Veprimtari praktike

Fusha:Shoqëria dhe mjedisi.

lënda:Histori
Klasa:10

Tematika:V Periudha e tronditjeve të mëdha.

Tema mësimore:Fillimet e krizave te shek.XX.Lufta e Pare Botërore.

Mësuese e lëndes:Emiranda Tota

Dokumentet e përdorura për ketë punim:
-1.Teksti mësimor Histori X10
-2.Burime nga interneti.
-3.Valentina Duka ,”Historia e Shqipërise 1912-1939.
 MASTER PROFESIONAL MËSUESI HISTORI
Lënda:Historia dhe Dokumenti.
Tema:Lufta e I Botërore.
Punoi:Emiranda Tota. Pranoi:Gentiana Kera

Tiranë 2023
Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave kyce:
Nxënësi/ja:
1.Zhvillon dhe vlerëson ngjarjen historike duke përdorur disa prej burimeve
historikedhe të informacionoit.
2.Argumenton vlerat e trashigimise historike duke vlersuar këtë trashigimi si pjese e
identitetit të një populli.
3.Përcakton lidhjet shkak-pasojë ndërmjet ngjarjeve.
4.Përdor konceptet kryesore që lidhen me ngjarjet historike.
• Rezultatet e të nxënit sipas kompetencave të fushës sipas temës
mësimore:
Nxenësi-ja:
-Përcakton shkaqet e shpërthimit të Luftës së Pare Botërore:
-Argumenton arsyet pse fitoi Blloku i antantës.
-Gjykon mbi rolin e SHBA-së në Luftën e Parë Botërore.
-Të shpreh mendimin e tij/saj lidhur rolin dhe qëndrimin e shqipërise në kohë
të luftës.
-
Lufta e parë botërore apo Lutfa e Madhe ishte lufta që përfshiu pothuajse
gjithë botën , nga viti 1914 deri në vitin 1918 .Kjo luftë filloi me pretekstin se u
vra duka Franc Ferdinanti,nga një nacionalist Serb i quajtur Gavrillo
Princip.Austro Hungaria i dërgoi ultimatum serbise por Serbia refuzoi dhe pas
një muaji , rrespektivisht më 28 korrik 1914 Austria hyn në luftë me Serbine në
këtë konflikt mbarë botërorë të armatosur u përballën dy fuqi të
mëdha :blloku tre palësh qe ishin Gjermani,Itali ,Austro-Hungari dhe blloku i
antantës me Mbretërinë e Bashkuar ,Francën dhe Rusinë.Kjo luftë përfshiu
gjashtë kontinentet e banuara të lëmëshit tokësor.
• Shkaqet e Luftës ,pse filloi lufta.
Shkaqet e luftës se parë botërore ishin përplasjet e interesave të disa vendeve mbi rajone t
ndryshme.
1.Për ballkanin –përplaseshin interesat e rusise dhe italise /Austro-Hungarise.
2. Për Italine veriore – përplaseshin intetrsat e Italise dhe Austro-Hungarisë.
3.Për Poloninë -përplaseshin interesat e Gjermanise dhe Rusise.
4.Për Alas Lorenën –Përplaseshin interesat e Gjermanisë dhe Francës.
5.Anglia kërkonte shtimin e kolonive.
6.Lëvitja e popujve për pavarsi.
7.Gjermania e cila ishte me e zhvilluara i rriti shumë ,pretendimet e saj.
Shkaqet e luftës ishin të shumëllojëshmë Britania e Madhe dhe Franca humbën parësine e tyr
ekonomike dhe ushtarake kurse vendi i tyre ishte marrë nga forcat e reja ushtarake –ekonomik
SHBA, Gjermania dhe Japonia .Ky ekulibër i ri ushtarako-ekonomik,këmbëngulja për ndarje të re t
botës në zona për ndikim ,ndarja e re e tregjeve të reja dhe lendë të parë .E gjitha kjo e kompliko
seriozisht jetën politike ndërkombëtare dhe krizat politike bëheshin gjithnjë e me të shpeshta dhe m
të rrezikshme. Rivaliteti midis fuqive të mëdha u theksua në Evropë,Azi dhe Afrike.Për arritjen më t
mirë të qëllimeve të tyre , fuqite e mëdha formuan dy blloqe luftarako-politike:Antanten dhe Forca
qendrore, derisa tensionet qun në shperthimim e luftes midis tyre me 28 korrik 1914.
•Zhvillimi i luftës –Frontet e luftes.
Më 28 korrik 1914 ishte data e fillimit të luftës .Miliona njetëz vdiqën gjatë viteve
që zgjatën luftimet.Në fillim ,forcat e të dy blloqeve ishin shumë të barabarta.,përsa
i përket numrit të ushtarëve. Sidoqoftë , kishte dallime në burime dhe në paisje.Si
shembull, historianet vërejne se Triple Antanta nuk kishte asnjë armë me rreze të
gjatë , por që ata kishin epërsi detare.
