VI NAÁM NGOAØI DA

(Dermatophytoses)
MUÏC TIEÂU
1 – Trình baøy ñöôïc caùc theå beänh do vi
naám ngoaøi da
2 –Moâ taû ñöôïc hình aûnh vi theå cuaû vi
naám ngoaøi da treân da, toùc, moùng
3 – Neâu ñöôïc nguyeân taéc ñieàu trò vaø
phoøng beänh vi naám ngoaøi da
1- ÑÒNH NGHIAÕ
Vi naám gaây beänh ngoaøi da laø nhoùm
vi naám sôïi kyù sinh treân nhöõng moâ
keratin hoùa cuûa ngöôøi vaø thuù
➔ gaây beänh ôû da vaø cô quan phuï
caän nhö moùng, toùc, loâng (thuù)
2- TÍNH CHAÁT SINH LYÙ
(1)Caùc vi naám ngoaøi da tuy kyù sinh ôû
nhöõng moâ keratin hoùa nhöng vaãn coù
theå moïc ôû nhöõng moâi tröôøng khoâng coù
keratin
 Keratin = scleroprotein : protein cöùng

VD : moâi tröôøng Sabouraud, moâi

tröôøng khoai ñöôøng, côm …
(2) VNND ñeà khaùng vôùi nhöõng khaùng sinh
thoâng thöôøng nhö Penicillin,
Streptomycin, Chloramphenicol … ➔
öùng duïng trong nuoâi caáy VNND
Khi phaân laäp VNND töø beänh phaåm, ngöôøi
ta thöôøng cho theâm khaùng sinh vaøo moâi
tröôøng Sabouraud ñeå öùc cheá söï phaùt
trieån cuûa vi khuaån
(3) VNND ñeà khaùng vôùi Cycloheximide
(Actidion)
Khaùng sinh naøy ñöôïc pha vaøo moâi
tröôøng nuoâi caáy ñeå ngaên söï phaùt trieån
cuûa vi naám hoaïi sinh (treân beänh phaåm
hoaëc trong khoâng khí)

(4) Taát caû VNND ñeàu nhaïy caûm vôùi

Griseofulvin ➔ ñieàu rò VNND
(5) Moät vaøi loaïi VNND chæ moïc toát khi
theâm vaøo moâi tröôøng nuoâi caáy coù theâm
Inositol, L. histidine, sinh toá B1

➔ moät trong nhöõng ñaëc ñieåm ñeå nuoâi

caáy vaø ñònh danh
3 - HÌNH THEÅ
VNND laø vi naám sôïi, phaân nhaùnh, phaân
vaùch, töø sôïi tô naám sinh :
Baøo töû ñính nhoû (microconidia)
Baøo töû ñính lôùn (macroconidia
VNND laø vi naám
sôïi, phaân nhaùnh,
phaân vaùch, töø sôïi
tô naám sinh :
- Baøo töû ñính nhoû
(microconidia)
- Baøo töû ñính lôùn
(macroconidia)
Ngoaøi ra coøn coù moät soá caáu truùc
khaùc nhö :
- Sôïi tôù naám hình vôït
- Sôïi tô naám hình löôïc
- Sôïi tô naám xoaén
- Sôïi tô naám hình söøng nai
- Theå cuïc
Sôïi tô naám hình löôïc hình söøng nai
Theå cuïc Hình xoaén
4 - BEÄNH HOÏC
– TOÙC : Choác ñaàu

– Da : Laùc ( haéc laøo ), naám maù,

naám beïn,naám keõ, chaân vaän
ñoäng vieân, vieâm da…
– Naám moùng
CHẨN ĐOÁN
TOÙC : BEÄNH CHOÁC ÑAÀU

Vi naám moïc beân trong vaø beân ngoaøi sôïi

toùc laøm toùc ruïng vaø da ñaàu bò vieâm
Coù 4 daïng choác ñaàu
(1) Choác ñaàu maûng xaùm

- Toùc ñöùt ngang, caùch da

ñaàu vaøi milimet,
thaønh maûng troøn,
- Da ñaàu khoângsöng
-Sang thöông lan nhanh

M. canis , M. audounii
, M. ferrugineum …
(1)Choác ñaàu möng muû
- Muû boïc chaân toùc
→ toùc ruïng nguyeân
sôïi,
Da ñaàu söng taïo
nhöõng maûng troøn goà
cao, truïi toùc

T. mentagrophytes
(2) Choác ñaàu chaám ñen :

- Toùc ñöùt ngang saùt da

ñaàu( nhìn vaøo gioáng nhö
nhöõng chaám ñen )

-Da ñaàu bò vieâm (±)

T. tonsurans , T.
violaceum
(4)Choác ñaàu loõm cheùn :
- Da ñaàu bò vieâm maõn tính, coù nhöõng maûng
hình loõm cheùn,
- Toùc khoâng ruïng nhöng maát boùng,
- Sang thöông boác leân muøi hoâi nhö chuoät.

