ŞEHİR VE KÜLTÜR:

İSTANBUL
zeynep.saygin@atlas.edu.tr
Bu derste;
• İstanbul’un tarihi
• Kültürü
• Günümüze aktarılanlar
• Resimli slaytlar ile anlatılacak
• Vize
• Final
İSTANBUL
• Şehrin ne zaman kurulduğu hakkında bir
fikir bulunmamaktadır.
• M.Ö. III. Binler
• Şehrin ilk kuruluşuna dair yaygın efsane
Megara Kolonisi olarak kurulmuş
olmasıdır. (M.Ö. 659)
• Bir başka efsane ise Byzantion’un
kurucusu olan Byzas, Tanrı Zeus’un kızı
Keroessa ile Deniz Tanrısı Poseidon’un
oğludur. Byzas doğduğu yerde bir şehir
kurmuş ve şehre kurucusuna izâfeten
Byzantion adı verilmiştir
• İstanbul, Trakların, Perslerin işgaline uğramıştır
• Atina’nın hakimiyetinde yaşamıştır
• Spartalılar ve Atinalılar arasında yapılan savaşta Spartalılar’ın
hakimiyetine girmiştir
• Milattan sonra 73 yıllarında Roma’nın hakimiyetine girmiştir
• İmparator I. Konstantinos Roma tahtına
geçtiğinde şehirde yeniden imar
faaliyetleri başlattı
• Surları yeniledi; bir iddiaya göre sur
Marmara kıyısında Samatya’dan (Rabdos)
başlamakta, Çukurbostan’dan (Makios)
Bayrampaşa deresine (Lykos) inmekte ve
Cibali yakınında (Petrion) Haliç’e
ulaşmaktaydı.
• Roma’nın başşehri olarak kabul edildi.
Saray, senato binası, hipodrom, tapınak ve
kiliseler yapıldı.
• Meydanlar çeşitli yerlerden getirilen
heykellerle süslendi
• 11 Mayıs 330’da şehrin resmi açılış töreni
yapıldı
• Yeni kurulan bu şehir Roma’ya
benzetilerek kuruldu
• Şehir 14 bölgeye ayrıldı. 14. bölge olarak
Ayvansaray bölgesi seçildi ve bu bölge sur
dışında kalmasından ikamet eden kimse
yoktu
• Roma’ya benzetilen en önemli
belirtilerden bir tanesi de Hipodrom’un
saraya yakınlığıdır.
• Augusteion Meydanı’na dikilen ve
imparatorluk yol sisteminin başlangıç
noktasını gösteren (“0” km. taşı) Milion,
Roma Forumu’ndaki Milliarium’a karşılıktı.
Yaldızlıkapı’dan (Altınkapı) başlayan zafer
alayı törenleri burada son bulurdu.
• Şehrin en önemli yeri Hipodrom’du.
• Sosyal hayatın can alıcı noktasıydı.
• Araba yarışları, tiyatro gösterilerinin
yapıldığı bu yerde giriş serbestti
• Roma’da bulunan Circus Maximus’tan
daha büyüktü. 80.000 kişi alıyordu
• I. Konstantinos yarışları izlemek için
kendisine özel bir loca yaptırmış, bu loca
spiral bir merdivenle saraya ulamaktadır.
• Hipodrom zaman içerisinde siyasi ve
politik tartışmaların merkezi oldu
• Devlete karşı isyanlara sahne oldu
• Latin işgali burada araba yarışlarına son
verdi
• Augusteion Meydanı zaman içerisinde
halkın toplanma yeri haline geldi
• Asil beyler genelde beyaz at ile gezerdi
• Şık giyimli kadınlar ise ya araba ya
tahtırevanla dolaşırdı
• Şehirde okumalar yaygındı
• Şehrin bazı noktalarında kitap okuyan
Meryem Ana tasvirleri bulunurdu
• Mezarlıklar şehir dışında bulunur sadece
imparatorlar sur içindeki kiliselere
gömülürdü
• Önceleri şehrin su ihtiyacı sur dışından
getirilen sularla karşılanırdı.
