FİNANSAL MATEMATİK

Dr. Vedat Güven

Gebze, 2019

Sınırlı Erişim
 Vedat Güven
• 1967 İstanbul doğumlu.
• Boğaziçi – Elektrik-Elektronik Müh.
• Bankacılık Doktorası
• 1989-1998 çeşitli bankalarda Hazinecilik
• 1999 yılından beri Tim Danışmanlık eğitmen ve danışman

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Banka İşlemlerinde Finansal Matematik

Sınırlı Erişim
HATIRLATMALAR (1)
YÜZDE İŞARETİ
Yüzde işareti ilgili sayının 100’e bölünmesidir.

62%

62,3%

6,3%

0,3%

107%

Sınırlı Erişim
HATIRLATMALAR (2)
FAİZ HESAPLARI
Dönem Dönem
Başı Faiz Sonu
Değer Geliri Değer
Bir dönem A A.i A + A . i = A.(1 + i)
için

Aylık A A . i . ay sayısı A . i . ay sayısı i . ay

olursa A+ = A.(1 + 12 )
12 12

A . i . gün sayısı A . i . gün sayısı i . gün

Günlük A A+ = A.(1 + 365 )
olursa 365 365

Sınırlı Erişim
 HATIRLATMALAR (2)
FAİZ HESAPLARI

1 DS = DB . (1 + i)

DS
2 DB = 1+i

DS -1
3 i = DB

Sınırlı Erişim
HP 12C
Android;
• HP 12C Financial Calculator
• Mercury Technologies
veya
• HP 12C Emulator Free Edition
• Vltra

iOS;
• HP 12C Financial Calculator
• Touch

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
Portföyünüz TL100 olsun ve 80%’i ile
repo yaptırın. Ne kadarlık repo
yaptırmış olursunuz?

Sınırlı Erişim
Borsaya TL425 yatırıyorsunuz ve yatırdığınız
para dönem sonunda TL680 oluyor. Bu süre
zarfında yatırımınız ne kadar değer
kazanmıştır?

Sınırlı Erişim
Maaşınıza bu ay yanlışlıkla % 20 zam yapılmış.
Patron, size “kusura bakma zammı geri alıyoruz,
ama hatamızı telafi etmek için yeni maaşından
sadece %18 keseceğiz” diyor.

Sınırlı Erişim
 SORU:

Portföyümüzün %60’lık kısmı ile A hisse senedine, kalan kısmıyla B

hisse senedine yatırım yapıyoruz. 3 ay sonunda A hisse senedi
%10, B hisse senedi %20 değer kazanırsa, portföyümüzün 3 aylık
ortalama getirisi yüzde kaç olur?

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
PARANIN ZAMAN DEĞERİ
Bugünkü tüketimden vazgeçip yatırım yapmanın karşılığında elde edilmek istenilen gelir
paranın zaman değerini ifade eder.

Sınırlı Erişim
Paranın bugünkü değeri

iskontolama

fonlama

Paranın gelecekteki değeri

Sınırlı Erişim
Bugün elimizde olan 1.000.000 TL’nin %20
basit faiz oranı ile 60 gün sonra alacak olduğu
değer nedir?

Sınırlı Erişim
%25 faiz oranı ile 90 gün sonra 2.500 TL elde
edilmesi için bugün hesabımıza kaç para
yatırmalıyız?
DS DS
DB = (tam bir dönem için) DB = (günlük olursa)
1+i i x gün
1+
365

Sınırlı Erişim
1.500 TL, 90 gün sonra 1.612,50 TL
oluyorsa uygulanan faiz oranı nedir?
DS
i= -1
DB

Sınırlı Erişim
2.000 TL’nin %50 faiz oranı ile 2.400 TL
olabilmesi için gereken süre nedir?

Sınırlı Erişim
 İÇERİK ve AKIŞ

• Yüzde Hesap Yöntemi

• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
STOPAJ HESAPLAMALARI

VADE TL DTH
6 aya kadar 15% 20%
1 yıla kadar 12% 20%
1 yıl üzeri 10% 18%

Sınırlı Erişim
Örneğin; 6 aya kadar vadeli mevduat için:

Mevduat Faiz Geliri üzerinden 15% stopaj kesileceğinden; bir bütünden 15%’ini
çıkarırız:
Geriye 85% kalır.

Net Faiz = Brüt Faiz * 85%

Sınırlı Erişim
3 ay vadeli 16% yıllık basit faizli
mevduatın neti kaçtır?

Sınırlı Erişim
 BASİT FAİZ BİLEŞİK FAİZ

• Bir dönem • Faize de faiz

Sınırlı Erişim
35 gün vadeli 16% brüt faiz ile TL30.000
mevduat açtırırsan, ne kadar faiz elde
edersin?

