1.

2
PEMULIHARAAN
TANAH
P E R TA N I A N T I N G K ATA N 4 K S S M
PEMULIHARAAN
TANAH
• Kejayaan dan kegagalan hasil tanaman
petani selalunya bergantung kepada
kesuburan tanah yang dimiliki.
• Hal ini disebabkan tanah dapat
menentukan jenis tanaman yang
bersesuaian untuk ditanam dan
mempengaruhi pertumbuhan hasil
tanaman.
• Kesuburan tanah perlu dijaga supaya
daya pengeluaran tanah berada pada
tahap yang optimum.
PEMULIHARAAN TANAH
• Membaik pulih tanah bermaksud menambah
sesuatu ke dalam tanah agar tanah tersebut
berkualiti dan kaya dengan nutrien.
• Pengurusan dan membaik pulih tanah yang
betul perlu dipraktikkan sebelum aktiviti
penanaman dijalankan.
• Perkara ini bukan sahaja penting bagi
keperluan tanaman tetapi juga dapat
memulihara kesuburan dan kandungan
nutrien tanah supaya aktiviti penanaman pada
musim seterusnya dapat meningkatkan hasil
yang memuaskan.
PEMULIHARAAN
TANAH
• Pengetahuan berkaitan tanah
seperti tahap kesuburan,
kemasaman dan keasidan
merupakan kelebihan kepada
petani dalam usaha meningkatkan
hasil tanaman kerana setiap tanah
mempunyai tahap kesuburan yang
berbeza-beza bergantung kepada
jenis tanah bagi sesebuah kawasan
penanaman.
TANAH BERMASALAH
DI MALAYSIA
• Tanah Asid Sulfat
• Tanah Gambut
• Tanah Bekas Lombong
• Tanah BRIS (Beach Ridges
Interspersed with Swales)
• Tanah Liat
TANAH ASID SULFAT

• Merupakan sejenis tanah yang

mengandungi tanah liat dengan pH
< 3 .5.
• Kandungan aluminium dan ferum
yang tinggi menyebabkan tanah ini
kurang subur
TANAH GAMBUT

• Tanah gambut mempunyai kandungan

bahan organik yang tinggi dan saliran yang
kurang baik.
• Tanah ini kurang memberi sokongan kepada
akar pokok untuk membesar.
• Tanah ini berasid dan kekurangan beberapa
nutrien mikro seperti kuprum, mangan,
zink, ferum, molibdenum dan boron
TANAH BEKAS
LOMBONG
• Mengandungi 80% pasir dan tidak
berstruktur.
• Tanah bekas lombong terdiri
daripada mineral kuarza dan tidak
mengandungi air yang banyak
kerana peratus ruang rongga yang
banyak
TANAH BRIS (BEACH
RIDGES INTERSPERSED
WITH SWALES)
• Tanah BRIS mempunyai
kandungan pasir yang tinggi dan
tidak berstruktur.
• Keupayaan memegang air rendah,
manakala kadar larut resap tinggi.
• Kandungan nutrien dan aktiviti
biologi juga rendah
TANAH LIAT
• Tanah liat ialah tanah yang mengandungi
kandungan liat yang tinggi.
• Kandungan liat yang tinggi menyebabkan
tanah itu menjadi lekit apabila basah dan
keras apabila kering.
• Jenis tanah ini mempunyai saliran yang
kurang baik kerana mempunyai kadar
peresapan air yang rendah.
• Tanah ini juga sukar digemburkan
 KAEDAH
PEMULIHARAAN
TANAH
PERTANIAN
PEMULIHARAAN TANAH

