Osmanlıyı kurtarmaya

yönelik fikir akımları

 Osmanlıyı kurtarmaya yönelik fikir
akımları
• Osmanlıcılık
• Türkçülük
• Batıcılık
• İslamcılık
• Adem-i Merkeziyetçilik
 OSMANLICILIK

• Bazı aydınlar dil, din, ırk ayrımı yapılmaksızın bütün milletleri

kapsayacak bir üst kimlik oluşturmaya çalıştılar.
•  Osmanlıcılık adı verilen bu düşüncenin temelinde gayrimüslimleri
devlete bağlı tutma fikri yatıyordu.
• Bu fikir Jön-Türkler ve İttihatçılar tarafından da desteklendi.
 OSMANLICILIK

• Fransız ihtilalinin yaydığı milliyetçilik düşüncesi Os­manlı sınırları içinde

yaşayan azınlıkları harekete geçir­mişti. Tanzimat döneminin sonlarına
doğru örgütlenen Genç Osmanlılar, Fransız ihtilalinin Osmanlı üzerindeki
yıkıcı etkisini kırmak için Osmanlıcılık düşüncesini ortaya attılar. 
 OSMANLICILIK

• Bu düşüncenin temel felsefesi; “Osmanlı ülkesinde etnik benlik değil,

Osmanlı olma düşüncesi vardır” düşüncesine dayanır.
• Bütün halkın bu düşünceyi kabul edebilmesi için ise Müslim-Gayri
Müslim eşitliği olması gerekiyordu ki bunun içinde yeni düzenlemeler
yapıldı (Islahat Fermanı ve Anayasalı meşruti yönetim kurmak gibi).
• Meşruti yönetime geçilip gayrimüslimlerin meclise alınması ile
Osmanlıcılık düşüncesi kesin olarak yürürlüğe girdi; Fakat bu uygulama
da bek­lenen sonucu vermedi.
 OSMANLICILIK
• Abdülhamit’in, meclisi kapatması Osmanlıcılık dü­şüncesi için olumsuz
bir gelişme idi. Berlin Antlaşma­sından sonra Balkanlarda meydana gelen
kopmalar ve Balkan savaşları Osmanlıcılık düşüncesinin iflas ettiğini
gösterdi. Milliyetçilik güçlendikçe Osmanlıcılık düşün­cesi tarihin
derinliklerine gömüldü.
• Savunucuları: Mithat Paşa, Namık Kemal, Ziya Paşa….
 İslamcılık
• Müslümanlar arasında birlik ve dayanışmayı esas alır. II. Abdülhamit
döneminde ortaya çıkan bu düşünce Os­manlıcılık düşüncesine alternatif
olarak kullanıldı.
• Fran­sız İhtilalinin İslam dünyası üzerindeki olumsuz etkisi kırılmaya
çalışıldı.
• Bu düşünce sadece sınırlar içindeki değil; sınırlar dışındaki Müslümanları
da kapsamına almıştır. 
 İslamcılık
•  II. Abdülhamit halifelik makamını da kullanarak İslam alemini
emperyalist güçlere karşı zinde tutmayı amaçlamıştır.
• İngilizler bu düşünceyi geçersiz kılmak için Arap topraklarında
milliyetçilik düşüncesini yay­mıştır.
• Kuzey Afrika’daki emperyalist işgaller İslamcılık için olumsuz olmuştur.
• I. Dünya savaşında Hicaz ve Yemen cephelerindeki gelişmeler İslamcılık
düşüncesi­nin iflas ettiğini göstermiştir.
 İslamcılık
• Almanya, İngiltere’ye olan düşmanlığından dolayı, İslamcılığı
desteklemiştir (Pan-Germenizim ile Panislamizmi, Almanya İngiltere’ye
karşı kullanmak iste­miştir).
• İslamcılık, hilafetin kaldırılması ile temel dayanağından da yoksun
kalmıştır.
• Savunucuları: Mehmet Akif, Said Halim Paşa, Cemaleddin Afgani
 Türkçülük

