Metodat e Hulumtimit

Hapi 9
Përpilimi (shkrimi) i raportit (Writing the Research Report)

1
 Pas përfundimit, ju do të jeni në
gjendje të:
 Dini se cilat duhet të jetë përmbajtja e një raporti hulumtues.

 Përshtatni raportin në mënyrë që ai t’i përmbush kriteret e nevojshme.

 Shkruani raportin varësisht nga lloji i hulumtimit, qëllimet e hulumtimit, volumi

si dhe lloji i audiencës.

 Shkruani në mënyrë profesionale një: Abstrakt (Përmbledhje Ekzekutive); Hyrje;

Shqyrtim Literature; Metodologji dhe Kornizë Teorike; Analizën e rezultateve;
Rezultatet; Përfundimet dhe Rekomandimet.

 Bëni referencimin në formën e duhur.

 Dini komponentet e një prezantimi dhe të jeni në gjendje të ofroni një prezantimi
2
të mirë.
Ilustrimi i Procesit të Hulumtimit

3
Përpilimi i raportit
• Është shumë e rëndësishme që rezulatet e një studimi, rekomandimet
dhe të gjeturat të komunikohen në mënyrë efektive tek sponzori
(kërkuesi) i hulumtimit, në mënyrë që të implementohen rekomandimet e
dhëna.

• Përpilimi i raportit në mënyrë konçize, bindëse, dhe me një qartësi është

po aq i rëndësishëm sa vet hulumtimi/kërkimi studimor.

• Përmbajtja dhe organizimi i raportit të shkruar dhe prezantimit varen nga

qëllimi i studimit dhe audienca të cilit i dedikohet.

• Raporti i shkruar i mundëson instruktorit/menaxherit që të peshojë faktet

dhe argumentet e prezantuara dhe aprovoj/implementoj rekomandimet e
pranuara në mënyrë që të zvogëlohet ose mbyllet hendeku në mes të
situatës aktuale dhe asaj të dëshiruar. 4
Qëllimi i raportit të shkruar
• Tashmë është e njohur që hulumtimet dhe pastaj raportet mund të kenë qëllime
të ndryshme dhe rrjedhimisht formati i raportit të shkruar do të ndryshojë
varësisht prej situatave.

• Nëse qëllimi i hulumtimit ishte që vetëm t’i ofronte instruktorit/menaxherit disa

detaje për një fushë specifike, atëherë raporti mund të jetë shumë i “ngushtë”
(narrow) duke ofruar informatat e kërkuara në një format të shkurtur.

• Nëse në anën tjetër, raporti i shkruar ka për qëllim të “shes një ide”
menaxhmentit apo instruktorit, atëherë duhet të ofrojë shumë detaje dhe në të
njejtën kohë të jetë bindës në mënyrë që të shtyjë lexuesin që të “blejë idenë”

• Një lloj tjetër i raportit mund të jetë raporti që ofron alternativa apo
rekomandime të ndryshme se si do të mund të zgjidhej një problem në kompani.

5
Qëllimi i raportit të shkruar…
• Tek ky lloj i raportit, hulumtuesi ofron shumë alternativa dhe shumë rekomandime
kurse instruktori/menaxheri zgjedh një apo disa prej tyre dhe merr një vendim.

• Në këtë lloj të raportit, hulumtuesi duhet të bëj një hulumtim të detajuar të

studimeve të mëparshme, të shpjegoj metodologjinë e përdorur për këtë studim,
të ofrojë përspektiva të ndryshme të cilat i gjeneron prej intervistave, analizimit të
të dhënave etj. Gjithashtu hulumtuesi duhet të ofrojë përparësitë dhe dobësitë e
secilës alternativë si dhe të ofrojë një analizë “kosto-benefit”.

• Një lloj tjetër i raportit të shkruar mund të jetë ai kur prej hulumtuesit kërkohet që
vet të identifikojë problemin dhe të ofrojë zgjidhjen përfundimtare për të. Me fjalë
të tjera, hulumtuesi analizon një situatë, përcakton natyrën e problemit, prezanton
rezultatet/të gjeturat dhe ofron rekomandimet e nevojshme.

• Lloji i pestë i raportit mund të jetë një publikim krejtësisht akademik i cili
prezanton të gjeturat nga një studim bazë. Këtë lloj studimi zakonisht e gjejmë të
publikuar në revista të ndryshme shkencore.
6
Audienca që i dedikohet raporti i
shkruar
• Organizimi i një raporti, gjatësia, fokusimi në detaje, prezantimi i të dhënave, ilustrimet, formati
i referencave të përdoruara do të jenë në funksion të audiencës të cilës i dedikohet raporti.

• Shembull: Nëse raporti i dedikohet menaxherëve, atëherë, “Përmbledhja Ekzekutive” ose

“Abstrakti” - që duhet vendosur në fillim të raportit - duhet të ofrojnë informatat më vitale
(kruciale) duke lënë anash shpjegimet e tepërta, duke ditur që menaxherët kanë shuma pak
kohë.

• Disa menaxherë/instrukturë, hutohen nëse të dhënat paraqiten vetëm në formë tabelore kurse
ndihen shumë më mirë nëse të dhënat prezantohen me ndihmën e grafikonëve dhe
diagramëve. Në anën tjetër disa menaxherë/instrukturë dëshirojnë të fokusohen më shumë në
shifra dhe hezitojnë të analizojnë paraqitjen vizuele.

• Hulumtuesi gjatë përpilimit të raportit duhet të njohë audiencën dhe pastaj të vendosë se si të
prezantojë të dhënat/të gjeturat duke u përcaktuar se cilën metodë ta përdorë në raport dhe
cilën ta vendosë në shtojcë.

• Nëse raporti i dedikohet menaxherëve të ndryshëm (vizuel vs shifra), atëherë, hulumtuesi

përveq që përmend në tekst që p.sh. Kompania zotëron 21% të tregut, duhet të prezantojë të
njejtën me ndihmën e një “pie chart” dhe gjithashtu të prezantojë atë në formë tabelore.
7
Audienca që i dedikohet raporti i shkruar…
• Disa institucione akademike apo edhe kompani mund të përcaktojnë kritetrer e tyre dhe pastaj
çdo hulumtues duhet tu përmbahet atyre. Përfundimisht, një raport i mirë është në funksion të
audiencës që i dedikohet dhe qëllimit që ka, rrjedimisht disa raporte duhet të jenë të gjata dhe
të ofrojnë shumë detaje, kurse disa duhet të jenë të shkurta dhe specifike.

• Si duhet prezantuar një raport nëse të gjeturat janë “të pakëndshme”?

• Shembull: Politikat janë shumë diskriminuese, sistemi është byrokratik apo menaxhmenti është duke
performuar shumë keq ngase nuk ekziston një çasje “top-doën” që tashmë është joefektive etj.

• Në këto raste, gjatë prezantimit të të gjeturave dhe rekomandimeve, ne duhet të përdorim një
çasje “diplomatike” (adoptuar nga ang. Tact). Kjo i bie që ne të mos i “shuajmë” të gjeturat, por
ato t’i prezantojmë në mënyrë jo-paragjykuese, jo të bëjmë me gisht nga fajtori, por të
prezanotojmë fakte objektive që i “detyrojnë” dhe bindin menaxherët për korrektësinë dhe
saktësinë e rezultateve.

• Nëse dështojmë të ofrojmë një çasje të tillë, atëherë menaxherët do të mbrohen, rekomandimet
nuk do të pranohen, dhe problemi do të mbetet i pa zgjidhur.

• “Diplomacia” e kombinuar me sinqeritet dhe objektivitet janë shumë të rëndësishme gjatë

përpilimit të raporteve dhe prezantimit të tyre, kjo vlenë sidomos për hulumtuesit e
brendëshëm, meqë ata janë pjesë e kompanisë dhe nëse ata prezantojnë rezultate të
pakëndshme, atëherë do të konsiderohet sikur ata po sfidojnë autoritetin dhe hierarkinë e 8
kompanisë.
Shmebull:
• Nëse studimi ka gjetur që politikat e kompanisë janë diskriminuese, raporti
mund të formulohet në këtë mënyrë:

• “Politikat që aktualisht aplikon kompania jonë, ndoshta ishin më të mirat në kohën

kur ishin formuluar dhe aprovuar, por duke ditur tanimë ndryshimet në strukturën e
punëtorëve dhe duke ditur objektivat e menaxhmentit aktual si dhe kohën në të cilën
po operojmë, konsiderojmë që këto politika kanë nevojë për ndryshime”.

• Gjithashtu është mirë që hulumtuesi të sigurojë që sistemi aktual i menaxhimit

nuk do të ketë të vështirë të pranojë ndryshime në politikat e kompanisë.

• Nëse rezultatet prezantohen në këtë mënyrë, pa bërë me gisht nga askush por
duke kërkuar ndryshime të cilat mbështeten në fakte objektive si dhe duke
ofruar informata në lidhje me lehtësinë e implementimit të këtyre ndryshimeve,
atëherë menaxhmenti nuk do të marr qëndrim defanziv/mbrojtës por
përkundrazi do të marr rol aktiv në implementimin e këtyre ndryshimeve.
9
Karakteristikat e një raporti të shkruar mirë
• Qartësia, konciziteti, koherenca (lidhja logjike), vënja e theksit në
aspektet më të rëndësishme, organizimi logjikë i paragrafëve, kalimi i
qetë (smooth transition) nga një temë në temën tjetër, zgjedhja e
zgjuar e fjalëve, dhe specifikimi janë të gjitha karakteristika të një
raporti të mirë-shkruar.

• Raporti që përpilohet për qëllime të kompanisë, duhet – nëse është e

mundshmë – të ketë pak zhargon teknik, statistikor, shumë
profesional, përveq nëse natyra e raportit është kërkuar të jetë e tillë.

• Gjithashtu duhet të jemi të kujdesshëm me gabimet gramatikore apo

edhe me gabime të tjera p.sh. Gabime ortografike (ang. Spelling
errors).

• Çdo supozim i bërë nga hulumtuesi duhet të thuhet qartë në raport 10

dhe të ofron fakte në vend të opinioneve.
Karakteristikat e një raporti të shkruar
mirë…
• Raporti duhet të organizohet në një mënyrë që lexuesi ta ketë të
lehtë të kalojë nëpër materialin e prezantuar duke mos u hutuar
ose ndier i pasigurtë.

• Por, rëndësia e paraqitjes së raportit dhe lexueshmëria e tij nuk

duhet të mbi-vlerësohen.

• Përdorimi i titujve dhe nën-titujve ndihmon që në mënyrë logjike

të organizojmë raportin dhe bën të lehtë kalimin nga një temë në
temën tjetër.

• Preferohet që gjatë përpilimit të raporteve të përdoret “hapësirë

e dyfishtë” (ang. Double-spaced), margjina të gjera duke ia
mundësuar lexuesit të japë komente gjatë shqyrtimit të këtyre 11
Përmbajtja e një raporti të shkruar
• Është e qartë që raporti duhet të ketë një titull që në mënyrë të përmbledhur
na tregon se për ç’farë teme është përpiluar ai.

• Nëse raporti është përpiluar për një kompani, atëherë ai duhet të përmbajë:
Tabelën e përmbajtjes, propozim-hulumtimin, një kopje të autorizimit për
lejimin e hulumtimit dhe një përmbledhje ekzekutive.

• Çdo raport duhet të ketë një “Hyrje” që ofron disa detaje për qëllimin e
studimit, ofron një “background” për temën, deklaron problemin për të cilin
është bërë hulumtimi dhe përgatit lexuesin se çka mund ta presë atë gjatë
leximit të këtij raporti.

• “Trupi” i raportit duhet të ofrojë detaje për literaturën e mëparshme e cila ka

diskutuar problemin e natyrës së njejtë apo të ngjashme, ofrojë informata
për kornizën teorike e cila ka shërbyer si bazë e mirë për identifikimin e
variablave kryesore të përdorura në hulumtim, deklarojë hipotezat, ofrojë
informata në lidhje me dizajnimin e mostrimit, metodat e mbledhjes së të 12
Përmbajtja e një raporti të shkruar…
• Pjesa e fundit e raportit duhet të prezantojë të gjeturat, nxjerrë
konkluzione dhe nëse është kërkuar të ofrojë edhe rekomandimet e
duhura.

• Rekomandimet preferohet që të ofrohen me një analizë “kosto-

benefit” duke ofruar përparësitë neto të implementimit të secilit prej
rekomandimeve.

• Detajet që paraqiten në raport duhet të bindin lexuesin për

përpikmërinë e studimit, dhe nxis besimin në pranimin e rezultateve
dhe rekomandimeve të bëra.

• Çdo raport profesional duhet të njoftoj lexuesin edhe për të

metat/kufizimet e studimit, p.sh. Hulumtuesi mund të ketë kufizime
në përcaktimin e mostrës, në mbledhjen e të dhënave dhe të 13
Përmbajtja e një raporti të shkruar…
• Me pak fjalë, një studim i bërë në mënyrë profesionale duke mos anashkaluar
asnjërën nga tetë (8) karakteristikat e hulumtimit shkencor, mund të humb
vlerën e tij nëse nuk e prezantojmë mirë në të shkruar.