• Pertanian Pemuliharaan Tanah

ialah konsep pertanian tanpa
pembajakan (no til farming).
• Tanaman dibenarkan untuk kekal
dan tidak dibajak sehingga musim
berakhir.
• Amalan ini dapat memulihara
tanah supaya kekal di tempat asal
tanpa menjadi tanah lapang yang
terdedah kepada angin dan air.
PERTANIAN TERES
• Pertanian teres ini menggunakan
topografi tanah untuk memperlahankan
aliran air melalui satu siri teres.
• Amalan ini bertujuan untuk
mengeluarkan air hujan daripada
mengalir terus menerusi lereng-lereng
bukit.
• Teres juga berfungsi untuk
memperlahankan larian air.
PERTANIAN
KONTUR
• Pertanian kontur dilakukan
untuk kawasan di lereng-
lereng bukit yang ditanam
dengan pokok getah dan
kelapa sawit.
• Amalan ini boleh menghalang
air hujan daripada turun di
sepanjang lereng bukit.
MEMBUAT
SUNGKUPAN
• Bahan seperti jerami padi, rumput
kayu, plastik penutup batas
(silvershine plastic) boleh dijadikan
sungkupan di atas permukaan tanah
untuk melindungi tanah daripada
timpaan air hujan dan memelihara
kesuburan tanah.
PENGHUTANAN
SEMULA
• Penghutanan semula ialah
menanam semula hutan yang
telah ditebang dengan spesies
pokok yang cepat tumbuh dan
bermutu.
• Kaedah ini merupakan
penyelesaian jangka panjang
kepada masalah hakisan tanah.
MENGEKALKAN PH
TANAH
• pH tanah boleh
dikekalkan dengan
cara pengapuran,
penggunaan bahan
organik dan
mengamalkan
kaedah pertanian
yang sistematik.
STRUKTUR
TANAH
STRUKTUR TANAH
• Struktur tanah ialah susunan kumin tanah
yang terdiri daripada pasir, kelodak dan liat
yang membentuk agregat tanah.
• Melalui proses pembentukan tanah, kumin-
kumin dalam tanah akan bergabung
mengikut bentuk tertentu berdasarkan
keadaan sesuatu kawasan itu.
• Susunan kumin-kumin ini dinamakan
agregat tanah yang wujud dalam pelbagai
bentuk.
STRUKTUR
TANAH
• Struktur tanah penting dalam
pertumbuhan tanaman, saliran,
pengudaraan dan ketumpatan
tanah.
• Tanah berstruktur baik adalah
lebih subur, mempunyai struktur
mekanikal tanah yang tersusun
dan dilengkapi dengan nutrien
tumbuhan serta dapat
mengeluarkan hasil yang
optimum.
CIRI-CIRI STRUKTUR TANAH YANG BAIK
JENIS STRUKTUR
TANAH
• Butir Rapuh
• Berlapis
• Berblok
• Prismatik
• Kolumnar
BUTIR RAPUH

• Struktur butir rapuh ialah lapisan tanah

bahagian atas yang mempunyai bahan
organik.
• Ia bersaiz kecil dan tidak terikat antara
agregat.
• Struktur berbutir mempunyai ruang liang
yang paling banyak berbanding dengan
mana-mana struktur.
BUTIR RAPUH
 BERLAPIS
STRUKTUR BERLAPIS BERBENTUK
L E M P E N G ( P L AT Y ) D A N M E M P U N YA I
R U A N G L I A N G YA N G S E D I K I T.
BERLAPIS
BERBLOK

• Struktur berblok ini

berbentuk kubus
yang tidak sekata,
menggalakkan
pertumbuhan akar,
mempunyai
pengudaraan dan
saliran yang baik.
BERBLOK
PRISMATIK
• Struktur tanah
prismatik
berbentuk prisma
dengan sebahagian
atasnya mendatar
atau berbentuk
tunggul.
PRISMATIK
 KOLUMNAR
STRUKTUR KOLUMNAR BERBENTUK SEPERTI TIANG
D E N G A N P U N C A K YA N G B E R B E N T U K A G A K B U L AT.
KOLUMNAR
KEPENTINGAN
STRUKTUR
TANAH
MENCEGAH HAKISAN
TANAH
• Melindungi permukaan tanah daripada
timpaan hujan atau larian air
• Mengelakkan pengaliran air melalui
saluran sempit
• Mengurangkan kelajuan larian air melalui
amalan seperti membina teres, menanam
mengikut kontur atau membuat
sungkupan
AIR BERLEBIHAN
MUDAH DIALIRKAN
• Struktur tanah yang baik mengandungi rongga
antara agregat yang membenarkan air dan
udara meresap dengan mudah.
• Keadaan ini menghalang air daripada
bertakung.
• Oleh itu air yang berlebihan mudah dialirkan.
• Tanah yang bertekstur kasar seperti tanah pasir
membenarkan air mengalir dengan mudah.
MENGEKALKAN
DAYA PEGANGAN
AIR TANAH
• Struktur tanah
membolehkan air diserap.
• Daya pegangan air juga
bergantung kepada saiz
kumin dan kepadatan liang
dalam struktur tanah.
• Struktur tanah berlapis
biasanya menghalang
saliran, manakala berbutir
membantu dalam saliran.
MEMPERBAIKI
PENGUDARAAN TANAH

