HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN

KHOA CHÍNH TRỊ HỌC

CHÍNH TRỊ HỌC ĐẠI CƯƠNG

Người soạn giảng: TS. PHẠM THỊ HOA

Email: Hoaphamhd@gmail.com
SDT: 0977270800
 Kết cấu bài giảng
I. Khái niệm và cấu trúc quyền lực
1. Khái niệm
2. Cấu trúc của quyền lực

II. Quyền lực chính trị - khái niệm, cấu trúc
1. Khái niệm quyền lực chính trị
2. Cấu trúc của quyền lực chính trị
3. Đặc điểm và chức năng của quyền lực chính trị
4. Quá trình hình thành quyền lực chính trị và chuyển hóa
quyền lực chính trị thành quyền lục nhà nước
III. Quyền lực chính trị của nhân dân lao động trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta
1. Chủ thể của quyền lực chính trị
2. Đối tượng của quyền lực chính trị
3. Mục tiêu và nội dung triển khai quyền lực chính trị
4. Công cụ và phương thức thực hiện quyền lực chính trị
I. Khái niệm và cấu trúc quyền lực
1. Khái niệm
* Một số quan niệm:

- QL là phạm trù xuất phát của chính trị học
- QL không phải chỉ là cái vốn có của sự vật biết
cảm giác mà còn của cả thế giới tự nhiên vô cảm
nên cái gì có sức mạnh là có quyền lực
- QL là cái giúp ta buộc người khác phải phục tùng
- QL là khả năng đạt tới kết quả chung nhờ một hành động
phối hợp

- QL là khả năng thực hiện ý chí của mình có tác động đến hành vi,
phẩm hạnh của người khác nhờ một phương tiện nào đó như uy
tín, quyền hành, sức mạnh, nhà nước…
- QL là năng lực được một người hay nhóm người sử dụng để buộc
những người khác hay nhóm người khác phải có một hành vi
nhất định 
- QL là mối quan hệ giữa các chủ thể hành động của đời sống xã
hội, trong đó chủ thể này có thể chi phối hoặc buộc chủ thể khác
phải phục tùng ý chí của mình nhờ có sức mạnh, vị thế nào đó
trong quan hệ xã hội.

2. Cấu trúc của quyền lực
QL = QLKT + QLCT + QLVH + QLXH
QL = QL tôn giáo + QL đạo đức

QL = QL hợp pháp hóa + QL không hợp pháp hóa
QL = QL tiến bộ + QL phản động
QL = QLCC + QLCT + QLNN
 II. Quyền lực chính trị

1. Khái niệm quyền lực chính trị
- QLCT là quyền lực của các giai cấp, các nhóm, các lực lượng
xã hội dùng để chi phối, tác động đến quá trình tổ chức và
thực thi quyền lực nhà nước nhằm tối đa hóa lợi ích của mình.
- QLCT là quyền lực của nhà nước, các đảng chính trị, các tổ
chức chính trị - xã hội, các tổ chức bầu cử, các cơ quan tự
quản địa phương.
- QLCT là quyền lực của một hay liên minh giai cấp, tập
đoàn xã hội hoặc của nhân dân, nói lên khả năng của một
giai cấp nhằm thực hiện lợi ích khách quan của mình.

- QLCT là quyền quyết định, định đoạt những vấn đề, công
việc quan trọng về chính trị, tổ chức và hoạt động để đảm
bảo sức mạnh thực hiện quyền lực ấy của một giai cấp,
một chính đảng, tập đoàn xã hội nhằm giành hoặc duy trì
quyền lãnh đạo; định đoạt, điều khiển bộ máy nhà nước;
xây dựng, phát triển kinh tế - xã hội trong một quốc gia
và quan hệ chính trị - kinh tế - ngoại giao với các nước
khác và tổ chức quốc tế khu vực và thế giới, bảo đảm
chiều hướng phát triển quốc gia phù hợp với lí tưởng giai
cấp.
- QLCT là năng lực áp đặt và thực thi các giải pháp phân bổ các
giá trị xã hội có lợi cho giai cấp mình – chủ yếu thông qua đấu
tranh giành, giữ và thực thi quyền lực nhà nước.