Sınırlı Erişim
TL 1.000 20% net faiz ile O/N repo yapılırsa
ne kadar faiz kazandırır?

Sınırlı Erişim
 Bileşik Faiz:

Yıl Başlangıç Basit Bileşik Toplam Son Tutar

Tutarı (TL) Faiz (TL) Faiz (TL) Kazanılan (TL)
Faiz (TL)
1 100,00 10 0,00 10,00 110,00
2 110,00 10 1,00 11,00 121,00
3 121,00 10 2,10 12,10 133,10
4 133,10 10 3,31 13,31 146,41
5 146,41 10 4,64 14,64 161,05

Sınırlı Erişim
 Bileşik Faiz:

180
160
Gelecekteki Değer 140
120
100
80
60
40
20
0
1 2 3 4 5
Yıllar

Sınırlı Erişim
50% yıllık basitin 3 aylık bileşiği kaçtır?

Sınırlı Erişim
Basit Faiz Oranı Nominal Faiz Oranı

Bileşik Faiz Oranı Efektif Faiz Oranı

Sınırlı Erişim
Aylık 2% faizli tüketici kredisinin nominal
ve efektif faizi kaçtır?

Sınırlı Erişim
Bir Dönemden Fazla Yatırım

Sınırlı Erişim
Yılda iki kere faiz ödemeli 60% yıllık basit
faiz oranı ile ne kadar mevduat açtıralım ki
iki yıl sonra paramız TL1.428 olsun?
FV= TL1.428
r = 30% (basit, altı aylık)
n = 4

Sınırlı Erişim
Aşağıdaki mevduatlardan hangisinin
getirisi daha yüksektir?
Not1: Faiz oranları net
Not2: Faizler yıl boyunca değişmeyecek

a) 1 yıl vadeli @50%

b) 6 ay vadeli @45%
c) 3 ay vadeli @43%
d) 1 ay vadeli @43%
e) O/N vadeli @42,5%

Sınırlı Erişim
Hangi bonoyu tercih edersiniz?
(getirileri dışındaki faktörleri ihmal ediniz)

A B
50% 52%
2 ay 5 ay

Sınırlı Erişim
 BİLEŞİK FAİZ ETKİSİ (Faiz Arttıkça)
180%

160%

140%

120%
1
100% 90
180
80%
365
60%

40%

20%
30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Sınırlı Erişim
 BİLEŞİK FAİZ ETKİSİ (Vade Sıklaştıkça)
160%

140%

120%

100%
30%
80% 60%
90%
60%

40%

20%

0%
365 182 91 60 30 14 7 1 Gün Sayısı

Sınırlı Erişim
REEL GETİRİ
Enflasyon’dan arındırılmış getiridir.

i - e 1+i
re = veya re = -1
1+e 1+e

re : reel getiri
i : nominal faiz oranı
e : enflasyon oranı

Sınırlı Erişim
Bir yıl vadeli hazine bonosunun faizi %50 ve
enflasyon %25 ise reel faiz kaçtır?

Sınırlı Erişim
Borsaya yatırdığınız paranın bir yılda TL500’den TL900’e
çıktığını varsayalım. Bu süre zarfında enflasyon da 60%
gerçekleşmiş ise, ne kadar reel getiri elde etmiş olursunuz?
Nominal Getiri Oranı =

Reel Getiri Oranı =

Sınırlı Erişim
Aynı örneği bakkal hesabı ile çözelim:
Bugünkü TL500’ün satın alma gücü

60% enflasyon

Bir sene sonraki TL800’ün satın alma gücü

Ancak bir sene sonra TL900 var.

Yani TL100 fazladan getiriniz var.

Getiri Oranı = TL100

= 12.5 %
TL800

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
ANÜİTE
Belli bir vade boyunca eşit zaman aralıklarıyla eşit miktarlarda yapılan ödemeler/tahsilatlar

Sınırlı Erişim
ANÜİTENİN BUGÜNKÜ DEĞERİ
Alınan kredinin dönemsel borç ödemelerinin belirlenmesinde anüitenin bugünkü değer
yaklaşımı kullanılır.

ANÜİTENİN TAKSİT ÖDEMELERİ

ANÜİTENİN BUGÜNKÜ DEĞERİ

DB 1
A= 1-
1 (1+i)n
1- DB = A x
(1+i)n i
i

Sınırlı Erişim
ANÜİTENİN GELECEKTEKİ DEĞERİ
Belli bir vade sonunda elde edilmesi planlanan anaparanın bugünden itibaren hangi
miktarlarda ödenerek elde edileceğinin hesaplanmasıdır.

