Chöông I: KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ DUNG SAI

VAØ LAÉP GHEÙP

• I.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ TÍNH ÑOÅI LAÃN CHÖÙC NAÊNG

• I.2. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ DUNG SAI VAØ

LAÉP GHEÙP

CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHƯƠNG I

End Home Next Back

 I.1. KHAÙI NIEÄM VEÀ TÍNH ÑOÅI LAÃN CHÖÙC
NAÊNG

•I.1.1. Baûn chaát cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng

•I.1.2. Hieäu quaû cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng

End Home Next Back

 I.1.1. Baûn chaát cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng

•Tính ñoåi laãn chöùc naêng laø moät nguyeân taéc thieát
keá vaø cheá taïo ñeå ñaûm baûo cho caùc maùy vaø chi tieát
maùy cuøng loaïi, cuøng côõ coù theå thay theá cho nhau maø
khoâng caàn phaûi söûa chöõa hoaëc löïa choïn nhöng vaãn
ñaûm baûo moïi yeâu caàu veà kyõ thuaät vaø kinh teá.

End Home Next Back

 I.1.1. Baûn chaát cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng

Tính ñoåi laãn chöùc naêng ñöôïc thoûa maõn theo moät
trong hai hình thöùc sau:

• a) Ñoåi laãn hoaøn toaøn

• b) Ñoåi laãn khoâng hoaøn toaøn

End Home Next Back

 I.1.1. Baûn chaát cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng
a) Ñoåi laãn hoaøn toaøn

• Khi laép raùp, caùc chi tieát ñöôïc chọn baát kyø trong loạt,
hoaøn toaøn coù tính ngẫu nhieân.
• Caùc chi tieát ñaõ ñöôïc tieâu chuaån hoaù hay caùc chi tieát
phuï tuøng döï tröõ thöôøng ñöôïc cheá taïo coù tính ñoåi laãn
hoaøn toaøn ñeå taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho quaù trình thay
theá söûa chöõa sau naøy.

End Home Next Back

 I.1.1. Baûn chaát cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng
b) Ñoåi laãn khoâng hoaøn toaøn

•Ñöôïc söû duïng khi dung sai cheá taïo khoâng theå thoûa
maõn yeâu caàu cuûa thieát keá.
•Phöông phaùp naøy cho pheùp môû roäng phaïm vi dung
sai cuûa caùc khaâu thaønh phaàn ñeå deã cheá taïo. Sau ñoù,
chi tieát seõ ñöôïc phaân thaønh töøng nhoùm theo kích
thöôùc thaät cuûa chuùng vaø caùc chi tieát trong nhoùm
töông öùng seõ ñöôïc laép raùp vôùi nhau.

End Home Next Back

 I.1.2. Hieäu quaû cuûa tính ñoåi laãn chöùc naêng

• + Ñoái vôùi thieát keá: Giaûm ñöôïc thôøi gian, coâng söùc
vaø chi phí cho quaù trình thieát keá.
• + Ñoái vôùi saûn xuaát: Tính ñoåi laãn chöùc naêng laø tieàn
ñeà kyõ thuaät môû ñöôøng cho vieäc phaùt trieån saûn xuaát,
phaân coâng saûn xuaát tieán tôùi chuyeân moân hoùa saûn xuaát.
• + Ñoái vôùi söû duïng: Giaûm ñöôïc thôøi gian cheát cuûa
maùy, giaûm nheï ñöôïc vieäc toå chöùc boä phaän söûa chöõa, cheá
taïo caùc chi tieát hö hoûng.

End Home Next Back

 I.2. CAÙC KHAÙI NIEÄM CÔ BAÛN VEÀ DUNG SAI VAØ
LAÉP GHEÙP

•I.2.1. Kích thöôùc

•I.2.2. Sai leäch giôùi haïn

•I.2.3. Dung sai

•I.2.4. Laép gheùp

•I.2.5. Sô ñoà phaân boá dung sai cuûa laép gheùp

End Home Next Back

 I.2.1. Kích thöôùc

•Kích thöôùc laø giaù trò baèng soá cuûa ñaïi löôïng ño
chieàu daøi (ñöôøng kính, chieàu daøi … ) theo ñôn vò ño ñöôïc
löïa choïn.
•Phaân loaïi:

•a) Kích thöôùc danh nghóa

•b) Kích thöôùc thöïc

•c) Kích thöôùc giôùi haïn

End Home Next Back

 I.2.1. Kích thöôùc
a) Kích thöôùc danh nghóa

•Laø kích thöôùc maø döïa vaøo chöùc naêng vaø ñieàu
kieän laøm vieäc cuûa chi tieát ñeå tính toaùn xaùc ñònh vaø
choïn theo trò soá kích thöôùc tieâu chuaån.