• Penggabungan struktur tanah

yang berbeza-beza dapat
menambah dan memperbaiki
pengudaraan tanah serta
menunjukkan kapasiti air
dalam tanah.
MENCEGAH
KEPADATAN TANAH
• Tanah yang mempunyai bahan
organik yang tinggi akan menjadikan
struktur tanah longgar dan tidak
padat
PH TANAH
 PH TANAH
• Tanah tropika biasanya
bersifat asid kerana
mengalami larut
resapan keterlaluan
akibat kesan hujan yang
lebat.
• Setiap unit perubahan
pH akan melibatkan
Julat pH tanah perubahan sepuluh kali
ganda ke atas
kepekatan ion hidrogen
(H+).
PH TANAH
• pH tanah menunjukkan kealkalian atau
keasidan tanah tersebut.
• Ianya diukur dengan menggunakan
skala pH antara pH 0 hingga pH 14.
• Nilai pH tanah ditentukan oleh
kepekatan ion hidrogen (H+).
• Tanah yang mempunyai pH yang
kurang daripada pH 7 bermaksud ianya
berasid dan lebih daripada pH 7 ialah
bersifat alkali.
• Jumlah keasidan atau kealkalian dalam
tanah mampu mengubah sifat-sifat
tanah sama ada sifat kimia, biologi atau
fi zik
Kaedah mengukur pH tanah menggunakan meter pH digital
 FAKTOR YANG
MEMPENGARUHI
PH TANAH
JENIS BAHAN
INDUK
• Banyak tanah di Malaysia berasal
daripada batu granit.
• Batu granit mengandungi mineral seperti
kuarza, felspar dan mika yang
mengandungi aluminium dan silika.
• Aluminium mengalami tindak balas
hidrolisis dalam tanah lalu mengeluarkan Batu granit
ion hidrogen (H+) yang dapat
menurunkan pH tanah.
• Oleh itu tanah yang berasal daripada
bahan induk batu granit adalah berasid.
LARUT RESAPAN
• Pengeluaran mahupun kehilangan bahan
kation berbes seperti ion magnesium
(Mg2+), ion kalium(K+) dan ion
kalsium(Ca2+) melalui larut resapan
menyebabkan penurunan pH tanah.
• Kation berbes yang larut resap ini akan
digantikan oleh ion hidrogen (H+).
• Kehadiran ion hidrogen menyebabkan tanah
berasid.
PENGGUNAAN BAJA KIMIA SEPERTI AMMONIA SULFAT
PEREPUTAN BAHAN
ORGANIK
• Apabila bahan organik mereput, pelbagai
jenis asid organik akan terhasil dan
menyebabkan pH tanah menjadi rendah.
PENAMBAHAN ASID KARBONIK
RESPIRASI AKAR DAN
ORGANISMA TANAH
• Respirasi akar dan organisma tanah
akan menghasilkan karbon dioksida.
• Gas ini akan bertindak balas dengan
air lalu menghasilkan asid karbonik.
P E N G H A S I L A N G A S N I T R O G E N D I O K S I D A D A N N I T R O G E N O K S I D A
KESAN KEASIDAN PADA TANAH
KETERSEDIAAN
NUTRIEN
• Nilai pH tanah mempengaruhi
ketersediaan nutrien.
• Nutrien mudah larut dalam larutan
tanah pada pH tertentu.
• Pada pH yang rendah tanah akan
kekurangan nutrien makro seperti
Nitrogen, Fosforus, Potasium, Sulfur,
Kalsium dan Magnesium.
• Manakala nutrien mikro ialah Ferum,
Mangan Dioksida, Boron dan Kuprum
& Zink.
KETERSEDIAAN
NUTRIEN

