CEMU3023

BİYOLOJİK PROSESLER
Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri

Prof. Dr. Gülsüm YILMAZ

Araş. Gör. Sümeyye HASANOĞLU
 Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Geri devirli tam karışımlı sistemlerde

Aşağıdaki şemada giriş akımı çökeltilmiş aktif çamurun geri devir

oranına bağlı olarak biyokütle içerir. Geri devrin esas amacı
biyokütlenin hidrolik bekletme süresinden daha uzun bir süre reaktör
içerisinde bekletilmesini sağlamaktır.
1 2 2 1

Q, S1 Q+QR Q+QR Q-QW

V, X, S
Xe0
X1=0 S

O2 (QR +QW) XR

QR , X R QW , X R
PX

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Şekilde görülen 1 nolu kontrol bölgesi çerçevesinde, kararlı hal
koşullarında substrat ve biyokütle için giriş ve çıkış akımlarının hesaba
katıldığı kütle dengeleri yazıldığında;

Substrat için:
dS
V = 0=QS −QS ∓ V r s
dt 1

μ
r s=− qX=− X
Y
QS 1 − QS ∓ VqX =0

Q ( S1 − S) Günde giderilen birim

q= substratın, birim
VX
biyokütle ağırlığına oranı

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Biyokütle için:
dX
V =0=QX 1 −(Q −Q¿¿ W ) X e −QW X R +V r x ¿
dt

: geri devir akımındaki biyokütle konsantrasyonu [M(UAKM)/L 3]

: çamur uzaklaştırma debisi [L3/T]
−Q W X R +V r X =0

)
−VX ( μ −k d ) =Q W X R
Bu eşitlik çamur üretimini belirler, PX, sistemi kararlı hal koşullarında
tutmak için sistemden çekilen günlük çamur miktarıdır.
P X =QW X R

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Çamur yaşı, [T] çamurun reaktörde ortalama bekletme süresini ifade
etmektedir. Çamur yaşı reaktördeki toplam biyokütlenin (VX), sistemden
günlük uzaklaştırılan biyokütle miktarına oranıdır ().

1
=μ − k d
θX

1 1+ k d θ X
μ= +k d =
θX θX

Bu ifadesini, aşağıda verilen MONOD eşitliğinde yerine yazarsak,

S
μ= ^μ
K S+ S
K S (1+ k d θ x )
S=
^ θ X −(1+ k d θ x )
μ
İTÜ Çevre Müh. Ders Notları
Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Çıkış akımındaki substrat konsantrasyonu çamur yaşını bir fonksiyonu
olarak yukarıdaki şekilde ifade edilir.

Biyokütle konsantrasyonu;

P X =Y NH Q(S1 − S) Çamur üretimi

VX
=Y NH Q (S 1 − S ) (1)
θX
V
VX=θ X Y NH Q(S1 − S) θh =
Q

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Reaktördeki biyokütle θX
X H= Y (S 1 − S)
konsantrasyonu θ h NH
θ X Y H ( S1 − S) Y𝐻
X H= Y NH =
θ h (1+k d θ x ) 1+k d θ x

veya
1
=μ − k d μ=YHq
θX

1 ( S1 − S)
=Y H q − k d q=
θX θh X

1 ( S1 − S)
=Y H − kd
θX θh X

θ X Y H (S 1 − S ) Geri devirli tam karışımlı

X H= reaktörlerde biyokütle
θ h (1+ k d θ x ) konsantrasyonu
İTÜ Çevre Müh. Ders Notları
Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Geri devirli ve geri devirsiz aktif çamur sistemleri X konsantrasyonu
açısından karşılaştırıldığında, geri devirin hidrolik bekletme süresinden
daha büyük çamur yaşlarında sistemin işletilmesine müsaade ettiği ve
dolayısı ile reaktördeki biyokütle konsantrasyonunun daha yüksek
düzeylere eriştiği görülür.

X =Y NH (S 1 − S) θX
X H= Y (S 1 − S)
θ h NH
Geri devirsiz tam
karışımlı reaktör Geri devirli tam karışımlı
reaktör

Gerçekten de, geri devirli aktif çamur sistemlerinde, büyüklüğü

birikme faktörü ile artar ve reaktördeki biyokütle konsantrasyonu elde
edilir.

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
Reaktördeki biyokütle miktarı (MX) verilen bir atıksu ve seçilen çamur
bekletme süresi için sabittir ve (1) denkleminden hesaplanabilir.

M X =VX=Y NH Q (S 1 − S)θ X
Çamur kütlesi birim atıksu debisi için hesaplanırsa:

m X =Y NH (S1 − S)θ X

= [M(UAKM)/L3T-1]

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Çamur Üretimi
Günlük biyokütle oluşum hızı, PX [M(UAKM)/T] reaktördeki toplam biyokütlenin
(VX) ile çarpımından hesaplanabilir.

