Dylematy moralne w medycynie 

Osoby wykonujące zawody medyczne podejmują decyzje, które mają wpływ na wiele aspektów
życia pacjentów i innych osób zarówno korzystających z opieki zdrowotnej, jak i ich bliskich. W
decyzjach tych muszą brać pod uwagę nie tylko względy medyczne, ale też wiele innych
okoliczności, takich jak np. możliwości placówki ochrony zdrowia, styl życia pacjentów czy ich
oczekiwania. Nierzadko czynniki brane pod uwagę wchodzą ze sobą w konflikty. Bez przysporzenia
pacjentowi bólu wyleczenie go może być niemożliwe; chory może nie zgadzać się na najbardziej
skuteczną formę leczenia. Podejmowanie decyzji w medycynie to często rozstrzyganie
lub przezwyciężanie dylematów. Do tych czynników specyficznych dla medycyny, które
odpowiadają za pojawianie się w medycynie dylematów, dołączają organizacyjne społeczne
uwarunkowania pracy osób wykonujących zawody medyczne. Opiekę medyczną coraz częściej
zapewniają nie jednostki, lecz zespoły terapeutyczne. Lekarze współpracują nie tylko z innymi
lekarza-mi, ale także z pielęgniarkami i pracownikami administracyjnymi, co wymaga uzgadniania i
koordynowania działań, a przez to stanowi źródło potencjalnych konfliktów. Opieka nad wieloma
pacjentami w szpitalu może - z powodu ograniczonego czasu i presji potrzeb pacjentów- wymagać
decyzji o kolejności leczenia lub opieki nad poszczególnymi chorymi. Podobne decyzje mogą być
niezbędne w odniesieniu do kolejności wykorzystania sprzętu medycznego. Potencjał dylematów
w moralnych medycynie rośnie też w wyniku pluralizmu światopoglądowego
współczesnych społeczeństw, zwłaszcza w publicznej opiece zdrowotnej, która musi otoczyć
opieką każdego pacjenta. Coraz częściej w gabinecie lekarza mogą pojawiać się pacjenci o
zapatrywaniach religijnych, preferencjach lub oczekiwaniach, które odbiegają od przekonań
pracownika ochrony zdrowia, co może rodzić dylematy, które w skrajnych przypadkach mogą
przybrać rozmiary konfliktu sumienia. Specyfika pracy w ochronie zdrowia, jej warunki
organizacyjne i  kontekst społeczny narażają osoby wykonujące zawody medyczne na konfrontacje
między normami moralnymi i innymi wymogami, takimi jak np. standardy postępowania
medycznego, przepisy prawa bądź regulaminy. Radzenie sobie z dylematami to wobec tego jedna
z podstawowych umiejętności profesjonalnych wykonawców zawodów medycznych. Muszą oni
rozumieć, czym dylemat jest, umieć rozpoznać go oraz potrafić przezwyciężyć go lub rozstrzygnąć
w sposób, który uwzględnia społeczny kontekst pracy ochrony zdrowia.
Dylemat można scharakteryzować psychologicznie jako
sytuację,w której działający napotyka fundamentalną trudność
z rozstrzygnię-ciem, jak postąpić. Sytuacje dylematyczne
mogą być dwóch rodzajów.W dylemacie norm działający sądzi,
że powinien postąpić na wzajemniewykluczające się sposoby,
czyli że powinien uczynić zadość dwóm lubwięcej normom
moralnym, lecz jest zarazem przekonany, że nie możespełnić
wymagań obydwu. Spełniając wymagania jednej normy,
naruszyinną, a spełnienie pierwszej nie usprawiedliwia
naruszenia drugiej.Lekarz może na przykład uważać, że
spoczywa na nim powinność dba-nia o zdrowie pacjenta i bycia
prawdomównym. Może przy tym oba-wiać się, że
poinformowanie pacjenta o złej diagnozie wpłynie negatyw-
nie na jego gotowość do kontynuacji leczenia, wobec czego
możesądzić, że wypełnienie obowiązku mówienia prawdy
pociągnie za sobąnaruszenie normy zakazującej szkodzenia
pacjentowi.
 Dylemat osądu