• Daha sonra şehrin altına yapılan sarnıçlar
aracılığıyla su ihtiyacı karşılandı
• İki nesil sonunda şehrin nüfusu IV. Yüzyılın sonunda 200.000’e ulaştı
• IX. Yüzyılda ise 1.000.000 milyona ulaşmıştı
• Yazlık mahalleler Bakırköy sahili, Boğaziçi kıyıları, Üsküdar ve
Kadıköy’de kurulmaya başlandı.
• Bunun sonucunda İstanbul Ortaçağ’ın en büyük şehirlerinden biri
konumuna geldi
İMAR
FAALİYETLERİ
• İzmit’te toplanan I. Genel Konsil ile 325’te
Hristiyanlık kabul edilmiştir
• Hristiyanlığın kabulü ile birlikte Doğu ve
Batı Roma arasında ayrım oluşmaya
başlamıştır
• Theodosios zamanında İstanbul’da
toplanan II. Genel Konsil kararları ile kesin
olarak Hristiyanlık kabul edilmiş
• Daha önce kabul edilen Aryanislik’ten
yani İsa Mesihin tanrının oğlu olduğu
vazgeçilmiş, yerine oğulun ezelden beri
baba ile bir olduğu inancına uygun olan
Ortodoksluk mezhebi ortaya çıkmıştır.
• I. Iustinianos dönemi 532 yılında iki farklı
görüş olan Yeşiller ve Maviler arasında
çıkan anlaşmazlık sonucunda Nika
ayaklanması çıkmıştır
• Aralarında Ayasofya’nın da olduğu birçok
anıt yakılıp yıkıldı.
• Altı gün boyunca süren ayaklanma
konuşma yapılacak bahanesiyle
Hipodrom’da toplanan 30.000 kişinin
öldürülmesiyle son buldu
• Ayasofya tamamen kül olduğu bu
dönemde yeniden inşa edilmiştir. Ancak
mali kaynakların neredeyse büyük
çoğunluğu kullanılmış olup devlet
zayıflamaya başlamıştır.
İŞGALLER
• 622-629 yılları arasında Avarlar ve İranlılar ile savaşılmış zorlu bir
direniş ile zafer kazanılmıştır
• Daha sonra başlayan İslam Fetihleri ile birlikte Doğu’daki toprakların
kaybedilmesi ile savaşlara karşı dayanıklılık azalmıştır
• İslam ordularının İstanbul’a karadan ve denizden yaptığı kuşatmalar
İmparatorluğu iyice zayıflatmıştır
YIPRANAN
İMPARATORLUK
• On altı yaşında tahta çıkan II.
Iustinianos’un ilk saltanat dönemi (685-
695) muhalif olan Mavilerin isyanı ile son
buldu. 705 yılında tekrar tahta çıkan
Iustinianos’un dönemi zulümler ve acılar
içerisinde geçmiştir
• İmparatorluk 711-717 yılları arasında taht
kavgaları ve saray ihtilalleri ile baş etmeye
çalışıyordu. Aynı zamanda çok yakıcı ve
yıkıcı bir şekilde devam eden depremler
yangınlar da bu dönemde İstanbul’u
yıpratmaya devam etmiştir
• 1010 yıllarında yaşanan deprem ile şehir
çok ciddi yaralandı
• 1037-1038-1041-1042 yılları arasında
vuku bulan depremler ile halk perişan
oldu
HAÇLI İŞGALLERİ
• Bizans’a saldırmak isteyen Batılılar, IV. Haçlı Seferlerinde Kudüs’e
gideceklerini belirtirken İstanbul’u işgal etmişlerdir.
• Haçlılar tahta çıkmayı başarmışlardır. Ancak vaatlerini yerine
getiremeyince halk tarafından büyük bir öfkeyle karşılaşılmıştır
• Bunun üzerine haçlılar İstanbul’da büyük bir yangın çıkarmışlardır.
• Şehir Haçlılar tarafından günlerce yağma edildi.
• İstanbul, ihtişamını, sanat eserlerini, zenginliğini kaybetti
• Burada Latin İmparatorluğu kurdular
• İstanbul’da yangınlar ve depremler devam
etmekteydi
• 1291, 1303, 1308, 1351, 1434 yıllarındaki
yangın felâketleriyle 1296, 1323, 1331,
1346 ve 1354’teki depremler yüzünden
harap oldu.