İŞLETME YÖNETİMİ

2. İŞLETMELERİN KURULUŞU
 İşletmelerin kuruluşu oldukça karmaşık ve çok
yönlü faaliyetleri içermektedir. Konunun
 ekonomik,
 teknik,
 finansal ve
 hukuki yönleri vardır. Süper market açmak
isteyen bir girişimci, uzun zaman harcayıp
detaylı olmasa da bir takım etüt ve araştırmalar
yapar. Ancak eğer kurulacak işletme büyük bir
işletme ise bu araştırmalar birkaç ay hatta birkaç
yıl sürebilir.
 Kuruluş çalışmaları, işletme kurma fikriyle
birlikte başlar. Fikrin gerçekleştirilebilir
olup olmadığını irdelemek için bir dizi
çalışmalar yapılır. Bu çalışmalara kuruluş
çalışmaları denir.
2.1. KURULUŞ ÇALIŞMALARI

 Kuruluş çalışmalarına başlayan işletmeler önce

bir proje fikri ortaya koyarlar. Daha sonra bu
proje fikrine dayanarak bir proje üretir ve yatırım
projesi için çalışmaya başlarlar. Kuruluş
çalışmalarında yapılan fizibilite çalışmalarına
geçmeden önce
 yatırım,
 yatırım projesi kavramlarını kısaca açıklamakta
yarar vardır.
 2.1.1. Yatırım
 İşletme kurma, işletmecilik açısından bir yatırım
yapma şeklinde değerlendirilir. Ancak yatırımın çeşitli
tanımlamaları vardır. İktisatta yatırım, milli gelirin, yeni
üretim üniteleri kurmak veya eskiyen üniteleri yenilemek
için ayrılan kısmı anlamında kullanılmaktadır.
 Müteşebbis açısından yatırım, parasal sermayenin
ve olanakların, üretim yapacak bina, makine ve teçhizata
dönüştürülmesidir.
 Finansman dilinde yatırım ise, gelir getirmeyen
parasal varlığın daha az likid hale çevrilerek gelir getirir
şekle dönüştürülmesidir. Örneğin bir kişinin yastık
altındaki parasını vadeli mevduat hesabına yatırması bu
anlamda bir yatırım olarak değerlendirilebilir
 2.1.2. Yatırım Projesi
 Proje, başlangıç ve bitiş süresi belli olan ve
yapılacak işlerin belirli bir düzen içerisinde, nasıl
ve hangi zaman aralıklarında yapılacağını
gösteren bir plan türüdür.
 Yatırım projesi ise, belirli bir zaman içerisinde
mal ve hizmet üretimini arttırmak için yeni
olanaklar yaratma, mevcutları genişletme
ve/veya geliştirmeye yönelik hazırlanmış
planlardır
 Yatırım projesi iki ana kısımdan oluşmaktadır.
Birinci kısımda
 ön-proje araştırması yer almaktadır. Yatırımcı
yatırım yapma düşüncesine sahip olduktan
sonra, birinci aşamada yatırımı hangi alan ve
sektörde, ikinci aşamada ise belirlemiş olduğu
sektörde hangi konuda faaliyet göstereceğine
karar verir. Yatırımcı örneğin birinci aşamada,
yapmış olduğu araştırmada tekstil sektörünü
belirlemiş ise, ikinci aşamada tekstil sektörünün
iplik üretimi, kumaş dokuması, boyama ve hazır
giyim vb. faaliyet alanlarından hangisini
seçeceğini belirler
 Yatırım Düşüncesi

Şe Sür
ki eci
l2 v
Uygun Yatırım Alanı Seçimi

.1 e A
(Ön Fizibilite)

.İ
şle şam
tm al
Fizibilite

e arı
Ku
Etüdü

rm
a
Ekonomik Teknik Mali Hukuki Örgütsel
Araştırma Araştırma Araştırma Araştırma Araştırma