• Pada pH 5.5-6.5 tanah mempunyai

kandungan nutrien yang baik dan
seimbang.
• Tanah yang mempunyai pH yang
terlalu tinggi (lebih daripada 8.5)
tidak baik kerana kandungan
nutrien makro dan mikro yang
rendah.
• Nilai pH yang terlalu rendah akan
menyebabkan pembebasan ion
ferum dan magnesium
K E T E R S E DI A A N N U T R I E N
• Pada nilai pH tinggi, ion
kalsium dan magnesium akan
dibebaskan. Keempat-empat ion
itu akan bertindak balas dengan
fosfat membentuk fosfat yang
tidak larut. Keadaan ini
menyebabkan fosfat kurang
tersedia dalam tanah apabila pH
terlalu tinggi atau rendah
AKTIVITI MIKROB

• Pada pH 5.5–7.8 kebanyakan

mikroorganisma yang bermanfaat kepada
tumbuhan dapat hidup.
• Mikroorganisma yang menjalankan proses
penitratan akan terjejas apabila kurang
daripada pH 5.5.
PENYAKIT TUMBUHAN

• Patogen merupakan penyebab penyakit

kepada tumbuhan.
• Nilai pH tanah yang rendah akan
menyebabkan kulat mudah membiak dan
tumbuhan sukar memperoleh nutrien.
• Nilai pH tanah yang tinggi atau rendah akan
menyebabkan pertumbuhan akar terjejas.
KAEDAH
MEMPERBAIKI
TANAH
 KAEDAH
MEMPERBAIKI
TANAH
PEMUGARAN

• Pemugaran ialah proses memecah,

melonggar dan menggemburkan
keadaan tanah yang padat untuk
tujuan penanaman.
• Terdapat dua jenis pemugaran iaitu
pemugaran primer dan pemugaran
sekunder.
 PROSES
PEMUGARAN
TANAH
PEMUGARAN
PRIMER
• Pemugaran Primer merupakan
aktiviti membajak tanah pada
peringkat awal yang membolehkan
lapisan tanah keras dipotong dan
dibalikkan, dipecah dan
dilonggarkan dengan
menggunakan sama ada bajak
piring, bajak sepak atau bajak
pahat
TUJU A N P EM UG A R A N
P R IM ER

• Memotong dan
membalikkan tanah
• Memecah dan
melonggarkan lapisan
tanah keras
• Menyediakan
permukaan tanah
yang sesuai untuk
dikerjakan oleh alat
pemugaran sekunder
ALAT PEMUGARAN
PRIMER
• Bajak piring
• Bajak pahat
• Bajak sepak
BAJAK PIRING
• Memotong,
mengangkat,
memecah dan
membalikkan
tanah. Sesuai
untuk tanah
yang melekit dan
keras.
BAJAK PAHAT
• Memecah dan
melonggarkan
lapisan tanah
keras.
BAJAK SEPAK
• Memotong,
mengangkat dan
membalikkan
tanah.
PEMUGARAN
SEKUNDER
• Pemugaran Sekunder ialah proses
membajak peringkat akhir yang
membolehkan ketulan tanah
dihancurkan dan digembur sehingga
sesuai untuk penanaman dengan
menggunakan sama ada bajak putar,
bajak sikat, bajak sisir atau pembatas.
• Pemugaran sekunder dilaksanakan
selepas pemugaran primer
TUJUAN PEMUGARAN
SEKUNDER

• Menggemburkan tanah
• Menghancur dan
memusnahkan rumpai
• Menggaul sisa tanaman
dengan baja di dalam
tanah
ALAT
PEMUGARAN
SEKUNDER
• Bajak Putar
• Bajak Sikat
• Bajak Pembatas
• Bajak Sisir
 BAJAK PUTAR
M E M E C A H D A N M E N G H A N C U R K A N TA N A H .
BAJAK SIKAT