Quyền lực chính trị

2. Cấu trúc Quyền lực
chính
 trị
Chủ thể

- Đối tượng: các nhóm xã hội, giai cấp hay tập đoàn người mà
sự phục tùng của nó đối với chủ thể là cách mà QLCT được
thể hiện trong việc thực thi.


-Mục tiêu: nhằm đạt tới sự áp đặt ý chí của
chủ thể đối với đối tượng và thông qua đó
 thực hiện.
lợi ích của chủ thể được
- Nội dung của việc thực thi QLCT: là việc
sử dụng mọi sức mạnh mà chủ thể có được
để đạt tới mục tiêu chính trị
- C«ng cô cña quyÒn lùc chÝnh trÞ lµ
những tæ chøc chÝnh trÞ vµ c¸c tæ chøc
 chÝnh trÞ, ®­îc chñ
kh¸c nh­ng cã néi dung
thÓ thiÕt lËp vµ dùa vµo ho¹t ®éng ®Ó
thùc thi quyÒn lùc chÝnh trÞ ë những møc
®é nhÊt ®Þnh.
- Phương thức thực hiện QLCT: là hình thức
tổ chức công cụ và cách thức chủ thể sử
dụng cho hoạt động của công cụ theo mục
tiêu và nội dung của QLCT
3. Đặc điểm và chức năng
của Quyền lực chính trị

1) QLCT có bản chất giai cấp:
+ QLCT xuất hiện cùng với sự xuất hiện của giai cấp, phân chia giai
cấp và đấu tranh giai cấp


+ QLCT là công cụ để các giai cấp bảo vệ và thực hiện lợi ích của
mình
+ QLCT luôn tồn tại trong mối liên hệ lợi ích khi đặt nó trong quan
hệ với các giai cấp khác.
2) QLCT có tính xã hội
- QLCT nảy sinh và phát triển trong lòng xã hội và là sản
phẩm của xã hội có phân chia giai cấp. XH là cơ sở tồn

tại của các giai cấp nên QLCT không tách rời hay vượt
ra ngoài xã hội mà nó đang tồn tại
- Chủ thể và khách thể của QLCT đều là những thành
phần tạo nên chỉnh thể xã hội, đều nằm trong một điều
kiện tồn tại xã hội.
- Các điều kiện xã hội quy định hình thức, nội dung, bản
chất của các giai cấp cũng như hệ thống quyền lực mà
các giai cấp đã xác lập trên nền tảng của xã hội đó.
3) QLCT có tính lịch sử
- Sự ra đời, tồn tại, phát triển và tiêu vong của QLCT mang tính
khách quan trong một giai đoạn lịch sử nhất định – giai đoạn có
giai cấp.

- Chính tính giai cấp của QLCT quy định tính lịch sử của nó. Khi
giai cấp xuất hiện thì QLCT cũng xuất hiện, và khi giai cấp
không còn nữa thì QLCT cũng mất đi.
4) QLCT có tính tập trung
- Trong xã hội dân chủ, 1 cá nhân hay 1 tổ chức được bầu
ra đại diện cho quyền lực của tập thể, cộng đồng. QL có
được do các thành viên thừa nhận, họ bầu ra đại diện để

lãnh đạo chính họ, làm cho hoạt động của họ được phối
hợp chặt chẽ, tạo nên sức mạnh lớn hơn.
- Quá trình hình thành QLCT là quá trình tập trung, tập
hợp ý chí chung, tạo nên sự đồng lòng nhất trí trong tổ
chức, cộng đồng. Nếu thiếu tập trung thì không thể tạo
ra QL, mức độ tập trung càng cao, tổ chức càng chặt
chẽ thì QL của tổ chức càng mạnh.
- Điều kiện để các thành viên tập trung quyền lực là họ
phải có QLCT, trong xã hội hiện đại, đó là quyền bầu
cử.
5) QLCT có tính tha hóa
- Tha hóa là một sự vật, hiện tượng bị biến đổi, trở thành
cái khác, đối lập với cái ban đầu đã sinh ra nó.


