Representatie;

kunstenaars als bohemiens

19e eeuw
Bohemien; In plaats van
superster, een randfiguur met
lage maatschappelijke status

• oorspronkelijk Franse woord voor inwoner

Bohemen, westelijk deel van Tsjechië
• Middeleeuwen; benaming voor de rebelse
jongere die los van de gebruikelijke mores leeft.

La Bohemienne; Frans Hals 1628-1630

Ook wel gerefereerd als ‘Malle Babbe’

Los haar en decolleté
Frans Hals, 17e eeuw
• Nederlandse Barok
• extreem realisme/verborgen symboliek
• dramatische effecten
• sterke licht/donker contrasten (clair-obscur)
• veel emotie (op gezichten)
• veel vaart en beweging en druk/krinkelende figuren
• berekende dieptebewerking
• diagonalen
Cliché; arme, maar vrije en van
fatsoensnormen bevrijde geest die kon leven
van water en de spreekwoordelijke
romantisch doorbakken broodkorst.

Henri Murger; waterdrinkers.

Geen geld om wijn te kopen !

De Bohème is de eerste stap in het kunstenaarsbestaan schreef Murger.

Ze vormt de introductie tot

1. de Academie
2. het ziekenhuis, of
3. het Mortuarium

Deze laatsten werden slachtoffer van het door de Romantiek

gepropageerde vrije kunstenaarschap, los van de bemoeienissen van
kerk, adel en koningshuis
1850 Gustave Courbet;
leven ‘als een wilde’
weg van de beschaafde
wereld.

• Hij schildert zichzelf als

kunstenaar; met
schildersmaterialen op de rug.
• Een ontmoeting met 2 heren uit
de gegoede burgerij
• Stereotypen; als arm,
getormenteerd, ploeterend,
miskend, bandeloos en bovenal
niet-burgerlijk
Courbet hoort bij het Realisme
• vooral aandacht voor de eigentijdse werkelijkheid, het dagelijks
leven
• onderwerpen met een sociaal karakter, alle sociale milieus
• buiten schilderen (en plein air) werd mogelijk door verf in tubes
• school van Barbizon, weergave van materie
• ontwikkeling druktechnieken, lithografie: krant (kunstkritiek)
Overigens bevat het beeld van de kunstenaar als bohemien ook delen
van het klassieke kunstenaarsbeeld; de kunstenaar is en blijft een genie .
Vincent van Gogh
1853-1890

• Van Gogh wordt gezien als

bohemien en tevens als een
geniale superheld.
• Hij groeide pas na zijn dood uit
tot een legende en werd
onderwerp van vele biografieën
en films over zijn leven
Van Gogh hoort
•

onderwerpen uit de directe omgeving, alledaagse taferelen: observatie is belangrijk

• poging om de lichtval van het moment weer te geven
• licht, kleur en atmosfeer zijn van belang

bij het
• plein-air schilderen: snelle en directe schildertechniek
• kleur in de schaduwen

invloed van de fotografie

impressionisme
• toevallige composities en abrupte afsnijdingen
• Van Gogh is vooral een tragische held;
zou honger hebben geleden, tijdens zijn
leven maar 1 werk hebben verkocht.
• Hij vestigde zelf de aandacht op het feit
dat hij zijn eigen oor afsneed
• Typisch voorbeeld van een nieuw type
kunstenaarsheld; ontstaan aan het
begin van de 19e eeuw; miskend talent.
• De geniale kunstenaar is zijn of haar tijd
zo ver vooruit dat het publiek nog niet
rijp is voor wat hij of zij maakt .
Moderne variant van de superheld
• Supergeniaal maar toch niet succesvol
• Van Gogh werd vaak bijna als een heilige beschreven (net als
Michelangelo)
• Maar meer nog dan Michelangelo werd van Gogh ook neergezet als
martelaar; iemand die leed voor zijn kunst
We weten veel van zijn leven
dankzij de vele brieven die Van
Gogh schreef aan zijn broer Theo.

