Kuruluş Yeri Seçimi

• K
Kuruluş
l yeri:i iişletmenin
l t i üüzerinde
i d kkurulacağı,
l ğ
yaşamı boyunca çalışmalarını sürdüreceği
yerdir.
• İşletme stratejisi saptanırken, firma ne tür bir mal
veya
y hizmet sunacağınığ ve hangi g pazarın içinde
rekabet edeceğini belirlemiştir.
• Ürün ve süreç tasarımı kararlarından sonra sıra
kuruluş yerinin seçimine gelir
gelir.
• Kuruluş yeri seçimi uzun dönemli, stratejik
kararlardandır Uzun dönemli bir yatırım kararı
kararlardandır.
olduğundan değiştirilmesi güç ve maliyetlidir.
Ancak yine de dinamik bir karardır.
• Kuruluş yeri kararı; girdileri temin etme
etme, üretim
ve dağıtım maliyetlerini etkiler, dolayısıyla
verimliliği etkiler
etkiler.
• Kuruluş yeri, görüldüğü gibi, sabit maliyetleri, ve
d d
de değişken
ği k maliyetleri
li tl i etkiler.
tkil A Aynı zamanda
d
gelir üzerinde de etkisi vardır.
• Örneğin ürün ve üretim tipine göre veya hizmet
verilen yere göre ulaştırma maliyetleri
(hammaddenin gelmesi ve tamamlanmış ürünün
dağıtımı) satış fiyatının %25 ini oluşturabilir.
Ulaştırma bunlardan sadece biridir. Ücretler,
vergiler, kiralar, hammadde maliyeti vs....
• Kuruş yeri kararının, kapasite ve talep
tahmini ile birlikte verilmesi gerekir.
g
• Özellikle hizmet işletmelerinde kuruluş
yeri talebi belirler
yeri, belirler. Kapasite ise talebe
göre belirlenir. Bu nedenle kararların bir
arada alınması gerekir.
• Kuruluş yeri kararı sadece yeni kurulacak
işletmelerde değil, bir tesisi kapatıp yeni
bi yerde
bir d açma, ttesis
i genişletme,yeni
i l t i
ürün üretme, işletmeye yeni bir bölüm
ekleme gibi kararlarda da söz konusudur.
• Normalde periyodik olarak yer seçimi
kararı gözden geçirilmelidir.
 Tesis yeri seçimi aşağıda belirtilen nedenlerden
dolayı oluşabilir:
• Yeni bir tesis kurulması
• Yeni bir alana veya binaya taşınılması,
• Yeni ürün tasarımları veya mevcut ürünlerdeki
önemli tasarım ve yönetim değişiklikleri, teknolojik
yenilemeler,
• Bazı
B ürün
üü ü üretimlerinden
ti l i d vazgeçilmesi,
il i
• Yeni makine alımları,
• Ergonomik
E ik kkoşullardaki
ll d ki olumsuzluklar,
l l kl
• Çevre koruma etmenlerinden kaynaklanan
zorlamalar,
zorlamalar
• Malzeme taşımalarının maliyetlerde ki etkisi,
• Ürün ve üretim kalite spesifikasyonlarının
sağlanabilmesi.
• Endüstriyel kuruluş yeri seçimi analizinde
maliyetleri:
1.Girdi sağlama maliyetleri: hammadde, işgücü, enerji, doğal
kaynaklar vs..
2 Ürünün üretilmesi maliyeti: dönüştürme
2.Ürünün
3.Tüketiciye ulaştırma maliyetleri olarak gruplandırabiliriz.
• Kötü seçilmiş bir kuruluş yeri: yüksek ulaşım
giderlerine, işgücü ve hammaddenin yeterli
karşılanamamasına rekabetsel ve finansal
karşılanamamasına,
kayıplara yol açar.
• En iyi yer, işletme tipine göre değişir.
• Endüstri işletmeleri
ş maliyeti
y minimize
edecek yeri, hizmet işletmeleri ise karı
maksimize edecek yeri seçmeye çalışırlar çalışırlar.
• Endüstri işletmeleri maliyete odaklanarak
maliyetleri
li tl i dü
düşürecek
ü k bi
bir yeri,
i hi
hizmett iişletmeleri
l t l i
ise gelire odaklanarak, satılacak miktarı
artıracak
t k yerii b
belirlemeye
li l çalışırlar.
l l
• Sonuçta yararları maksimize edecek yeri ararlar.
KURULUŞ YERİNİN SEÇİMİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER
• Kuruluş yerinin seçimini etkileyen faktörler
hem çok karmaşıktır , hem de birbirleriyle
yakından ilgilidir. Belli bir yerde yapılan
üretim veya pazarlama faaliyetine üstünlük
sağlayan(özellikle
ğ y ( maliyet
y üstünlükleri
sağlayan) her şey kuruluş yeri faktörü olarak
nitelendirilebilir. Seçimi etkileyen faktörler
dikk t alınırken
dikkate l k hammadde
h dd ttedariği
d iği ilile ü
ürün
ü
satışı lojistiği ve ulaştırma maliyetleri
hesaplanmakta ve üretim maliyetlerinin
düşürülmesi ve işletmenin rekabet
üstünlüğünün artırılması ve karlılığının
yükseltilmesi amaçlanmaktadır.
 KURULUŞ YERİNİN SEÇİMİNİ ETKİLEYEN
FAKTÖRLER

