøy. Baét buoäc 10 ngaøy sau phaûi
ñieàu trò laëp laïi.

- Tinidazole ( Fasigyne 500 ): lieàu duy nhaát

• Ngöôøi lôùn: 30mg/kg

• Treû em, sô sinh: 3mg/kg

PHOØNG BEÄNH

- Quaûn lyù toát phaân, raùc, nöôùc.

- Veä sinh thöïc phaåm, veä sinh caù nhaân.

Balantidium coli
1. Phaân bieät ñöôïc daïng hoïat ñoäng vaø baøo nang
2. Moâ taû chu trình phaùt trieån cuûa Balantidium coli
3. Neâu taùc haïi cuûa truøng loâng ñoái vôùi kyù chuû
4. Neâu nguyeân taéc chaån ñoaùn vaø döï phoøng
• ➢ Theå hoaït ñoäng :.

•- Hình quaû tröùng, ñaàu tröôùc hôi heïp.

•- Kích thöôùc trung bình 60 - 45µm
•- Thaân coù boïc moät lôùp loâng tô saép theo haøng daøi.
•- Ñaàu nhoû coù mieäng, phía cuoái laø haäu moân.
•- Nguyeân sinh chaát coù nhieàu khoâng baøo
• Nhaân lôùn hình quaû thaän giöõ chöùc naêng dinh döôõng.
• Nhaân nhoû ôû phaàn eo cuûa nhaân lôùn coù chöùc naêng
• sinh saûn.
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G BALANTIDIUM COLI
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G BALANTIDIUM COLI
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G BALANTIDIUM COLI
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G BALANTIDIUM COLI
➢ Theå baøo nang :

- Hình baàu duïc hoaëc hôi

troøn,
d = 50 - 80 µm .

- Vaùch daøy 2 lôùp, beân

trong chæ coù moät nhaân
lôùn.
THEÅ BAØ O NANG BALANTIDIUM COLI
 2. CHU TRÌNH PHAÙ T
TRIEÅ N

Balantidium coli soáng ôû ñaïi traøng. Heo laø kyù chuû thích
hôïp nhaát,ngöôøi vaø caùc loaøi vaät
khaùc thì ít nhaïy caûm hôn.
➢ Chu trình sinh saûn voâ tính :
Sinh saûn baèng caùch phaân ñoâi nguyeân sinh chaát
nhaân lôùn vaø nhaân nhoû taïo ra hai truøng loâng môùi (theå
hoaït ñoäng ).
➢ Chu trình sinh saûn höõu tính
Hai B. coli tieáp xuùc vôùi nhau taïo ra caù theå môùi laø theå
baøo nang.
BALANTIDIUM COLI SINH SAÛ N VOÂ
TÍNH
2. CHU TRÌNH PHAÙ T TRIEÅ N
3. DÒCH TEÅ

- ÔÛ heo 60 - 100%, chuoät coáng 10 – 29%.

- Baøo nang khi ra ngoaïi caûnh soáng raát laâu.

3. DÒCH TEÅ

- Sống ở đại tràng người

- Người có sức đề kháng cao, tình cờ bị nhiễm

Người lành mang bệnh

- Người lớn bị nhiễm khi tiếp xúc liên tục với bào
nang Balantidium coli, hoặc khi sức đề kháng giảm.

- Trẻ em bệnh thường nặng hơn người lớn.

3. DÒCH TEÅ

- Phân bố: bệnh có khắp mọi nơi trên thế giới. Gặp
nhiều ở nước có nền kinh tế thấp, điều kiện vệ sinh
chưa đầy đủ và đông dân

- Bệnh thường gặp ở nghề:

4. BEÄ N H HOÏ C

Có các thể bệnh sau:

1. Người lành mang mần bệnh

2. Bệnh cấp tính: 20-30% gây ra lỵ cấp tính, phân nhày

máu, không sốt. Thể trạng suy sụp nhanh do mất nước.
Niêm mạc đại tràng bị tróc ra từng mảnh chết

3. Bệnh mãn tính: giống lỵ amip mãn tính, hay đau bụng,
buốt mót hậu môn, đau khi đại tiện

Biến chứng: áp xe gan, gây bệnh ở phổi, viêm ruột thừa,

phúc mạc
5. CHAÅ N ÑOAÙ N

 Xeùt nghieäm phaân :

 Phaân nhaày ; phaân loûng : thaáy theå hoaït ñoäng.
 Phaân thöôøng : thaáy theå baøo nang.