Eşitlikten VX çekilerek yerine yukarıdaki ifade yazıldığında;

YH
PX= Q (S 1 − S )
1+ k d θ x
P X =Y NH Q(S1 − S)
Benzer şekilde arıtılan birim atıksu başına üretilen biyolojik çamur, p X
[M(UAKM)/L3] aşağıdaki şekilde yazılır.
p X =Y NH (S1 − S)

Bir diğer tasarım parametresi ise giderilen birim substrat başına oluşan çamur
miktarıdır (Bu parametre ’a eşittir).
pX PX
= =Y NH
(S 1 − S ) Q (S 1 − S )
İTÜ Çevre Müh. Ders Notları
Oksijen Kullanımı
Günde kullanılan oksijen miktarı, genellikle oksijen ihtiyacı
olarak tanımlanmaktadır. Oİ, [M(O2)/T].
Oİ, oksijen kullanım hızı (rso) cinsinden ifade edilebilir:

Diğer yandan oksijen kullanımının hesaplanması, çoğalma

stokiometrisinin genel prensiplerine dayanmaktadır. Giderilen
substratın bir kısmı biyokütleye dönüşmez ve bu biyokütleye
dönüşmeyen substrat oksijen kullanımına eşittir.

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Oksijen Kullanımı
Aşağıdaki eşitlik, hem substrat hem de biyokütle parametrelerini,
stokiometrik ilişki içerisinde KOİ cinsinden ifade etmektedir.

YNH g biyokütle 1/YH substrat

(KOİ)
1gS 1 g biyokütle
(KOİ) (KOİ)
(1-YNH) g O2 -(1/YH-1) g O2
(-KOİ)

Giderilen substrat
Oluşan biyokütle, PX YNH
Oksijen ihtiyacı, Oİ YNH)
S: KOİ
X: KOİ O İ =Q ( S 1 − S ) − P X

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Oksijen Kullanımı
Substrat BOİ5, biyokütle UAKM cinsinden ifade edildiği zaman, gerekli
olan oksijen ihtiyacının belirlenebilmesi için substrat giderimi KOİ
cinsinden, çamur üretimi ise oksijen eşdeğeri cinsinden ifade
edilmelidir.
S: BOİ5 Q ( S1− S )
Oİ= − f x PX
X: UAKM f

1
O İ =( − f x Y NH )Q ( S 1 − S )
f

BO İ 5 KO İ
f= f X= =1,42
KO İ UAKM
Geri Devir Oranı
Aktif çamur sistemlerinin modellenmesinde bir diğer önemli parametre
çamur geri devrinin, QR, giriş akımına, Q, oranıdır.
QR
R=
Q

Bu parametre geri devir oranı olarak bilinmektedir ve çöktürme tankı

çevresinde (kontrol bölgesi 2) çamur için yazılan kütle dengesi
ifadesinden belirlenebilir.

(Q+QR), X (Q-QW), Xe

(QR+QW), XR

QR QW

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Geri Devir Oranı
( Q +Q R ) X =( Q R +Q W ) X R +(Q − Q W ) X e

QX Q R X Q R X R Q W X R
+ = +
VX VX VX VX

1 QR QR X R 1
+ = +
θh V VX θX

1 1 R R
= + −β
θX θ θ θ

1 1 R
= (1+ R)− β
θX θ θ

θ
=(1+ R)− βR
θX

θ
= 1+ R (1− β)
θX

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Geri Devir Oranı
Yukarıdaki eşitliği düzenlediğimizde;

Çok yüksek değerlerinde, eğer / <<1 ise yukarıdaki eşitlik

θ X ↑ ≡Q W ↓

Yazılabilir, veya,
QW<<QR, Q
( Q +Q R ) X =( Q R ) X R +(Q W ) X R
Q+Q R X R QR
= R=
QR X Q
X R 1+ R X
= R=
X R X R− X
İTÜ Çevre Müh. Ders Notları
Geri Devir Oranı
Pratikte geri devir akımındaki biyokütle konsantrasyonu, X R, aktif
çamurun çökme özelliklerine göre değerlendirilir ve genellikle çamur
hacim indeksi (SVI) ile ölçülür.

SVI: Çamur hacim indeksi, mL/g

X: AKM konsantrasyonu, g SS/L
: Çöken çamur hacmi (mL/L)

Çamur hacim indeksi, genellikle 30 dk sonundan çökelen AKM

miktarının hacim cinsinden ifadesi olarak benimsenen bir
parametredir.

V, X Vs, XR

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları V X= Vs XR

Azot Giderimi
Biyolojik arıtmada azot giderimi sadece oluşan fazla biyokütlenin
bünyesine alınması sonucu gerçekleşir. iB biyokütlenin azot içeriğidir ve
biyokütle için yazılan ampirik formüle C5H7NO2 dayanılarak iB = 0,12 g
N/g UAKM olarak hesaplanmıştır.

Günlük giderilen azot miktarı, PN, PX cinsinden ifade edildiğinde,

Arıtılan birim atıksu hacmi başına, giderilen azot miktarı, N X;

Yukarıdaki formül yardımı ile giderilen birim BOİ5 başına gerekli olan
azot miktarı, NR hesaplanabilir:

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları

Tam Karışımlı Geri Devirli Aktif Çamur Sistemleri
ÖDEV:
Aşağıda kinetik ve stokiometrik karakteri verilen atıksu, tam karışımlı,
geri devirli aktif çamur sistemi ile arıtılıcaktır. Üç değişik atıksu
konsantrasyonu için (S1 = 100; 200; 300 g BOİ5/m3) ve çamur yaşını
=1-15 gün aralığında değiştirerek

a) ’e bağlı olarak ’ın değişimini

b) Çıkış akımındaki BOİ5 konsantrasyonunun değişimini
c) Günde oluşan çamur miktarını (PX) ve reaktördeki biyokütle
miktarını (MX) hesaplayınız. Sonuçları ’e bağlı olarak grafik olarak
gösteriniz.
;;;

Q=1m3 /g ü n

İTÜ Çevre Müh. Ders Notları