• İİşletmelerin, üretim konusuna göre kuruluş

yeri seçiminde
y ç bazı faktörlerin baskın rol
oynadığı gözlenmektedir. Maden
işletmeleri doğal kaynakların çıktığı yere
bağlı iken, tarım üretimi ile ilgili işletmeler
iklim ve coğrafyayı,
coğrafyayı KOBİ'ler pazarı
pazarı, büyük
kuruluşlar ise yan sanayileri daha çok
dikkate almaktadırlar.
Kuruluş yeri seçimini etkileyen faktörler:
• 1.Ekonomik
1 Ekonomik Faktörler
• 2.Doğal Faktörler
• 3.Sosyal Faktörler
• 4.Psikolojik,
4 Psikolojik Fizyolojik ve Politik Faktörler
Olarak gruplandırılabilir.
• 1
1. Ekonomik Faktörler
Hammadde, enerji, işçilik v.b. gibi faktörler
bu grupta ele alınmaktadırlar
alınmaktadırlar.Ulaştırma
Ulaştırma
olanakları, arazi ve inşaat maliyetleri, pazara
yakınlık, işgören
y şg sağlama
ğ kolaylıkları,
y altyapı
y p
ve hizmetlerin varlığı
• 2.Doğal Faktörler
İklim ve arazinin durumu kuruluş yeri seçimini
etkileyebilir. Arazi yapısı, yüksekliği, ısı
f kl l kl
farklılıkları, yerin
i d deprem kkuşağında
ğ d olup l
olmaması, nemlilik derecesi, hatta rüzgar
durumu karar vermede etkindir
durumu, etkindir.
• 3
3.Sosyal
S l F
Faktörler
ktö l
Gürültü, hava kirliliği veya suya zarar
vereceği gerekçesi ile toplumun
direnişi işletmenin yerinin seçimini
direnişi,
etkileyebilir. Toplumun sağlığını,
şehirlerin
hi l i kkuruluşunu
l ve gelişmelerini
li l i i
göz önüne tutmak gerekir
• 4. Psikolojik, Fizyolojik ve Politik Faktörler
Girişimcinin,
ş bir ülkenin belirli bir bölgesine
g
duyduğu yakınlığın da kuruluş yerinin seçiminde
rolü olabilir Devlet, iktisadi ve sosyal
y yyararlar
sağlayacağı düşüncesiyle, işletmelerin belirli
yerlerde kurulmasını öngörebilir veya işletmecilik
bakımından kurulmaması gereken yerlerde
işletmelerde kurulabilir.
Diğer
ğ bir ggruplandırma
p ise kuruluşş yeri
y seçimini
ç
etkileyen faktörleri 10 ana grupta toplamıştır:
(Endütriyel gelişim dergisi-1960)
• Pazar
• İşgücü
• Malzeme ve hizmetler
• Ulaşım
• Hükümet ve yasama gücü ile organları
• Finansman
Fi
• Su ve atıkların yok edilmesi
• Enerji ve yakıt
• Toplumun özellikleri
• Bireysel faktörler
Bu ana sınıflandırma kendi içinde daha alt faktörlere bölünmüş
ve sonuçta 753 değerlendirme faktörü elde edilmiştir.
Benzer bir biçimde
ç “Factory” y dergisi
g , 1961 yyılında 36 ana faktör
ve 317 alt faktörlü bir liste önermiştir.
• Ulaşım • İyi yaşama koşulları
• şg
İşgücü arzı • Pazarlara yakın olma
• Genişleme olanağı • Kanalizasyon ve çöp
• Sosyal çevrenin atma hizmetleri ve
davranışları tesisleri
• Varolan tesislerle • Üniversite ve yüksek
birleştirme olanağı öğretim
ğ kurumlarının
varlığı
• Hammadde arz
bölgelerine
bö ge e e ya yakınlık • Reklam yapma olanağı
• Su sağlanması • Arsanın topoğrafyası
• Ulaşım
ş tesislerinin ve • Enerji sorunu
maliyelerinin uygunluğu • Varolan
V l iişgücünüü ü ü
tutabilme olanağı
• İşçi-işveren ilişkileri
• Yakıt harcamaları
• İşçi ücretleri
• Vergilerin
g özelliği
ğ ve
yapıları
• Eğitim
ğ durumu
• Dinsel etmenler
• Mühendis ve yyönetici
sağlama durumu
• Araştırma kurumlarına
yakınlık
• Sosyal çevre içindeki
mülkiyet durumu
• İklim
İkli
• Benzer sanayi dalında
çalışan imalatçıların
olumlu yöndeki etkileri
• Mülkiyet harcamaları
• İletişim olanakları
• Mahalli yönetim ve vergi
politikası
 Kuruluş yeri seçimini dört aşamada inceleyebiliriz.
inceleyebiliriz
1. Ülke Seçimi (globalleşme)
• Her
H şeydend ö önce iişletmenin
l t i h hangii ülk
ülke sınırları
l
dahilinde olacağı düşünülmelidir. Globalleşen
dünya ve çokuluslu şirket kimliğinin
yaygınlaşması da bu soruna eğilme derecesinin
artmasına neden olmuştur.
• İnternet, e-mail, faks, video, hızlı teslim ... Gibi
yeni teknolojiler mesafenin önemini azaltmış,
işletmelerin kuruluş yerlerini tüm dünya
üzerinden seçebilme imkanı sağlamıştır. Bu
nedenle kuruluş yeri seçilirken mesafe dışında
faktörler kritik hale gelmiştir.
• Avantajlar:
A t jl
– İthal mallara talebin artması, dış pazarı ele geçirme
i i neden
için d oluşturmuştur.
l t t Firmalar
Fi l di
direk
k yabancı
b
ülkelerde üretim yaparak ithal mallara olan olumsuz
tutumu azaltırlar.
azaltırlar
– Ticari engeller EU, NAFTA, GATT gibi örgütlerin
kurulması ile azalmıştır. Müşterinin olduğu yerde
üretim yapan firma ithalat kotalarına takılmamış olur.
– Ucuz işgücü
şg firmaları bu bölgelere
g ççekmektedir. Kore,
Çin, Taiwan gibi
– Tam zamanında üretim anlayışı, üretici ve
tedarikçilerin birbirine yakın olmasını gerektirmiştir.
• Dezavantajlar:
– İstikrarsız hükümetlerin olması: politik riskler
söz konusu
konusu, bölgesel yasalara uyulması
gerekir.
– Kıyıötesi işletmeciliğinde bilgilerin
paylaşılması: Firma kendine özgü teknolojileri
, bilgileri
b g e pay paylaşmak
aş a zorunda
o u da kalabilir.
a ab
– Farklı İşgücü özellikleri: işgücünün düşük
verimliliği,
ğ , işe
ş ggecikme,, ilgisizliği..
g ğ
– Alt yapı sorunu: gelişmemiş alt yapıya sahip
ülkeler,, işletmelerin
ş ççalışma
ş koşullarına
ş
yetersiz kalabilir. (yollar, tesisler, destek
hizmetler vs..)
2. Coğ
Coğrafi
a Bölge
ö ge Seçimi
Seç
• İşletmenin kurulması için seçilen ülke içerisinde
bir coğrafi bölge seçmek gerekecektir. Coğrafi
böl seçiminde
bölge i i d h hammaddedd kkaynaklarına
kl
yakınlık, enerji ve yakıt kaynaklarındaki
yoğunluk yan sanayi kuruluşları
yoğunluk, kuruluşları, işgücü maliyeti
maliyeti,
pazara yakınlık, nakliye olanakları ve maliyetleri,
ulaşım olanakları, faaliyetleri ve yaşantıyı
etkileyecek
tkil k ikli
iklim kkoşulları,
ll d
devlet
l t tteşvikleri
ikl i ve
kısıtlamaları gibi nicel ve nitel veriler birlikte
değerlendirilir Bu şekilde belirlenecek bir bölge
değerlendirilir.
içindeki tüm noktaların, bu bölge dışında kalan
noktalar karşısında aynı üstünlüklere sahip
oldukları
ld kl kabul
k b l edilir.
dili
• “A.B.D. de 15 büyük firma arasında yapılan bir ankette; Yeni
fabrikanızın kurulacağı bölgeyi saptarken hangi faktörlere
ağırlık verirsiniz? sualine verilen cevapları 3 grupta toplamak
mümkün olmuştur:
• 15 firmanın 14 ü mamulün pazar koşullarına birinci sırayı vermiştir
vermiştir.
Pazar koşullarını etkileyen iki neden ortaya çıkmıştır:
– Mamule olan talebin önemli oranda artması.
– Nüfus kayması
y dolayısı
y ile pazar
p dağılımının
ğ değişmesi.
ğş