W dylemacie osądu działający nie potrafi określić, na czym polega jego bieżąca sytuacja. Ma
powody sądzić, że wymaga ona uczynienia jednej rzeczy, i równie silne powody, aby wierzyć,
że wymaga ona uczy-nienia drugiej. Tutaj problem polega na tym, że działający nie jest w
stanie rozstrzygnąć, które z możliwych działań powinien podjąć, ponieważ albo nie potrafi
scharakteryzować sytuacji, w której się znajduje, w sposób pozwalający jednoznacznie
zidentyfikować powinność, której mauczynić zadość, albo ponieważ nie umie opisać sytuacji w
sposób pozwalający zastosować którąś z wyznawanych zasad. O ile w dylemacie norm
działający miał pewność co do tego, co powinien zrobić a równie dobrych kandydatur na to, co
należy uczynić, było zbyt wiele o tyle w dylemacie osądu brakuje mu jasności, co uczynić,
ponieważ nie znajduje wiarygodnych kandydatur. Na przykład lekarz stający przed dylematem
osądu może wahać się, czy powinien poświęcić się dla dobra pacjenta, nawet gdyby miało to
pociągnąć za sobą poważne szkody dlaniego samego, pomimo że akceptuje zasadę ogólną
wymagającą stawiania dobra pacjenta na pierwszym miejscu.
Rodzajem dylematu, który zdaje się leżeć na
pograniczu dylematu norm i dylematu osądu, jest
sytuacja, w której działający jest przekonany, że
jedna norma stosuje się do dwóch moralnie
jednakowych i możliwych do podjęcia rodzajów
postępowania, a on może podjąć tylko jedno z
nich. Z sytuacją taką ma do czynienia na przykład
lekarz, który musi podjąć decyzję o rozdziale
deficytowych leków między dwóch pacjentów,
których stan zdrowia jest w zasadzie jednakowy.
Lekarz taki uważa, że powinność troski o zdrowie
i życie pacjenta nakazuje mu leczyć obydwu, lecz
szczupłość dostępnych środków pozwala mu
spełnić tę powinność tylko w odniesieniu do
jednego z nich.
Jednym ze źródeł dylematów
etycznych, odnoszących się do
współczesnej medycyny, jest
specyficzny wynik zderzenia się jej
ogromnych możliwości związanych z
postępem wiedzy medycznej, techniki,
technologii, inżynierii genetycznej
(transplantacje, zapłodnienie
pozaustrojowe, klonowanie itp.) z
rosnącym poczuciem podmiotowości
faktycznych i potencjalnych pacjentów
(spory wokół eutanazji).
Częste przyczyny dylematów moralnych w
medycynie:

▪ Eutanazja
▪ In vitro
▪ Transplantacja narządów
▪ Wykorzystanie zwierząt w
badaniach biomedycznych 
▪ Transfuzja krwi 
 DYLEMATY ETYCZNE W OPIECE PALIATYWNEJ
NAD PACJENTAMI ONKOLOGICZNYMI 
   4 podstawowe zasady etyczne

1. Poszanowanie autonomii pacjenta: oznacza to uznanie

suwerenności pacjenta onkologicznego w podejmowaniu decyzji
dotyczących leczenia oraz opieki. Autonomia ta nie obejmuje jednak
żądań związanych z eutanazją. W Polsce eutanazja – podobnie jak
wspomagane samobójstwo – jest nielegalna. Pacjent nie może też
wymagać leczenia, które lekarz uważa za uciążliwe lub bezcelowe.
Decyzja o leczeniu pozostaje więc w gestii lekarza we współpracy z
pacjentem. Pacjent może jednak odmówić leczenia lub poprosić o
przerwanie leczenia już trwającego.
2.  Zakaz szkodzenia: niektóre zabiegi i formy leczenia nowotworów, którym pacjenci są
poddawani prowadzą do niezamierzonych, ale szkodliwych skutków ubocznych. W
ostatecznym rozrachunku ich celem jest jednak poprawa zdrowia. Dlatego też istotną
kwestią jest określenie na ile „wyrządzana krzywda” jest tutaj dopuszczalna i
usprawiedliwiona wyższym celem.

3. Zasada czynienia dobra: zadaniem pracowników opieki zdrowotnej jest działanie zawsze
w taki sposób, który przynosi korzyść pacjentowi. Ocena tego działania jest jednak
zadaniem coraz trudniejszym, ponieważ nie jest łatwo określić na ile dane leczenie ma
szansę powodzenia, a na ile jest zbyt uciążliwe i nie przynoszące pacjentowi żadnych
korzyści.

4. Poszanowanie zasady sprawiedliwości: ten aspekt odnosi się do sprawiedliwego

przydziału w medycynie wszelkiego rodzaju zasobów. Jest to szczególnie ważne biorąc
pod uwagę ograniczone możliwości leczenia nowotworów złośliwych.
Działanie i zaniechanie działania

W kontekście moralnych kwestii dotyczących

chorych na raka w zaawansowanym stadium
choroby bardzo istotne jest rozróżnienie między
działaniem, a zaniechaniem działania. Zarówno
świadome podanie śmiertelnego zastrzyku, jak i
wstrzymanie leczenia (w niektórych
okolicznościach) prowadzi do śmierci, jednak tylko
pierwsza czynność bywa nazywana niemoralną. W
pewnych sytuacjach dopuszczalne jest wstrzymanie
lub wycofanie leczenia, gdy jego proponowany
przebieg jest tak uciążliwy, że jego kontynuacja nie
leży w najlepszym interesie pacjenta.
 Kwestia podawania leków