• Për tu konsideruar profesional, një raport duhet të ofrojë një arsyeshmëri për
studimin e bërë, në mënyrë të qartë të prezantojë problemin e studiuar,
prezantojë në tërësi dhe në mënyrë adekuate rezultatet e nxjerra nga analizimi i
të dhënave dhe të interpretoj të gjeturat në një mënyrë që është lehtë e
kuptueshme.

• Raporti mund të organizohet në pjesë, kapituj apo seksione, nëse kjo do të

bënte raportin më lehtë të kuptueshëm për lexuesin.

• Një raport profesional duhet të përdor një shkrim të mirë, të qartë dhe të prerë,
duhet të jetë i ilustruar me figura, diagrame dhe tabela që mbështesin çështjet e
ngritura dhe duhet të ketë dukje tërheqëse.

• Stili i të shkruarit duhet të jetë i thjeshtë, interesant, preciz dhe i kuptueshëm.

14
Përmbajtja e një raporti të shkruar – Faqja e
parë
• Titulli i raportit duhet të jetë në gjendje që lehtësisht të njoftojë lexuesin me
temën e studimit.

• Më poshtë kemi disa shembuj të mirë se si duhet të jenë titujt në një raport:

• 1. Një studim në lidhje me Kënaqësinë e Konsumatorëve (Customer

Satisfaction) me Pizza Hut në qytetin e Illinois.
• 2. Faktorët që influencojnë nivelin e stresit tek motrat medicinale në
Spitalin “nëna Terezë”.
• 3. Faktërët që influencojnë shkëmbimin tregtar ndërmjet dy vendeve të
armiqësuara.
• 4. Faktorët që përcaktojnë profitabilitetin e ndërmarrjeve prodhuese në UK.
• 5. Faktorët që përcaktojnë nivelin e inovacionit në sektorin e NVM-ve.

• Përveq prezantimit të titullit të temës/punimit/raportit, faqja e parë duhet

të ofrojë edhe informacione për sponzorin apo institucionin që ka aprovuar
këtë studim, emrin e hulumtuesit apo hulumtuesëve dhe instruktorit, llojin e
raportit/punimit si dhe datën kur është përpiluar raporti final. 15
Përmbajtja e një raporti të shkruar –
Përmbledhja Ekzekutive apo Abstrakti
• Përmbledhja Ekzekutive apo Abstrakti ofron një pasqyrë të mirë për
tërë hulumtimin dhe vë në pah këto informacione të rëndësishme:
temën apo problemin e hulumtuar, dizajnimin e mostrës, të dhënat
dhe metodat për mbledhjen e tyre, rezultatet, të gjeturat,
përfundimet dhe rekomandimet.

• Zakonisht Përmbledhja Ekzekutive nuk duhet të jetë me e gjatë se tre

(3) faqe.

• Abstrakti që kërkohet nga institucionet akademike preferohet të jetë

vetëm një (1) faqe – por kjo nuk duhet të jetë domosdoshmërisht
kështu – por duhet të ofrojë informatat e nevojshme për të njoftuar
lexuesin me metodologjinë e përdorur në këtë studim, të dhënat e
përdorura, rezulatatet, karakteristikat e këtij studimi si dhe duhet të
zgjoojë kurreshtjen e lexuesit në mënyrë që ai/ajo të vazhdojë të
16
lexojë edhe “trupin” e këtij raporti.
Përmbajtja e një raporti të shkruar –
Falenderimet
• Është mirë që ndihma e marrë nga të tjerët të vlerësohet.

• Zakonisht njerëzit që kanë asistuar në hulumtim/studim për shembull duke

mbledhur pyetësorët, shërbyer si ndërlidhës me respodentët apo edhe të
tjerët, personat që kanë ndihmuar në analizimin e të dhënave, kanë
sponsorizuar hulumtimin tuaj duhet të falenderohen.

• Kompania/universiteti mund të falenderohet për ofrimin e pajisjeve dhe

hapësirave si dhe mund të falenderohen punëtorët e kompanisë për
gatishmërinë e treguar për të qenë pjesë e hulumtimit.

• Mund të falenderohen kolegët për idetë, inkurajimin, mbështetjen dhe

durimin e tregura ndaj jush gjatë kohës sa ju keni qenë të zënë me
hulumtim etj.

• Nuk preferohet që falenderimet të marrin më shumë se një (1) faqe ngase 17

Tabela e përmbajtjes dhe letra autorizuese
• Tabela e përmbajtjes zakonisht liston titujt dhe nën-titujt që gjinden në raport duke
ofruar edhe numrin korrespondues të faqes. Një listë e veqantë e tabelave dhe
figurave duhet të prezantohet ndaras. Gjithashtu prezantimi i letrës autorizuese
(nëse ekziston një e tillë!) siguron lexuesin që studimi e ka marrë bekimin e plotë të
organizatës.

• Tabela e përmbajtjes:

18
Përmbajtja e një raporti të shkruar – Hyrja
dhe “trupi” i raportit
• Hyrja fillon me një deklarim të qartë të temës apo problemit që është
hulumtuar/studiuar. Tek hyrja ofrohen edhe objektivat e studimit, së bashku
me informacione për “background” e temës dhe si kishte lindur nevoja që të
inicohej një studim i tillë.

• Hyrja duhet të ofrojë edhe disa informacione të detajizuara për temën dhe
të argumentoj se pse kjo temë është e rëndësishme për tu
hulumtuar/studiuar. Argumentimi duhet të fokusohen në rëndësinë e
studimit të kësaj teme, përshtatshmërinë e këtij hulumtimi/studimi me
faktorët dhe trendet aktuale në shoqëri apo organizatë.

• “Trupi” i raportit duhet të ofrojë informacione në lidhje me shqyrtimin e

literaturës më prominente në këtë fushë, kornizën teorike, mostrimin dhe
mbledhjen e të dhënave (p.sh. Intervistim, pyetësorë etj).

• Detaje në lidhje me metodat e analizimit të të dhënave për të testuar

hipotezat, dhe të gjeturat nga këto analiza, duhet të ofrohen në këtë pjesë të 19
raportit. Prezantime tabelore dhe prezantime të tjera vizuele duhet
Përmbajtja e një raporti të shkruar – Pjesa e
fundit e raportit dhe referencat
• Pjesa e fundit e raportit duhet të ofrojë konkluzionet e nxjerra nga rezultatet dhe të
gjeturat e studimit.

• Në shumicën e rasteve duhet të ofrojë rekomandimet e duhura për implementim nga

organizata për të cilën është bërë hulumtimi.

• Zakonisht, pjesa e fundit të ofrojë edhe një analizë “kosto-benefit” që ofron

informacione për përparësitë dhe të metat e implementimit të secilit prej
rekomandimeve të ofruara.

• Ndonjë e metë apo kufizim për shembull, ndonjë gabim në marrjen e mostrave për
shkak të rrethanave jashtë kontrollit të hulumtuesit etj.

• Një paragraf përmbyllës që rekapitulon tërë raportin do të ishtëe i mirëseardhur në fund

të kësaj pjese.

• Menjeherë pas paragrafit përbyllës, duhet të ofrohet lista e referencave e cila duhet të
fillojë në një faqe të re. Stili i referencimit preferohet të jetë sipas APA ose MLA.

20
• Nëse kemi pasur footnotes, atëherë ata mund t’i referencojmë në këtë listë ose edhe në
Përmbajtja e një raporti të shkruar – Shtojcat

• Shtojca, që zakonisht është e fundit në raport, është vendi ideal për

vendosjen e p.sh. Pyetësorit të përdorur për mbledhjen e të dhënave
etj.

• Në këtë pjesë, ne mund të vendosim çdo material shtesë që

mendojmë që do të mbështesë tekstin e raportit duke përfshirë edhe
organogramin e kompanisë, pjesë të marra nga revista apo gazeta etj.

• Nëse kemi më shumë se një shtojcë, atëherë, duhet t’i rendisim në

këtë mënyrë: Shtojca A, Shtojca B, Shtojca C e kështu me rradhë.

• Gjithashtu duhet pasur parasysh që shtojcat të jenë edhe të

emërtuara në mënyrën e dhur, p.sh, Shtojca A – Organogrami i
kompanisë “X” 21
Prezantimi i një raporti
• Zakonisht organizatat dhe instruktori kërkojnë një prezantim të raportit i cili duhet të
jetë në mes 15 dhe 20 minutave që duhet të përcillet edhe me një sesion pyetje-
përgjigje që mund të zgjas 5 apo edhe më shumë minuta varësisht prej hulumtimit.

• Prezantimi kërkon një planifikim dhe përgatitje shumë të mirë. Imagjinoni një
hulumtim që ka zgjatur me muaj të tërë dhe që tani duhet të prezantohet brenda 20
minutash.

• Ata lexues që nuk e kanë lexuar fare raportin apo e kanë lexuar atë vetëm në mënyrë
sipërfaqësore duhet të binden që rezultatet janë të besueshmë sepse janë nxjerëë nga
një hulumtim i mirë-organizuar dhe se rekomandimet duhet të implementohen sepse
do të sjellin benfite për kompaninë.

• Sfida është që të prezantohen aspektet më të rëndësishme në mënyrë që të mbahet

interesimi i audiencës por të ofrohen edhe shënime statistikore edhe pse në këtë rast
mund të humbin interesin e shumicës së audiencës.

• Preferohet që në mënyrë kreative të përdoren pajisje dhe metoda si: projektorë,

sllajde, diagrame etj dhe kështu të arrihet të mbahet interesimi i audiencës në nivele të
kënaqëshme. 22
Prezantimi i një raporti - përmbajtja
• Meqë shumë material duhet të mbulohet në jo më shumë se 20 minuta, bëhet e
nevojshme që të mendohet mirë se në cilat aspekte të fokusohet më shumë prezantimi.

• Duke ditur që dëgjuesi absorbon vetëm një pjesë të vogël të asaj që ai/ajo dëgjon, do të
ishte shumë me rëndësi që prezantuesi të përcaktohet se cilat janë ato informacione me
të cilat duhet të “largohet” dëgjuesi.

• Natyrisht, problemi apo tema e hulumtuar, rezultatet e nxjerra, konkluzionet,

rekomandimet dhe mënyrat se si këto rekomandime mund të implementohen janë të
rëndësisë vitale që të jenë në një prezantim.

• Disa aspekte tjera si p.sh dizajnimi i studimit, detaje rreth mostrës, detaje rreth mënyrës
së mbledhjes së të dhënave, analizimit të të dhënave dhe të ngjashme mund të
përmenden shkurtazi por që të elaborohen në detaje në sesionin pyetje-përgjigje nëse ka
anëtarë të interesuar nga audienca.

• Nëse prezantimi do të bëhet para një grupi ekspertësh nga fusha e statistikës apo fusha të
ngjashme, atëherë, prezantuesi duhet t’i dedikojë më shumë kohë anës analitike, ndërsa
nëse prezantimi bëhet pra një grupi menaxherës, atëherë më shumë fokus duhet të vihet
mbi zgjidhjen e problemit dhe mënyrat e implementimit të rekomandimeve.
23
Prezantimi i një raporti – paraqitja vizuele

• Grafikonët, diagramët, dhe tabelat ndihmojnë prezantuesin që më shpejtë dhe në

mënyrë më efektive të transmetojë informacione të rëndësishme. Gjithashtu ana
vizuale ndihmon që audienca të mbajë interesimin e nevojshëm përgjatë tërë
prezantimit.

• Sllajdet, flip charts dhe materiale të ngjashme ndihmojnë audiencën që me lehtësi të

përcjell pikat kryesore që prezantuesi mundohet të fokusojë.

• Materialet vizuele duhet të mjaftueshëm të mëdha dhe lehtë të lexueshme, të jenë

mirë të emërtuara në mënyrë që të ndihmojnë audiencën të fokusohet në prezantim.

• Materialet vizuele që në njërën anë ofrojnë situatën aktuale dhe në anën tjetër e
krahasojnë atë me situatën e dëshiruar duke përdorur grafikonë apo diagramë shumë
më lehtë dhe në mënyrë më efektive e njoftojnë audiencën. Audeinca do ta kishte
shumë më të vështirë të kuptonte një situatë të tillë, nëse ne përdorim vetëm anën
verbale.

• Nëse keni vendosur të përdorni p.sh. PoëerPoint duhet të sigurohen që pajisjet

funksionojnë mirë në mënyrë që mos të keni pengesa apo vonesa të pa nevojshme. 24
Prezantimi i një raporti – Prezantuesi

• Prezantuesi duhet të vendosë kontakt me sy (ang. Eye contact) me

audiencën, flasë zëshëm dhe kuptueshëm dhe të jetë i ndjeshëm ndaj
reagimeve jo-verbale të audiencës.