• 15 firmanın 7 si maliyetleri düşürme zorunluluğuna ikinci faktör

olarak y
yer vermiştir.
ş Bunların 5 i mevcut tesislerin eskimesi
yüzünden maliyetlerin arttığını ve yeni fabrikanın zorunlu olduğunu
belirtmiştir. Aslında 13 firmanın ikinci sıraya koyduğu faktörün,
dolaylı veya dolaysız olarak maliyetleri ilgilendirdiği anlaşılmıştır.

• Önem sırasında üçüncülüğü alan faktör işçiliktir. Sadece 4 firma

bölge seçiminde bu faktöre de ağırlık verdiklerini belirtmiştir.
• B
Benzer bir
bi araştırmanın
t ülk
ülkemizde
i d yapılması
l halinde,
h li d yukarıdaki
k d ki
sıralamadan farklı bir durumla karşılaşılması mümkündür. Hatta aynı
ülkede faktörlerin önem sıralamasının zamanla, çeşitli gelişmelerin
etkisi altında sık sık yer değiştirmesi doğal sayılmalıdır.
• 3. Yerleşim Bölgesi Seçimi
• Bir sonraki aşamada seçilen coğrafi bölge içinde
bir yyerleşim
ş bölgesig seçmek
ç g
gerekir. Örneğin
ğ
coğrafi bölge olarak Ege Bölgesi’ni seçen bir
işletmenin
ş yyerleşim
ş bölgesi
g olarak İzmir-Denizli
arasını seçmesi olasıdır. Bu seçimi yaparken
göz önüne alınması g
g gerekenler; arsa
bulunabilirliği ve maliyeti; işgücü temini ve
maliyeti,
y hammadde ve p personelin tesise
uzaklığı ve bunların nakliyesinin getireceği
maliyet;
y su, yyakıt, enerjij ve kanalizasyon
y
durumu; sağlık ve eğitim kurumlarının varlığı
olarak sıralanabilir.
• 4
4. Konum Yeri Seçimi
• Son aşama olarak işletmenin üzerine kurulacağı arsanın
ç
seçimi yyani konum yyeri seçimi
ç söz konusu olacaktır.
Konum yeri seçimi, arsa seçimindeki faktörler ve
aralarındaki ilişkiler açısından bölge seçimine göre daha
karmaşık bir karardır
karardır. Bu seçimi yaparken arazi alanı ve
arazinin direnci, topoğrafik yapısı, imar durumu gibi
faktörler ve diğer işletmelerle bütünleşme olanağı, yan
sanayinin
i i d durumu d da iincelenmelidir.
l lidi BBu veriler
il
değerlendirilerek işletmenin üzerine kurulacağı arsaya
karar verilir.
• Bölge seçiminde yapılan bir hatanın konum yeri
seçimiyle düzeltilmesi mümkün değildir. Aslında bölge
seçimi
i i ekonomik
k ik bi
bir sorun olup
l makro k analiz
li gerektirir.
kti i
Konum yeri seçimi ise bir mühendislik sorunu olup
mikro/teknik analiz ile çözülür.
 Kuruluşş Yeri Seçim
ç Yöntemleri
1. Karşılaştırmalı Yöntemler
– Maliyetlerin karşılaştırılması
– Karların karşılaştırılması
ş ş
– Karlılıkların karşılaştırılması
2. Faktör karşılaştırma ve değerlendirme
2
(puanlama yöntemi)
3. Sevkiyat-uzaklık modeli
4 Ağırlık merkezi yöntemi
4.
5. Başabaş analizi
6. Doğrusal Programlama Modeli (ulaştırma
modeli)
 Maliyetleri Karşılaştırma Yöntemi
• Birim maliyetlerin hesaplanmasında, maliyet
muhasebesinde kullanılan tahmini ve standart
maliyet hesaplama usullerinden yararlanılır. Bu
da maliyet karşılaştırmaya dayandığından,
başka firmaları gerektirir Bu yolun en büyük
güçlüğü, geçerli bir hesaplama yapabilmek için,
aday kuruluş yerlerinde aynı mamulü üreten bir
işletmenin varlığına ihtiyaç duyulmasıdır. Çünkü,
maliyetlerin önceden somut biçimde tahmini son
derece güçtür .
• Bu konuda bir örnek vermek gerekirse; bütün
özellikleri belirlenmiş bir fabrika için A, B, C, D, E
ile adlandırılan beş aday kuruluş yeri olduğunu
düşünelim. Bu yerleri, toplam maliyetteki
paylarına göre bir histogramla gösterip
aşağıdaki şekli elde ettiğimizi kabul edelim.
Hi t
Histogram bize
bi herh aday
d bölgeye
böl ait
it ttoplam
l
maliyetleri göstermektedir ve bu basit sıralama
sayesinde kıyaslama yapmak oldukça
kolaylaşmıştır. Aday kuruluş yerlerinin arazi,
işçilik, vergi vb her maliyeti için de benzer
histogramlar oluşturmak işimizi oldukça
kolaylaştıracaktır.
y ş
Görünür maliyetlerin karşılaştırılması
• Ancak son kararı verirken bu verilerle
yyetinmemek gerekir.
g Görünmeyeny maliyet y
unsurlarını da en azından kabaca incelemekte
yyarar vardır. Böyle
y bir inceleme içinç de, bu
unsurlara sübjektif değerler vererek bir
kıyaslama
y tablosu oluşturabiliriz.
ş Ve bu sübjektif
j
değerlere daha sonra bir ağırlık veya puan
verilerek sayısal
y bir kıyaslama
y yapılabilir.
y Fakat
şunu da unutmamak gerekir ki, daha geniş
kapsamlı araştırmalar yyapılmadan karar vermek
sağlıklı olmayacaktır. Aşağıdaki tablo bu amaçla
hazırlanmış bir tablo örneğidir.
Görünmeyen maliyetlerin karşılaştırılması