- Do tính chất tập trung của quyền lực nên nó dễ bị tha
hóa, từ chỗ là quyền lực của số đông, đem tập trung lại
để cho một người hay một nhóm người nắm giữ, điều
khiển nên càng tập trung, càng thống nhất ý chí thì
quyền lực càng mạnh. Nhưng mức độ tập trung càng
cao thì QL lại càng xa với cái gốc rễ ban đầu và trở
thành cái đối lập với nền tảng đó.
- Các biểu hiện của tha hóa QLCT: chuyên quyền, lạm
quyền, lộng quyền, độc quyền, tiếm quyền...
b. Chức năng của Quyền
lực chính trị

4. Quá trình hình thành QLCT và chuyển hóa
QLCT thành QLNN
a. Quá trình hình thành QLCT
- Sự phát triển xã hội cả về LLSX cũng như
QHSX tất yếu dẫn đến sự xuất hiện các
nhóm xã hội mới về mặt giai cấp, làm xuất
hiện đối kháng mới về mặt lợi ích, về mặt
giai cấp – xã hội. Tiếp đó, các lực lượng
chính trị mới ra đời đại diện cho chủ thể
của các lợi ích giai cấp mới đó. Điều này
đưa tới sự cọ xát, sự đụng độ giữa các lực
lượng chính trị mới với các lực lượng
chính trị cũ, đặc biệt là giai cấp cầm quyền.
- Cùng với sự vươn lên về kinh tế, các lực
lượng xã hội mới đặt ra nhu cầu tự khẳng
định mình về mặt nhà nước, đấu tranh
buộc nhà nước hiện tồn phải thừa nhận
nó về mặt pháp lý, theo đó, QLCT của
giai cấp mới đã được thừa nhận về mặt
nhà nước, cũng có nghĩa là, QLCT của
giai cấp mới được hình thành.
b. Sự chuyển hóa QLCT thành QLNN
- QLNN là quyền lực của giai cấp thống trị, là bộ phận
cơ bản nhất của QLCT


- Trong chế độ xã hội có giai cấp và còn giai cấp đối
kháng, về cơ bản tồn tại 2 loại QLCT:
1- QLCT của giai cấp thống trị (QLNN)
2 - QLCT của các giai cấp và các nhóm xã hội không ở
địa vị thống trị, trong đó lại bao gồm:
i) phân nhóm QLCT của giai cấp và các tầng lớp xã hội
tuy có lợi ích khác biệt (đối lập) nhưng không đối
kháng với lợi ích cơ bản của giai cấp hay tầng lớp cầm
quyền.
ii) Phân nhóm QLCT của giai cấp hay các tầng lớp xã hội
có lợi ích đối kháng với lợi ích của giai cấp cầm quyền.
Nó là đối tượng bị trấn áp, phải được xóa bỏ trong nhà

nước ấy. Phân nhóm này sẽ có 1 trong 2 kết cục sau
trong sự vận động của nó:
+ bị xóa bỏ hoàn toàn và triệt để bởi QLNN hiện tồn
+ ngày càng mạnh lên, bất chấp sự trấn áp của nhà nước
hiện tồn, cho tới lúc đủ sức lật đổ QLCT của giai cấp
đang cầm quyền, xóa bỏ QLNN và đập tan bộ máy nhà
nước của giai cấp ấy, thiết lập bộ máy nhà nước mới
dùng vào việc tổ chức lại xã hội theo cách mới phù hợp
với lợi ích giai cấp của nó. Như vậy QLCT của giai cấp
này đã chuyển hóa thành QLNN
* Đây là trường hợp vận động của QLCT quyền lực của “tầng
lớp thứ ba” (giai cấp tư sản đang lên) trong thời kỳ phong kiến đi
vào giai đoạn kết thúc, thời kì chuẩn bị và tiến hành CMTS.
* Ngoài ra còn có hình thức đảo chính trung tính nhằm giành giật

và chuyển giao quyền điều khiển nhà nước giữa các nhóm xã hội
khác nhau trong nội bộ giai cấp tư sản cầm quyền cuối thế kỷ
XX; hoặc đảo chính phản cách mạng nhằm lật đổ quyền thống trị
chính trị của GCCN, xóa bỏ CNXH, khôi phục lại nhà nước
TBCN như ở Liên Xô, Đông Âu.
III. QLCT của nhân dân lao động trong thời kỳ quá độ lên CNXH ở
nước ta