ANÜİTENİN GELECEKTEKİ DEĞERİ GELECEKTE ELDE EDİLECEK

ANAPARANIN TAKSİT ÖDEMELERİ

(1+i)n - 1 DS
DS = A x A=
i (1+i)n - 1
i

Sınırlı Erişim
Aylık %2.5 (net) faiz oranı ile TL10.000 kredi alan bir
kişinin borcunu 12 eşit taksitte ödemesi durumunda
aylık ödeme miktarı nedir?

Sınırlı Erişim
3 yıl boyunca faiz oranlarının yıllık %30 olacağı
varsayımı ile, her yılın sonunda 10.000 TL
ödediğimiz bir hesabın bugünkü değeri nedir?

Sınırlı Erişim
Bireysel emeklilik hesabına her ay TL75 katkı payı
ödeyen bir katılımcının aylık %1,5 getiri varsayımı
ile 10. yılın sonunda toplam parası ne olur?

Sınırlı Erişim
Katılımcının 10 yıl boyunca katkı payı ödediği bireysel
emeklilik yatırım fonunun aylık getirisinin %2 olduğu
varsayımı ile dönem sonunda 100.000 TL’sinin olması
için aylık katkı payı ödemesi ne olmalıdır?

Sınırlı Erişim
Faizlerin 50%’de sabit kalacağı varsayımıyla 4 yıl
boyunca her yıl sonunda 5.000 lira ödediğin yatırımın
bugünkü değeri kaç liradır?

Bu yatırım sürecinin sonunda toplam kaç para

birikmiş olur?

Sınırlı Erişim
2 yıl boyunca faiz oranlarının yıllık %28
olduğu bir ortamda her yılın sonunda
5.000 TL tasarruf yaparsanız dönem
sonunda ne kadar paranız birikmiş olur?

Sınırlı Erişim
Aylık %1.5 getiri sağlayan bir fona ayda
50TL yatırım yapılırsa 2 yıl sonra elde
edilen paranın bugünkü değeri nedir ?

Sınırlı Erişim
 Peşin: $1.770
veya
$300 (1 peşin + 5
taksit)

Aylık $ faizi 1% ise, peşin mi alırsın,

taksitle mi?

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
PROJE DEĞERLENDİRME

Sınırlı Erişim
Net Bugünkü Değer yönteminde tüm nakit
giriş/çıkışları belli bir iskonto oranı ile bugünkü
değere indirgenir. Bugüne indirgenen değerler
toplanır. Eğer toplam sıfırdan büyükse, karlı bir
yatırımdır (projedir).

Sınırlı Erişim
Tek sefer TL2mio ödeyerek 4 yıllık otel kiralama
projesinin yıllık net karları:

Yıl Net Kar

1 480
2 710
3 990
4 1.260

Bu projeyi 12% maliyetli bir kaynak ile finanse

edebiliyorsanız, projeye girer misiniz?

Sınırlı Erişim
İç Verim Oranı yöntemi ise tüm nakit giriş/
çıkışlarının bugünkü değer toplamını sıfıra
eşitleyen iskonto oranı hesaplanır. Bu iskonto
oranının piyasadaki mevcut faizlerden büyük
olması gerekir.

Sınırlı Erişim
Yukarıdaki proje için kabul
edebileceğiniz en yüksek faiz oranı?

Sınırlı Erişim
Sınırlı Erişim
50.000 liralık bir yatırımda aşağıdaki aylık gelirleri elde edecekseniz ve
faiz oranı %1,1 ise yatırımın dinamik geri ödeme süresi kaçtır?

Aylar Gelir
1 7.100
2 6.700
3 6.600
4 8.900
5 9.650
6 7.050
7 6.240
8 6.400
9 6.850
10 7.200

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşik ve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
 HAZİNE BONOSU
ND
BF =
1 + i x vkg
365

BF = Birim Fiyat
ND = Nominal Değer
i = Getiri Oranı (basit, yıllık)
vkg = Vadeye Kalan Gün Sayısı

Sınırlı Erişim
Vadesine 98 gün kalmış 7,6% faizli HB’nun
birim fiyatı:

Sınırlı Erişim
Birincil Piyasada Tahvil Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
İki yıl vadeli, altı ayda bir faiz ödemeli, 36% faizli ve
nominal değeri TL100,000 olan bir tahvilin, 6 aylık
piyasa faizi 32% ise, ihraç fiyatı kaçtır?

Sınırlı Erişim
EUROBOND

Sınırlı Erişim
Aktif işlem görenler:

14/01/2041 15/01/2030
6 ayda bir kupon 6 ayda bir kupon
6% kuponlu 11,875% kuponlu
USD USD

US900123BJ84

30/05/2040 5/02/2025
6 ayda bir kupon 6 ayda bir kupon
6,75% kuponlu 7,375% kuponlu
USD USD

US900123BG46

Sınırlı Erişim
14/02/2034 kağıdının nakit akışı:
($100.000 ve 6 ayda bir USD 8% kuponlu)

• 14/02/2020 $4.000.-
• 14/08/2020 $4.000.-
• 14/02/2021 $4.000.-
...