Fizibilite Raporu

Yatırım Değerlendirme Kararı

Vazgeçme/Alternatif Kesin Yatırım Projesi

Yatırım

Projenin Uygulanması

Pilot Üretim

Açılış
 2.2. FİZİBİLİTE ÇALIŞMALARI

 İşletme kurma fikri ve proje ve yatırım

çalışmaları başladıktan sonra yatırım yapma
fikrinin karlılık beklentileri ile ne denli uyuştuğu
konusunda bazı araştırmalar yapılarak bilgi
toplanır. Düşünce düzeyindeki proje, üzerinde
durulmaya değer görülürse buna ön fizibilite
denir. Bu ön fizibilite çalışmasından sonra asil
fizibilite çalışması başlar. Fizibilite çalışmasında
ekonomik, teknik, mali, hukuki ve örgütsel
araştırmalar yapılır.
2.2.1. Ekonomik Araştırmalar
 Ekonomik araştırmalarda, yapılacak yatırımın
verimli, karlı ve rasyonel olup olamayacağı
ekonomik açıdan incelenir. Bu amaçla,
işletmenin kuruluş yerinin seçimi, faaliyet konusu
ve kapasitesi talep tahminlerinden yararlanarak
öğrenilmeye çalışılır. Bununla birlikte işletmenin
neyi, ne kadar üreteceği ve kime hangi
kanallarla ulaştırarak satacağı belirlenmeye
çalışılır. Yine pazardaki rakiplerin mevcut
durumu, yönelimleri ve güçleri hakkında bilgi
toplanır
 Ekonomik araştırmalar da üç temel konu
araştırılır. Bunlar;
 i. Piyasa etüdü ve talep tahmini,
 ii. Kuruluş yeri ve konumluk yer seçimi,
 iii. Büyüklük (kapasite) belirlemedir.
 Piyasa Etüdü ve Talep Tahmini: Bu
konuda araştırma yapılırken, işletmelerin
üretecekleri mal ve hizmetlerle ilgili çeşitli
bilgiler toplanır.
 Kuruluş Yeri ve Konumluk Yer Seçimi
 Kuruluş çalışmalarında önemli olan
kararlardan biri de kuruluş yeri seçiminin
yani işletmenin inşaa edileceği ya da
üretim yapacağı bölgenin ve bu bölge
içerisinde konumluk yer/arsa veya semtin
seçilmesidir.
 Kuruluş Yeri Seçiminde Etkili Olan Faktörler

Kamusal Faktörler Ekonomik Faktörler

- Organize Sanayi Bölgesi - Pazar ve Pazarlama
Kanalları - Hammadde
-Küçük Sanayi Siteleri - Arsa Bedeli
- Teşvikler -Ulaşım
-Kuruluş Gideri

KURULUŞ YERİ

Psikolojik ve Politik Doğal Faktörler Beşeri ve Sosyal

Faktörler - Su Faktörler
- Bölgesel Kalkınma - İklim - İş gücü
- Hemşehricilik -Enerji-Yakıt - Sosyo-Kültürel Altyapı
-Kentleşme Düzeyi
 iii. Kapasite veya Büyüklüğün
Saptanması

 Daha öncede belirtildiği üzere işletmelerin büyük

ya da küçüklüğü sınıflandırmasında kullanılan
somut bir ölçütte kapasitedir. Bu üretim
işletmeleri için belirli bir dönemde üretilen ürün
miktarı veya yatak sayısını ifade etmektedir.
 Genel olarak kapasite bir işletmenin elindeki
üretim faktörlerini en iyi şekilde kullanarak
yapabileceği üretim miktarıdır. Literatürde
değişik kapasite çeşitleri yer almaktadır.
Bunlardan en bilinenleri :
 Teorik kapasite: İşletmenin sahip olduğu makine
ve teçhizatın, hiçbir duraksama ve arıza
olmadan, uzman işçiler elinde yapabileceği en
yüksek düzeydeki üretim ve iş miktarıdır. Bu
pratikte çok zor olmaktadır.
 Pratik kapasite: Olağan ve planlanmış olarak
ortaya çıkan duraksamalar (bakım onarım, dini
ve milli bayramlar vb.) sonucu teorik kapasitenin
altında oluşan üretim miktarına pratik kapasite
denir.
 Fiili kapasite: İşletmenin belirli bir faaliyet
döneminde mevcut üretim sistemini kullanması
sonucu ulaşabildiği üretim miktarına ise “fiili
kapasite” denir. Gerek işletme içi ve gerekse
işletme dışı çevre faktörleri nedeni ile üretim
sisteminde aksamalar meydana gelebilir.
 Optimum kapasite: Birim başına değişmez ve
değişir giderler toplamının en az olduğu
kapasitedir. Pratik veya teorik kapasiteye yakın
bir üretim miktarını içermektedir.
 Ekonomik araştırmalarını tamamlayan
işletmeler, teknik araştırma kısmına geçer.
 2.2.2. Teknik Araştırmalar

 İşletmeler aynı zamanda üretim eylemlerini

gerçekleştiren teknik birimlerdir. Çeşitli
kaynaklardan sağlanan üretim faktörleri
işletmede çeşitli bileşimlerden geçirilerek
sonuçta bir mal üretimine dönüşür. İşletme
kurulmasına karar verilirken hangi üretim
teknolojisinin kullanılacağı, iş akış şeması,
makinelerin yerleşim planı ve fabrika
organizasyonu, fabrika binasının inşaatı,
yönetim ve sosyal tesisler, alt yapı tesisleri ve
atıklar olacaksa bunların nasıl değerlendirileceği
gibi konular teknik elemanlarca incelenir
 2.2.3. Mali Araştırmalar