Y SSeçimi
Yer i i Dğ l
Değerlemede
d Verilen
V il Dereceler
D l
Faktörleri C A E B D
İ ü üB
İşgücü Bolluğu
ll ğ Y t li
Yeterli Y t li
Yeterli Ç k
Çok Ç k
Çok Y t li
Yeterli
İşgücü Kalitesi İyi İyi Çok İyi Çok İyi Çok İyi
S
Sosyal
lÇÇevre Ot
Orta İ i
İyi Ç k İİyii
Çok İ i
İyi İ i
İyi
Bölgenin Gelişimi Normal Hızlı Çok Hızlı Çok Hızlı Hızlı
S
Sosyal
lTTesisler
il Y t i Yeterli
Yetersiz Y t li Ç k İİyii
Çok Ç k İİyii
Çok Ç k İİyii
Çok
 Karlılıkları Karşılaştırma Yöntemi
• Karlılıkları karşılaştırma yönteminde, en
önemli sakınca,, maliyety ve özellikle satışş
gelirlerinin isabetli şekilde tahmin etmenin
zorluğunda yatmaktadır.
yatmaktadır Özellikle
Özellikle,
istikrarsız dönemlerde karlılığa aday
yerlere göre belirlemek
belirlemek, hemen hemen
olanaksız hale gelir.
 Faktör Karşılaştırma veya Puanlama Yöntemi

• Bu sistemin uygulanmasında pek çok değişkeni

aynı anda analize tabi tutarak, yalnız kuruluş yeri
seçiminde değil pek çok işletme faaliyetinde
karar aracı olarak kullanılmaktadır Faktör
karşılaştırma veya puanlama yönteminde ilk
olarak kuruluş yerini etkileyen faktörler bir liste
halinde tespit edilir. Daha sonra, faktörlerin
çeşitli yoğunluk dereceleri için bir sıralama
yapılır. Ağırlıklar verilir. Her aday yerin her faktör
için aldığı puanlar belirlenir..
Faktör Karşılaştırma veya Puanlama Yöntemi

• Sonraki aşamada
aşamada, alınan puanlar
puanlar, faktör
ağırlıkları ile çarpılarak ağırlıklı puanlar
bulunur. Tüm p puanlar toplanarak
p her aday
y
yerin aldığı toplam puanlar hesaplanır. En
yüksek puanı alan yer tercih edilir.
• Yönetimin
Yö ti i d derecelemesinde
l i d ve
puanlamasında sübjektifliğin fazla oluşu,
sakıncalı olarak kabul edilmektedir
edilmektedir. Yararlı
tarafı ise, basit ve uygulanabilir olmasıdır.
Factor Rating Example
 F t R ti E
Factor-Rating Example
l
Critical Scores
Success (out of 100) Weighted Scores
Factor Weight France Denmark France Denmark
Labor
availability
and attitude .25 70 60 (.25)(70) = 17.5 (.25)(60) = 15.0
People--to-
People to-
car ratio .05 50 60 (.05)(50) = 2.5 (.05)(60) = 3.0
Per capita
income .10 85 80 (.10)(85) = 8.5 (.10)(80) = 8.0
Tax structure .39 75 70 (.39)(75) = 29.3 (.39)(70) = 27.3
Education
and health .21 60 70 (.21)(60) = 12.6 (.21)(70) = 14.7
Totals 1.00 70.4 68.0