• Përpikmëria e prezantuesit për kohëzgjatjen e prezantimit dhe koncentrimi

në aspekte kritike dhe me interes për audiencën duhet të pjesë e
rëndësishme e planifikimit dhe organizimit të prezantimit.

• Nervoza e tepërt gjatë prezantimut, mos gjetja e fjalëve adekuate,

ngatërrimi i materialeve vizuele, zëri tepër i ulët, lëvizja të pa koordinuara,
mos fokusimi në temë, tejkalimi i kohës së paraparë për prezantim etj
mund të ndikojnë negativisht efikasitetin e prezantimit.

• Gjithashtu nuk duhet harruar, përshtypjen që e krijojmë me veshjen që

zgjedhim, qëndrimin, dhe konfidencën/besimin që shprehim gjatë dhe pas
prezantimit. 25
Prezantimi i një raporti – Sesioni pyetje-
përgjigje
• Hulumtimi i vazhdueshëm dhe për një kohë relativisht të gjatë për temën
që prezantohet, padyshim që e bën prezantuesin më të ditur për punimin
se secili nga antarët e audiencës.

• Rrjedhimisht nuk është e vështirë që t’i përgjigjeni pyetjeve me

konfidencë. është me rëndësi që të mos tentoni të mbroni veten, nëse
gjatë sesionit të pyetjeve vërehet disa gabime që ju keni në prezantim.
Mirëpritja e sygjerimeve duhet të bëhet praktikë ngase audienca mund të
ofrojë ide të shkëlqyre për të cilat ju nuk keni menduar.

• Nëse dikush nga audienca ju bën një pyetje të gabuar, është mirë që t’i
përgjigjeni duke mos e paragjykuar pyetësin.

• Ju duhet të inkurajoni audiencën që të ju bëj pyetje ngase sesioni i pyetje-

përgjigjeve është një ekpseriencë shumë e mirë si për audiencën ashtu
edhe për prezantuesin. 26
 27

Metodat e Hulumtimit
Hapi 6 (3) – Shembuj tw pwrpilimit tw
matjeve
Matja: Shkallët, rejtingu dhe rangimi
(Measurement: Scaling, rating and ranking)
 28

Ilustrimi i Procesit të Hulumtimit

Shkallët matëse (SCALES)
- janë një mjet ose mekanizëm me anë të
të cilave vihen në pah dallimet ndërmjet
variablave me interes për studimin tonë.

Llojet e matësve/shkallëve:
• Nominal (Nominal)
• Rendor (Ordinal)
• Interval (Interval)
• Raportet (Ratio)
 Shkalla nominale (Nominal Scale)
• Matja/shkalla nominale – i mundëson hulumtuesit që të bëj
kategorizimin apo grupimin e subjekte.

• Hulumtuesi mund të kodojë grupet me numër 1 respektivisht 2 pasi

që nuk ka mundësi të ekzistojë kategoria 3.

• Kodet shërbejnë vetëm për të lehtësuar klasifikimin dhe nuk kanë

ndonjë kuptim tjetër.

• Informatat që mund të gjenerohen prej matjes/shkallës nominale

zakonisht shprehet në përqindje (frekuencë),
• P.sh. Nëse kemi intervistuar 200 respodent, dhe prej tyre 102 janë
femra kurse 98 meshkuj, kjo na tregon që 51% e respodentëve janë
femra dhe 49% meshkuj.

• Me fjalë të tjera, matja nominale nuk ofron informata tjera përveç që

bën klasifikimin e grupeve përjashtuese ndërmjet vete.
Shembull: Matja/shkalla nominale

• Gjinia (mashkull apo femër).

• Niveli i edukimit (Bachelor apo

Master).

• Pozita (sekretar apo menaxher).

 Matja/shkalla rendore (Ordinal

•
Scale )
Përveç kategorizimit të variablave në mënyrë që të tregoj dallimet
ndërmjet tyre, shkalla rendore gjithashtu bën edhe
radhitjen/rangimin (rank) e këtyre kategorive.

• Shkalla rendore – bën rangimin e preferencave, p.sh. Nga e para deri

te e fundit, më e mira deri te më e keqja etj.

• Shkalla rendore – ofron më shumë informacione se sa shkalla

nominale sepse përveç që na njofton me dallimet ndërmjet
variablave, na lejon që edhe t’i radhisim/rangojmë ato. Por, shkalla
rendore (ordinal scale) nuk na tregon për madhësinë e dallimeve
ndërmjet këtyre radhitjeve.

• P.sh. Ndërmjet 1 dhe 2 mund të jetë një dallim margjinal, kurse ndërmjet
3 dhe 4 një dallim shumë i madh.
Shembull:
Radhitni pesë karakteristikat e mëposhtme duke filluar
nga më e rëndësishmja. Karakteristika më e
rëndësishme duhet të radhitet me nr. 1.

Karakteristikat e punës: Radhitja sipas

rëndësisë:
1. Interaktiviteti në punë. _
2. Përdorimi i shumë aftësive. _
3. Përfundimi i detyrave nga
fillimi e deri në fund. _
4. U shërben të tjerëve. _
5. Punë e pavarur. _
 34

Matja/shkallët interval (Interval

Scale)
• Përderisa, shkalla nominale na mundëson që vetëm të bëjmë
kategorizimin e të dhënave në grupe të ndryshme, shkalla rendore
na ndihmon të radhisim ato, shkalla interval na mundëson që t’i
masim diferencat/dallimet ndërmjet dy pikave në këto shkallë.

• Kjo mundësohet përmes kalkulimit të mesatares (mean) dhe

devijimit/shmangijes standarde (standard deviation).

• Me anë të shkallës interval, ne mund të dijmë se në ç’masë një

preferencë dallon prej një tjetre.

▫ P.sh. Nëse punëtorët vlerësojnë se është më e rëndësishme: (1)

Përdorimi i shumë aftësive se sa të përfundojnë një punë prej fillimit
e deri në fund dhe: (2) Tu shërbejnë të tjerëve sa sa të punojnë të
pavarur, atëherë ne mund të dijmë se në ç’masë (extent) punëtorët
preferojnë karakteristikën e parë për dallim nga ajo e dyta.
Shkalla interval (Interval Scale)
Specifikoni masën me të cilën ju pajtoheni për
karakteristikat e mëposhtme, duke rrethura numrin e
duhur.
Karakteristikat e mëposhtme Nuk Nuk Neutral Pajtohem Pajtohem
janë shumë të rëndësishmë për pajtohem pajtohem plotësisht
ju: fare
1. Interaktiviteti në punë.
1 2 3 4 5
2. Përdorimi i shumë
aftësive. 1 2 3 4 5
3. Përfundimi i detyrave
nga fillimi e deri në fund. 1 2 3 4 5
4. U shërben të tjerëve.
1 2 3 4 5
5. Punë e pavarur.
1 2 3 4 5
 36

Raporti (Ratio Scale)

• Ratio scale – jo vetëm që mat madhesinë e dallimit
ndërmjet dy pikave në një matës, por edhe na tregon për
proporcionin ndërmjet këtyre dallimeve.

• Është më e plotfuqishmja nga katër shkallët e

mëparshme sepse përmbledh të gjitha veçoritë e tyre.

• Matja e peshës së dy personave mund të jetë një

shembull i mirë se si funksionon ratio scale.

▫ Shembull: Një person që peshon 120 kg është dy herë më i

rëndë se sa një person që peshon 60 kg. Në çdo rast, ky
shembull na jep një raport 2:1
Përmbledhje:
• Shkalla nominale (Nominal Scale): Fokusohet në
diferencimin e gjërave apo individëve në kategori të
ndryshme dhe ofron shumë pak informacion.

• Shkalla rendore (Ordinal Scale): ofron më shumë

informacione duke i radhitur/ranguar kategoritë .

• Shkalla interval (Interval Scale): jo vetëm që i radhit,

por na ofron edhe informacione për madhësinë e dallimit
ndërmjet dy renditjeve.

• Raporti (Ratio Scale): jo vetëm që na ofron informacione

për madhësinë e diferencës, por na tregon edhe për
proporcionin ndërmjet këtyre variablave.
 38

Përmbledhje tabelore:
 39

Rejtingu dhe Rangimi (Rating and

Ranking)
• Ekzistojnë dy lloje të matësëve të
qëndrimeve (Attitudinal Scales): Rejtingu
dhe Rangimi (Rating and Ranking Scales).

▫ Rejtingu - përgjigjet mund t’i grupojmë në disa

kategori dhe përdoret për të nxjerrë përgjigjet në
lidhje me një objekt, ngjarje apo individ.

▫ Rangimi - bën krahasime ndërmjet objekteve,

ngjarjeve, individëve etj, për të nxjerrë zgjidhjet më
të preferuara dhe pastaj për t’i radhitur/ranguar ato.
 40

Rejtingu
1. Shkallë dikotoniste (Dichotomous Scale)
2. Kategorizimi (Category Scale)
3. Likert Scale
4. Semantic Differential Scale
5. Shkallët numerike (Numerical Scale)
6. Itemized Rating Scale
7. Fixed or Constant Sum Rating Scale
8. Stapel Scale
9. Shkallët grafike (Graphic Rating Scale)
 41

1. Shkallë Dikotoniste (Dichotomous

Scale)
 Për të nxjerrë një përgjigje “PO” apo
“JO”.

 Shembull: A posedoni veturë?

PO JO
 42

2. Kategorizim (Category
Scale)
 Ekzistojnë shumë mundësi për të nxjerrë
një përgjigje të vetme.

 Shembull: Në cilën pjesë të Londrës jetoni?

___ Londra perendimore
___ Londra jugore
___ Londra lindore
___ Londra veriore
 43

3. Likert Scale
 Është dizajnuar për të analizuar se në
ç’masë subjektet/respodentët pajtohen
apo nuk pajtohen me një deklaratë.
1 2 3 4 5

 Shembull:
Puna ime është shumë interesante : 1 2 3 4 5
Jeta pa punë do të ishtë e mërzitshme: 1 2 3 4 5
 44

4. Semantic Differential Scale

 E dizajnuar në mënyrë që respodentët të kenë
mundësinë të vendosin komentet e tyre.

 Cilësime bipolare si: Mirë-Keq; I fortë-I

dobët; Ngrohët-Ftohët.

 Shembull:

I përgjegjshëm __ __ __ __ __ __ __ __ I pa papërgjegjshëm

I bukur __ __ __ __ __ __ __ __ I shëmtuar
 45

5. Shkalla numerike (Numerical

Scale)
 E ngjashme me Semantic Differential Scale me vetëm
një dallim sepse në këtë rast numrat prej 1-5 apo 1-7
janë dhënë me cilësimet bipolare të vendosura në
skaje.

 Shembull:

Sa jeni të kënaqur me pronën e re?

Shumë të Shumë të
kënaqur 7 6 5 4 3 2 1 pakënaqur
 46

6. Itemized Rating Scale

 Një shkallë pesë-pikëshe apo shtatë-pikëshe
jipet për çdo deklaratë (fjali) dhe respodenti
vendos një numër në skajin e secilës fjali.

1 2 3 4 5

▫ Shembull:

1. Do ta ndërroj vendin e punës brenda 12 muajve të ardhshëm __

2. Do të marr një detyre të re në një ta ardhme të afërt __
3. Është shumë e mundshmë që unë ta lë këtë oragnizatë
muajt e ardhshëm __
 47

7. Fixed or Constant Sum Rating

Scale
 Nga respodentët kërkohet që të vendosin një numër të
pikëve dhe ka natyrë radhitëse (ordinal).

 Shembull: Sipas rëndësisë, vendosni një numër të

caktuar të pikëve, aspekteve të mëposhtme që ju bëjnë të
përzgjedhni një nga shumë llojet e sapunëve. Rezulatati
total i pikëve duhet të jetë 100.

Aroma …………………..
Ngjyra …………………..
Forma …………………..
Madhësia …………………..
Struktura e lëkurës …………………..
Pikët totale 100
 48

8. Stapel Scale
 Stapel scale – në mënyrë simultane matë drejtimin dhe
intensitetin e variablave.

 Karakteristika me interes për studimin vendoset në

qendër.

 Shembull: tregoni si do të vlerësonit aftësitë e

menaxherit tuaj për karakteristikat e poshtë-shënuara,
duke rrethuar numrin e duhur.
+3 +3
+2 +2
+1 +1
Adoptimi i TI Aftësi interpersonale
-3 -3
-2 -2
 49
9. Shkalla Grafike (Graphic Rating
Scale)
 Paraqitja grafike ndihmon respodentët që të japin
përgjigjet e tyre në një shkallë (scale) duke bërë
me shenjë në njërën nga vijat e shkallëzuara.

 Shembull: Në një shkallë prej 1 në 10, si do të

vlerësonit mbikqyrësin tuaj?
10 (Shkëlqyeshëm)

5 (Mesatar)

1 (Shumë keq)
 50

Rangimi (Ranking Scales)

1. Krahasimi Çift (Paired Comparison)

2. Zgjedhja e Detyruar (Forced Choice)
3. Shkalla Krahasore (Comparative Scale)
 51

1. Krahasimi Çift (Paired

Comparison)
 Përdoret kur nga respodentët kërkohet që nga një numër i madh
alternativash, ata të zgjedhin ndërmjet dy prej tyre. Kjo ndihmon
hulumtuesin në vlerësimin e preferencave.