 Soi tröïc traøng :

Coù theå thaáy nieâm maïc söng ñoû, coù nhöõng
maûng loeùt phuû chaát nhaày maùu xaù, nôi ñaây coù
nhieàu Balantidium coli
6 . ÑIEÀ U TRÒ

• Metronidazole
• Terramycine
• Ampicilline
• Nâng thể trạng
7 . PHOØ N G BEÄ N H
7 . PHOØ N G BEÄ N H
ENTAMOEBA
HISTOLYTICA
• ➢ Theå hoaït ñoäng : Kích thöôùc 20 - 40µm.

- Ngoaïi nguyeân sinh chaát

chieám 1/3 theå tích toaøn thaân, trong suoát keùo daøi ra taïo
chaân giaû daøi gioáng hình ngoùn tay hoaëc roäng vaø troøn.

- Noäi NSC. Nhaân troøn, nhaân theå to ôû giöõa, caùc haït nhieãm
saéc mòn baùm ñeàu quanh maøng nhaân.
ENTAMOEBA HISTOLYTICA
 ENTAMOEBA
HISTOLYTICA
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G AÊ N HOÀ N G CAÀ U
ENTAMOEBA HISTOLYTICA
➢ Theå baøo nang :

- Kích thöôùc : 10 - 18 m
- Hình caàu
- Coù vaùch daøy
- Coù khoâng baøo
- Coù tính ñeà khaùng cao.
- Chöùa töø 1 - 4 nhaân
- Daïng laây lan : BN 4 nhaân
THEÅ BAØ O NANG ENTAMOEBA
HISTOLYTICA
THỂ BÀO NANG ENTAMOEBA HISTOLYTICA
THEÅ HOAÏ T ÑOÄ N G VAØ BAØ O NANG
ENTAMOEBA HISTOLYTICA
2. CHU TRÌNH PHAÙ T TRIEÅ N
 3. NÔI KYÙ
SINH

– Amip soáng vaø gaây beänh ôû ruoät giaø

– Amip coù theå gaây aùp xe ôû gan, phoåi, naõo hay böôùu ôû ruoät giaø.
3. NÔI KYÙ SINH

 Ngöôøi bò nhieãm amip do nuoát phaûi baøo nang 4

nhaân trong rau töôi, nöôùc oâ nhieãm phaân, ruoài giaùn
mang baøo nang töø phaân, raùc vaøo thöùc aên.

 Theå hoaït ñoäng soáng khoâng quaù 2 giôø, theå baøo

nang toàn taïi laâu ôû ngoaïi caûnh.
 4. DÒCH TEÅ :

- Ngöôøi bò nhieãm amip coù khaép nôi treân theá giôùi nhaát
laø vuøng nhieät ñôùi vaø caän nhieät ñôùi.
- Chaâu AÙ, Ñoâng Nam AÙ, tæ leä nhieãm 14% vaø beänh amip
ôû gan chieám ñeán 25%.
- Vieät Nam tæ leä nhieãm khaù cao, coù nôi leân ñeán 25%.
- Thaønh phoá Hoà Chí Minh 8%.
- Tæ leä nhieãm amip cao ôû nôi coù ñieàu kieän sinh hoaït
thaáp keùm, aên uoáng thieáu veä sinh, veä sinh ngoaïi caûnh
keùm, phaân, raùc vöông vaõi, nhieàu ruoài nhaëng ...
5. BEÄ N H HOÏ C

5.1 Beänh lî amip ôû ñöôøng ruoät

 Laâm saøng :
- Thôøi gian uû beänh töông ñoái daøi ( 1 - 14 tuaàn ).
- Beänh nhaân ñau buïng mô hoà, aên maát ngon, meät moûi,
hay ñoå moà hoâi.
- Sau ñoù xuaát hieän hoäi chöùng lî :
Ñau doïc theo khung ruoät giaø, ñi tieâu 5 - 15 laàn /
ngaøy, ra chaát nhaày laãn maùu, coù caûm giaùc moùt raën,
beänh nhaân khoâng soát.
- Soi tröïc traøng thaáy coù caùc veát loeùt hình mieäng nuùi
löûa, treân maët phuû lôùp nhaày laãn maùu.
SOI TRÖÏC TRAØNG
( HÌNH MIEÄ N G NUÙ I LÖÛ A )
VEÁ T LOEÙ T Ở RUỘT DO AMÍP
 CHAÅ N ÑOAÙ N : LÎ DO AMIP
– Xeùt nghieäm phaân :

• - Trong voøng 2 giô øñeå tìm theå hoaït ñoäng.

• - Phaân nhaày laãn maùu, döôùi kính hieån vi thaáy
• theå hoaït ñoäng aên hoàng caàu giöõa nhöõng teá baøo
• ruoät vaø nhöõng tinh theå Charcot Leyden
• ( hình thoi do nhaân caùc baïch caàu toan tính
• keát tinh laïi.)