Table 8.4
 Faktör Karşılaştırma Yöntemi
Faktörler
A bölgesi B bölgesi C bölgesi
Ağırlıklar
en az en çok en az en çok en az en çok

pazar 15 8/120 10/150 7/105 9/135 4\60 8/120

hammadde 20 13/260 16/320 10/200 14/280 18/160 13/260

işgücü 25 10/250 16/400 8/200 9/225 12/300 16/400

taşıma 18 6/108 10/180 8/142 12/216 4\72 6/108

enerji 10 4\40 6\60 6\60 7\70 5\50 7\70

diğerleri 12 9/108 12/144 13/156 15/180 9/108 11/132

TOPLAM 100 886 1254 863 1106 750 1090

 Sevkiyat –uzaklık
uzaklık modeli
• B
Bu model,
d l kkuruluş
l yerii alternatiflerini
lt tifl i i uzaklığa
kl ğ
bağlı olarak değerlendiren bir yöntemdir.
Modelin amacı toplam sevkiyat miktarının kat
edilen mesafe ile ağırlıklandırılmış değerini
minimize edecek bir kuruluş yeri seçmektir.
• Alternatif yerlerin karşılaştırılmasında, her
alternatifin “ld” (load-distance)(sevkiyat-uzaklık)
puanı hesaplanır.
hesaplanır “ld”ld puanı,
puanı her sevkiyatın
uzaklıkla çarpılması ve bulunan değerlerin
toplanmasıyla bulunur. Amaç, büyük
sevkiyatların mesafelerini azaltarak “ld” puanını
mümkün olduğunca düşük tutmaktır.
• 1
1. uzaklıkların belirlenmesi: Gerçek km ölçüsüyle
belirlenebilmektedir. Sıklıkla kullanılan bir ölçü
de dik doğrusal uzaklığın hesaplanmasıdır
hesaplanmasıdır. Dik
doğrusal uzaklık kuzey-güney, ve doğu-batı
ölçüleri kullanılarak iki nokta arasındaki yolun
bulunmasıdır. İki noktanın x ve y koordinatlarının
mutlak farklarının toplanmasıyla bulunur.
d= I xA- xB I + I yA – yB I
• 2. Se
Sevkiyatın
yat belirlenmesi:
be e es
LiJ = i ve J arası sevkiyat
• 3.
3 her alternatifin sevkiyat ve uzaklı değerleri
çarpılır.
 A Load-Distance Model Example: Matrix Manufacturing is
considering where to locate its warehouse in order to service its four
Ohio stores located in Cleveland
Cleveland, Cincinnati
Cincinnati, Columbus
Columbus, Dayton
Dayton. Two
sites are being considered; Mansfield and Springfield, Ohio. Use the
load-distance model to make the decision.

• Calculate the rectilinear distance: d AB = 30 − 10 + 40 − 15 = 45 miles

• Multiply
p y by
y the number of loads between each site and the four cities
 Calculating the Load-Distance Score
f Springfield
for S i fi ld vs. M
Mansfield
fi ld
• Computing the Load-Distance Score for Springfield
City Load Distance ld
Cleveland 15 20.5 307.5
Columbus 10 4 5
4.5 45
Cincinnati 12 7.5 90
Dayton 4 3.5 14
Total Load-Distance Score(456.5)

Computing the Load-Distance Score for Mansfield

City Load Distance ld
Cleveland 15 8 120
Columbus 10 8 80
Cincinnati 12 20 240
Dayton 4 16 64
Total Load-Distance Score(504)

• The load-distance score for Mansfield is higher than for

Springfield. The warehouse should be located in Springfield.
 Ağırlık
ğ Merkezi Yöntemi
• AMY, dağıtım maliyetlerini minimum kılacak
d ğ t merkezinin
dağıtım k i i yerinii ib
bulmada
l d kkullanılan
ll l
matematiksel bir tekniktir. Yöntem genellikle
perakendeci birimlere mal gönderen işletmeler
tarafından kullanılır. İlk önce talep merkezleri
koordinat sisteminde işaretlenir ve minimum
dağıtım maliyeti oluşturan X ve Y koordinatları
hesaplanır.
p Koordinat sisteminin merkezi ((orjin)
j )
ve kullanılan ölçek standart değildir. Sadece
göreceli olarak uzaklıkların orantılı bir şekilde
t
temsilil edilmesine
dil i dikk
dikkatt edilir.
dili
• Bu koordinatlar aşağıdaki denklemler ile
h
hesaplanır:
l
Xc.g.
cg =
∑l X 325
i
=
i
= 7.9
7 9; Y
cg
c.g. =
∑l Y 436
i
=
i
= 10.6
10 6
∑l 41 i ∑l 41 i
 The Center of Gravity Approach
• This approach requires that the analyst find the
center of gravity of the geographic area being
considered
Computing the Center of Gravity for Matrix Manufacturing
Coordinates Load
Location (X,Y) (li) lixi liyi
Cleveland (11,22) 15 165 330
Columbus (10,7) 10 165 70
Cincinnati (4,1) 12 165 12
Dayton (3,6) 4 165 24
Total 41 325 436
• Computing the Center of Gravity for Matrix
Manufacturing

Xc.g. =
∑liXi 325
= = 7.9 ; Yc.g. =
∑liYi 436
= = 10.6
∑li 41warehouse location
• Is there another possible ∑li closer
41
to the
C.G. that should be considered?? Why?
 C t
Center-of-Gravity
f G it Method
M th d
North--South
North
New York (130, 130)
Chicago
g ((30,, 120))
120 –
Pittsburgh (90, 110)
90 –

60 –

30 –
Atlanta (60, 40)

–
| | | | | |
East--West
East
30 60 90 120 150
A bit
Arbitrary
origin Figure 8.3
 C t
Center-of-Gravity
f G it Method
M th d
Number of Containers
Store Location Shipped per Month
Chicago (30,
(30 120) 2 000
2,000
Pittsburgh (90, 110) 1,000
New York (130, 130) 1,000
Atlanta (60, 40) 2,000

(30)(2000) + (90)(1000) + (130)(1000) + (60)(2000)

x-coordinate =
2000 + 1000 + 1000 + 2000
= 66.7
(120)(2000) + (110)(1000) + (130)(1000) + (40)(2000)
y-coordinate =
2000 + 1000 + 1000 + 2000
= 93.3
 C t
Center-of-Gravity
f G it Method
M th d
North--South
North
New York (130, 130)
Chicago
g ((30,, 120))
120 –
Pittsburgh (90, 110)
90 – + Center of gravity (66.7, 93.3)

60 –

30 –
Atlanta (60, 40)