 Shembull: Kemi katër linja prodhimi dhe duam të dijmë cilës

t’i përkushtohemi më shumë.

Produkti 1 = 35%; Produkti 2 = 25%

Produkti 3 = 20%; Produkti 4 = 20%

 A mundemi të konkludojmë që produkti 1 është më i preferuari, duke

ditur që 65% e respodentëve nuk e kanë zgjedhur këtë produkt. Në këtë
rast nëse përdorim krahasimin çift (paired comparison) përgjigjja do të
ishte më e lehtë ngase respodentët do të zgjedhnin dy prej katër
 52
2. Zgjedhja e Detyruar (Forced
Choice)
• Zgjedhja e Detyruara – u mundëson respodentëve të bëjnë
rangimin e preferencave. Kjo është mjaft e lehtë për
respodentët pasi që ato/ato duhet vetëm të rangojnë
alternativat sipas preferencave të tëre.

 Shembull: Sipas preferencave tuaja, rangoni revistat e poshtë-shënuara për të cilat

ju do të dëshironit të antarsoheshit dhe të bëheni lexues i rregult i tyre. Vendosni 1
për zgjedhjen më të preferuar dhe 5 për ata më pak të preferuar.
1. The economist …………………… 1
2. Fortune …………………… 3
3. Time …………………… 4
4. People ……………………. 5
5. Business ëeek ……………………. 2
 53
3. Shkalla Krahasuese (Comparative
Scale)
 Ofron një krahasim (benchmark) apo
një pikë reference për një objekt, ngjarje
apo situatë studimi.

 Shembull: Duke parë situatën aktuale në tregjet financiare, sa

është racionale nëse investojmë në obligacionet e qeverisë dhe jo në
aksione?
Shumë Përafërsisht Shumë pak

racionale njejtë racionale

 54

Metodat e Hulumtimit
Hapi 6 (1)
Dizajnimi i Hulumtimit Shkencor (Scientific
Research Design)
Elementet e dizajnimit të hulumtimit
 Temat që do të diskutohen:
• Dizajnimi i hulumtimit

• Qëllimi i studimit

• Lloji i hulumtimit

• Ndërtimi i studimit

• Njësia për analizë

• Kohëzgjatja e studimit (Time horizon)

 56

Pas përfundimit, ju do të jeni në gjendje

të:

 Kuptoni aspektet kryesore në lidhje me dizajnimin e

hulumtimit.

 Identifikoni fushëveprimtarinë e çdo studimi si dhe

përdorimin e rezultateve.

 Përcaktoni llojin e hulumtimit, ndërtimin e studimit,

nivelin e interferimit, njësitë për analizë si dhe horizontin
kohor.

 Identifikoni nëse duhet të përdorim hulumtimin kauzal

(shkakor) apo korrelacionar (correlational).
 Dizajnimi i Hulumtimit

• Planifikimi dhe përgatitjet që duhet bërë për

mbledhjen dhe analizimin e të dhënave në mënyrë
që të gjejmë përgjigjet e duhura për pyetjen e
hulumtimit (Dr. Supachai Boonlert Dilok).

• I referohet dizajnimit të hulumtimit duke ofruar

një plan dhe strategji të strukturuar që në mënyrë
sa më të mirë dhe profesionale t’i çasemi ofrimit të
përgjigjeve për pyetjen e hulumtimit (Fred N.
Kerlinger, 1973, p. 300).
 58

Ilustrimi i Procesit të Hulumtimit

 Dizajnimi i hulumtimit
Detajet e studimit
Lloji i hulumtimit Interferimi i hulumtuesit Ndërtimi i Matja dhe njësitë matëse
Qëllimi i studmit
studimit
Eksplorim Minimal: Studimi i dukurive ashtu siq Analiza e të
Krijimin e: ato ndodhin Ndërtuar Definimi i operacionalizimit
Përshkrim - Relacione (contrived) Njësia (matësi) dhënave
Testim hipotezash kauzale Manipulimi apo/dhe kontrolla Jondërtuar (non Shkallëzimi 1. T’i njohim të
- Korrelcioni apo/dhe simulimi contrived) Kategorizimi
Kodimi
dhënat (feel of data)
- Diferenca grupore, rankime
etj
2. Analiza e të
dhënave
Deklarimi i problemit

3. Testimi i
hipotezave
Njësia për analizë Dizajnimi i mostrës Kohëzgjatja e studimit Metodat e mbledhjes së
të dhënave
Individi (individual)
Qifti (Dyads) Propabiliteti Ndër-sektorial
Grupi (Group) Madhësia e mostrës (n) Longitudinal
Organizata Obzervimi
(Organization) Intervista
Etj Pyetësorë
Matje fizike etj
Qëllimi i studimit
 Studim me qëllim eksplorimi (Exploratory Study)

 Studim përshkrues (Descriptive Study)

 Testim Hipotezash (Hypotheses Testing)

 Analiza të rasteve studimore (Case Study Analysis)

Studimet përshkruese (Descriptive Study)

• Ky lloj studimi ndërmirret nëse ne dëshirojmë të

konstatojmë dhe jemi në gjendje të përshkruajmë
karakteristikat e variablave me interes.
• Shembull: Studimi i një klase për përqindjen e studentëve që
janë senior dhe atyre junior, kompozimi gjinor, grupmoshat, numri i
lëndëve nga fusha e biznesit etj.

• Qëllimi i këtij lloji të studimit është që t’i ofroj

hulumtuesit një profil apo të përshkruaj aspekte të
rëndësishme për një dukuri nga perspektiva e individit,
organizatës, industrisë apo edhe perspektiva tjera.
Studim me qëllim ekplorimi (Exploratory
Study)
• Ky lloj i studimit preferohet kur për problemin apo çështjen
aktuale ekzistojnë shumë pak informata se si është zgjidhur në
studimet e kaluara.

• Në esencë, studimet me qëllim eksplorimi kanë për qëllim të

ofrojnë më shumë informata për natyrën e problemit nga që
shumë pak studime paraprake janë bërë në këtë fushë.

• Studimet me qëllim eksplorimi ndërmirren edhe në rastet kur

ekzistojnë disa fakte por për krijimin e një kornize teorike
nevojiten edhe informacione shtesë.

• Për të konkluduar, ky lloj studimi përdoret për të kuptuar një

fenomen të caktuar dhe avancuar njohuritë nëpërmjet krijimit
të teorisë dhe testimit të hipotezave.
 63

Testimi i hipotezave (Hypotheses Testing)

• Këto studime zakonisht e shpjegojnë natyrën e

marrëdhënieve ndërmjet variablave apo vëjnë në pah
dallimet në mes grupeve si dhe tregojnë
ndërvarshmërinë e dy apo më shumë faktorëve në një
situatë.

• Në shumicën e rasteve, testimi i hipotezave ndërmirret

për të shpjeguar ndryshimet në variablën e varur si
pasojë e manipulimit të variablave të pavarura apo edhe
për të parashikuar një dukuri në një organizatë.
Analiza të rasteve studimore (Case
Study Analysis)
• Rastet studimore involvojnë analiza të thella të rasteve
dhe situatave të ngjashme që kanë ndodhur në
organizata tjera ku natyra e problemit është e njejtë ose e
ngjashme me natyrën e problemit tonë.

• Nuk është teknikë që përdoret shumë në organizata

sepse është e vështirë të gjinden raste ku një organizatë
është e ngjashme me organizatën tonë dhe ne kemi po të
njejtin problem që ajo ka pasur.

• Këto analiza janë të rëndësishmë për të kuptuar disa

dukuri si dhe për të gjeneruar teori të reja të cilat duhet
të testohen në mënyrë empirike.
Përmbledhje
Stu. ekploruese

Përshkruese

Testim hipotezash

Analiza e rasteve
studimore
Lloji i hulumtimit: Kauzal dhe
korrelacional
Studimi kauzal dhe korrelacional (Causal and correlational Study)
• Ka për qëllim që të vë në dukje marrëdhënien shkaku-dhe-
efekti (cause-and-effect relationship).

• Përdoret nëse hulumtuesi dëshiron të përcaktoj shkakun e

një apo më shumë problemi.

• Por nëse hulumtuesi është i interesuar që të përcaktojë

variablat kryesore që asocohen me problemin, atëherë ai/ajo
duhet të ndërmarr një studim korrelacional.
Interferimi i hulumtuesit në një
studim
Masa e interferimit e hulumtuesit përcakton nëse studimi është
kauzal apo korrelacional.

• Një studim korrelacioni realizohet në një ambient të zakonshëm

në një organizatë me një interferim minimal të hulumtuesit.
(training effectiveness!)

• Në studimet kauzale (ku hulumtuesi tenton të vë në pah

marrëdhënien shkaku-dhe-efekti) hulumtuesi tenton të manipuloj
variablat dhe analizoj efektet e këtij manipulimi në variablën e
varur. Me fjalë tjera, hulumtuesi me qëllim ndryshon disa variabla
dhe interferon në dukuritë që ndodhin në një organizatë. (Heating
in the work situation!)
 68

Ndërtimi i studimit

• Nëse studimi bëhet në ambientin e organziatës

ku puna rrjedhë normalisht themi se kemi të
bëjmë me një studim “jo të ndërtuar” (non-
contrived settings).

• Kurse, nëse studimi bëhet në një ambient

artificial, themi se kemi të bëjmë me një studim
“të ndërtuar” (contrived settings).
Studimi: I ndërtuar dhe i pa-
ndërtuar
Studim në terren (Field Study)
I referohet një hulumtimi që ka për qëllim të
studioj efektet e variablave të pavarura në
variablën e varur në një situatë normale në
organizatë.

• Ky lloj studimi nuk kontrollon efektet e mundshme të

faktorëve të jashtëm.

• Vetëm analizon variablat që janë relevante për

hulumtimin.
Studimi: I ndërtuar dhe i pa-
ndërtuar

Eksperimentim në terren (Field Experiment)

• Studime që permes ekperimentimit tentojnë të krijojnë
marrëdhënien shkaku-dhe-efekti duke përdorur ambientin e
zakonshëm në të cilin punëtorët operojnë.

• Në këtë lloj studimi, hulumtuesi interferon duke

manipuluar variablat e pavaruar në mënyrë që më mirë të
analizojë ndikimin e tyre në variablën e varur.
Studimi: I ndërtuar dhe i pa-
ndërtuar
Eksperimentim në laborator (Laboratory Experiment)

• Studmet të cilat kërkojnë krijimin e një ambienti

artificial në mënyrë që të mundësohet ndërtimi i një
relacioni shkaku-dhe-efekti.

• Kërkohet “ndërtimi” i një ambienti ku në mënyrë strikte

kontrollohen të gjithë faktorët e jashtëm.
Njësitë për analizë
I referohet nivelit të agregimit të të
dhënave të mbledhura gjatë procesit
të analizimit të tyre.

- Analiza për individin (Individual)

- Analiza si çift (Dyads)
- Analiza grupore (Group)
- Analiza në nivel organizate (Organization)
- Analiza kulturore (Cultures) etj
Njësia për analizë: Individi

Shembull: CFO në një kompani

prodhuese do të dëshironte të dinte sa
prej stafit të tij janë të interesuar të
marrin pjesë në një seminar tre-ditor që
do t’i aftësonte ata për një vendim-marrje
më të mirë për investimet e ardhëshme.
Për këtë arsye, të dhënat do të mblidhen
nga çdo anëtar i stafit dhe rrjedhimisht
individi është njësia për analizë.
Njësia për analizë: Çifti (as a pair)

Menaxheri i burimeve njerëzore

dëshiron të gjej se sa është numri i
punëtorëve që kanë marrëdhënie
mentorimi në tre departamente. Qëllimi
i këtij hulumtimi është që të identifikoj
përparësitë e mentorimit nga mentori
dhe ai që mentorohet. Rrjedhimisht të
dhënat mblidhen nga “qifti” dhe qifti
është njësia për analizë (Dyads).
Njësia për analizë: Grupi

Një menaxher dëshiron të analizoj

përdorimin e sistemit të ri të informacionit
të instaluar kohët e fundit në
departamentin e prodhimit, shitjes dhe
operacioneve. Në këtë rast janë involvuar
tri grupe të ndryshme dhe rezultatet do të
tregojnë se sa secili prej grupeve është
duke e përdorur këtë sistem. Rrjedhimisht,
njësia për analizë është grupi.
Njësia për analizë: Divizioni

Kompanitë si Procter & Gamble

dëshirojnë të dijnë se cili nga
divizionet (supa, shampon, vajra etj)
kanë sjellur më shumë se 12% profit
këtë vit. Në këtë rast, profitet e sicilit
prej divizioneve do të analizohen dhe
rrjedhimisht njësia për analizë është
divizioni.
Njësia për analizë: Industria

Një hulumtues dëshiron të dijë për

numrin e të punësuarëve në industri
të ndryshme, duke filluar nga
shëndetësia, shërbimet publike,
transporti, dhe kompanitë
prodhuese. Hulumtuesi të dhënat e
grumbulluara nga çdo punëtor duhet
t’i agregoj në nivel industrie dhe të
tregoj se sa është numri i punëtorëve
për çdo industri.
Njësia për analizë: Vendi

CFO i një korporate multinacionale

dëshiron të dijë për profitet që janë
arritur në secilën degë (subsidiary) në
Angli, Gjermani, Francë dhe Spanjë.
Shënimet që mirren nga secila prej
këtyre degëve për profitet e realizuara në
pesë vitet e fundit duhet të agregohen në
nivel vendi dhe rrjedhimisht vendi është
njësia për analizë.
Kohëzgjatja e studimit – Horizonti Kohorë

- Studime ndër-sektoriale (Cross-Sectional Studies)

Në këto lloj studimesh, të dhënat mblidhen vetëm njëherë dhe më këto të dhëna tentohet të
ofrohet përgjigjja për pyetjen e hulumtimit.