1. Chủ thể của QLCT 

2. Đối tượng của QLCT

3. Mục tiêu và nội dung triển khai QLCT

4. Công cụ và phương thức thực hiện QLCT

1. Chủ thể của QLCT
- Trong thời kì QĐ lên CNXH, nhân dân là chủ thể của
QLCT nói chung, QLNN nói riêng.

- Tuy nhiên, do kết cấu kinh tế và giai cấp không thuần
nhất, do đó, nhân dân lại chia thành những tầng lớp,
giai cấp khác nhau tương ứng với địa vị kinh tế và vị trí
xã hội của mỗi tầng lớp và giai cấp đó nên những bộ
phận nhân dân khác nhau lại có tư cách chủ thể QLCT
không hoàn toàn như nhau.
- Nòng cốt của chủ thể QLCT trong thời kì này là liên
minh công – nông – trí thức trong khối đại đoàn kết
toàn dân tộc thông qua Mặt trận Tổ quốc, dưới sự lãnh
đạo của GCCN.
2. Đối tượng của QLCT
Đối tượng mà QLCT hướng tới là nhân dân và những lực lượng
chính trị bên ngoài nhân dân.


* Nhân dân: là đối tượng chủ yếu của QLCT, như vậy, chủ thể
QLCT là nhân dân, đối tượng cũng là nhân dân, nên sự áp đặt
trong thực thi QLCT ở đây lại có bản chất tự quản xã hội.
- Tuy nhiên, trong thời kì QĐ lên CNXH, sự giác ngộ chính trị
trong các tầng lớp nhân dân không đồng đều, địa vị kinh tế và
chính trị của các bộ phận dân cư không đồng nhất xét trong
tương quan giai cấp, nên có những bộ phận nhân dân chưa đạt tới
địa vị giai cấp, xét về mặt chính trị và kinh tế như ở trình độ một
chủ thể, do đó, họ trở thành đối tượng bị áp đặt của QLNN.
Trong những bộ phận dân cư còn có những kẻ lưu manh, chống
đối hoặc đi ngược lại lợi ích của nhân dân, chúng sẽ trở thành
đối tượng bị trấn áp của QLNN
* Những lực lượng chính trị bên ngoài nhân dân: gồm 2
bộ phận:

- Bộ phận thống nhất, phù hợp với nội dung và mục tiêu
QLCT của nhân dân
- Bộ phận chống đối nhân dân, chống phá thành quả cách
mạng, chống chế độ mà nhân dân bảo vệ, trở thành đối
tượng bị trấn áp, loại bỏ.
* QLCT, QLNN ta luôn vận động theo hướng cải hóa các
bộ phận nhân dân thành chủ thể đích thực tự quản trong
nhà nước trên cơ sở một nền kinh tế phát triển cao, một
cách tổ chức xã hội theo định hướng XHCN.
3. Mục tiêu và nội dung triển khai QLCT
* Mục tiêu: áp đặt ý chí của nhân dân vì độc lập dân tộc và chủ
nghĩa xã hội, cho một chế độ xã hội mà ở đó dân giàu, nước


mạnh, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh, tức là xây dựng nhà
nước vì dân.
* Nội dung: công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và phát triển
nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc.
 4. Công cụ và phương thức thực hiện QLCT
* Công cụ: toàn bộ hệ thống chính trị


- ĐCSVN: đội tiên phong, người tổ chức và lãnh đạo toàn
bộ hoạt động của nhân dân, của xã hội.
- Nhà nước:các chính khách, viên chức, cơ quan nhà nước,

hệ thống luật pháp, chính sách của nhà nước; các
phương tiện vật chất của nhà nước... thực hiện QLNN
của nhân dân trên cơ sở HP, PL của NN CHXHCNVN.
- Các tổ chức đoàn thể (t/c CT – XH): là tổ chức chính trị
của quần chúng, các tầng lớp nhân dân, thông qua đó,
QLCT của nhân dân được thực hiện rộng rãi.
* Phương thức: tự bản thân nhân dân thực hiện QLCT của mình và
cho mình.
- Bên cạnh đó, do trong xã hội còn tồn tại sự khác biệt về lợi ích

giữa các bộ phận, thậm chí còn có lúc đối lập hay đối kháng nên
phương thức thực thi QLCT cũng vẫn còn bao gồm cả cưỡng
bức, trấn áp.
- Tuy nhiên, về bản chất, xu hướng vận động của QLCT theo thời
gian sẽ đạt tới trình độ biến NN thành xã hội tự quản và xóa bỏ
tính chất chính trị của nhà nước.