• Memecahkan ketulan
tanah yang kasar supaya
menghasilkan tanah yang
lebih sesuai untuk
percambahan biji benih.
 BAJAK PEMBATAS
M E M B U AT B ATA S D A N A L U R A N TA R A B ATA S .
 BAJAK SISIR
M E N G H A N C U R K A N TA N A H , M E N G E L U A R K A N R U M PA I , S I S A
TA N A M A N D A N A K A R K AY U .
PENGAPURAN
• Nilai pH bagi kebanyakan tanaman adalah
pH 5.5–pH 6.5.
• Oleh itu pengapuran perlu dilakukan untuk
menaikkan pH ke tahap yang sesuai untuk
sesuatu jenis tanaman.
• Tanah yang pH rendah akan menjejaskan
penyerapan kation oleh akar.
• Pengapuran biasanya dibuat apabila pH
tanah kurang daripada pH 5.0.
TUJUAN
PENGAPURAN
• Tujuan utama
pengapuran ialah
bagi mengurangkan
keasidan tanah,
membekalkan
nutrien tumbuhan
dan membaiki
agregat tanah.
 F A K T O R Y A N G
D I P E R T I M B A N G K A N
S E B E L U M A K T I V I T I
P E N G A P U R A N
JENIS TA N A H

• Tanah asid sulfat

(tanah masam) tanah
bekas lombong (tanah
BRIS) dan tanah
gambut boleh dirawat
dengan bahan kapur.
• Kuantiti bahan kapur
yang digunakan adalah
berbeza mengikut jenis
tanah.
JENIS TANAMAN

• Kadar pengapuran yang hendak

dilakukan bergantung kepada jenis
tanaman yang hendak ditanam.
• Tanaman yang sesuai terhadap keadaan
tanah berasid tidak memerlukan bahan
kapur yang banyak.
JENIS KAPUR
KANDUNGAN
BAHAN ORGANIK
• Pengapuran membantu
mengurangkan keasidan tanah
seterusnya menyediakan keadaan
tanah yang sesuai untuk aktiviti
organisma mikro dan makro.
• Organisma ini akan menghuraikan
sisa tanaman atau sisa haiwan
menjadi bahan organik dengan
lebih cepat.
KADAR • Ground Magnesium Limestone (GML)
PENGAPURAN ialah kadar pengiraan keperluan kuantiti
kapur pertanian untuk sehektar.
M A SA P ENG A P UR A N

• Kerja-kerja
pengapuran
dilakukan
sekurang-
kurangnya 2
minggu sebelum
menanam iaitu
semasa
pembajakan.
TINDAK BALAS KIMIA KAPUR
PENYALIRAN

• Penyaliran adalah aktiviti menyalirkan air

daripada kawasan tanaman.
• Penyaliran dilakukan supaya tanaman
mendapat air yang optimum.
• Pengurusan air hendaklah dilakukan dengan
baik untuk memastikan keperluan air sentiasa
tersedia sepanjang masa terutamanya pada
musim kemarau.
• Terdapat tiga jenis sistem saliran atas tanah
yang boleh diamalkan oleh petani.
TIGA JENIS SISTEM
SALIRAN
• Sistem Parit Rawak
• Sistem Parit Tulang
Hering
• Sistem Parit Selari
SIS TEM P A R IT R A WA K

• Mengandungi satu
barisan parit dari
tempat air bertakung.
• Dari tempat
bertakung air akan
dialirkan ke parit
berung dan
kemudiannya ke parit
besar untuk
dikeluarkan dari
kawasan ladang.
SISTEM PARIT
TULANG HERING

• Berbentuk seperti
tulang ikan dan
memerlukan
persimpangan di
antara kedua-dua
parit.
SISTEM PARIT
SELARI

• Pembinaan
beberapa batang
parit yang selari
dan mencerun ke
arah parit berung.
 • Pengairan ialah kaedah penyiraman atau
PENGAIRAN
membekalkan air kepada tanaman.
• Penggunaan mekanisasi dalam pengairan
sangat diperlukan untuk bidang usaha
tanaman berskala besar.
JENIS PENGAIRAN
PEMBAJAAN
• Membekal nutrien pada tanah
• Pengairan titisan Baja membekalkan nutrien
tanaman untuk pertumbuhan tanaman.
• Kepentingan pembajaan ialah: Membantu
dalam merangsang pertumbuhan dan kegiatan
organisma tanah bagi menyuburkan tanah
TAMAT