•Kyù hieäu : D, d

•D (Ñoái vôùi loã hay bề mặt bao)

•d (Ñoái vôùi truïc hay bề mặt bị bao)

End Home Next Back

 I.2.1. Kích thöôùc
b) Kích thöôùc thöïc

•Kích thöôùc thöïc laø

kích thöôùc ño ñöôïc tröïc
tieáp treân chi tieát.

•Kyù hieäu: Dt , dt

End Home Next Back

 I.2.1. Kích thöôùc
c) Kích thöôùc giôùi haïn

• Kích thöôùc giôùi haïn laø kích thöôùc lôùn nhaát vaø nhoû
nhaát giôùi haïn phaïm vi cho pheùp cuûa kích thöôùc chi tieát.
• Coù hai kích thöôùc giôùi haïn:

• + Kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát (Dmax , dmax)

• + Kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát (Dmin , dmin)

End Home Next Back

 I.2.2. Sai leäch giôùi haïn

•Sai leäch giôùi haïn laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc
giôùi haïn vaø kích thöôùc danh nghóa.
•Coù hai sai leäch giôùi haïn:

• a) Sai leäch giôùi haïn treân

• b) Sai leäch giôùi haïn döôùi

End Home Next Back

 I.2.2. Sai leäch giôùi haïn
a) Sai leäch giôùi haïn treân

•Laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn nhaát
vaø kích thöôùc danh nghóa.
•Kyù hieäu: ES, es

• Ñoái vôùi loã : ES = Dmax  D

• Ñoái vôùi truïc : es = dmax  d

End Home Next Back

 I.2.2. Sai leäch giôùi haïn
b) Sai leäch giôùi haïn döôùi

•Laø hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn nhoû
nhaát vaø kích thöôùc danh nghóa.
•Kyù hieäu: EI , ei

•Ñoái vôùi loã: EI = Dmin  D

•Ñoái vôùi truïc: ei = dmin  d

End Home Next Back

 I.2.2 Sai leäch giôùi haïn
b) Sai leäch giôùi haïn döôùi

• * Ghi chuù :

  Sai leäch giôùi haïn coù theå döông, aâm hoaëc baèng 0.

  Sai leäch giôùi haïn treân luoân luoân lôùn hôn sai leäch
giôùi haïn döôùi.

 Ñôn vò cuûa sai leäch giôùi haïn coù theå laø mm hoaëc
m.

End Home Next Back

 I.2.3. Dung sai

•Dung sai laø hieäu giöõa kích thöôùc giôùi haïn lôùn
nhaát vaø kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát.
•+ Ñoái vôùi loã:

• TD = Dmax  Dmin = ES  EI

•+ Ñoái vôùi truïc:

• Td = dmax  dmin = es  ei

End Home Next Back

 I.2.3. Dung sai

• * Ghi chuù :

 Dung sai luoân luoân döông (T > 0).

 Ñôn vò cuûa dung sai coù theå laø mm hoaëc m.

• * Treân baûn veõ, kích thöôùc seõ ñöôïc ghi goàm caùc yeáu
toá sau:

 Kích thöôùc danh nghóa.

 Sai leäch giôùi haïn (treân vaø döôùi). Taát caû ñeàu phaûi
cuøng moät ñôn vò laø mm.

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp
• Laép gheùp laø söï phoái hôïp giöõa hai hay nhieàu chi tieát vôùi
nhau ñeå thaønh moät boä phaän maùy hay moät maùy coù ích.

Bề mặt
bao Chi tiết
Bề mặt Bề mặt bị bao
d=D
bao bao

Chi tiết bao d=D

Chi tiết bị bao
Bề mặt bị bao Chi tiết bị bao

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp

* Caùc khaùi nieäm trong một laép gheùp:

•- Beà maët laép gheùp: beà maët tieáp xuùc giöõa hai chi
tieát laép gheùp vôùi nhau.
•- Kích thöôùc laép gheùp: kích thöôùc cuûa beà maët laép
gheùp.
•- Ñaëc tính cuûa laép gheùp: ñược xaùc ñịnh bởi hiệu số
giữa kích thöôùc bao vaø kích thöôùc bị bao

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp

•Döïa vaøo ñaëc tính cuûa laép gheùp, caùc laép gheùp ñöôïc
phaân laøm 3 nhoùm nhö sau:
• a) Laép gheùp coù ñoä hôû.