– Caùc phöông phaùp huyeát thanh hoïc ít coù giaù trò

• chaån ñoaùn.
 PHAÂ N BIEÄ T LÎ AMIP VAØ LÎ TRÖÏ C TRUØ N G

Ñaëc ñieåm LÎ AMIP LÎ TRÖÏC TRUØNG

Dòch teã Leû teû Haøng loaït
Tieán trieån Thaønh maûn tính Caáp tính

- Khoâng soát - Coù soát

- Phaân ñaøm maùu - Nhieãm truøng naënghôn
- 5 - 15 laàn/ngaøy maát nöôùc nhieàu hôn
-Ñi nhieàu laàn hôn

Bieán chöùng Deã xaûy ra Khoâng coù

Chaån ñoaùn Soi phaân töôi Caáy phaân

5.2 BIEÁ N
CHÖÙ N G
- Beänh xaûy ra sau lî, vaùch ruoät hoaù xô.
- Beänh nhaân ñau buïng thöôøng xuyeân coù ñôït taùo boùn
xen keõ vôùi tieâu chaûy
- Soi tröïc traøng : nieâm maïc teo, xaùm
- Xeùt nghieäm phaân : aâm tính
- Ñieàu trò trieäu chöùng khoâng coù hieäu quaû.
  Laâm saøng :
- Trong quaù trình lî ôû ruoät giaø, amip theo maùu vaøo gan
taïo oå aùp-xe
- Ñau vuøng haï söôøn phaûi, nhoùi leân vai.
- Soát cao vaø dao ñoäng, toång traïng keùm.
- Khaùm thaáy gan to vaø ñau khi ñuïng phaûi
 5.2.2 AÙ P XE GAN
 CHAÅ N ÑOAÙ N :
- X quang : ñænh cô hoaønh phaûi cao hôn traùi
- Xeùt nghieäm maùu :
• Baïch caàu taêng 10.000 - 16.000 / mm3
• Baïch caàu ña nhaân trung tính : 
• Toác ñoä laéng maùu :  .
- Choïc huùt muû töø oå aùp-xe, ra moät loaïi muû maøu naâu
chocolate chöùa vi khuaån,TB gan thoaùi hoùa, BC ña nhaân,
tinh theå Charcot leyden, ñoâi khi thaáy amip.
- Xeùt nghieäm phaân tìm amip khoâng coù giaù trò chaån ñoaùn.
- Chaån ñoaùn quan troïng vaø quyeát ñònh vaãn laø tìm khaùng
theå trong maùu baèng caùc phaûn öùng huyeát thanh hoïc
 AÙ P XE GAN

Dòch choïc doø maøu naâu chocolate

AÙ P XE GAN DO AMIP
CÁC VÙNG
TỔN THƯƠNG Não
DO AMIP

Phổi
Áp xe gan

Amip ở da

Áp xe ruột già

Trực

Viêm da quanh hậu môn tràng

6 . CAÙ C BEÄ N H AMIP
NGOAØ I RUOÄ T KHAÙ C

- Beänh amip ôû phoåi , da,

naõo
- Beänh amip ôû laùch, nieäu
sinh duïc, xöông khôùp ...
 7 . CHAÅ N ÑOAÙ N

– Lî amip : xeùt nghieäm phaân

– Vieâm ruoät maõn : xeùt nghieäm phaân
– Aùp xe gan, phoåi, naõo : chaån ñoaùn mieãn dòch
– Böôùu amip : chaån ñoaùn baèng giaûi phaåu beänh
 7 . ÑIEÀ U TRÒ

 Thuoác dieät amip khueách taùn trong moâ :

• Emetin ; chloroquine ; metronidazole ;
• secnidazole ; dehydro - emetin ...
•
•  Thuoác dieät amip do tieáp xuùc :
• Difertarzol ; clioquinol ; paromycine ; diiodohydroxy
• quinoleine daïng uoáng.
• FLAGYL ( Metronidazole ) : dieät amip khueách
• taùn trong moâ vöøa laø thuoác dieät amip do tieáp xuùc.
8 . PHOØ N G BEÄ N H

• - Cho caù nhaân :

• Röûa tay tröôùc khi aên, uoáng nöôùc loïc hoaëc ñun
soâi,
• röûa rau thaät kyõ tröôùc khi aên.

• - Cho coäng ñoàng :

•  Tìm vaø ñieàu trò ngöôøi laønh mang baøo nang.
•  Thanh loïc nöôùc uoáng.