Leki podawane w terminalnej opiece

medycznej w celu złagodzenia objawów
choroby nowotworowej często powodują
niepożądane skutki uboczne i mogą
skracać życie. W ocenie danego działania
istotna jest intencja sprawcy. Czym innym
jest podawanie leku z wyraźną intencją
spowodowania śmierci pacjenta, a czym
innym podawanie go z zamiarem
łagodzenia cierpienia, nawet jeśli w ten
sposób życie zostanie skrócone.
Decyzje o wstrzymaniu lub wycofaniu
leczenia przedłużającego życie

Przy podejmowaniu decyzji o leczeniu kluczowym czynnikiem jest

ocena postrzeganych korzyści i prawdopodobnych obciążeń
wynikających z przebiegu leczenia. Decyzja powinna być podjęta w
najlepszym interesie pacjenta, a samo leczenie powinno odbywać się
tylko wtedy, gdy jest dostosowane do tego, czego chce pacjent w
obecnym stanie. Często trudno jest zrozumieć co będzie “korzyścią”
dla pacjenta, gdyż lekarze, pacjenci, a nawet ich rodziny mogą mieć
odmienne spojrzenie na to, co to znaczy, że terapia jest korzystna.
Konieczne jest zatem zrozumienie podstawowych wartości i
preferencji pacjenta, a przede wszystkim tego, czego on oczekuje. W
niektórych przypadkach pacjenci nie zachowują zdolności
umysłowych, a więc nie są w stanie samodzielnie zadecydować
odnośnie leczenia. W takiej sytuacji pracownicy służby zdrowia w
trakcie rozmowy z rodziną powinni uzyskać informacje o
wcześniejszych poglądach, wartościach, przekonaniach i życzeniach
pacjenta.
 Jakość życia a jego długość

▪ W obliczu diagnozy zagrażającej życiu,

naturalną i pierwszą reakcją jest myśl
„chcę żyć!”. Czasami w leczeniu
onkologicznym przychodzi jednak taki
moment, w którym konieczne staje się
przyjrzenie się jakości życia. Odnosi się
to do przede wszystkim do dobrego
samopoczucia, obejmującego
wszystkie aspekty życia, które czynią
życie sensownym dla danej osoby.
Sedacja paliatywna

Celem sedacji paliatywnej jest zapewnienie ulgi i

łagodzenie objawów, gdy zawiodą wszystkie inne
możliwe opcje leczenia. Proces ten odnosi się do
stosowania środków farmakologicznych w celu
zmniejszenia świadomości pacjenta. Rozważa się go
tylko u pacjentów, u których zdiagnozowano
zaawansowaną postępującą chorobę i zazwyczaj uważa
się, że są oni bliscy śmierci. Dąży się do tego, aby
zastosować najniższy poziom sedacji wymagany do
osiągnięcia pożądanego poziomu komfortu i kontroli
objawów. W związku z tym podawanie środków
farmakologicznych rozpoczyna się zwykle od
najmniejszej możliwej dawki i stopniowo zwiększa w celu
uzyskania efektu. Sedacja różni się od pomocy
medycznej w umieraniu, ponieważ nie ma na celu
przyspieszenia śmierci ani skrócenia życia.
 Informowanie pacjenta o jego stanie
zdrowia

Podstawowym obowiązkiem lekarza jest leczenie swojego pacjenta. Jeśli chce on

otrzymać pełną lub częściową informację o swojej chorobie i leczeniu, to ma do
tego pełne prawo – bez potrzeby uzyskania zgody rodziny. Czasami członkowie
rodziny mogą nalegać, aby nie informować pacjenta o stanie zdrowia z obawy, że
może on stracić nadzieję lub doświadczy trudności emocjonalnych związanych ze
złymi wiadomościami. Badania pokazują, że większość pacjentów chce poznać
prawdę na temat swojego zdrowia, a często sami się jej domyślają, nawet zanim
zostanie im ona przekazana. Bycie świadomym swojej sytuacji pozwala sprawniej
brać udział w podejmowaniu decyzji dotyczących opieki zdrowotnej i daje
możliwość zadawania konkretnych pytań na temat tego, czego można się
spodziewać w przebiegu choroby. Zdarza się, że niektórzy pacjenci nie chcą być w
pełni informowani o swojej chorobie i proszą, aby informowana była tylko rodzina.
 Bycie świadomym swojej sytuacji pozwala sprawniej brać udział w podejmowaniu
decyzji dotyczących opieki zdrowotnej i daje możliwość zadawania konkretnych
pytań na temat tego, czego można się spodziewać w przebiegu choroby. Zdarza
się, że niektórzy pacjenci nie chcą być w pełni informowani o swojej chorobie i
proszą, aby informowana była tylko rodzina.  
 Bibliografia

-Podstawowe źródła dylematów etycznych we współczesnej medycynie ;Walczak-Duraj

Danuta
-Bugajska, Z. (2011) Aspekty etyczne w medycynie paliatywnej
- Etyka medyczna z elementami filozofii; Paweł Łuków i Tomasz Pasierski