• b) Laép gheùp coù ñoä doâi.

• c) Laép gheùp trung gian.

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp
a) Laép gheùp coù ñoä
hôû

Laø laép gheùp trong ñoù kích thöôùc bao luoân luoân
lôùn hôn kích thöôùc bò bao ñeå taïo thaønh ñoä hôû trong
laép gheùp.

Kyù hieäu: S

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp
a) Laép gheùp coù ñoä hôû

 Ñaëc tröng cuûa laép gheùp:

+ Độ hở lớn nhất: S max  Dmax  d min  ES  ei

+ Độ hở nhỏ nhất: S min  Dmin  d max  EI  es

+ Độ hở trung bình: S max  S min
Stb 
2
+ Dung sai ñộ hở: Ts  Smax  Smin  TD  Td
End Home Next Back
 I.2.4. Laép gheùp
b) Laép gheùp coù ñoä
doâi
•Laø laép gheùp trong ñoù kích thöôùc bao luoân luoân nhoû
hôn kích thöôùc bò bao ñeå taïo thaønh ñoä doâi trong laép gheùp.
•Kyù hieäu: N

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp
b) Laép gheùp coù ñoä
doâi

 Ñaëc tröng cuûa laép gheùp:

+ Độ doâi lớn nhất: N max  d max  Dmin  es  EI

+ Độ doâi nhỏ nhất: N min  d min  Dmax  ei  ES
N max  N min
+ Độ doâi trung bình: N tb 
2
+ Dung sai ñộ doâi: TN  N max  N min  TD  Td
End Home Next Back
 I.2.4. Laép gheùp
c) Laép gheùp trung gian

Laø laép gheùp trong ñoù coù theå coù ñoä hôû hoaëc ñoä doâi
tuøy theo kích thöôùc thöïc cuûa caëp chi tieát laép gheùp vôùi nhau.

End Home Next Back

 I.2.4. Laép gheùp
c) Laép gheùp trung gian

 Ñaëc tröng cuûa laép

gheùp:

+ Độ hở lớn nhất: S max  Dmax  d min  ES  ei

+ Độ doâi lớn nhất: N max  d max  Dmin  es  EI

+ Dung sai lắp TS , N  N max  S max  TD  Td
gheùp:

End Home Next Back

 I.2.5. Sô ñoà phaân boá dung sai cuûa laép gheùp
0 , 025 0 , 009
D = 50 ; d = 50  0 , 025
m
TD
ES =+25

ñöôøng 0
EI = 0
es = -9

D = d = Ø 50mm
Td
+ Kích thöôùc giôùi haïn cuûa loã vaø ei = -25

uïc.
+ Sai leäch giôùi haïn cuûa loã vaø
uïc.
+ Dung sai cuûa loã vaø truïc.
End Home Next Back
 I.2.5. Sô ñoà phaân boá dung sai cuûa laép
gheùp
* Ñaëc tính cuûa laép gheùp

m m m
Td
TD TD TD

ñöôøng 0 ñöôøng 0 ñöôøng 0

Td
Td

Laép gheùp coù ñoä Laép gheùp coù ñoä Laép gheùp trung gian
hôû doâi

End Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

1. Hieäu ñaïi soá giöõa kích thöôùc giôùi haïn nhoû nhaát vaø
kích thöôùc danh nghóa laø:
a. Dung sai.
b. Sai leäch giôùi haïn treân.
c. Sai leäch giôùi haïn döôùi.
d. Sai leäch giôùi haïn.

Ñaùp aùn:c

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

2. Cho moät laép gheùp coù ñoä doâi, Nmax ñöôïc tính baèng
coâng thöùc sau:
a. Nmax = Dmin  dmax.
b. Nmax = dmax  Dmin.
c. Nmax = Dmax  dmin.
d. Nmax = dmin  Dmax.

Ñaùp aùn:b

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

3. Loaït chi tieát gia coâng coù kích thöôùc d = 40 , Td =

16m , ei =  25m . Ñaùnh giaù hai chi tieát vôùi kích
thöôùc thöïc sau ñaây dt1 = 39,9925 vaø dt2 = 39,976 coù
ñaït yeâu caàu khoâng?
a. Chi tieát 1 ñaït, chi tieát 2 khoâng ñaït.
b. Chi tieát 2 ñaït, chi tieát 1 khoâng ñaït.
c. Caû hai chi tieát ñeàu ñaït.
d. Caû hai chi tieát ñeàu khoâng ñaït.