- Studime nëpër vite (Longitudinal Studies)

Në këtë lloj studimi, hulumtuesi mbledh të dhëna më shumë se njeherë për mostrën e njejtë. P.sh.
hulumtuesi dëshiron të studiojë sjelljen e punëtorëve para dhe pas ndryshimeve të menaxhmentit
të lartë në mënyrë që të përcaktojë nëse këto ndryshime kanë pasur efekt tek punëtorët.
 Metodat e Hulumtimit

Hapi 7
Përcaktimi i Mostrës
(Sampling)

80
 Pas përfundimit, ju do të jeni në
gjendje të:
 Definoni mostrimin, mostrën, popoulacionin, njësitë mostër.

 Njihni disa metoda të mostrimit dhe dini përparësitë si dhe dobësitë e tyre.

 Përshkruani procesin dhe dizajnimin e mostrimit.

 Përcaktoni madhësinë e mostrës.

 Dini rëndësinë e saktësisë dhe besueshmërisë.

 Njihni faktorët që duhet pasur parasysh gjatë përcaktimit të madhësisë së

mostrës.

 Aplikoni këto njohuri në punët tuaja praktike.

81
Mostrimi
• Mostrimi - Procesi i selektimit të individëve,
subjekteve, objekteve apo ngjarjeve që në mënyrën
më të mirë do të mund të përfaqësonin populacionin.

• Anketat, pyetësorët dhe motoda tjera të mbledhjes së

të dhënave na krijojnë mundësinë që t’i përgjigjemi
pyetjeve të hulumtimit.

• Por, mund të shkaktojnë më shumë dëme se sa të

mira nëse përzgjedhja e populacionit dhe pastaj
mostrës është bërë në mënyrë të gabuar.
82
Populacioni, elementi, mostra, njësia
për mostër dhe subjekti
• Populacioni – I referohet të tërë grupit të njerëzëve, ngjarjeve, apo
gjërave të tjera me interes që hulumtuesi/studiuesi dëshiron t’i hulumtoj.
▫ Shembull: Nëse një hulumtues dëshiron të dijë për nivelin e reklamës që
përdoret nga firmat e TI, atëherë populacion do të ishin të gjitha firmat e
TI.

• Elementi – është çdo njësi (anëtar) e populacionit.

▫ Shembull: Nëse 1000 punëtorë në një organizatë janë populacioni, atëherë
çdo njëri prej tyre është një element. Nëse 500 pjesë të një makinerie duhet
të inspektohen, atëherë themi se kemi 500 elemente në këtë populacion.

• Mostra – është një nën-grup apo nën-bashkësi e populacionit dhe

përbëhet vetëm nga disa njësi (anëtarë) të selektuar nga populacioni.
▫ Shembull: Nëse kemi vendosur të intervistojmë 200 punëtorë nga 1000 sa
ka organizata, atëherë themi se mostra jonë është e barabart me 200.
Populacioni, elementi, mostra, njësia
për mostër dhe subjekti
• Njësia për mostër – është një element apo grup elemenetesh
që mund të selektohet në faza të ndryshme të procesit të
mostrimit.
▫ Shembull: Blloqet e ndërtesave në një qytet, individët në një famijle etj.

• Subjekti – është çdo njësi (anëtar) e mostrës sikur që është

elementi tek populacioni.
▫ Shembull: Nëse kemi vendosur të intervistojmë 200 punëtorë (mostra)
nga 1000 sa ka organizata, atëherë çdo njëri prej anëtarëve të kësaj
mostre është subjekt.

84
Relacioni ndërmjet mostrës dhe
populacionit

Mostra Populacioni

Statistikat Parametrat
X – mesatarja e mostrës  - Mesatarja e populacionit
S – devijimi standard
 - Devijimi standard
 - varianca
2
S2 - varianca

Vlerësojmë
Arsyet e mostrimit
• Do të ishte e pamundur të mbledhnim të dhëna, testonim apo të bënim
një hulumtim për një çështje, nëse do të duhej të përfshiheshin me
qindra apo mijëra elemente.

• Edhe nëse kjo do të ishte praktikisht e mundur, një çasje e tilëë nuk do
të ndodhte për shkak të kufizimeve kohore, implikimeve financiare dhe
mungesës së resurseve njerëzore.

• Studimi i një mostre dhe jo tërë populacionit mund të sjellë edhe

rezultate më të besueshme.
• Shembull: Parqitet më pak lodhja që do të mund të rezultonte në më shumë
gabime gjatë mbledhjes së të dhënave.

• Në disa raste testimi i tërë populacionit nuk është fare i mundshëm.

• Shembull: Nëse do të testonim (testimi involvon edhe djegijen) të gjithë poqat
elektrikë, atëherë nuk do të kishim asnjë për të shitur.
86
Procesi i përcaktimit të msotrës
1. Përcaktimi i populacionit
Mostrimi fillon kur ne e përcaktojmë populacionin, elementet e tij, kufijtë
gjegrafik dhe kornizën kohore.
• Shembull: Një banker dëshiron të hulumtojë arsyet që bëjnë të kursejë një punëtor krahu
në industrinë e minierave në Kinë.

2. Përcaktimi i kufijëve të mostrës (sample frame)

është një përfaqësim i të gjithë elementeve në një populacion prej të cilit ne
mund të nxjerrim mostrën.
• Shembull: Regjistri i universitetit ku janë të gjitha listat e studentëve, stafit akademik dhe
atij administrativ do të mund të përdorej kornizë për mostrën nëse ne dëshirojmë të
studiojmë populacionin e këtij universiteti.

3. Dizajnimi i mostrës
Janë dy lloje të dizajnimit: Mostrimi në bazë të gjasave (probability sampling)
dhe mostrimi që nuk bazohet në gjasa (nonprobability sampling).
• Shembull: Te mostrimi në bazë të gjasave, elementet e populacionit kanë gjasa/mundësi që
të zgjidhen për mostër. Te mostrimi që nuk bazohet në gjasa, elementet e populacionit nuk
kanë gjasa/mundësi të paracaktuar që mund të zgjidhen për mostër. 87
Procesi i përcaktimit të msotrës…
4. Përcaktimi i madhësisë së mostrës
Vendimi se sa të jetë madhësia e mostrës është shumë i rëndësishëm
dhe shumë i vështirë. Zakonisht ne nuk mund të përcaktojmë në
mënyrë arbitrare mëdhësinë e mostrës por gjithmon duhet pasur
parasysh këta faktorë:
1. Objektivat e studimit/hulumtimit;
2. Shkallën e kërkuar të precizitetit;
3. Llojllojmërinë e populacionit;
4. Kufizimet buxhetore dhe kohën;
5. Në disa raste edhe madhësia e vet populacionit..

5. Implementimin e procesit të mostrimit

Shembull: Një studim ka për qëllim të hulumtoj performancën e
shitësëve. Të dhënat hulumtuesi i mbledh nga shefi i shitjes (populacioni) në UK.
Kjo mostër ishte përcaktuar nga një regjistër bisnesesh (kufijtë/kufizimi i
mostrës). Para se të dërgonte pyetësorët, hulumruesi kishte kontaktuar të
gjitha kompanitë në regjistër (dizajnimi i mostrës) dhe në fund pyetësorët u
88
ishin dërguar 450 kompanive (madhësia e mostrës).
Mostrimi në bazë të gjasave (probability
sampling) dhe mostrimi që nuk bazohet në gjasa
(nonprobability sampling
1.1 Mostrimi i zakonshëm
(Simple random sampling)

1. Gjasave (Probability)

1.2 Mostrimi kompleks

(Complex probability sampling)
 Mostrimi sistematik (Systematic Sampling)
 Mostrimi i shtresuar (Stratified Random Sampling)
 Mostrimi grupor (Cluster Sampling)
 Mostrimi zonal (Area Sampling)
 Mostrimi i dyfishtë (Double Sampling)
1.1 Mostrimi i zakonshëm
(Simple random sampling)
 Çdo element i populacionit ka një shans të njohur dhe të barabartë për të qenë i
zgjedhur si subjekt, p.sh. Zari (probabiliteti 1/6).

Mostra

Populacioni
90
 1.2 Mostrimi sistematik (Systematic
Sampling)
 Ne slektojmë çdo n element nga populacioni duke filluar nga një element në mes të 1 dhe n. P.sh. Ne
dëshirojmë një mostër = 35 nga populacioni =350 atëherë, pronat me numër 7, 14, 21, 28 etj.

Mostra

Populacioni
91
 1.3 Mostrimi i shtresuar (Stratified
Random Sampling)
 Mund të identifikojmë nën-grupe brenda një populacioni që mund të kenë parametra të ndryshëm. P.sh.
Lloji, kualiteti, dhe intensiteti i një trajnimi ndryshon varësisht se për cilin nivel të menaxhmentit do të organizohet ai.

syyssytss ssss Identifikojmë nën-grupet

tstytyts sy sssss
sytsytsyt tttttttt
tsyyst tttttttt
yyyyyyy
yyyy

Populacioni tsttytt - Mostrimi i zakonshëm;

yts - Sistematik

Mostra
1.4 Mostrimi grupor (Cluster Sampling)
Populacioni i targetuar ndahet në grupe (clusters).

Mostra

Populacioni
1.5 Mostrimi zonal (Area Sampling)
Mostrimi zonal mund të jetë grupimi i shteteve, lagjeve apo lokaliteteve. P.sh. Nëse dëshirojmë të anketojmë banorët e një
qyteti, mund të përdorim hartën e qytetit, përcaktojmë disa lagje dhe pastaj banorët në këto lagje.

Mostra

Populacioni
1.5 Mostrimi i dyfishtë (Double
Sampling)
Mostrimi i dyfishtë përdoret kur kërkohet të sigurohen edhe më shumë informacione nga një nën-grup.

Mostra
Hapi I

Populacioni
Mostrimi që nuk bazohet në gjasa (nonprobability
sampling)

2.1 Përshtatja e mostrës

(Convenience Sampling)

2. Jo – gjasa (Nonprobability)

2.2 Mostrimi i qëllimshëm

(Purposive Sampling)
2.1 Përshtatja e mostrës (Convenience
Sampling)
Përshtatja e mostrës – mbledhja e informacioneve nga anëtarë të populacionit të cilët janë më të përshtatshmit, të
gatshëm dhe në dispozicion për të ofruar ato. P.sh. Një test në mes të Pepsi dhe Coca Cola.

Mostra

Populacioni
2.2 Mostrimi i qëllimshëm
(Purposive Sampling)
Mostrimi i qëllimshëm – në vend që të mbledhim informacione nga ata që janë të gatshëm dhe në dispozicion për të
ofruar ato, ne në disa raste duhet të marrim informacione nga grupe specifike.

 Mostrimi duke gjykuar (Judgment Sampling)

Shembull: Nëse dëshirojmë të dijmë se si disa femra arrijnë në pozita të larta
menaxheriale, atëherë ne gjykojmë që informacionin e dorës së parë mund ta marrim
nga vet ato.

 Kuotimi i mostrës (Quota Sampling)

Shembull: Nëse në organizatën tonë 60% janë meshkuj kurse 40% femra dhe nëse
ne do të krijojmë një mostër prej 30 njësive, atëherë 18 duhet të jenë meshkuj dhe
12 femra.
Saktësia dhe besimi në përcaktimin e mostrës
•Saktësia – i referohet nivelit të afërsisë së shifrave tona me karakteristikat e
populacionit.
Shembull: Në një studim që bazohet në një mostër prej 50 njësish nga një populacion
prej 300 punëtorësh, ne gjejmë që prodhimi mesatar ditor për një punëtor është 50 njësi të një
produkti.
Populacioni (N) = 300
Mostra (n) = 50
Prodhimi mesatar = (x ) = 50
•Ne mund të themi që prodhimi ditor i këtij produkte mund të jetë në mes 40
dhe 60 (për tërë populacionin). Pasi që e kemi thënë këtë, ne kemi përcaktuar
edhe intervalin ( = 50 
10) ku ne +-presim që të jetë edhe mesatarja e
populacionit.

