SKOPİK İŞLEMLER VE

DOZ KONTROLÜ

DR. GÖKÇE KAAN ATAÇ

UFUK ÜNİ. RADYOLOJİ AD.
 PLAN
• ÇALIŞANIN ALDIĞI RADYASYON DOZU
• NE YAPILABİLİR
– ÇALIŞAN
– TEKNOLOJİ
• GENEL KURALLAR
– UZAKLIK
– ÖRTÜ
– ZAMAN

2
SİZE GÖRE NE (LER) YANLIŞ

3
 HASTA = DOKTOR

• Radyasyon çalışanı florosopide “hastadan

saçılan” radyasyona maruz kalır
• Hastanın aldığı radyasyonun düşürülmesi,
radyasyonu düşürür
• Bu önermenin tersi doğru değildir
• DOKTOR ≠ HASTA

4
 SORUMLULUK
• Etik
– Önce zarar verme
• Kanun
• MADDE 6 - (1) Tüm planlanmış ışınlanmalarda radyasyona
maruz kalma durumlarında alınabilecek radyasyon dozlarının 7,
8 ve 9 uncu maddelerde verilen doz sınırlarını aşmaması
sağlanır.
• MADDE 7 - (1) Planlanmış ışınlanmalarda radyasyona maruz
kalma durumunda radyasyonla çalışanlar için etkin doz sınırı
yıllık 20 mSv'tir. Ancak ardışık beş yılın ortalaması 20 mSv'i
geçmemek üzere tek bir yılda en fazla 50 mSv'e kadar izin
verilebilir.

5
 İZİN VERİLEN DOZLAR (mSv)
TOPLUM BİREYLERİ 1 mSv (+<16 STAJYER)

RADYASYON ÇALIŞAN STAJYER<18

Bir yılda max. 50 <6
Ortalama (5 yıl) 20
Toplam (5Yıl) 100
Lens 15
El ayak 50

6
 GENEL KURALLAR
• UZAKLIK; kaynaktan uzak dur, ters kare kanunu
• ÖRTÜ; zırhlama kullan
• ZAMAN; en kısa ışınlamaya maruz kal

7
TÜPE UZAKLIK

http://www.onlinejacc.org/content/71/24/2829 8
TÜP MASANIN ALTINDA

Neurosurgery 2018, 83(4)  9
 ÖRTÜLER
• Kurşun önlük,
• Tiroid ve gonad koruyucu
• Eldiven
• Cam
• Tavan askılı örtü
• Mobil örtü
• Zırhlama

10
ÖRTÜLER

11
 ÖRTÜ KONTOLÜ
• Yılda bir veya hasar belirlenince,
• Elle, gözle,
• Radyografi, floroskopi veya BT ile,
• Her önlüğe kurumsal numara,
1. Tüm vücut 10 cm²,
2. Genital bölgede 0,2 cm²,
3. Boyuna 1cm²,
4. Tiroid koruyucusu 0,03 cm²,
5. Eldiven 3 cm²,
12
 SKOPİ SÜRESİ
• Floroskopi DAHA ÇOK Çift monitör KULLAN
• Florografi DAHA AZ

Son resmi tut/ tekrar bak

13
 ELLER IŞIN ALANINA GİRMEMELİ
• Çalışan eline radyasyon alır,
• ABC ile hasta dozu artar

14
 DOZİMETRE NEDİR?
• TLD
• OSL
• FİLM
• DİJİTAL

İKİ BÖLÜM:
TAŞIYICI VE TLD KARTI
15
15
 DOZİMETRE’Nİ KULLAN
• Korumaz, dozu belgeler
• Çalışma süresince tak,
• Tek ise; önlük altı,
• Çift ise: Önlük altı ve üstü,
• Kullanmadığında koru,
• İşyeri dışına çıkarma,
• Doz limitlerini öğren,
• Kendi «Doz»unu takip et.
16
NASIL KULLANAYIM?

17
 HATIRLAMAK İÇİN

• Temel radyasyon korunma kuralları,

• Tüp daima masanın altında olmalı,

• Tüpün karşı tarafında durmalı,

• Koruyucu örtülerin kalitesi ve hasarını kontrol et

• Dozimetre, çalışırken daima kullanılmalı,

• Hastayı koruyacak önlemler çalışanı korur.

