Çağdaş Sosyoloji Kuramları

Prof.Dr. Nadir SUĞUR

1
 Çağdaş nedir? Kuram (teori) nedir?
• Çağdaş kelime anlamı olarak modern yani günümüze ait olan
demektir.
• İngilizcesi ise contemporary kelimesi ifade edilir.
• Contemporary kelimesi İngilizceye 1600 yıllarda girmiş ve anlam
olarak ise oluşmakta olan, şu an var olan, içinde olduğumuz dönem
anlamına yönelik olarak kullanılmıştır.
• Modern kelimesi ise İngilizceye yine 1500-1600 yıllarında tam
şimdi, şu an ve günümüzde anlamında kullanılmaya başlanmış.

2
 Teori (kuram) nedir?
• Sosyoloji toplumsal dünyanın yapısını, işleyişini ve değişimini ele alan bir bilim
dalıdır.
• Sosyoloji bir bilim dalı olarak toplumun yapısını incelerken elde ettiği verileri
teoriler yoluyla açıklar.
• Sosyolojik bir teori toplumsal ilişkileri anlamlı, sistematik, düzenli ve tutarlı bir
şekilde açıklamamızı sağlayan kavramlar kümesidir.
• Teori belli bir iç tutarlılığı olan kavramlar kümesinden oluşur.
• Kavramlar ise olguları temsil ettiğini düşündüğümüz soyutlamalardan meydana
gelir.
• Sosyolojik soyutlamalarımız olgularla ilişkilidir ve bir kavramın gücü olguları ne
kadar çok kavrayabildiği ile ölçülür.

3
Sosyolojik bir teorinin oluşum aşaması
1. Olgusal düzey: Olgudan yola çıkılarak bilgiye ulaşılır.
2. Kavramsal düzey: Olguya dayalı bilgiler kavramsallaştırılır
(güç, otorite, sınıf, modernizm, fonksiyonalizm, dayanışma,
rasyonalite, göç, vs.)
3. Teorik düzey: Kavramlar belli bir iç tutarlılığa sahip olacak
şekilde bir araya getirilir ve toplumsal dünya kavramsal
çerçeveden anlaşılmaya ve açıklanmaya çalışılır.

4
 Teoriler ne işe yarar?
• Toplumu ve toplumsal ilişkileri anlamlandırmamızı sağlar,
• Araştırma yapacak olanlara belli bir yöntem ve bilgi birikimi sunar
(Literatür).
• Toplumsal sorunların arkasında yatan nedenleri kavramamızı sağlar.
• Toplumların nereden gelip nereye doğru gittiklerine dair bize bilgiler
sunarlar.
• Topluma dair bilgilerimizi sürekli olarak yenilememizi-güncellememizi
sağlar.
• Toplumlar arsındaki farklılıkların ve benzerliklerin neler olduğunu
öğrenmemizi sağlar.

5
 Modern toplum ve modern bilimin yükselişi
(18.yy)

-Aydınlanma düşüncesi yol göstericidir.

-Bilim tüm açıklama biçimlerinden daha üstün, doğru ve geçerlidir.
-Gelişme, ilerleme ve düzen temel prensiplerdir.
-Gelişme ve ilerleme bilimsel prensipler üzerine dayalı olmalıdır.
-Sosyoloji bir bilimdir ve bilim evrenseldir.
-Genel geçerli bilimsel bilgiler vardır ve bilimsel yöntemle bu bilgiler
elde edilebilir.
6
Devam….
• Ulus devletler sorunların çözümünde en önemli kurumsal
aktördür.
• Modern bilim ulus devletlerin ve toplumun temel yol
göstericisidir.
• Modernitenin doğrultusu/yönü doğrudur ancak belli
problemler vardır ve çözülmelidir.
• Bilim modern toplumun sıkıntılarına çözüm arama odaklı
olmalıdır.
• Bilimin öncülüğünde toplumsal sorunlar çözümlenebilir.
• İnsanlık akıl ve bilim çağına girmektedir.
7
Modernite ile birlikte neler olmuştur?
• Tarım ekonomisi yerini kent ekonomisine
bırakmıştır.
• Para, mal ve insan haraketliliği artmaktadır.
• Nüfus artmaktadır.
• Teknolojik gelişmeler üretimi artırmıştır.
• İş bölümü ve uzmanlaşma artmıştır,
• Aile yapısı değişmiştir,
• Yeni toplumsal sınıflar ortaya çıkmıştır,
• Yeni sömürgecilik biçimleri ortaya çıkmıştır,
• Yüz yüze ilişkiler yerini resmi ilişkilere
bırakmıştır,
• Formel kurumların (bürokrasi) sayısı artmıştır.
• Savaşlar daha yıkıcı ve ölümcül hale gelmiştir,
• Demokrasi fikri tüm dünyada yaygınlaşmaya
8
başlamıştır.
 1950 sonrası önemli toplumsal dönüşümler
• Bilimsel bilginin üstün bir bir bilgi formu olarak biricikliğini/gücünü yitirmesi
• Üretim sektörünün düşüşü hizmet sektörünün yükselişi,
• Sosyal sınıfın parçalanması ve kimlik siyasetinin yükselişi (sivil toplum)
• İletişim teknolojinin gelişmesi ve sosyal medyanın yükselişi.
• Popüler kültür (kitlelerin sisteme bağlanması)
• Küreselleşme
• Orta sınıfın ortaya çıkması,
• Tüketim toplumun ortaya çıkışı,
• Dinin yükselişi,
• Bilişim ve elektronik devrimler.
• Yeni sanayi devrimi 4.0

9
Endüstri devrimi 1, 2, 3, ve 4.
• 1. Endüstri devrimi (1750-1850): Üretim sürecinde makinaların kullanılması ve su ve buhar
gücünün bir enerji kaynağı haline gelmesi. Kas gücü (insan gücü) yerine makine kullanılması
• 2. Endüstri devrimi (1850-1950: Elektrik enerjisinin teknolojide kullanılması, montaj hattının
üretimde uygulanması ve kitlesel ve seri üretime geçilmesi.
• 3. Endüstri devrimi (1950-2000): Elektronik ve bilişim sistemlerinin üretim sürecine
uyarlanması, otomasyona geçilmesi ve kitlesel düzeyde farklı ürünlerin üretilmesi.
• 4. Endüstri devrimi (2000-): Siber sistemlerin akıllı makinelerin ve öğrenen makinelerin
yaygınlaşması ve yazılıma dayalı bilgisayar sistemlerinin ve robotların kullanılması

10
Endüstri devrimi 1
Kol ve kas gücü yerine makinenin kullanımı, su ve
buhar gücünün elektrik enerjisine dönüştürülmesi.

11
Endüstri devrimi 2
otomasyon, seri üretim, yürüyen montaj hattı

12
Endüstri devrimi 3
Bilgisayar kontrollü makineler
ve robotlar, elektronik tezgahlar

13
Endüstri Devrimi 4.0
(akıllı ağlar, öğrenen makineler,
yapay zeka, veri yönetimi)

14