•Sa më i ngushtë (narroëer) ky interval, aq më shumë saktësi do të kenë shifrat

tona në raport me realitetin (populacionin).

Shembull: Një interval 5 ( = 50 5)+do të ishte më i saktë ngase do të tregonte
-
që prodhimi ditor variron nga 45 dhe 55 dhe 40 dhe 60.
Besimi në përcaktimin e mostrës
•Besimi – tregon se sa jemi të sigurt që shifrat tona mund të përgjithësohen
dhe vlejnë edhe për tërë populacionin.

•Në shembullin e mëparshëm, ku ne thoshim që që mesatarja e prodhimit

ditor do të sillet mes 45 dhe 55, ne rritëm saktësinë mirëpo kemi zvogëluar
besimin sepse gjasata janë shumë më të mëdha që ne të jemi më të saktë
nëse themi që prodhimi ditor do të jemë në mes 40 dhe 60.

•Ne do të kishim 100% besim nëse themi që prodhimi ditor do të jetë në

mes 0 dhe infinit.

•Niveli i besueshmërisë varirion prej 0 deri në 100%.

•Niveli i besueshmërisë prej 95% do të thotë që shifrat tona do të

përfaqësojnë populacionin në 95 nga 100 rastet.
 1

Metodat e Hulumtimit

PhD Albulena Jahja

 2

Objektivat e kësaj lënde janë…

• Të ju njoh me konceptet dhe çështjet kryesore në
lidhje me hulumtimin.

• Të ju njoh me rëndësinë e përcaktimit të “problemit”

për hulumtim dhe pyetjes/ve të hulumtimit (ang.
research questions).

• Të ju ofrojë njohuritë e duhura për të shqyrtuar dhe

shkruar një shqyrtim të literaturës.

• Të ju ofrojë njohuritë e duhura për vendim-marrje në

lidhje me strategjinë dhe dizajnimin e një hulumtimi
shkencor.
 3

Objektivat e kësaj lënde janë (2)…

• Të ju njoh me: të dhëna kualitative vs. kuantitative;
dizajne fikse dhe fleksibile; mbledhjen e të dhënave;
përcaktimin e mostrës si dhe; çështjet etike në lidhje me
hulumtimin.

• Të ju ofrojë njohuritë e duhura që do të ju mundësonin

prodhimin e një hulumtimi “research output” (p.sh. një
punim hulumtues si dhe punimin e diplomës), dhe
punimeve të tjera akademike në përgjithësi.

• Të ju ofrojë përkrahje në përgatitjen e një propozim

hulumtimi “research proposal” për punimin e diplomës
▫ Do të ju ofrojmë “UBT Thesis Structure”
 4

Organizimi i lëndës (1)

 5

• Në vitin e fundit para diplomimit, nga ju kërkohet të përfundoni

një projekt (internship), një seminar dhe një Punim Diplome.

• Raporti për internshipin dhe Punimi Diplomës do të

prezantohen në formën e një seminari. Projekti (internshipi),
seminari dhe punimi i diplomës paraqesin aftësinë tuaj për tu
marrë me një problem menaxherial, për të demonstruar aftësinë
tuaj hulumtuese, si dhe për të prezantuar gjetjet me gojë (si një
seminar).

• Këto aktivitete janë të bazuara kryesisht në punën tuaj të

pavarur, mirëpo me mbikëqyrjen e duhur. Në përputhje me këtë
frymë, nga ju pritet që të merrni rol udhëheqës në përzgjedhjen e
një teme, vendosjen e afateve dhe zgjedhjen e një mentori të
përshatshëm.
 6

Për tu dorëzuar:
Projekti
Projekti (raporti) ka për qëllim që të ofrojë një përmbledhje për përvojën e
studentit. Qëllimi është që të siguruar që të gjithë studentët të kenë një "përvojë
pune" para diplomimit. Projekti mund të jetë një projekt aktual që ju bëni si
praktikantë në një organizatë (biznes, jo-fitimprurëse ose qeveri).

Seminari
Seminari është një shqyrtim literature per nje teme te caktuar. Tema mund të
bazohet në një studim të detajuar të literaturës ekzistuese.

Diploma
“Punimi i Diplomës është një përmbledhje që bën shqyrtimin e literaturës,
metodologjisë, mbledhjen dhe interpetimin e të dhënave në një raport koheziv.
Punimi i Diplomës duhet të jetë i cilësisë së "publikueshme“. Ky punim
përfaqëson punën fillestare vetanake të bërë nga ana e studentit.
 7

Përpilimi dhe prezantimi i hulumtimit:

Hapi i parë:
1. Titulli i punimit.
2. Përshkrim i shkurtër i punimit dhe
arsyeshmëria (një deri dy paragraf).
3. Fushaveprimtaria e projektit (Scope of work)
(çka parashikoni të bëni, ku do t’i merrni të
dhënat, plane tjera për hulumtimin etj).
4. Plan i detajuar i aktiviteteve.
5. Korniza kohore.
 8

Plagjiatur
a
“ Është me rëndësi që punimet të jenë
punë e juaja. Me fjalë të tjera,
kopjimi i paragrafëve apo pjesëve të
punimeve nga burime të tjera pa i
cituar apo referencuar ato NUK do
të jetë i pranueshëm. “
 9

Pas përfundimit të kësaj ligjërata, ju

do të jeni në gjendje të:

Definoni hulumtimin shkencor dhe njihni llojet

e tij.

 Kuptoni 5 ‘W’.

 Dalloni hulumtimin Internal nga ai External.

Kuptoni rëndësinë e 8 veçorive të hulumtimit

shkencor.
 10

Çka është hulumtimi?

• Hulumtimi është një proces aktiv, i zellshëm dhe
sistematik hetimi në mënyrë që të zbuloj, interpretoj apo
rishikojë faktet, ngjarjet, sjelljet, ose teoritë, ose për të
bërë aplikime praktike me ndihmën e fakteve, ligjeve apo
teorive të tilla.

• Termi "Hulumtim“ përdoret gjithashtu për të përshkruar

mbledhjen e informacioneve në lidhje me një subjekt apo
çështje të veçantë.

• Fjala “hulumtim" do të thotë "për të hetuar tërësisht".

• The word "research" means "to investigate thoroughly".

 11

Llojet e hulumtimit (kërkimit) shkencor

1) Hulumtimi (kërkimi) i Aplikuar (Applied Research)

Përballja me një problem aktual në vend pune dhe

nevoja për të ofruar një zgjidhje të shpejtë. (Apple!)

2)Hulumtimi Bazë ose Themelorë (Basic

or Fundamental Research)

Për të gjeneruar një trup të dijes duke u përpjekur

për të kuptuar se si disa probleme që ndodhin në
organizatë mund të zgjidhen. (Përkushtimi në
punë!)
 12

Pse bëjmë hulumtim?

• 1. Gjetur dhe eliminuar problemet.

• 2. Analizuar problemet (Analizuar të dhënat)

(Let data do the talking and serve as the
departure point of analysis).

• 3. Zgjidhur problemet.

• 4. Propozuar zgjidhje (Parandaluar dhe

parashikuar problemet).
 13

Hulumtues Internal Versus External

• Disa organizata kanë departamentin e
hulumtimit (kërkimit) që shërben si konsulent
për njësi të ndryshme të organizatës të cilat
ballafaqohen me probleme dhe kërkojnë
ndihmë.

 Përparësitë e Hulumtimit Internal

 Dobësitë e Hulumtimit Internal
 Përparësitë e Hulumtimit External
 Dobësitë e Hulumtimit External
Definimi i Hulumtimit
(kërkimit) Shkencor

Hulumtimi (kërkimi) shkencor

fokusohet në zgjidhjen e problemeve
duke ndjekur metoda logjike, të
mirë-organizuara dhe rigoroze për
identifikimin e problemit, mbledhjen
dhe analizimin e të dhënave si dhe
nxjerrejn e përfundimeve të bazuara
në këto hapa.
Pse Hulumtim (kërkim) Shkencor?(1)
• Ky hulumtim nuk bazohet në ekperiencë, intuitë
etj (religjion etj).

• Ka një qëllim të mirë-definuar dhe është

rigoroz.

• Mundëson që të gjithë ata që janë të interesuar

për hulumtim të mëtutjeshëm për çështje të
njëjta ose të ngjashme, që të nxjerrin rezultate të
krahasueshme gjatë analizimit të të dhënave.

• Rezultatet (të gjeturat) janë të sakta dhe të

Pse Hulumtim (kërkim) Shkencor?(2)

• Hulumtimi Shkencor dhe vendim-marrja

menaxheriale janë pjesë përbërëse e zgjidhjes
efektive të problemeve.

• Mund të aplikohet si tek hulumtimi i aplikuar po

ashtu edhe tek ai bazik.

• I ri-aplikueshëm në probleme të ngjashme.

• Është më objektiv.
Veçoritë e Hulumtimit Shkencor
Veçoritë ose karakteristikat më dalluese
të hulumtimit shkencor mund të listohen
si më poshtë:
1. I qëllimshëm (Purposiveness)
2. Ashpërsia/rigoriziteti (Rigor)
3. Testueshmëria (Testability)
4. Përsëritshmëria (Replicability)
5. Saktësia dhe Besimi (Accuracy and Confidence)
6. Objektiviteti (Objectivity)
7. Përgjithësimi (Generalizability)
8. Thjeshtësia (Parsimony)
Veçoritë e Hulumtimit Shkencor
1. I Qëllimshëm (Purposiveness)
 Duhet të filloj me një qëllim të qartë
dhe të përcaktuar mirë.
 P.sh. Fokusi është në rritjen e përkushtimit të
punëtorëve kundrejt organizatës.
 Rritja e përkushtimit të punëtorëve
do të
thotë më pak kosto, mungesa dhe
njiherit rritje të përformancës.
 Pra, ka një fokus dhe qëllim të definuar.
2. Ashpërsia/rigoriziteti (Rigor)
• Një bazë e mirë teorike dhe metodologjike
gjatë
hulumtimit, do të shtojë ashpërsi/rigorizitet.

• Ashpërsia/rigoriziteti shton kujdes, ndershmëri

dhe një shkallë më të lartë të saktësisë në çdo
hulumtim.

Shembull:
 Një menaxher pyet 10-12 punëtor se si të rritet niveli i
përkushtimit. Duke u bazuar vetëm në përgjigjet e tyre,
menaxheri merr disa ide se si mund të ngritet niveli i
përkushtimit dhe e tërë çasja është jo-shkencore. Kjo
tregon që në këtë hulumtim mungon
ashpërsia/rigoriziteti për këto arsye:
1. Bazuar në një numër të vogël të punëtorëve.

2. Anim (Bias) dhe jo-korrektësi.

3. Mund të ketë edhe faktorë tjerë influencues të cilët

mund të jenë injoruar por që janë shumë të
rëndësishëm për këtë hulumtim.

Prandaj, rigoriziteti involvon një bazë të mirë

teorike dhe një metodologji të dëshmuar.

• Këta faktorë mundësojnë që hulumtuesi të sigurojë

informacionet e duhura nga një mostër (sample) dhe
me një shkallë minimale të gabimit (bias) dhe
njiherit lehtëson analizimin e këtyre informacioneve.
3. Testueshmëria (Testability)
 Pas selektimit të mostrës, menaxheri dhe
hulumtuesi duhet të vendosin disa hipoteza se si
të përmirësohet përkushtimi i punëtorëve dhe
pastaj këto hipoteza duhet testuar duke aplikuar
disa metoda dhe teste statistikore në të dhënat e
mbledhura.
Hulumtuesi mund të vendo
së një
hipotezë të tillë:
H1:Punëtorët që në mënyrë aktive
participojnë në vendim-marrje do të kenë
një nivel më të lartë të
përkushtueshmërisë.
4. I përsëritshëm (Replicability)
 Do të thotë që hulumtimi mund të përdoret përsëri nësë
krijohen rrethana të ngjashme.

Shembull:
 Studimi konkludon që participimi aktiv në vendim-marrje
është një nga faktorët më të rëndësishëm që influencon
përkushtimin e punëtorëve.

 Prandaj ne besojmë që këto rezultate mund të jenë

të aplikueshmë në situata dhe organizata të ngjashme.

 Sa më të aplikueshme të jenë këto rezulate, besimi ynë në

hulumtimin shkencor do të rritet edhe më tutje.
5. Saktësia dhe Besimi (Accuracy and
Confidence)
 Saktësia
▫ I referohet afërsisë së rezultateve (të
gjeturave) në raport me “realitetin”.

▫ Reflekton shkallën e saktësisë së

rezulatateve të nxjerra nga mostra.