 Beänh thöôøng keùo daøi laøm da ñaàu teo laïi,

sau khi ñieàu trò toùc khoâng moïc laïi ñöôïc ➔
soùi ñaàu
VN : T. schoenleinii
Choác ñaàu loõm cheùn
DA nhieàu daïng beänh
(1) Haéc laøo
Sang thöông luùc ñaàu laø noát saån ñoû, coù boùng
nöôùc, ngöùa, lan roäng ra vuøng chung quanh,
vuøng trung taâm laønh daàn taïo neân hình voøng.
Nhöõng veát thöông gaàn nhau, noái keát thaønh
hình ña voøng , bôø veát thöông noåi roõ
VN : T. rubrum , Microsporum sp ,
Epidermophyton floccosum (±)
(2) Vaûy roàng
- Beänh maõn tính ôû da, laùc ôû vuøng da roäng
lôùn, ñoâi khi toaøn thaân,
-Da khoâng vieâm nhöng ngöùa vaø troùc vaûy,
caùc vaûy xeáp thaønh hình ñoàng taâm

ÔÛ Vieät Nam : gaëp ôû daân toäc ít ngöôøi, vuøng

cao

VN : Trichophyton concentricum
(3)Vieâm da
(4)Naám keõ
(5) Chaân vaän ñoäng vieân
- Thöôøng gaëp ôû keõ chaân vaän ñoäng vieân theå
duïc, theå thao
- Theå maõn tính : keõ chaân, da troùc vaûy traéng
ñeå loä phaàn da non maøu ñoû beân döôùi, ñoâi khi
keøm theo nhieãm khuaån → beänh nhaân ñau
ñôùn
VN : T. rubrum
 Theå boùng nöôùc : töø keõ chaân lan leân löng,
loøng baøn chaân noåi leân nhöõng boùng nöôùc
VN : T. mentagrophytes , E. floccosum
 Naám maù
Sang thöông ôû moät beân (phaûi, traùi) ñoâi khi
ôû caèm. Beänh nhaân coù quaù trình tieáp
xuùc vôùi thuù
VN : T. mentagrophytes : choù , meøo
T. verrucosum : traâu boø
M. canis : choù , meøo
 Naám beïn

Hai beân beïn coù 2 maûng ñoû hoàng, ñoái xöùng,

ngöùa, bôø roõ, coù boùng nöôùc, lan roäng ra hai
beân ñuøi
VN : E. floccosum
Hai beân beïn, 2 maûng khoâng ñoái xöùng,
ngöùa, lan chaäm leân moâng, löng
VN : T. rubrum , T. mentagrophytes
 Naám moùng

Vi naám baét ñaàu taêng sinh phaàn bôø moùng, töø

töø aên laàn vaøo beân trong vaø leân treân, moùng trôû
neân ñuïc, loài loõm, maøu naâu ñen vaø bò phaù huûy
moät phaàn hay toaøn moùng, ñoâi khi maát moùng
chæ coøn neàn moùng xuø xì maøu ñen
VN : T. rubrum
T. mentagrophytes
E. floccosum
5 - CHAÅN ÑOAÙN PHOØNG XEÙT NGHIEÄM

(1) Beänh phaåm

( tröôùc khi laáy beänh phaåm, beänh nhaân
ngöng ñieàu trò baèng thuoác naám 7 – 10 ngaøy)
- Da : caïo ôû rìa veát thöông
- Moùng : caïo phaàn luøi xuøi döôùi moùng
- Toùc : choïn nhöõng sôïi toùc xoáp, maát maøu,
deã gaõy hoaëc sôïi toùc phaùt huyønh quang döôùi
aùnh saùng ñeøn wood
(2) Khaûo saùt tröïc tieáp

Beänh phaåm khaûo saùt vôùi KOH 20%

Maãu toùc
- Hieän töôïng phaùt ngoaïi : bao beân
ngoaøi sôï toùc laø caùc baøo töû troøn

- Hieän töôïng phaùt noäi : sôïi tô naám

moïc beân trong sôïi toùc

➔ Toùc maát maøu, xoáp, gaõy ruïng…

Toùc phaùt ngoaïi
Toùc phaùt noäi
Da vaø moùng :

Treân neàn teá baøo bieåu bì cuûa da vaø moùng

coù :
- Sôïi tô naám phaân nhaùnh
- Coù vaùch ngaên
- Sôïi tô naám ñöùt thaønh chuoãi baøo töû ñoát
( 3 ) Caáy naám
Beänh phaåm ñöôïc caáy vaøo 3 – 4 oáng Mycosel
uû 25 – 28ºC.
Toác ñoä moïc : moïc chaäm
Nhanh : 7 – 10 ngaøy
Chaäm : 1 thaùng – 1.5 thaùng
Vi naám seõ moïc thaønh khuùm
Khaûo saùt maøu saéc, caáu truùc cuûa khuùm
Khaûo saùt hieån vi löùa caáy ñeå ñònh teân naám
C. W. Emmons döïa treân baøo töû ñính
lôùn : caùch phaân loaïi phoå bieán
Coù 3 gioáng chính : 37 loaøi
 Microsporum sp: 15 loaøi
 Trichophyton sp: 21 loaøi
 Epidermophyton floccosum
Hình aûnh hieån vi
Phaân bieät T. rubrum vaø T. mentagrophytes

(1) Caáy leân MT thaïch khoai ñöôøng

- T. rubrum : sinh saéc toá ñoû nho
- T. mentagrophytes : khoâng sinh saéc toá
(2)Urea test
- T. rubrum (+) chaäm
- T. mentagrophytes (+) < 7 ngaøy

(3) Xuyeân toùc

- T, rubrum (-)
- T. mentagrophytes (+)
Test xuyeân toùc
6 - ÑIEÀU TRÒ
- Sang thöông khoâng roäng : thoa caùc
loaïi thuoác dieät naáâm sôi
- Sau khi laønh thoa theâm 3 tuaàn ñeå traùnh
taùi phaùt
- Sang thuông roäng : uoáng Griseofuvin
7 - PHOØNG BEÄNH
 Traùnh duøng chung löôïc chung khaên
vôùi ngöôøi beänh
 Traùnh tieác xuùc nhieàu vôùi thuù
 Khaùm da lieãu sôùm khi co sang thöông
treân da
 Vaän ñoäng vieân raéc vaøo giaøy boät Talc
coù acid undecylenic