• Fransız İhtilali’nin yaydığı milliyetçilik fikri, bir yandan azınlık isyanlarına diğer yandan

da bir kısım Osmanlı aydınlarında Türkçülük fikrinin doğmasına zemin hazırladı.
• Türkçülüğün hız kazanmasında Rusya’dan kaçan Türkler etkili oldu.
• Bu fikri savunan aydınlar, Türk toplulukları arasındaki iş birliğinin geliştirilmesine
önem veriyorlardı.
• Türkçülüğe kimlik kazandıran Ziya Gökalp, bir milleti dil, din, soy ve ülkü birliği
oluşturur diyordu.
 Türkçülük
• Mehmet Emin Yurdakul), Ziya Gökalp gibi aydınlarca savunulan bu fikir,
azınlıkların ayrılmasıyla daha da güçlendi.
• Türkçülük fikri, Millî Mücadele’nin kazanılmasında da etkili oldu.
• Bu düşüncenin ortaya çıkıp yaygınlaşmasında Rusya’nın işgalleri ve
baskıcı tutumu da etkili olmuştur
 Türkçülük
. Genç Kalemler Dergisi Türkçülük doğrultusunda yazılar yazmıştır.
• Yusuf Akçura’nın “Üç Tarz-ı Siyaset” adlı makalesi Türkçülüğe siyasi
mahiyet kazandırdı.
• İttihat ve Terakki Partisi Türkçülüğü, II. Meşrutiyet döneminde devlet
politikası haline getirmiştir.
• Mustafa Kemal modern Türkiye’nin kuruluşunda Türk­çülüğü;
çağdaşlaşmasında ise batıcılığı esas almıştır.
 Batıcılık
• Avrupa’da bilim ve teknolojide yaşanan hızlı gelişmeler bazı Osmanlı
aydınlarının yönünü Batı’ya dönmesine neden oldu.
• Bu aydınlar devletin kurtuluşunu Batılılaşma fikrinde aradılar. Batıcılık
adı verilen bu fikrin savunucuları, Avrupa’daki gelişmelerin örnek
alınarak devletin modernleştirilmesi gerektiğini düşünüyorlardı.
•  Tevfik Fikret,Abdullah Cevdet, Celal Nuri gibi aydınlarca savunulan
bu düşünce Atatürk Dönemi’nde inkılaplar yapılırken de etkili oldu.
 Batıcılık:
• Batıya yöneliş ilk önce askeri sahada başlamıştır.
• II. Meşrutiyet döneminde ise Batıcılık düşünce akımı ol­muştur.
• Batıcılar 2’ye ayrılmaktadır: Bir grubu, batıyı bütün yönleri ile almak
isterken; diğer grubu batının sadece ilim ve teknik yönünü almak
istemiştir.
 Adem-i Merkeziyetçilik
• Prens Sabahattin tarafından savunulan ve II. Meşrutiyet döneminde
taraftarları artan bir düşüncedir.
• Bu düşün­ceye göre Osmanlı devleti bölgelere ayrılmalı, her böl­geye
saptanacak ölçüler içerisinde özerklik verilmelidir.
• Üretici ve girişimci kişiliğe önem vermiş­lerdir. “Devlet kişi ve toplum için
çalışmalıdır” fikrini savunmuşlardır.
• Fikrin temsilcisi Prens Sabahattin
 Trablusgarp Savaşı 
• Trablusgarp Savaşı gelişen dünyada özellikle Sanayi İnkılabından sonra
sömürge ihtiyacının artması ile toprak sahibi olmak isteyen İtalya ve bölge
halkı arasında yapılan çatışmalara dayanan ve bunun sonucunda Osmanlı
Devleti ile anlaşma sonrası İtalya'ya verilen bir toprak parçası olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Trablusgarp Savaşı Nedenleri ve Sonuçları 

•  - Trablusgarp Savaşı İtalya'nın hammadde ve pazar arayışında olması

•  - İtalya'ya Trablusgarp'ın çok yakın konumda bulunması
•  - Osmanlı Devleti'nin İtalya'ya kara bağlantısı olmaması
•  - Osmanlı Devleti'nin donanmasının yetersiz olması
•  - Büyük devletlerin İtalya’yı yanında istemesi gibi nedenlerdir.
 Trablusgarp Savaşı Kısaca Özeti