–
| | | | | |
East--West
East
30 60 90 120 150
A bit
Arbitrary
origin Figure 8.3
 Örnek
• Bir işletmenin altı adet perakendeciye
ş yaptığını
satış y p ğ düşünelim.
ş Söz konusu
işletmenin deposu Z şehrindedir. Yeni bir
depo kurmak isteyen işletmenin her bir
perakende satış noktasından gelen talep
düzeyleri aşağıdaki gibidir:
Kuruluş Yerleri Talep (konteyner/ay)
A 400
B 300
C 200
D 100
E 300
F 100
 (60)(400) + (80)(300) + (30)(200) + (90)(100) + (127)(300) + (65)(100)
Cx= =76,9
400 + 300 + 200 + 100 + 300 + 100

(95)(400) + (75)(300) + (120)(200) + (110)(100) + (130)(300) + (40)(100)

Cy= =98,9
98 9
400 + 300 + 200 + 100 + 300 + 100
 Başabaş Analizi
• Ekonomik temele dayalı karşılaştırmalarda sadece gelir
ve maliyetlerin göz önüne alınması yeterli olacaktır. Eğer
ürünlerin fiyatı da kuruluş yerinden etkilenmiyorsa toplam
gelirleri de analiz dışında bırakmakta sakınca olmaz
olmaz.
İşletmeler için tesis kurulurken karşılaşılan maliyetler
sabit ve değişken maliyetler olmak üzere iki grupta
toplanır Arazi,
toplanır. Arazi inşaat için yapılan masraflar sabit
maliyetler grubuna girerken; işçilik, hammadde gibi
maliyetler de değişken maliyetler olarak adlandırılır. Her
iki maliyet grubu da bölgeden bölgeye farklılık gösterir.
gösterir
Bu yüzden farklı bölge seçim alternatifleri için bu
maliyetleri hesaplamak ve kıyaslamak gerekecektir.
• Başabaş
B b noktası
kt analizinde
li i d tü
tüm maliyetler
li tl sabit
bit ve
değişken olarak gruplandırılır ve başabaş noktaları
hesaplanarak, hedeflenen üretim hacminde en düşük
toplam maliyeti veren kuruluş yeri seçilir.
 Break Even Analysis
Break-Even
• Remember the break even equations used for
calculation total cost of each location and for
calculating the breakeven quantity Q Q.
– Total cost = F + vQ
– Total revenue = pQ
– Break-even is where Total Revenue = Total Cost

Q = F/(p-v)
Q = break-even quantity
p = price/unit
V = variable cost/unit
F = fixed cost
 Example using Break-even Analysis: Clean-Clothes
Cleaners is considering four possible sites for its new
operation. They expect to clean 10,000 garments. The
table and graph below are used for the analysis.

Example 9.6 Using Break-Even Analysis

Location Fixed Cost Variable Cost Total Cost
A $350,
$350000
000 $$5(10000)
5(10,000) $400,
$400000
000
B $170,000 $25(10,000) $420,000
C $100,
$100000
000 $40(10,
$40(10000)
000) $500,
$500000
000
D $$250,,000 $$20(10, ( ,000)) $$450,,000
• From the graph you can see that the two lowest cost intersections occur
between C & B (4667 units) and B & A (9000 units)
• The best alternative up to 4667 units is C, between 4667 and 9000 units
the best is B, and above 9000 units the best site is A
 örnek
• A
A, B ve C olarak
l k adlandırılan
dl d l ü üç kkuruluş
l
yeri alternatifinin maliyet
y y detayları
y aşağıda
ğ
gösterildiği gibi olsun. 75.000 birimlik
üretim hacminde hangi alternatifin
seçilmesi gerektiğini inceleyelim.
 Sabit Maliyet Değişken Maliyet
Kuruluş Yeri
(TL) (TL/birim)
A 100.000 3
B 150.000 2
C 250.000 1
• Başabaş noktalarını hesaplayalım;
• 100 000 + 3Q = 150.000
100.000 150 000 + 2Q
• Q= 50.000 birim olarak hesaplanır.
• 150.000 + 2Q = 250.000 + Q
• Q= 100
100.000
000 birim olarak hesaplanır
hesaplanır.
Özetle;
 Kuruluş Yeri Ü
Üretim Hacmi (birim)
≥ Q

A 0 – 50.000
50 000

B 50.000 – 100.000

C 100.000
 Ulaştırma Modeli
• Ul
Ulaştırma
t modeli
d li genellikle,
llikl h
halili h
hazırda
d
faaliyet gösteren bir işletmeye yeni bir
tesis eklenmesi durumunda kullanılır;
ancak yeni bir sistemin kurulması
durumunda da uygulanması mümkündür.
• U
Ulaştırma
aşt a p problemi,
ob e , Doğrusal
oğ usa
Programlama olarak bilinen problemlerin
özel bir durumudur. Optimum çözüme
ulaşmak için özel bir algoritmaya sahiptir.
• ulaştırma
l modelinde,
d li d toplam
l ulaştırma
l maliyetini
li i i
minimum kılmak üzere, her birinin belirli miktarda
kapasitesi (ai , ii=1,2……m)
1,2……m) olan üretim noktalarından (Ai
, i=1,2…..m) ,
• talep düzeyleri (bj, j=1,2…..n) bilinen talep noktalarına
(B j=1,2….n)
(Bj, j 12 ) ne kkadar
d mall gönderilmesi
ö d il i gerektiğinin
k iği i
belirlenmesi söz konusudur.
• Bu belirleme yapıldığında optimum dağıtım planı
hazırlanmış olacaktır. A’den B’ye bir birim mal
göndermek için katlanılması gereken maliyet, Cijj, sabit
kabul edilmektedir. Bu koşullar altında optimum dağıtım
planı, A’lardan B’lere taşınacak mal miktarları olan xij lerin
belirlenmesi şeklinde ortaya konmaktadır. Buna göre
klasik ulaştırma modeli aşağıdaki şekilde formüle
edilebilir:
 m n
Amaç Fonksiyonu: Min Z = ∑∑Cij Xij
Min.Z.
i=1 j=1
Kısıtlayıcılar:
i.Tüm talep noktalarının talep düzeyi tamamen karşılanmalıdır.