• Waarde Theo, om je over mij helemaal gerust te

stellen schrijf ik je deze luttele woorden inde
spreekamer van de intern, mijnheer Rey, die
jijzelf hebt ontmoet. Ik zal nog enkele dagen hier
in het hospital blijven-ik durf er wel van uit te
gaan dat ik daarna heel rustig naar huis zal
terugkeren. Nu vraag ik je 1 ding; je niet
ongerust te maken, want dat zou te veel onrust
bij mij veroorzaken. Laten we het nu hebben over
onze vriend Gauguin; ik heb ik hem afgeschrikt?
Enfin, waarom laat hij niets van zich horen? Hij
moet met jou vertrokken zijn. Hij had er
trouwens gehoefte aan Parijs terug te zien en
misschien voelt hij zich in Parijs beter thuis dan
hier. Zeg tegen Gauguin dat hij me schrijft en dat
ik nog altijd aan hem denk…..
Van Gogh schilderde zijn zaaier in Arles in
Zuid-Frankrijk. Hij was daar naartoe
getrokken om er een kunstenaarskolonie te
stichten. Hij nodigde de schilder Gauguin uit
om zich bij hem te voegen.

• De samenwerking tussen Van Gogh

en Gauguin kwam niet van de grond
en ontaardde in heftige ruzies.
• 1p vraag 6 Tijdens 1 van die
ruzies vond er een
dramatische gebeurtenis
plaats. In één van Van Gogh’s
zelfportretten is daar het
resultaat van te zien. wat
gebeurde er?
Depressies en beeldvorming
• Van Gogh werkte o.a. als Predikant in de Belgische mijnstreek Borinage; hij was
extreem begaan met het lot van de mijnwerkers.
• Maar dat is in sommige biografieën extreem benadrukt, waardoor daar het
accent op kwam te liggen
• Ook veel aandacht voor psychische ziektebeelden.
• Aan zijn kunst zou zichtbaar zijn dat Van Gogh aan wanen leed. Maar hij kreeg
zijn eerste psychose pas eind 1888, toen hij al vele werken had gemaakt
• Tijdens de psychotische periodes produceerde hij helemaal niets; hij raakte er
creatief door verlamd
• Zijn kunstwerken kunnen dus niet worden gezien als een directe uitdrukking van
zijn geesteszieke toestand
Korenveld met • Wordt vaak gezien als een verwijzing naar zijn naderende dood.
• Kraai; begrafenisdienaar

kraaien, 1890 • Doodlopen van de weg

• Dreigende lucht
• Maar…. Van Gogh wilde inderdaad ‘triestheid, extreme
eenzaamheid uitdrukken, maar evenzeer ‘hoe gezond en
hartversterkend ik het platteland vind
Als van Gogh had geweten
• Dat hij werd gerepresenteerd als een meelijwekkende held.
• Had hij dit kunnen bijstellen

• Maar… misschien had hij dan ook nooit de wereldroem

verworven die hij nu heeft en hadden zijn werken niet
zoveel records gebroken.
Stararchitect; Frank Gehry,
Guggenheim museum 1997

• Veel architecten hebben

tegenwoordig een
sterrenstatus
• Ze worden gevraagd
‘iconische’ gebouwen neer te
zetten
• Maar ‘stararchitecture’ is niet
goedkoop
• Bilbao effect; enorme opleving
van de stad door dit gebouw
Gehry hoort bij
• Dynamische vormen
• Heldere constructies
deconstructivistische • Veel verschillende materialen

architectuur
• Chaotische vormgeving
De architect
als superheld
• Ondanks dat hebben architecten
niet zo’n goed reputatie
• Alleen maar uit op geld en roem
• Telkens weer hetzelfde kunstje
• Niet geinteresseerd in de sociale
effecten van hun architectuur op
de omgeving en de bestendigheid
van hun gebouwen.
Frank Gehry wil
geen stararchitect
worden genoemd
• https://www.youtube.com/watch
?v=9MyT-wk0DuI
• Toch heeft hij zelf zijn stem
ingesproken in het filmpje van de
makers van The Simpsons.

• Verder heeft hij weinig controle

op de manier waarop hij wordt
gepresenteerd
Receptie
• Het woord receptie verwijst in de kunstgeschiedenis naar de
letterlijke receptie = ontvangst/reactie
• Te weten; de reacties van het algemene publiek en de experts op de
kunst

• Sommige kunstenaars zijn zich sterk bewust van het belang van hun
persoon voor de totstandkoming en de receptie van hun werk