Shembull:

 Nëse një menaxher vlerëson që gjatë vitit 2011 numri i ditëve të

humbura në prodhim për shkak të mungesave të punëtorëve do të
jetë në mes të 30 dhe 40 dhe realisht ndodh që ditë të humbura
të jenë 35, atëherë, saktësia e këtij vlerësimi është më e madhe
kundrejt një vlerësimi të tij pa u bazuar në hulumtim që mund të
thoshte që humbjet do të jenë në mes 20 dhe 50 ditëve.
Besimi (Confidence)

▫ I referohet probabilitetit që vlerësimet tona të jenë

të sakta.

▫ Nuk mjafton që të jemi preciz por me besim të

pretendojmë që vlerësimet tona të jenë të sakta në
95% të rasteve dhe të ketë vetëm 5% gjasë që
vlerësimet tona të jenë të gabueshme.

▫ Kjo njihet si “nivelet e besueshmërisë”.

 6. Objektiviteti
(Objectivity)
• Përfundimet e nxjerra gjatë analizimit të të dhënave dhe
interpretimit të tyre duhet të jenë objektive; që do të thotë,
përfundimet duhet të bazohen në fakte të nxjerra nga këto të
dhëna dhe kurrsesi duke u bazuar në emocione apo
subjektivitet.

Shembull:
 Nëse hipoteza H1:”Punëtorët që në mënyrë aktive
jonë
participojnë në vendim-marrje do të kenë një nivel më të lartë
të përkushtueshmërisë”, nuk suportohet nga rezultatet e
nxjerra, atëherë, nuk ka kuptim që ne të vazhdojmë të lobojmë
që rritja e pjesëmarrjes ndihmon në rritjen e përkushtimit.
7. Përgjithësimi (Generalizability)
• I referohet fushës së aplikueshmërisë të rezultateve
të nxjerra nga një organizatë në organizata tjera.

Shembull:
 Nëse një rezultat hulumtimi sygjeron që involvimi në
vendim-marrje rrit përkushtimin ndaj organizatës dhe ky
përfundim është nxjerrë në disa organizata prodhuese dhe
shërbyese në disa industri, atëherë, përgjithësimi i këtij
rezultati edhe në disa organizata tjera është i mundshëm. Sa
më shumë që të mund të përgjithësohet një studim, aq vlerë
dhë përdorueshmëri më të madhe ka.
8. Thjeshtësia (Parsimony)
• Preferohet thjeshtësia në shpjegimin e fenomeneve apo
problemeve, dhe në gjenerimin e zgjidhjeve për këto
probleme kundrejt shpjegimeve komplekse të cilat marrin
parasysh numër të pa-menaxhueshëm faktorësh.

Shembull:
 Nëse identifikojmë 2-3 variabla të cilat kur i ndryshojmë
rrisin nivelin e përkushtimit të punëtorëve për 45%, kjo do të
ishte më e e mirë dhe më me vlerë për menaxherin se sa t’i
rekomandohej atij që 10 variabla duhet të ndryshohen që të
rritet përkushtimi për 48%.
 28

Pesë ‘Ws’
• Çka (What?)

• Pse (Why?)

• Kush (Who?)

• Ku (Where?)

• Kur (When?)
 29

Çka (What?)
• Gjëja e parë që duhet bërë është të
definojmë projektin hulumtues.

Pse (Why?)
• Pse dëshironi të bëni këtë hulumtim?
• Cili është qëllimi?
• Arsyet mund të jenë:
 Keni interes në këtë fushë
 Keni parë një hendek (gap) në këtë fushë
Keni nevojë për hulumtim në
mënyrë që të përmirësoni vendim-
marrjen etj
 30

Kush (Who?)
• Kush do të jenë pjesëmarrësit në hulumtimin tuaj?

Ku (Where?)
• Ku do të bëni hulumtimin tuaj?
• Duhet konsideruar sidomos kur keni
resurse të
limituara (p.sh intervista të CEO etj)

Kur (When?)
• Kur do të bëni hulumtimin tuaj?
• Duhet konsideruar sidomos kur keni korniza
precize kohore (p.sh data e fundit e dorëzimit,
vizita në shkolla gjatë pushimit verorë etj)
 31

Konceptet kyçe për një punim:

Problemi për hulumtim: vë n
K a p i t u l li 1
ë du kje pro b lem in pë r hul umtim të

cilin duam ta hetojmë.

Pyetja/et e hulumtimit: vë në dukje pyetjen/et që ngrit problemi pë hulumtim.

hulumtimit. Ky shqyrtim za K konis ht a p i t u l l i 2ve më

i ref er oh et n jo h uri
të avancuara nga punimet Shqyrtimi i Literaturës: shqyrton literaturën më
prominente në lidhje me pyetjen/et e
ekzistuese akademike.

ndërmjet disa fenomeneve a

K a p i t ulli 3
po v aria bla ve .

Korniza Teorike: shpjegime logjike, modele të testuara që tregojnë për

interaksionet
Hipoteza: vë në dukje pohimet të cilat duhet të testehon në mënyrë që t’i përgjigjemi
pyetjes/ve të hulumtimit.
Instrumentet: vë në dukje
Rezultatet (të gjeturat):
Kapitu
K a p lli
it u l li
pasininstrumentimit
stru me tëntet e pë arrijmë
të dhënave rdo ru r a rezultatet e
të gjejmë
(p
4 yetësorë,
hulumtimit dheanketa, intervista
testimin etj)
e hipotezave.
 132

Metodat e Hulumtimit
Matja (kuantifikimi) e variablave:
Operacionalizimi
Temat që do të diskutohen:

• Matja (kuantifikimi) e variablave.

• Definimi i operacionalizimit.

• Dimensionet dhe elementet e

koncepteve.
Pse është e rëndësishme matja
(kuantifikimi) e variablave???

Variablat janë të domosdoshme dhe na

mundësojnë që të testojmë hipotezat dhe të

ofrojmë përgjigje për pyetjen e hulumtimit.

 Dizajnimi i hulumtimit
Detajet e studimit
Qëllimi i studmit Lloji i hulumtimit Interferimi i hulumtuesit Ndërtimi i Matja dhe njësitë matëse
studimit
Eksplorim Minimal: Studimi i dukurive ashtu siq Analiza e të dhënave
Përshkrim Krijimin e: ato ndodhin Ndërtuar Definimi i operacionalizimit
Testim hipotezash -Relacione (contrived) Njësia (matësi)
kauzale Manipulimi apo/dhe kontrolla Jondërtuar (non Shkallëzimi 1. T’i njohim të dhënat
- Korrelcioni apo/dhe simulimi contrived) Kategorizimi (feel of data)
- Diferenca grupore, rankime Kodimi
etj
2. Analiza e të dhënave
Deklarimi i problemit

3. Testimi i hipotezave
Njësia për analizë Dizajnimi i mostrës Kohëzgjatja e studimit Metodat e mbledhjes së të
dhënave

Individi (individual) Propabiliteti Ndër-sektorial

Qifti (Dyads) Madhësia e mostrës (n) Longitudinal
Grupi (Group) Obzervimi
Organizata Intervista
(Organization) Pyetësorë
Etj Matje fizike etj
Si maten variablat?
• Matje fizike
▫ Duke përdorur vegla si metri, ne mund të masim gjatësinë dhe
gjerësinë e një zyreje. Duke përdorur aparaturën e duhur ne mund
të masim edhe shtypjen e gjakut. Gjithashtu shënime demografike
për personelin mund të marrim nëse bëjmë pyetje të tjesha si
p.sh. Cili është statusi juaj martesor etj?

• Duke përdorur statistika apo raporte ne mund të marrim

informata për numrin e rekrutëve të rinjë, numrin e
produkteve të reja që i janë shtuar gamës sonë etj.

• Por, ekziztojnë disa nocione abstrakte dhe subjektive të

cilat janë të paqarta dhe më vështirë për tu matur
(kuantifikur) p.sh. Motivi për sukses/arritje; kënaqësia
nga shopingu; etja; diversiteti etj.
Natyra e variablave të hasura nëpër
studime
Mund të ndahet në të paktën dy grupe:

• Variabla që janë objektive dhe mund t’i masim

në mënyrë precize.

• Variablat që janë më të paqarta apo dy e më

shumë kuptimëshe dhe të cilat nuk mund të
maten në mënyre precize sepse janë nocione
abstrakte dhe subjektive.
Operacionalizimi i variablave
(Operationalization of variables)
• Zvogëlimi i natyrës abstrakte të një variablë në faktorë
apo karakteristika të obzervueshme, me fjalë tjera
nocionet abstrakte thjeshtohen në karakteristika të
matshme.

• Operacionalizimi bëhet duke analizuar dimensione të

ndryshme të një variable, duke analizuar aspekte apo
tipare të ndryshme të një koncepti, dukurie apo nocioni.

• Me anë të operacionalizimit ne tentojmë të shpjegojmë

një koncept duke definuar disa karakteristia apo
“dimensione” dhe duke ditur disa “elemente” që do të
shërbenin si njësi matëse.
Shembull: Dimensionet e konceptit
“motivimi për sukses/arritje”
• Punëtor të zellshëm (Driven by work).

• Nuk dëshirojnë të relaksohen apo mirren me

aktivitete që nuk kanë ndërlidhje me punën.

• Të padurueshëm ndaj jo-efektivitetit (nuk

pëlqejnë të punojnë në kolegë jo-efiçientë).

• Dëshirojnë punë sfiduese.

• Dëshirojnë të marrin “feedback” për

Shembull: Disa prej elementeve për
dimensionin “punëtorë të zellshëm”
• Punë konstante.

• Shumë pak të prirur për të marrë

pushime.

• Këmbëngulës, pavarësisht
pengesave.
Shembull: Disa pyejte
Punë konstante.
Orët që punëtorët shpenzojnë
duke punuar (në organizatë
dhe jashtë saj) me qëllim të
përfundimit të detyrave.

Shumë pak të prirur për të Sa shpesh punëtorët marrin

marrë pushime. ditë të lira dhe për ç’far arsye.

Këmbëngulës, pavarësisht Numri i pengesave apo

pengesave. dështimeve që një person
pëson dhe prap vazhdon të
këmbëngul në rezultate. P.sh.
Kontabilisti dhe barazimi i
Bilancit të Gjendjes.
 C

Motivi për sukses/arritje

D D D D D
1 2 3 4 5
Punëtorë të zellshëm Nuk relaksohen Padurim ndaj Kërkon sfida Kërkon
joefikasitetit “feedback”

E E E E
E

Punë konstante Këmbëngulës Ndihet shumë keq

Dëshiron punë Dëshiron sfida
edhe nëse ndodh sfiduese, para mesatre para
një gabim i vogël atyre të pakal
asaj rutinore
ueshme

E E

Ngurrojnë në marrjen e Nuk dëshiron të

pushimeve punojë me njerëz E E
joefektiv
Pyet për “feedback” Kërkon “feedback”
E E se si është bërë të menjëhershëm
puna
Mendon për punë Nuk ka ndonjë
edhe në shtëpi hobi
 144

Metodat e Hulumtimit
Metodat për Mbledhjen e të Dhënave (Data
Collection Methods)
 145

Ilustrimi i Procesit të Hulumtimit

 146

Dizajnimi i hulumtimit dhe mbledhja e të

dhënave Matja dhe njësitë
Qëllimi i studmit Lloji i hulumtimit Interferimi i hulumtuesit Ndërtimi i matëse
studimit
Eksplorim Krijimin e: Minimal: Studimi i dukurive Analiza e të
Përshkrim - Relacione kauzale ashtu siq ato ndodhin Ndërtuar dhënave
- Korrelcioni Definimi i operacionalizimit
Testim hipotezash (contrived) Njësia (matësi) 1. T’i njohim të
- Diferenca grupore, rankime etj Manipulimi apo/dhe kontrolla
Shkallëzimi
apo/dhe simulimi Jo-ndërtuar (non Kategorizimi
dhënat (feel of data)
contrived) Kodimi

2. Analiza e të
Deklarimi i problemit

dhënave

Njësia për analizë Dizajnimi i mostrës Kohëzgjatja e studimit Metodat e mbledhjes

së të dhënave 3. Testimi i
Individi (individual) Ndër-sektorial
Qifti (Dyads)
hipotezave
Propabiliteti Obzervimi
Grupi (Group)
Organizata Madhësia e mostrës (n) Longitudinal Intervista
(Organization) Pyetësorë
Etj` Matje modeste etj
 147

Pas përfundimit, ju do të jeni në

gjendje të:
 Dini dallimin ndërmjet të dhënave primare dhe atyre
sekondare.

 Njihni disa nga metodat më të përdorura për mbledhjen e të

dhënave.

 Dini përparësitë dhe dobësitë e secilës metodë.

 Intervistoni respodentët dhe të mbledhni të dhëna.

 Dizajnoni pyetësorë dhe të vlerësoni kualitetin e tyre.

 Aplikoni këto njohuri në punët tuaja praktike.