∑X
i =1
ij = bj
(tüm j=1,2….n için)
i H üüretim
i.Her ti noktasından
kt d çeşitli
itli talep
t l noktalarına
kt l gönderilen
ö d il mall miktarı,
ikt
üretim noktasının kapasitesine eşittir.

∑X
j =1
ij = ai
(tüm i=1,2…m için)
• Üretim noktalarının toplam kapasitesi
kapasitesi, talep
noktalarının toplam talep düzeyine eşittir. (Bu koşul
sınırlayıcı koşul ya da denge koşulu olarak adlandırılır.
Gerçek problemde bu koşul sağlanamadığı takdirde,
bir hayali tesis ya da talep noktası ilavesiyle (kukla
faaliyet) yapay olarak sağlanır)
sağlanır).

m n

∑a = ∑b
i=1
i
j=1
j (tüm i ve j ler için)

i. Negatif olmama koşulu

X ij ≥ 0 (tüm i ve j ler için)
• M
Modeli
d li bi
bir ö
örnekle
kl açıklamak
kl k gerekirse;
ki bi
bir
işletmenin üretim yerlerinin A ve B bölgelerinde
bulunduğunu ve X X,Y
Y ve Z bölgelerindeki
pazarlarlara göndermekte olduğunu düşünelim.
Talebin arttığını ve toplam talebin mevcut iki
fabrikanın üretimiyle karşılanamayacağını kabul
edelim. Bu durumda işletmenin
ş yeni
y bir fabrika
kurmaya gereksinimi vardır. Bu yeni tesis için de
C ve D olmak üzere iki alternatif bölge olduğunu
varsayalım. Alternatifler arasında bir seçim
yapalım. İlk önce aşağıdaki tablo kurulmalıdır:
Fabrika Talep Fabrika
X Y Z
Noktaları Kapasitesi
p
A C AX C AY C AZ KA

B C BX C BY C BZ KB

C C CX C CY C CZ KC

D C DX C DY C DZ KD

∑ KAPASITE
Talep TX TY TZ
∑ TALEP
• T
Tabloda
bl d yer alanl Cd değerleri,
ğ l i bi bir
fabrikadan bir pazara bir birim ürünün
taşınması için katlanılan maliyeti ifade
etmektedir. Örneğin C, bir birim ürünü A
fabrikasından X pazarına ulaştırmanın
maliyetidir. Bu tablonun oluşturulması için
fabrika kapasiteleri ve pazar talepleri kesin
ğ
olarak bilinmelidir. Daha sonra bu değerler
tablodaki yerlerine yerleştirilerek optimal
ççözüm rahatça ç görülebilecektir.
g
• Ulaştırma probleminde öncelikle uygun bir
başlangıç çözüm bulunur. Uygun başlangıç
çözüm için bir kaç yol:
– Kuzeybatı köşeşi yöntemi
– En küçük maliyetli hücre yöntemi
– Ceza ( VAM – Vogel’s Aproximation Method) yöntemi
• Daha sonra çözümün optimum olup olmadığı
test edilir. Eğer
ğ ççözüm optimum
p değilse
ğ daha iyi
y
bir çözüm bulunur..... (Atlama taşı veya MODİ
ile))
 Atlama taşı
• Başlangıç uygun çözümden optimum çözüme
gidilmesine yardım eder. Boş hücrelerin doldurulması
d
durumunda d maliyet
li t etkinliğini
tki liği i d
değerlendirir.
ğ l di i H Her b
boş
hücre , “eğer buraya bir birim mal gönderilse toplam
gönderme maliyeti ne olurdu” diye test edilir.
1. Boş hücre seç
2. Bu boş hücreden başlıyaral, dolu hücreler yardımıyla
(yatay ve dikey hareketlerle) kapalı bir döngü yarat
yarat. Bir
boş veya dolu hücreden atlayabiliriz.
3. Seçili boş hücreye (+) vererek, sonra sırasıyla (-) ve
( ) vererekk tekrar
(+) t k boş
b hücreye
hü gell
4. Bir iyileştirme indeksi hesapla ( + ve – leri toplayarak)
5
5. Bu işlemi tüm boş hücreler için yap yap. indeks≥0 ise
çözüm optimal
değilse çözüm iyileştirilebilir.
( ) ler içinde maksimum değerliyi seç oraya gönderme
(-)
yap
 SUPPLEMENT

Solving Transportation Problems C

 Learning Objectives
• Define the problem & prepare the
p
transportation tableau
• Obtain an initial feasible solution
• Identify
Id tif the
th optimal
ti l solution
l ti
• U
Understand
de sta d spec
speciala ssituations
tuat o s
 Transportation Problems
• T
Transportation
t ti problems
bl d t
determine
i h how muchh off
the demand at each one of several destinations
is supplied by each one of several sources
• The goal is to minimize costs
• Terminology:
T i l
– Points of demand:
• The destination that products are shipped to
– Points of supply:
• Where products are shipped from
 LP Notation
M N
Minimize z = ∑∑ cij xij
i =1 j =1

subject to :
M

∑x
i =1
ij ≤ Si for every source, i = 1,...M
N

∑x
j =1
ij = Dj d i i n j = 1,...N
f every destinatio
for

where :
xij = the number of units transported to destination j from source i
cij = the cost of transporting one unit from source i to destination j
 Preparing the Problem
• T
To use the
th stepping
t i stone
t or modified
difi d
distribution (MODI) methods, supply must
equal demand.
– If not, create a dummy source or destination
to make up the difference.
– In the solution, shipments from the dummy
source represent unmet demand & deliveries
to a dummy destination represent excess
supplyl capacity.
it
 Required Information

• Demand values for each destination (blue)

• Capacity level at each source (green)
• Cost of delivering 1 unit to each destination from each source (yellow)

