MÔN: VẬT LIỆU ĐIỆN ĐIỆN TỬ

VẬT LIỆU SIÊU DẪN

GVHD: ThS. Phạm Xuân Hổ
NHÓM 7
LÊ QUANG SANG (NHÓM TRƯỞNG) 20110554
TRẦN THANH THỊNH 20142420
LÊ TRỌNG QUYỀN 20146278
 1
Lịch sử hình thành
5
2 4 Ứng dụng
Khái niệm 3 Nguyên lý
Tính chất
 1

Lịch Sử Hình Thành

Năm 1911, nhà vật lí người Hà Lan– Heike
Kamerlingh Onnes đã làm thí nghiệm với thủy ngân
nhận thấy rằng sự phụ thuộc của điện trở thủy ngân
vào nhiệt độ khác hẳn sự phụ thuộc đối với kim loại
khác. Khi nhiệt độ thấp, điện trở thủy ngân không
phụ thuộc vào nhiệt độ nữa, chỉ phụ thuộc vào nồng
độ tạp chất. Nếu tiếp tục hạ nhiệt độ xuống tới Tc = -
269oC (4,1oK), điện trở đột ngột hạ xuống 0 một cách
nhảy vọt. Hiện tượng nói trên gọi là hiện tượng siêu
dẫn, và Tc là nhiệt độ tới hạn. Heike Kamerlingh Onnes (1853-1926)
Heike Kamerlingh Onnes (đứng thứ nhất từ phải qua), người phát hiện ra vật liệu siêu dẫn.
Lần lượt từ trái qua Paul Ehrenfest, Hendrik Lorentz, Niels Bohr.
 1930
Các nhà khoa học Liên Xô
bắt tay vào chế tạo hợp kim
siêu dẫn có giới hạn từ
trường đạt 2 tesla. Hai hợp
kim siêu dẫn này gọi là hợp
kim niobi – ziriconi, và hợp
kim vanđi – gali. Ngoài ra,
còn có một số oxit kim loại
kiểu cấu trúc A – 15.
Những năm 60 của thế kỷ XX
Các nhà khoa học đã nghiên cứu và
chế tạo được loại vật liệu siêu dẫn
có từ trường đạt đến 10 tesla. Từ đó
được ứng dụng rộng trong các lĩnh
vực đòi hỏi công nghệ kỹ thuật cao
như cộng hưởng từ hạt nhân, máy
gia tốc, buồng bọt, máy phát
điện…
Tháng 1/1986 tại Zurich, hai
nhà khoa học Alex Muller và
George Bednorz tình cờ phát
hiện ra một chất gốm mà các
yếu tố cấu thành là: Lantan,
Đồng, Bari, Oxit kim loại.
Chất gốm này trở nên siêu dẫn
ở nhiệt độ 35 độ K.

Một thời gian ngắn sau, các
nhà khoa học Mỹ lại phát
hiện ra những chất gốm tạo
thành chất siêu dẫn ở nhiệt
độ tới 98 độ K. Điều quan
trọng là chúng làm lạnh
bằng Nitơ hoá lỏng. Đó là
một thứ rẻ tiền và dễ thao
tác hơn so với Heli lỏng.
Người ta gọi đó là những
chất siêu dẫn mới.
Gần đây, các nhà khoa học
Alexei Abrikosov, Vitaly
Ginzburg (Người Nga) và
Anthony Leggett (người Mỹ
gốc Anh) đã đóng góp nhiều
vào lĩnh vực lý thuyết siêu dẫn
Mới đây nhất, năm 2015,
và mở ra nhiều hướng ứng
dụng với công nghệ cao trong giới khoa học phát hiện
các lĩnh vực máy tính, truyền
một loại chất siêu dẫn
tải điện năng siêu hiệu quả...
Những thành quả của họ được nhiệt độ cao mới, đó là
đánh giá là chất siêu dẫn thế hệ
một tấm sắt selenide chỉ
2 và ba nhà khoa học đã được
nhận giải Nobel về vật lý vào dày bằng một lớp nguyên
năm 2003.
tử có khả năng siêu dẫn ở
65 độ K.
Alexei Abrikosov (1928-2017) Vitaly Ginzburg (1916-2009) Anthony Leggett (1938)
 Tên vật liệu Nhiệt độ chuyển pha siêu dẫn (TC) Năm phát hiện
[K]
Hg 4.2 1911
Pb 7.2 1913
Nb 9.2 1930
Nb3Sn 18,1 1954
Nb3(Al0.75Ge0.25) 20-21 1966
Nb3Ga 30.3 1971
Nb3Ge 23.2-23.9 1973
BaPb1-xBixO3 13 1974
La1—xCaxMnO3-Ba-Cu-O 30-40 1986
Y(Re)-Ba-Cu-O 80-90 1987
Bi-Sr-Ca-Cu-O 110-120 1988
TI-Ba-Ca-Cu-O 115-125 1988
KxC50 18-30 1991
Hg-Ba-Ca-Cu-O 90-161 1993
(NH3)4Na2CsC60 33 1994
Y-Pd-B-C 23 1994
Ln(Re)-Ni-B-C 13-17 1994
(Ca,Na)2CaCu2O4Cl2 49 1995
Ba-Ca-Cu-O 126 1996
Li2BeH4   1997
Bi-Ba-Ca-CuO 126-130 1997
(CuTI)Ba2Can-1CunO2n+4-y 121 1998
MgB 39 2000
 2