• 14/02/2034 $104.000.-

Sınırlı Erişim
14/02/2034 Eurobond; yılda iki kere 8%
kuponlu USD kağıdı ($100.000 için)
piyasa faizi 7,32% iken temiz ve kirli fiyatı?

İşlem Tarihi: 30 Nisan 2010 (Cuma)

İşlem Valörü: 05/05/2010 (T+3)
Mevcut kuponun tarihi: 14/02/2010
Geçen gün sayısı: 81 gün

k = 8% (kupon oranı)
n = 25 (kalan kupon adedi)
r = 7,32% (verim, yield)

Sınırlı Erişim
Temiz Fiyat: $105.507,65
1
1- r n
1+ 2
k 100
x 2 x 100 + r n
r 1+ 2
2

$100.000 x 0,08 x 81
Birikmiş Faiz = = $1.800
360

Kirli Fiyat = $107.307,65

Sınırlı Erişim
Birikmiş faizi (Eurobond’un iki kupon
dönemi arasındaki birikmiş faizi) bulurken:

Birikmiş faiz hesaplanırken bir önceki kupon

ödemesinden işlemin yapıldığı güne kadar geçen
gün sayısını bulmak gerekir.

Eurobond cinsi Ay Yıl

USD 30 360
€ ve £ gerçek gün 365

kxt
Birikmiş Faiz = x 100
360

Sınırlı Erişim
FAİZ + FON + BSMV

• Tüketici kredilerinde faiz üzerinden 15% KKDF ve 5% BSMV tahsil edilir.

• Tüketici kredisi faizini 1,20 ile çarparsak aylık giydirilmiş faizi buluruz.

Sınırlı Erişim
Aylık 2% faizli araba kredisinin müşteriye
maliyeti yıllık kaçtır?
Aylık Maliyet =

Yıllık Maliyet =

Sınırlı Erişim
Aylık 1,4% faizli 6 ay vadeli TL20.000 araba
kredisi için aylık ödemeleriniz ne olur?
1,4% aylık net = 1,68% aylık giydirilmiş

Sınırlı Erişim
Bankanızın taşıt kredisi faiz oranı vergiler dahil
1,2%’dir. Bir otomotiv firmanız düzenleyeceği taksitli
satış kampanyasında aracılık etmenizi istemektedir ve
bankanıza kredi tutarının 5%’i oranında komisyon
ödemeyi kabul etmektedir. 12 aylık kredi için bu
kampanyaya özel kredi faizinizi nereye kadar
çekebilirsiniz?

Sınırlı Erişim
Firma, satın almayı düşündüğü TL280.000 değerli
bir makinayı leasing şirketine satın aldırıp, kendisi
kiralayacaktır

Geri Ödeme Süresi : 4 yıl

Ödemesiz Dönem : 1 yıl
Aylık Faiz Oranı : 1,2%

Aylık Ödeme Miktarı = ?

Sınırlı Erişim
Şirketiniz 24 ay vadeli leasing işlemini aylık 1,4%
faiz oranı ile yapmaktadır.

100.000.- liralık leasing işleminin dönem sonu eşit

ödemeleri kaç liradır?
10% komisyon alırsak (peşin) faiz oranını kaça kadar
indirebilirsiniz?
Sıfır faiz uygulayabilmek için ne kadar komisyon talep
etmelisiniz?

Sınırlı Erişim
60 ay vadeli TL200.000 konut kredisi için:
Bankanız Rakip
Faiz oranı 1,2% 1,17%
Dosya Parası 1.200 ₺ 1.400 ₺

Müşteriyi nasıl ikna edersiniz?

Sınırlı Erişim
48 ay vadeli TL100.000 konut kredisini müşterimiz
1,12% ile kullandıktan 1 sene sonra faiz oranı
0,9’a düşmüştür ve müşterimiz refinansman
istemektedir. Yorumlayınız.

Sınırlı Erişim
İÇERİK ve AKIŞ
• Yüzde Hesap Yöntemi
• Paranın Zaman Değeri ve Faiz Kavramı
• Brüt-Net, Basit-Bileşikve Nominal-Reel Faiz
• Anüite Hesaplamaları
• Proje Değerlendirmede Finansal Matematik
• Bankacılık Ürünlerinin Fiyatlaması

Sınırlı Erişim
 TEŞEKKÜR EDERİZ

Dr. Vedat Güven

vedat@tim.com.tr
@vedatguven

www.tim.com.tr (+90) 216 465 80 10

Sınırlı Erişim