•Lufta e levizjeve- lëvizjet e para ushtarake u bazuan në sulme te shpejta dhe
shumë efektive . Gkermania kishte zhvilluar një plan të quajtur Schlieffen me
synyme për të pushtuar francën dhe për të arritur parisin në një
Koheë shumë të shkurtër.Nga ana e tyre, francezët hartuan planim XVII, i cili kërkoi
te rimëkëmbete Alsasin dhe Lorenën.Të dy planet përfunduan me dështim dhe
situatanë front u bllokua . Një front i shkëlqyshëm i llogoreve u formua . Pa dikush
që përparonte mjafueshëm.
Rusia , në ato faza të herëshme, sulmoi Austrinë dhe Gjermaninë nga lindja dhe
Perandoria Astro-Hungareze u përpoq te pushtonte Serbinë.
• Lufta e llogoreve.
-Pavarsisht nga planet e hartuara , të gjithë
pjesëmarrësit kuptuan se lufta nuk do të ishte e
shkurtër. Gjermania u ngulit në fronin perëndimor,
duke u përpjekur ta ruaj atë që kishte pushtuar .Linha
Hindenburg kishte 700 kilometra llogore qe ndanin
Francën nga ushtria gjermane.Gjatë kësaj periudhe u
përfshinë pjesmarrës të rinj . Perandoria Osmane dhe
Bullgaria e bënë atë në favor të fuqive perandorake
dhe Rumanise dhe Italisë ndaj Aleatëve.Kështu në
Ballkan ku ndodhën të rejat .Rusisë , me probleme të
brendëshme , iu deshën të tërhicte shumë njerëz dhe
territoret e ndryshme të ballkanit u ndryshuan duart
në mënyre të përsëritur.
Kriza e vitit 1917
Pas tre vitesh luftë dhe me një situatë mjaft të ndenjur ,
të gjithë pjesëmarrësit vuajtën probleme të
brendëshme për shkak të kundeështimit të qytetarëve
të tyre. Në Francë e cila ishte e zhytur në një luftë të
përgjakshme hendeksh dhe me mungese ushqimi ,
kishte greva industriale dhe kryengritje në disa qytete .
Në Britani , njetzit ishin të lodhur edhe pse protestat
ishin të vogla.Dallimet politike filluan të shfaqeshin në
peramdorine gjermane , me mbështetësit që i dhanë
fund konfliktit .Astro- Hungarezet , nga ana e tyre , u
desh të luftoni në dy frone te ndryshme . Përveq kësaj
revolta të shumëta seperatiste shpërthyen në pjesen
më të madhe të territorit të saj.Më në fund ,
Revolucioni Rus shpërtheu atë vit Triumfi i
boleshevikeve bëri që vendi të braktise luftën.
Kthesa e Luftës
Ishte në vitin 1917 kur Shtetet e Bashkuara
të amerikës u bashkuan me lufën e parë
botërore .në atë kohë , fronte të ndryshme
të hapura ishin shumë të ndenjur.
Paraprakishit të gjithë ata e kufizojne veten
të rezistojne , pa pasur aftësinë për të
mposhtur armiqtë e tyre.Hyra amerikane ,
në 1917 u dha forcë të re Aleatëve të
Antantës Triple dhe ishte jetike për
rezultatin
.
Fundi i luftës :Fitorja e Aleatëve.
Në muajin e fundit të luftës , pretenduesit ishin dobësuar
shumë, si ushtarakisht ashtu edhe për shkak të pozotës se
brendëshme në secilin vënd .Kjo preku dy fuqitë pera
dorake në një mënyrë të veqante , pasi Aleatët u përfituan
shumë nga përfshirja e Shteteve të Bashkuara në anën e
tyre.Një nga sulmet e fundit kundër Perandorisë Austro-
Hungareze ndodhi nga jugu, pas zbarkimit të trupave aleate
në Greqi.Që nga ai moment , Austro-Hungaria filloi të
shkatërrohej, me deklarata të njëpasnjëshme të pavarsisë
për territoret e saj.Në nëtor 1918, vetëm Austria mbeti nga
Perandoria e vjetër.Disfata e la Gjermaninë pa ndonjë
mbështetje dhe, në frontin perëndimor , Aleatët arritën ta
mposhtin atë.Më 11 nëntor 1918, ai iu forzua armiqëve të
tij.
Shqipëra gjatë luftës së parë botërore.
Pas shperthimit te Luftes se Pare Boterore, anarkia pushtoi vendin teksa fiset dhe rajonet u rebeluan
kunder sundimit qëndror. Për të mbrojtur pakicën greke , kontrolli grek u vendos në rrethe jugore
duke zëvendesuar njësite Vorio Epiriote duke filluar nga tetori 1914. Në përgjigje të kësaj , italia ,