Khái Niệm
 Vật liệu siêu dẫn là gì?
Siêu dẫn là một trạng thái vật lý của
vật chất phụ thuộc vào nhiệt độ tới
hạn, nó cho phép dòng điện chạy
qua trong trạng thái không có điện
trở và khi đặt siêu dẫn vào trong từ
trường thì từ trường bị đẩy ra khỏi
nó. Vật liệu có trạng thái này được
gọi là vật liệu siêu dẫn.
 5

Ứng Dụng
 Máy phát điện siêu dẫn
- Máy phát điện siêu dẫn có hình dáng, sự điều khiển, hoạt
động giống như các tuabin thông thường về mặt nguyên lý.
Sự khác nhau cơ bản là motor siêu dẫn được đặt trong một
buồng chân không quay tròn. Chất lỏng Heli (hoặc nitơ
lỏng) được bơm vào buồng chân không bằng lực hướng
tâm nhằm duy trì nhiệt độ của motor ở trạng thái siêu dẫn.

- Máy phát điện siêu dẫn đã chứng tỏ tính năng tốt, hiệu suất
cao (tăng lên 99%), giá thành rẻ hơn so với máy phát điện
thông thường 300MW. Hơn nữa, chúng có kích thước chỉ
bằng một nửa so với máy phát điện thường.
Ví dụ như dự án EcoSwing triển khai tại Đan Mạch,
đây là máy phát điện siêu dẫn đầu tiên truyền động
trực tiếp cho tuabin gió trên thế giới.
+ So với vật liệu dẫn điện như đồng thì mật độ trong
cuộn dây siêu dẫn lớn hơn gấp 100 lần, đem lại khả
năng truyền tải mạnh hơn và tổn thất năng lượng ít
hơn.
+ Thiết kế của Ecoswing dẫn đến việc giảm đường
kính máy phát xuống còn 4 mét so với 5,4 mét của
máy phát điện nam châm vĩnh cửu tiêu chuẩn. Khối
lượng của vỏ nhẹ hơn 25% so với máy phát điện nam
châm vĩnh cửu có cùng kích thước, khối lượng của
máy phát điện siêu dẫn giảm đến 40%, độ ồn cũng
giảm đến 25%.
+ Máy phát điện siêu dẫn của Ecoswing có công suất
trên 3MW và đạt hơn 650 giờ vận hành.
 Động cơ siêu dẫn
Người ta chế tạo các motor siêu dẫn dựa trên cơ sở
của hiệu ứng Messner. Tính chất của các motor siêu
dẫn là gây nên sự đẩy các đường từ thông. Khi nam
châm trở thành gần đến trạng thái siêu dẫn, thì chất
siêu dẫn sẽ đẩy nó. Sức đẩy này sử dụng để lái rotor
trong motor điện. Các motor siêu dẫn rất rắn chắc và
có kích thước cỡ 1/3 kích thước motor thường. Sự
mất mát dòng trong motor siêu dẫn ước tính giảm đi
cỡ 50% so với motor thường. Motor siêu dẫn có
nhiều ứng dụng cả trong công nghiệp sản xuất ôtô,
các loại bom, quạt, các máy thổi, các máy cơ khí,
máy nghiền và rất nhiều phương tiện khác.