Projekt nga lenda e kimis

Punoj:Era.J
Një polimer (nga greqishtja poli -'shumë' dhe meros-'pjesë') është një makromolekulë,
shprehur ndryshe është një molekule me peshë molekulare të madhe. Këto molekula
përbëhen nga 'njësi të përsëritura' të njëjta (ose të ndryshme) të cilat lidhen me njëra
tjetrën në një 'zinxhir' me ane të lidhjeve kovalente. Termat 'njësi të përsëritura' dhe
monomern nuk jane sinonime të njëra-tjetrës; një 'njësi e përsëritur' është një pjesë e një
molekule ose e një makromolekulë ndërsa një monomer është një molekulë e përbërë
nga një 'njësi e përsëritur' e vetme.
Për të përcaktuar një polimer duhet të dimë:
karakteristikat e 'njësisë së përsëritur'
karakteristikat e grupit fundor (terminal)
në qoftëse janë të pranishme degëzime apo 'crosslinking' çfarëdo defekti në renditjen
strukturore, të cilat mund të ndryshojnë karakteristikat mekanike të polimerit.
Polimeret janë të dy tipeve të ndryshme, ato natyrale të quajtura ndryshe dhe
biopolimere (ADN, proteina, etj) dhe ato sintetike (plastikat). Këto molekula kanë veti
unike si pasojë e peshës së madhe molekulare të cilat janë: ashpërsia, vizkoelasticiteti
dhe tendenca për të formuar më shumë qelqe dhe struktura semikristaline sesa ato
kristaline.
Polimerizimi është procesi i kombinimit të dy apo më shumë
molekulave të vogla (monomere) në nje rrjet apo zinxhir.
Polimerizimi është reaksioni i formimit të molekulave vargore
si rezultat i kombinimit të molekulave më të vogla
(monomerët). Gjatë këtij procesi disa grupe kimike mund të
largohen nga çdonjëri monomer duke formuar një tjetër
molekulë 'të vogël'(H2O,ejt). Ky është rasti, për shembul, i
PET (Polyethylene terephthalate). Polimerizimi mund të
ndodhë sipas dy mënyra: me rritje të zinxhirit ose me rritje
hap pas hapi. Ndryshimi thelbësor midis këtyre dy
mekanizmave është se në rastin e rritjes hap pas hapi,
monomerët i shtohen vargut(zinxhirit) njëri pas tjetrit ndërsa
në rastin tjeter, dy ose më shumë vargje mund të lidhen me
njëra tjetrën dhuke formuar molekula shumë më të mëdhaja.
Struktura e një materiali polimer mund të përshkruhet në shkallë
të ndryshme gjatësie, nga shkalla e gjatësisë nën-nm deri në atë
makroskopike. Në fakt ekziston një hierarki strukturash, në të
cilën çdo fazë siguron themelet për fazën tjetër. Pika fillestare për
përshkrimin e strukturës së një polimeri është identiteti i
monomerëve përbërës të tij. Më pas, mikrostruktura përshkruan në
thelb rregullimin e këtyre monomereve brenda polimerit në
shkallën e një zinxhiri të vetëm. Mikrostruktura përcakton
mundësinë që polimeri të formojë faza me rregullime të
ndryshme, për shembull nëpërmjet kristalizimit, tranzicionit të
qelqit ose ndarjes mikrofaze. Këto karakteristika luajnë një rol të
madh në përcaktimin e vetive fizike dhe kimike të një polimeri.
Identiteti i njësive të përsëritura (mbetjet e monomerit, të njohura gjithashtu si
"mers") që përbëjnë një polimer është atributi i tij i parë dhe më i rëndësishëm.