edhe ose zyratrisht neutrale dergoi trupa në portin e Vlorës, ndësra serbia dhe mali i Zi , morën
kontrollin e rajoneve veriore.Në 1915 Serbia u pushtua nga forcat e kombinuara gjermane , austro-
hungareze dhe bullgare ; ushtra serbe u tërhoq nëpër qafat malore të Shqipërisë veriore , drejt
Adriatikut. Trupat Italiane debuan grekët nga shqipëria e jugut dhe vunë nën kontrollin e tyre
pothuajse të gjithe territorin shqipëtare .Forcat austriake pushtuan në qershor 1916 , forcat austro-
hungareze mbetën në Shqipërise deri në fund të luftës kur një force shumëkombëshe aleate depërtoi
dhe largoi ato në 1918.
Pasojat e luftës.
Harta e Evropës pësoi një ndryshim rrënjësor. Katër perandori u zhdukën në atë
fultë:Austro-Hungaria , Gjermania , Osmane dhe Rusia.Kjo bëri shum kombe të reja
dhe të shfaqen dhe të tjerë të rrimarrin pavarsinë e tyre.
Humbja e jetës dhe shkatërrimi.
Madhësia e Luftës së Parë Botërore bëri që rreth 10 milion njerëz të vdisnin. Njëze
milion ushtarë të tjerë u plagosën . Rreth 7 milion civilë vdiqen. Këto shifra
përfaqesuan një krize brutale demografike në vendet luftarake .
Jo vetëm për shkak të të vdekurve , po për shkak të numrit të jetimëve dhe vejave që
supozonte. Përveq jetës njerzore infrastruktura e kontinentit ishte shkatërruar
veqanërisht në francën veriore, Serbi dhe Belgjike. Fitimtarët u përpoqen të paguanin
të mundurit për rindërtimin, por ishte e pamundur .Britania e Madhe u bë nji nga
vendet më me borxhe dhe hiperinilfacioni goditi Gjermaninë. I vetmi komb që
përfitoi ishte Shtetet e Bashkuara , të cilat u bënë një fuqi e madhe përballë rënies së
Evropianëve.
Shkatërrimet territoriale.
Ndryshimet territoriale nuk u kufizuan vetëm në zhdukjen e perandorive. Kështu,
kolonitë gjermane dhe turke kaluan në duaart e fitimtarëve , veqanërisht të
Francës dhe Britanisë se Madhe . Francezët ishin gjithashtu në gjendtje të
rimëkëmbnin Alsasin dhe Lorenën përveq aneksimit të zonës gjermane të
Rinit.Edhe para mbarimit të luftës , kur Austro-Hungaria po copëtohej
Cekoskllovakia u formua . Përveq kësaj , Hungaria mori pavarsinë e saj. Me disfatën
dhe zhdukjen e shtëpisë sunduese në Perandori , aleatët krijuan Republikën e
Austrisë , me një madhësi shumë të zvogëluar për shkak të humbjeve të territorit
nga Rumania dhe Serbia.Duke përfituar nga dobësia konjukturale e Bashkimit
Sovjetik të sapokrijuar, aleatët promovuan paraqitjen e disa vendeve si pengesa në
komunizem : Lituania , Letonia , Finlanda Cekosllovakia Vetë.
Ekonomik
Historianët tregojnë periudhat e urisë dhe depresionit ekonomik në të gjitha
kontinëntin .E gjithë industria e luftës duhej të shënderrohej në lloje të tjera të
fabrikave, megjithëse u desh shumë kohë.
Në përfundim të shpjegimit të mësimit nxënësit diskutojnë mbi rrethanat e situatat
konfliktuale mes shteteve evropiane që nxitën krijimin e aleancave midis tyre .
Pas diskutimit nxënësit ndahen në grupe dhe ju lihet të lexojnë pjesën e tekstit
“”Shkaqet e Luftës së Pare Botërore” . Nxënësit në bashkëpunim me njëri tjetrin
mbajne shënime përkatëse .Dhe në përfundim të leximit të pjeses , nxënësit
diskutojnë mbi shkaqet e fillimit të Luftës së Pare Botërore, duke përcaktuar edhe
arsyet.
Më pas përfundimet do nxirren në drrasë të zeze ku për cdo pytje dhe paqartësi që
mxenësit mumd të keni do tu jepet përgjigje.
Pasataj për përforcimin e njohurive ,nxënësit do te kenë një shkrim të lire , ku
grupet e nxënësve diskutojnë dhe ndajnë njohurit dhe idetë e tyre me njëri-tjetrin,
ku dhe do të vlersohen për punën e tyre në grup, argumentimin e pytjeve
starategjite e të menduarit të shprehurit në bazë të pjesmarrjes së tyre në ore të
mësimit.
Detyra dhe puna e pavarur në shtëpi: Bëni një ese te shkurtër me teme lLufta e
Madhe.