• Dünya tarihi açısından en önemli savaşlardan bir tanesi özellikle Osmanlı

Devleti'nin en çok ilgilendiren savaşlardan biri olan Trablusgarp Savaşı
İtalya krallığı ve Osmanlı Devleti arasında 1911- 1912 yılları arasında
gerçekleşmiştir. Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal Atatürk'ün de yer
aldığı ve Mustafa Kemal’in savaştığı ilk savaş olmuştur.
• Böylece Trablusgarp Savaşı ile Trablusgarp’ı İtalya'ya bırakan Osmanlı
Devleti Kuzey Afrika'daki sahip olduğu son toprak parçasını da
kaybetmiştir. Trablusgarp Savaşı siyasi birliğini geç tamamlayan İtalya ve
Osmanlı Devleti arasında meydana gelmiş özellikle Osmanlı Devleti’nin
büyük kayıpları ile sonuçlanmış tarihin en önemli savaşlarından biridir.
• Trablusgarp Savaşı siyasi birliğini geç tamamlayan ve hammadde
arayışına giren İtalya için sömürgecilik yarışında yer alma bahanesi olarak
ortaya çıkmıştır.
• İtalya Osmanlı Devleti'nin Trablusgarp bölgesi ile karşı karşıya bulunduğu
için kendisine en yakın olan sömürgeyi elde etmek isteyen İtalya Osmanlı
Devleti'nde nota göndermiştir ve kısa süre sonra Osmanlı Devleti'ne Savaş
açmış bölgeye ordu gönderemeyen Osmanlı Devleti de elindeki son
Kuzey Afrika’da bulunan toprak parçasını da İtalya’ya vermek zorunda
kalmıştır.
 Trablusgarp Savaşı Tarihi 
• İtalya 28 Eylül 1911 tarihinde Osmanlı Devleti'ne nota vermiştir. Osmanlı
Devleti söz konusu olan Trablusgarp'a cevap vermiş ancak İtalya bunu
kabul etmemiştir. Bunun üzerine İtalya Osmanlı Devleti'ne savaş ilan
etmiştir.
 Trablusgarp Savaşı Önemi 
• Trablusgarp Savaşı Mustafa Kemal ve Enver Paşa gibi büyük ve önemli
komutanların yer aldığı savaşlardan biridir. Osmanlı Devleti ekonomik
olarak bu savaşta da zarar görmüştür.
• Trablusgarp savaşının devam ettiği sürede Balkan Savaşları başlaması ile
Trablusgarp'tan çekilmek zorunda kalan Osmanlı Devleti Uşi Antlaşması
ile Trablusgarp ve Bingazi Ayrıca 12 adayı İtalya'ya geçici bir süre olarak
vermiştir.
• Trablusgarp Savaşı Osmanlı Devleti'nin hem askeri açıdan hem
diplomatik açıdan başarısız olduğunu göstergesi olmuştur.
• Bu durumda 1. Dünya Savaşı hazırlığında bulunan büyük devletler için
Osmanlı Devleti’ni ‘hasta adam’ olarak adlandırmalarına neden olmuştur.
Ayrıca Osmanlı Devleti'nin güçsüzlüğünü göstergesi olarak görülmüştür.
 Trablusgarp Savaşı'nın sonuçları ise:

•  - Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetmiştir.

•  - 12 Ada Yunanistan'ın işgal etme ihtimaline karşı İtalya'ya geçici olarak bırakılmıştır.
•  - Osmanlı Devleti halifelik gücünü kullanarak bölge halkı ile dini ve kültürel bağlarını
sürdürmek istemiştir.
•  - Trablusgarp uçağın ilk defa kullanıldığı savaş olarak tarihte tarih kayıtlarda yerini
almıştır. (Ancak Trablusgarp savaşında uçak savaş amacıyla değil bildiri dağıtmak
amaçlı kullanılmıştır.)
•  - Mustafa Kemal'in ilk savaşıdır. Savaş sonunda Mustafa Kemal Binbaşı rütbesine
yükselmiştir.
 Balkan Savaşları-1912-1913
1. Balkan Savaşı’nın Nedenleri:
• Fransız İhtilali ile birlikte yayılan milliyet­çilik akımının Osmanlı Devleti'ne olumsuz etkisi.
• Avrupa devletlerinin, Osmanlı içerisinde yaşayan azınlıkları kışkırtması
• İngiltere'nin, Rusya'yı Osmanlı üzerinde­ki politikasında serbest bırakması (Panslavizm)
• Osmanlı Devleti'nin merkezi gücünün zayıflaması
• Osmanlı Devleti; Bulgaristan, Yunanis­tan, Karadağ ve Sırbistan'la mücadele etmiştir.
• Osmanlı Devleti, dört cephede yaptığı mücadelede başarısız olmuştur. Başarısız ol­masının
nedeni, ordu içerisinde karışıklıklar ol­ması ve cephelere askeri gücün gönderilememesidir.
 1. BALKAN SAVAŞI

• LONDRA ANTLAŞMASI (1913)
• •   Midye-Enez hattının batısında kalan topraklar, Balkan devletlerine
bırakılmıştır. (Edirne, Kırklareli...)
• • Ege adalarının geleceği büyük devletlerin eline bırakılmıştır.
• •  I. Balkan Savaşı devam ederken Arna­vutluk bağımsızlığını ilan etmiştir
 Sonuçları:

• • Osmanlı Devleti, Ege adalarındaki ege­menliğini kaybetmiştir.