Nomenklatura e polimerit në përgjithësi bazohet në llojin e mbetjeve të monomerit që
përbëjnë polimerin. Një polimer që përmban vetëm një lloj të vetëm të njësisë
përsëritëse njihet si homopolimer, ndërsa një polimer që përmban dy ose më shumë
lloje njësish përsëritëse njihet si kopolimer. Një terpolimer është një kopolimer i cili
përmban tre lloje të njësive të përsëritura. Polistireni përbëhet vetëm nga njësi
përsëritëse me bazë stiren, dhe klasifikohet si homopolimer. Polietileni tereftalati,
edhe pse prodhohet nga dy monomerë të ndryshëm (etilenglikol dhe acid tereftalik),
zakonisht konsiderohet si homopolimer sepse formohet vetëm një lloj njësie
përsëritëse. Acetati etilen-vinil përmban më shumë se një shumëllojshmëri të njësive
të përsëritura dhe është një kopolimer. Disa polimere biologjike përbëhen nga një
sërë mbetjesh monomeresh të ndryshme, por të lidhura me strukturën; për shembull,
polinukleotidet si ADN-ja përbëhen nga katër lloje nënnjësish nukleotide.
Në ditët e sotme, polimerët sintetikë përdoren pothuajse në të gjitha sferat e jetës. Shoqëria
moderne do të dukej shumë ndryshe pa to. Përhapja e përdorimit të polimerit lidhet me
vetitë e tyre unike: densitet të ulët, kosto të ulët, veti të mira izoluese termike/elektrike,
rezistencë të lartë ndaj korrozionit, prodhim polimerësh me energji të ulët dhe përpunim i
lehtë në produkte përfundimtare. Për një aplikim të caktuar, vetitë e një polimeri mund të
akordohen ose përmirësohen nga kombinimi me materiale të tjera, si në përbërjet. Aplikimi
i tyre ju lejon të kurseni energji (makina dhe avionë më të lehtë, ndërtesa të izoluara
termikisht), të mbroni ushqimin dhe ujin e pijshëm (paketimin), të kurseni tokën dhe
përdorimin më të ulët të plehrave (fibrave sintetike), të ruani materiale të tjera (veshje), të
mbroni dhe shpëtoni jetë ( higjienë, aplikime mjekësore). Një listë përfaqësuese, jo
shteruese e aplikacioneve është dhënë më poshtë. Veshje, veshje sportive dhe aksesorë:
veshje poliestër dhe PVC, material material elastik, këpucë sportive, kostume të lagura,
topa futbolli dhe bilardosh, ski dhe snowboard, raketa, parashuta, vela, tenda dhe
strehimore. Teknologjitë elektronike dhe fotonike: tranzistorë me efekt të fushës organike
(OFET), dioda që lëshojnë dritë (OLED) dhe qeliza diellore, komponentë televizivë, disqe
kompakte (CD), fotorezistë, holografi.
Paketimi dhe kontejnerët: filma, shishe, ambalazhe ushqimore, fuçi. Izolimi:
izolim elektrik dhe termik, shkume spërkatëse. Konstruksione dhe aplikime
strukturore: mobilje kopshti, dritare PVC, dysheme, vulosje, tuba. Bojra,
ngjitës dhe lubrifikantë: llak, ngjitës, dispersant, veshje kundër grafitit, veshje
kundër ndotjes, sipërfaqe jo ngjitëse, lubrifikantë. Pjesë makinash: goma,
parakolp, xhama, fshirëse xhami, depozita karburanti, sedilje makinash. Artikuj
shtëpiake: kova, enë gatimi, lodra (p.sh. komplete ndërtimi dhe kubiku i
Rubikut). Aplikime mjekësore: qese gjaku, shiringa, doreza gome, qepje
kirurgjikale, lente kontakti, proteza, shpërndarje dhe çlirim i kontrolluar i barit,
matrica për rritjen e qelizave. Higjiena personale dhe kujdesi shëndetësor:
pelena me polimere superabsorbuese, furça dhëmbësh, kozmetikë, shampo,
prezervativë. Siguria: pajisje mbrojtëse personale, jelek antiplumb, kostume
hapësinore, litarë. Teknologjitë e ndarjes: membranat sintetike, membranat e
qelizave të karburantit, filtrimi, rrëshirat e shkëmbimit të joneve. Paratë:
kartëmonedha polimer dhe karta pagese. printim 3D.