Ñaùp aùn:b

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

4. Choïn caâu sai:

• a. Sai leäch giôùi haïn coù theå coù giaù trò döông, aâm hoaëc
baèng 0.
• b. Sai leäch giôùi haïn treân luoân luoân lôùn hôn sai leäch
giôùi haïn döôùi.
• c. Dung sai luoân luoân döông.
• d. Sai leäch giôùi haïn döôùi luoân luoân aâm

Ñaùp aùn:d

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

5. Trong caùc moái laép sau, moái laép naøo laø laép gheùp
coù ñoä hôû: 0 , 014
0 , 033

a. D = 63+ 0,030 mm; d = 63 mm .

b. D = 24–000,033
,038 mm; d = 24– 0,021 mm.
,073

c. D = 75 mm; d = 75– 0,01900 ,mm.

085
,06

d. D = 110+ 0,035 mm; d = 110 mm.

Ñaùp aùn:a

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

6. Cho D = 28 0,048

0,081 , d = 28–0,021 . Tính Nmax , Nmin :

a. Nmax = 0,081mm ; Nmin = 0,027 mm.

b. Nmax = 0,081mm ; Nmin = 0,021mm.
c. Nmax = 0,048mm ; Nmin = 0,021mm.
d. Nmax = 0,048mm ; Nmin = 0,027mm .

Ñaùp aùn:a

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

7. Cho moät laép gheùp coù D = 34

0,006
 0,017 mm, d = 34+0,019 mm.
Tính dung sai cuûa laép gheùp TS,N :
a. 42m. b. 23m.
c. 36m. d. 25m.

Ñaùp aùn:a

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

8. Chi tieát loã coù kích thöôùc D = 45+0,025. Choïn chi tieát
truïc sao cho taïo ra laép gheùp trung gian:
0,085
a. d = 450,021 . b. d = 45 .
 0,06

0,006 0 ,050
c. d = 45 0,017 . d. d =45
 0 ,028 .

Ñaùp aùn:c

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I

9. Cho moät chi tieát loã coù D = 110+0,035. Choïn chi tieát
truïc coù kích thöôùc d sao cho taïo ra laép gheùp trung
gian vôùi Smax = 32µm
0,032 0,012
a. d = 110  0,012 . b. d = 110
 0,032 .
0,025 0,054
c. d = 110  0,003 . d. d =110
 0,032 .

Ñaùp aùn:c

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I
Vôùi caùc soá lieäu cho trong caùc caâu sau, choïn sô ñoà
phaân boá dung sai cuûa caùc laép gheùp thích hôïp:
es = 40 es = 60 es = 50
es = 60
TD
TD TD
ES = 20 TD
ES = 20 ES = 20
ES = 20 Td Td
ei = 0 ei = 10 ei = 15 ei = 10 Td
Td
EI = -15 EI = 0

Sô ñoà 1 EI = -15 Sô ñoà 2 EI = -15 Sô ñoà 3 Sô ñoà 4

10. D = d = 120mm, es = 60m, ES = 20m, Nmax = 75m, Smax

= 5m.
a. Sô ñoà 1. b. Sô ñoà 2. c. Sô ñoà 3. d. Sô ñoà 4.

Ñaùp aùn:c

Home Next Back

 CAÂU HOÛI TRAÉC NGHIEÄM CHÖÔNG I
Vôùi caùc soá lieäu cho trong caùc caâu sau, choïn sô ñoà
phaân boá dung sai cuûa caùc laép gheùp thích hôïp:
es = 40 es = 60 es = 50
es = 60
TD
TD TD
ES = 20 TD
ES = 20 ES = 20
ES = 20 Td Td
ei = 0 ei = 10 ei = 15 ei = 10 Td
Td
EI = -15 EI = 0

Sô ñoà 1 EI = -15 Sô ñoà 2 EI = -15 Sô ñoà 3 Sô ñoà 4

11. D = d = 35mm, ES = 20m, EI = -15m, Nmax = 75m, Smax = 20m.

a. Sô ñoà 1. b. Sô ñoà 2.
c. Sô ñoà 3. d. Caû 4 sô ñoà ñeàu sai .

Ñaùp aùn:d
End Home Next Back