18
 EĞİTİM

• Genel prensipleri öğren,

• Cihaz teknolojisini öğren,

• Doğru uygulama tekniklerini öğren,

• Yanlışlardan (kendi/başkası) ders al,

19
 DOZ BELİRTEÇLERİ
PARAMETRE ETKİNLİK BİRİM
• Işınlama süresi dakika

• Cilt giriş dozu µGy

• KAP (kerma area product) mGy/cm²

• RAK (reference air kerma) mGy/cm²

• Max. skin dose Gy

• Dose mapping -
20
 DOZ PARAMETRELERİ

Dose Area
Product-DAP

21
Endovascular Today August 2016 Vol. 15, No. 8
 UYARI VE TAKİP DÜZEYİ
PARAMETRE İLK ARKASI SINIR
• Işınlama süresi (dk)30 15 40-60
• KAP (mGy/cm²) 3x105 1x105 5x105
• Reference (mGy) 3000 1000 5000
• Max. skin dose (Gy) 2 0,5 3

22
 DOKU REAKSİYONLARI
Uzamış eritem ve epilasyon

5 10 Desquamasyon,
kalıcı epilasyon,
telenjektazi,
r item ve Deride atrofi
ic i e
Geç
epilasyon 0 Gy 15

İkincil ülserasyon,
derin lezyona ilerleyiş 23
Weinberg, Curr Pr Diag Rad:2015;Jan:39
 DOKU REAKSİYONLARI
DOZ(Gy) <2 hf 2-8hf6-52hf >40hf
• 0-2 Ø Ø Ø Ø

• 2-5 Tr eritem Epilasyon düzelme Sağlam

• 5-10 Tr. eritem Eritem/Epi düzelme* Sağlam*

• 10-15 Tr. eritem Eritem/Epi Kalıcı Epi Tele/Atr

• >15 Tr. Eritem*Desquam Atr Derin L
* Yüksek dozda kalıcı etkiler olabilir Balter, AJR:2014;202:w33624
 DOKU REAKSİYONLARI-TAKİP
DOZ(Gy) Öneri
• 0-2 Bir takip önerisi yok

• 2-5 Eritem oluşabilir, kaybolur,rahatsız ederse

• 5-10 2-10 hf sonra kontrol, olası yeri, doktoru

• 10-15 Tıbbi takip, profilaksi, ağrı kontrolü !

• >15 Tıbbi takip esas, nekroz ve ülser olası, profilaksi,
ağrı kontrolü !, doktoru 25
Balter, Radiology:2010;254:326
 DOZ REFERANS DÜZEYİ
• İyi kötü tıp düzeyi değil,
• Aşıldığında araştırmayı tetiklemek için,
• Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği ek 4A ?
Fransa+ Süre KAP* REF NI
o Serebral anjio5,7 45,4 312 256
o Alt ext anjio 2,2 38,1 55 166
o Bilier drenaj 9,1 14,2 95 2
o Vertebroplasti 7,3 35,8 370 10
26
*Gy.cm2 Etard,Eur Radiol:2017
 ÇOCUKLAR
• Daha hassas ve uzun yaşıyor,
• Ebeveynler; ışınlama/güvenlik konuş,
• Güvenlik kontrol listesi kullan,
• İşlemi önceden planla,
• Meme, tiroid, gonad ve gözleri koru,
• Optimal teknik kullan; süre ↓, grid yok, frame ↓
• “Son görüntüyü sakla”
• Doz bilgilerini sonra kaydet.
27
 EĞİTİM
• Radyasyon fiziği
• Radyasyon Biyolojisi
• Radyasyon Güvenlik uygulamaları
• İşlemlerin takibi/kaydı
• Olası sağlık riskleri

RİSK FAYDA
RADYASYON HASRAI PROGNOZDA
DÜZELME
28
 IAEA / TAEK / TRD

https://rpop.iaea.org/RPOP/RPoP/Content-es/AdditionalResources/Posters/fluoroscopy-
29
posters.htm
 SAFRAD

• IAEA projesi,
• Gönüllülük esas,
• Kimlik ve kurum bilgisi yok,
• Kaza ve yanlıştan ders alma.

https://rpop.iaea.org/safrad/
30
 TAKIM YAKLAŞIMI
• Güvenlik: gereksiz risklerden kaçınmak gerekli
riskleri en aza indirmek.
• Web tabanlı veri depoları (registry)
• Akran değerlendirmesi (peer review)
• Kontrol listeleri (check-list)
• Klinik karar desteği (CDS)
• Image Gently, Image Wisely
• Protokol standardizasyonu optimizasyonu
• Olay bildirimi, ders alma kültürü
31
 SONUÇ
• Floroskopinin hastaya kısa süreli etkileri bilinmeli,
• Hasta doz belirteçleri kaydedilmeli,
• Optimizasyon süreçleri öğrenilmeli,
• Devamlı personel eğitimi,
• Takım yaklaşımı ve ortak çalışmanın
benimsenmesi,

Hastayı koru kendini korursun…

32
TEŞEKKÜR EDERİM…

33