 Mali araştırmalar kapsamında işletmenin ihtiyaç

duyduğu sabit ve döner sermayenin ne kadar
olacağı ve bunun nereden temin edileceği, yani
finansal sorunlarına işletmelerin nasıl çözüm
bulacaklarının saptanmasıdır.
 Mali ya da finansal araştırma kısmında ayrıca
arsa ve proje giderleri, inşaat ve kiralama
giderleri, taşıtlar, makine teçhizat, genel giderler,
know-how (birşeyi yapabilme bilgisi )giderleri,
yabancı kaynaklar için finansman giderleri
hesaplanır.
 2.2.4. Hukuki Araştırmalar
 Finansal kararlarla işletmelerin hukuki yapıları arasında
yakın ilişki vardır. Sermaye artırımı, karın dağıtımı, vergi
tahakkuku, alacaklılara karşı sorumluluk, faaliyet
sonuçlarının açıklanması, fon sağlama miktarı ve şekli
gibi konularda alınacak kararlar işletmelerin hukuki
yapılarıyla doğrudan ilgilidir. İşletmeler kuruluş
aşamasında istedikleri yasal türü seçerek kuruluşlarına
başlayabilirler.
 İşletmeler çalışmalarına başlamadan önce, hukuki
yönden yasal bir kuruluş modeli seçerler. Yani işletme
yönetimleri, kişi mi yoksa sermaye işletmesi olarak mı
kuracaklarına karar verirler. Daha sonra, gerekli kuruluş
faaliyetlerine başlayabilmek için, yasal işlemlerini
tamamlarlar.
 2.2.5. Örgütsel Araştırmalar

 İşletmelerin örgütsel yapısı işletmenin

kuruluşunda açıkça belirlenip yapı
çalışmaları başlatılır. Örgütsel yapı
belirlenirken iş analizi, iş bölümü ve
uzmanlaşma, yetki ve sorumluluk dağılımı,
iletişim kanalları, çalışacak kişilerin
saptanması, örgüt şemasının çıkarılması
gibi işlemler gerçekleştirilir.
 2.3. KURULUŞ ÇALIŞMALARINI
DEĞERLENDİRME ÖLÇÜTLERİ
 İşletmenin yatırım fikrinin ortaya
çıkmasından, yatırım faaliyetlerinin
bitirilmesi aşamasına kadar, alınacak
kararların ve yapılacak tüm çalışmaların
belirli ölçütlerin süzgecinden geçmesi
gerekir. Söz konusu çalışmalarda,
öncelikle aşağıdaki değerlendirme ölçütleri
dikkate alınır.
 (1). Verimlilik: Verimlilik genel olarak çıktı ve bu çıktıyı
elde etmek için kullanılan girdi şeklinde açıklanmaya
çalışılmaktadır.
Verimlilik= Üretimin Fiziksel Çıktı Miktarı/Üretimin
Fiziksel Girdi Miktarı

 (2). İktisadilik: Bir birim malın üretimi için gerekli maliyet

düzeyi ile ilgili bir kavramdır ve bunun en ucuz maliyetle
gerçekleştirilmesini temel alır. Bu da aşağıdaki şekilde
formüle edilebilir;
İktisadilik= Üretimin Satış Tutarı/Üretimin Maliyet
Giderleri Tutarı

 (3). Karlılık: Belli bir dönemde elde edilen karın o

dönemde işletmede kullanılan sermayeye oranıdır.
Karlılık= Kar/Sermaye
 (4). Etkenlik (Efficiency) Girdi unsurunun (üretim
faktörünün) fiili kullanım durumunun, saptanmış
standartlarla kıyaslanması ile bulunan bir
ölçüttür.
Etkenlik: Fiili Değer/ Standart Değer
Etkenlik oranının 1’in üzerinde olması gerekir.
Eğer bu oran 1’in altında ise, faaliyet sonucu
istenen şekilde gerçekleşmemiştir.

 (5). Etkililik (effectiveness) Bu ölçüt amaç ve

çıktılarla ilgili olup, gerçekleşen çıktının,
planlanan çıktıyla karşılaştırılmasına dayalı bir
değerlendirme ölçütüdür.
Etkililik: Fiili Çıktı/Planlanan Çıktı
İstenen durum bu oranın 1’e yakın olmasıdır.