• •   Bulgaristan büyük topraklara sahip olarak, Ege denizine kıyısı olmuştur.
• • Bab-ı Ali Baskını ile İttihat ve Terakkiciler Osmanlı yönetimini tamamen ellerine geçirmiş­lerdir.
• •  Balkanlarda Türkler azınlık durumuna düşmüş ve günümüze kadar sürecek olan azın­lık sorunu
ortaya çıkmıştır.
• •  Bu dönemde Balkanlardan Anadolu'ya büyük göçler olmuştur. Bu göçler Anadolu'da ekonomik
ve toplumsal sorunları da beraberin­de getirmiştir.
 II. Balkan Savaşı
• Birinci Balkan Savaşı sonrası, oluşan sınırlar yüzünden tüm devletler
hoşnutsuzdu. Çünkü; bu devletler, toprak paylaşımının adaletsiz ve taraflı
olduğunu; Bulgaristan'ın hak ettiğinden daha fazla toprak aldığını
düşünüyorlardı. Ayrıca Osmanlı Devleti, kaybettiği toprakları yeniden
kazanmak istiyordu. Romanya da bu ortamdan yararlanıp, kârlı çıkmak
istiyordu.
 II. Balkan Savaşı
• Bu savaşın, tek hedefi Bulgaristan idi. Böylece, tüm bu devletler bu
devlete saldırınca Bulgaristan ağır bir yenilgi aldı. Savunmaya çekilmek
için birçok yerdeki askerlerini çekti. Bunu fırsat bilen Enver Paşa
 komutasındaki Osmanlı Ordusu 21 Temmuz 1913 tarihinde Edirne'ye
girdi. Tek kurşun atmadan, Edirne, Kırklareli ve Dimetoka geri alındı.
  İkinci Balkan Savaşı Sonunda İmzalanan Antlaşmalar

• Bulgaristan-(Sırbistan-Romanya-Yunanistan) arasında Bükreş
Antlaşması (10 Ağustos 1913). Bulgar ve Balkan devletleri arasında 10
Ağustos 1913 tarihinde imzalanan Bükreş Antlaşması ile birlikte yeni
Romanya ve Bulgaristan sınırı belirlendi. Antlaşmanın ardından Tuna’nın
güneyinde kalan önemli bir toprak parçası Romanya’ya bırakılmıştır.
• Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında İstanbul Antlaşması (29 Eylül
1913). Bulgaristan ve Osmanlı Devleti arasında 29 Eylül 1913 tarihinde
İstanbul Antlaşması imzalanmıştır. Anlaşma hükümlerine göre Osmanlı
Kırklareli, Dimetoka ve Edirne’yi Bulgarların elinden kurtarmıştır. Ayrıca
Bulgaristan’da bulunan Osmanlı tebaası için mal ve can güvenlikleri için
Bulgarlardan teminat alınmıştır.
• Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında Atina Antlaşması (14 Kasım
1913). Taraflardan Yunanistan ile 14 Kasım 1913 tarihli Atina Antlaşması
ile Girit tamamen Yunanlılara bırakılmış, diğer Ege adalarının kaderi ise
büyük devletlerin nezaretinde yapılacak görüşmeye ertelenmiştir.
• Osmanlı Devleti ile Sırbistan arasında İstanbul Antlaşması (13 Mart
1914). Sırbistan ve Osmanlı arasında ise 13 Mart 1914 tarihinde varılan
antlaşma hükümlerine göre iki tarafın ortak sınırı olmadığı için toprak
meselesi konuşulmamış; fakat Sırbistan’da bulunan Osmanlı halkının can
ve mal güvenliği teminat altına alınmıştır.
 2. Balkan Savaşı’nın Sonuçları
• Balkan savaşlarının savaş acılarını ve şiddetini yaşayan Balkan Türkleri Anadolu topraklarına göç ettiler.
• Osmanlı Devleti Balkan savaşlarından ağır kayıplara çıktıktan sonra mekanik ve askeri teçhizat olarak
Almanya destekli ıslahatlara girişti.
• Birinci Dünya Savaşının ayak sesleri duyulurken dünya üzerinde oluşan kutuplaşmalar Osmanlı
Devletinin Alman dostluğuna itmiştir. Almanya’dan subay ve komutanlar getirilerek ordu düzeltilmeye ve
eğitilmeye çalışılmıştır.
• Savaşların ve sınırların değişmesi demek yüz binlerce Türkün Balkanlardan Osmanlıya sığınmasına neden
olmuştur. büyük göç beraberinde yerleşim ve devletin maddi olanaklarını giderek çökertmiştir.
• Çizilen son sınırların ardından Osmanlı Devleti yüzyıllarca hüküm sürdüğü Balkanlardan elini çekmiştir.
Balkan varlığı Trakya ve Edirne ile sınırlanmıştır.