Plant Destinations Sources

A 2 4 1 3 300
B 8 2 6 5 300
C 6 1 4 2 200

Demand 200 200 300 100

 Initial Solutions
• Common
C h
heuristics
i ti ((rules
l off th
thumb):
b)
– Select a cell & allocate as large a shipment as
possible without violating capacity or demand
constraints (this eliminates a row or column
constraint)
– Continue selecting new cells until all row & column
constraints are satisfied
• Examples:
E l
– Northwest Corner Method (NWC)
– Vogel’s
V l’ A
Approximation
i ti M Method
th d (VAM)
 Northwest Corner Method
(kuzeybatı köşesi yöntemi)
• Begin in the upper left-hand corner of the
tableau (the NW corner)
• Assign the largest shipment possible
– If the column constraint is satisfied, move to the
column on the right
– If the row constraint is satisfied, move to the row
below
• Continue until all row & column constraints are
satisfied
 NWC Example: Step 1

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200
A 2n Satisffied 4 1 3 300

B 8 2 6 5 300

C 6 1 4 2 200
Column

Demand 200 200 300 100

C
 NWC Example: Step 2

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100 300 – 200 =

A 2 4 1 Row 3Satisfied 100

B 8 2 6 5 300

C 6 1 4 2 200

Demand 200 200 300 100

 NWC Example: Step 3

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100
A 2 4 1 3 300

atisfied
B 8 1002 6 5 300

C 6 umn Sa
1
Colu 4 2 200

200 – 100
Demand 200 300 100
= 100
 NWC Example: Step 4

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100
A 2 4 1 3 300

100 200 300 – 100 =

B 8 2 6 Row5 Satisfied
200

C 6 1 4 2 200

Demand 200 200 300 100

 NWC Example: Step 5

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100
A 2 4 1 3 300
200

n Satisffied
B 8 1002 6 5 300

100
C 6 1 4 2 200

Column
300 – 200
Demand 200 200 100
= 100
C
 NWC Example: Step 6

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100
A 2 4 1 3 300

1002 200
B 8 6 5 300

100 100 200 –100 =

C 6 1 4 2
100

Demand 200 200 300 100

 NWC Initial Solution

Pl t
Plant D ti ti
Destinations S
Sources

200 100
A 2 4 1 3 300

1002 200
B 8 6 5 300

100 100
C 6 1 4 2 200

Demand 200 200 300 100

 Limitations
• NW Corner Method ignores the objective
function coefficients (costs)
( )
• Solution often isn’t very good:
Total cost:
200 units (($2)) + 100 units ($4)
( ) + 100 units ($2)
( ) + 200
units ($6) + 100 units ($4) + 100 units ($2) =
$2800 to transport the 800 units
 Vogel’s Approximation Method
VAM yöntemi
• Compute penalties for each row & column:
– Compute penalties by subtracting the smallest cij from
the next smallest cij
• Select the row or column with the largest penalty
• Select the cell with the lowest cij
• Allocate as many units as possible to that cell
• Continue until all constraints are satisfied
 VAM Example: Step 1

Plant Destinations Sources Penalties

200
A 2 ed
Satisfie 4 1 3 300 1

B 8 2 6 5 300 3
olumn S

C 6 1 4 2 200 1

Demand 200 200 300 100

Co

Penalties 4 1 3 1
 VAM Example: Step 2

Plant Destinations Sources Penalties

200
A 2 4 1 3 100 2

B 8 2 6 5 300 3

C 6 1 4 2 200 1

Demand 200 200 300 100 Tied

Penalties 1 3 1
 Arbitrarily Chose 3rd Destination

Plant Destinations Sources Penalties

200 100
A 2 4 1 Row3 Satisfied
100 2

B 8 2 6 5 300 3

C 6 1 4 2 200 1

Demand 200 200 300 100

Penalties 1 3 1
 VAM Example: Step 3

Plant Destinations Sources Penalties

200 100
A 2 4 1 3 300

B 8 2 6 5 300 3

C 6 1 4 2 200 1

Demand 200 200 200 100 Tied

Penalties 1 2 3
 Arbitrarily Chose 4th Destination

Plant Destinations Sources Penalties

200 100
A 2 4 1 3 300 2

Satisfied
d
B 8 2 6 5 300 3
100
C 6 1 4 2 200 1

Collumn S
Demand 200 200 200 100

Penalties 1 2 3
 VAM Example: Step 4

Plant Destinations Sources Penalties

200 100
A 2 4 1 3 300 2

Satisfied
d
200
B 8 2 6 5 300 4
100
C 6 1 4 2 100 3
Collumn S

Demand 200 200 200 100

Penalties 1 2
 VAM Example: Step 5
(only 1 column left & only one feasible solution)

Plant Destinations Sources Penalties

200 100
A 2 4 1 3 300
200 100
B 8 2 6 5 100 3
100 100
C 6 1 4 2 100 1

Demand 200 200 300 100

Penalties 2
 VAM Initial Solution

Plant Destinations Sources

200 100
A 2 4 1 3 300
200 100
B 8 2 6 5 300
100 100
C 6 1 4 2 200

Demand 200 200 300 100

 Better Initial Solution
• Total Costs:
200 units (($2)) + 100 units (($1)) + 200 units (($2)) +
100 units ($6) +100 units ($4) + 100 units ($2) =
$2100 to transport the 800 units
• Compared to $2800 using the Northwest Corner
Method
 Finding the Optimal Solution
• Initial solutions are feasible, but may not
p
be optimal
• Use the Stepping Stone or Modified
Distribution Method to identify
improvements & confirm optimality
 Atlama taşı ile test
• d12 = +4-1+6-2 = 7 (d12 ,,birinci sıranın ikinci sütunu))
• d14 = +3-1+4-2 = 4
• d21 = +8-2+1-6 = 1
• d24 = +5
+5-6+4-2
6+4 2 = 1
• d31 = +6-2+1-4 = 1
• d32 = +1-2+6-4 =1

• Tüm indeksler pozitif, çözüm optimum