Burimet e të dhënave (Sources of
data)
• Të dhëna primare (Primary Data)
- Fokus Grupet
- Video-konferencat
- Panelet
- Teknika Delphi (The Delphi Technique)
- Matjet Modeste (Unobtrusive Measures)

• Të dhëna sekondare (Secondary Data )

 149

Fokus grupet
• Janë grupe zakonisht të përbëra prej tetë (8) deri dhjetë (10)
anëtarësh me një moderator i cili udhëheq diskutimet në
lidhje me një temë, produkt apo koncept etj.

• Anëtarët zgjidhen në bazë të ekpertizës së tyre dhe temës që

do të diskutohet.

• Qëllimi i fokus grupit është që të merr përshtypjet,

interpretimet, opinionet e anëtarëve të grupit.

• Mendohet që duke ofruar një diskutim të lirë (jo të

strukturuara) ne do të arrijmë të nxjerrim përgjigjet më të
vërteta/sinqerta nga respodentët.

• Ofron vetëm të dhëna kualitative dhe jo kuantitative.

 150

Video-konferencat
• Nëse presim që përgjigjet e anëtarëve të fokus
grupeve të ndryshojnë varësisht prej cilit rajon
vijnë, atëherë ne formojmë disa fokus grupe nëpër
lokacione të ndryshme.

• Kjo metodë mundëson që në një masë të caktuar,

ne të arrijmë të verifikojmë edhe vërtetësinë e
deklaratave të anëtarëve duke zumuar (zooming)
dhe analizuar gjestet dhe reagimet e tyre jo-
verbale.

• Është një metodë që në të ardhmen pritet të jetë

më e përdorura për shkak të përparësive që gëzon.
 151

Panelet
• Panelet - sikur edhe fokus grupet janë metodë që
përdoret për mbledhjen primare të të dhënave.

• Panelet – anëtarët takohen më shumë se një herë

për të analizuar rezultatet e ndonjë implementimi
apo ndryshimi që mund të ketë ndodhur në
ndërkohë.
 Shembull: Nëse është kërkuar që të vlerësohet një
reklamë dhe ndikimi i saj në shitje, atëherë ne mund
të krijojmë një panel dhe të ekspozojmë anëtarët para
reklamës dhe të shohim nëse reklama është mjaft
bindëse apo jo.


 152

Teknika Delphi (The Delphi Technique)

• Është një metodë parashikimi që zgjedh një panel të përbërë
prej ekspertësh të fushave përkatëse.

• Ekpertët i përgjigjen pyetjeve në dy apo më shumë raunde.

• Ka për qëllim të arrij një konsensus për një çështje të caktuar.

• Zakonisht, identiteti i panelistëve nuk bëhet i ditur.

• Zakonisht Teknika Delphi ka këto hapa:

1. Definimi i problemit/temës
2. Shpërndarja e temës te secili panelist
3. Grumbullimi i përgjigjeve
4. Shpërndarja e përgjigjeve
5. Përsëritja sa herë të jetë e nevojshme.
 153

Matjet Modeste (Unobtrusive Measures)

• Është një metodë që nuk involvon faktorin njeri

dhe nuk bën asnjë ndërhyrje në hulumtim.
▫ Shembull: Cila është revista që më së shumti lexohet
në bibliotekë ose cila është pija që më së shumti
konsumohet në universitet. Shënime të tjera që
mund të nxjerrim nga shënimet e kompanisë etj.

• Jo rrallë, respodentët “lodhen” nga plotësimi i

pyetësorëve të stërzgjatur, andaj kjo metodë - duke
shfrytëzuar metoda indirekte të mbledhjes së të
dhënave - , përjashton nevojën që një respodentë të
jetë pjesë e domosdoshme e një studimi.
Intervistimi (Interviewing)
• Intervistimi i respodentëve për të marrë informacione për
një çështjë të caktuar.

• Duhet të bëhet trajnimi i intervistuesit në mënyrë që të

zvogëlojmë mundësinë e paraqitjes së gabimve.

• Intervistat mund të jenë:

 155

Intervista të pa strukturuara
(Unstructured Interviews)
• Intervistuasi nuk ka ndonjë rrjedhë të planifikuar të pyetjeve.

• Intervistuesi sjell disa çështje në fillim dhe vlerëson se cilën duhet

studiuar në detaje.

• Intervistuesi duhet të bëjë pyetje të hapura (open-ended questions)

në mënyrë që të mbledh të dhëna në lidhje me përshtypjet dhe
interpretimet e respodentëve.
▫ Shembull: Na tregoni diçka në lidhje me punën, punëtorët, apo diçka
që ju e vlerësoni të rëndësishme në departamentin apo organizatën
tuaj.

• “Mjeshtëria e të dëgjuarit”

• Nëse respodentët japin përgjigje të shkurtëra, atëherë:

 Shembull: Mund të na thuani diçka për punën tuaj. Përshkruani në
 156

Intervista të pa strukturuara
(Unstructured Interviews)…
• Nëse respodentët përgjigjen që çdo gjë është në
rregull atëherë ne mund t’i pyesim:
 Shembull: Na thuani ju lutem, pse departamenti
(organizata) juaj është kaq efektive duke ditur që
shumica e departamenteve/organizatave raportojnë
për vështirësi të shumta?
• Tani respodenti është i pa-fuqishëm dhe fillon të
ndaj informacionet me ne dhe mund të presim
një përgjigje të tillë:
• Mirë! Nuk është që asnjëherë nuk kemi probleme;
ndonjëherë kemi probleme me vonesa në prodhim,
prishje dhe defekte të shumta etj etj.
 157

Intervistat e strukturuara (Structured

Interviews)
• Intervistuesi ka një plan dhe një listë të pyetjeve që do t’i
ngris ose personalisht ose përmes telefonit, e-mail-it etj.

• Zakonisht intervista e strukturuar fokusohet në çështjet më

të rëndësishme që janë ngritur gjatë intervistës së pa
strukturuar, dhe këto pyetje i bëhen p.sh. të gjithë
punëtorëve dhe në kushte të njejta.

• Nëse intervistuesi ka mjaft eksperiencë, mund edhe të

“shkelë” protokolin duke tentuar që të nxjerrë një përgjigje
më të mirë nga respodenti.

• Intervistuesi mund të përdorë edhe materiale vizuele.

▫ Shembull: Nëse objekt studimi janë fëmijët!!!
 158

Disa këshilla që duhet të ndiqni gjatë

intervistimit
• Informacionet që ju i merrni duhet të mos kenë gabime (bias) dhe të jenë
sa më të sakta.

• Mos-saktësia mund të vijë si pasojë e gabimeve të intervistuesit, të të

intervistuarit apo edhe rrethanave që krijohen gjatë intervistimit.
 Shembull: Nëse intervistuesi nuk krijon besim, raport të mirë, keq-interpreton
apo pa dashje inkurajon apo dekurajon përgjigjen e të intervistuarit p.sh. me
gjeste apo edhe me shprehje në fytyrë.

• Intervistuesi duhet të dëgjojë me kujdesë, të qartësoj pyetjet, të

parafrazojë përgjigjet dhe të tregoj interes për gjatë tërë procesit të
intervistimit.

• I intervistuari mund të ofrojë të dhëna të pa sakta nëse mendon që

intervistuesi kërkon dhe pret një përgjigje të tillë prej tij. Nuk i pëlqen
intervistuesi, jep përgjigje që janë të pranushme edhe pse ato nuk tregojnë
të vërtetën.
Teknika e intervistimit/vënjes së pyetjeve

1. Metoda e “hinkës” (Funneling)

- sygjerohet që në fillim të një interviste të pa strukturuar të bëjmë
pyetje të hapura në mënyrë që të krijojmë një ide për situatën/çështjen.
 Shembull: Cilat janë disa nga përshtypjet tuaja për organizatën ku
punoni?

2. Pyetje konçize/të pa anshme (Unbiased Questions)

- sygjerohet që të bëjmë pyetje, të cilat sigurojnë që përgjigjet kanë me
qenë më të saktat të mundshme.
 Shembull:
 1) Mund të na tregoni për eksperiencën tuaj në këtë punë?
 2) Puna që ju e bëni duhet të jetë e mërzithsme, na trego për të?
Teknika e intervistimit/vënjes së
pyetjeve…
3. Qartësimi i çështjes/temës
- në mënyrë që të kuptojmë më mirë përgjigjet e respodentit, duhet të bëjmë
pyetje shtesë apo të ri-themi informacione të rëndësishme që na jep repsodenti.
 Shembull: Nëse respodenti thot që: “Politika e promovimit nuk është fer ngase nuk merr
parasysh senioritetin dhe se juniorët janë ata që gjithmon promovohe”, atëherë ne mund të
ndërhyjmë duke thënë: “Pra ju po thuani që juniorët gjithmonë promovohen bile edhe në
kurrizë të seniorëve produktiv”.

4. Inkurajimi që duhet t’i japim respodentit që ai të mendoj

për temën
- Nëse respodenti përgjigjet: “Nuk e di”, atëherë ne duhet të ri-frazojmë pyetjën.
 Shembull: Nëse e pysim respodentin se cilat janë punët që më së paku pëlqen t’i bëj dhe
përgjigjja është “nuk e di” , atëherë ne mund të bëjmë pyetjen edhe më të tjeshtë, p.sh. Mund
ta pyesim se a pëlqen më shumë që tu shërbej konsumatorëve apo të bëj fajllimin e
dokumentacioneve?

5. Të mbaj shënime
- është shumë me rëndësi që intervistuesi të marr shënime dhe të mos
 Format e intervistimit 12/02/2023

•Intervista në person (Face-to-face interview)

Përparësitë:
1. Intervistuesi mund të përshtas pyetjet sipas nevojës, qartësoj ndonjë paqartësi dhe të sigurohet që
pyetje janë kuptuar mirë duke i ri-frazuar, thjeshtësuar etj.
2. Mund të analizohet edhe gjuha e trupit (body language).

Të metat:
3. Kufizimet gjeografike, kostoja e lartë, repodenti mund të ndihet i pasigurtë që të jap informacione etj.

• Intervista përmes telefonit (Telephone interview)

Përparësitë:
1. Për një kohë të shkurtë, mund të intervistohen numër i madh njerëzish në vende të
ndryshme.
2. Nga perspektiva e respodentit, eliminon pasigurinë që mund të ketë ai gjatë intervistimit në
person.

Të metat:
3. I intervistuari mund të ndërpresë lidhjen telefonike/intervistën pa paralajmërim.
Intervistimi me ndihmën e kompjuterit
Intervistimi me ndihmën e kompjuterit
(CAI) (Computer Assisted Interviews)
• Kemi dy metoda: CATI dhe CAPI

 CATI (Computer Assisted telephone

interviewing)
• Përdorimi i PC dhe softuerëve për mbledhjen e të dhënave.

• Përdoret mjaft shumë sidomos për të mbledh

informacione nga respodentë që jetojnë në vende të
ndryshme.

• Kompjuteri përzgjedh numrat, thërret repsodentët, ruan

përgjigjet etj.
(CAITI) (Computer-Assisted Personal 12/02/2023

Interviews)
• Duhet të bëhen investime të mëdha në pajisje softuerie
dhe harduerike.

• Mund të lehtësojë marrjen e informacioneve duke bërë

inçizimin e përgjigjeve të respodentëve.

- Mbledhje më e shpejtyë e

CAI
të dhënave.

CAI
- Saktësia.
- Analizë më e shpejtë dhe
më e lehtë e të dhënave
- Më pak i kushtueshëm
Pyetësorët (Questionnaires)
Pyetësorët – një seri pyetjesh të para formuluara me
shkrim për të cilat respodentët japin përgjigjet e tyre,
zakonisht brenda alternativave të përcaktuara.

Pyetësorët që administrohen Pyetësorët përmes

nga personi (Personally
administred questionnaires)
- nëse hulumtimi është në një zonë
të ngushtë atëherë personalisht
mund të administrijmë pyetësorin.
- mund të qartësojmë çdo pyetje
- merr më pak kohë se sa
intervistimi.
postës (Mail
Questionnaires)
- mund të mbulojnë hapësira më të
mëdha gjeografike
-mund të plotësohen dhe dërgohen
në kohë të përshtatshme për
respodentin.
- kthim i ulët (zakonisht 30% kthim
konsiderohet ok) dhe
- nuk ofron qartësime shtesë.
Disa udhëzime për dizajnimin e pyetësorët (Questionnaire
design)
1. Qëllimi dhe përmbajtja e pyetjeve
Shembull: (të natyrës subjektive p.sh. kënaqësia, duhet të përdoret
operacionalizimi, të natyrës objektive, p.sh. mosha, duhet të përdoren pyetje direkte).

2. Ç’far fjalë përdoren dhe sa është e vështirë gjuha e përdorur

Shembull: Disa punëtorë mund të mos e kuptojnë shprehjen “Organogrami i
kompanisë”
3. Lloji dhe forma e pyetjeve (pyetje të hapua; po/jo)

4. Renditja e pyetjeve
Shembull: Në fillim duhet të jenë pyetjet e përgjithshme për të vazhduar me ato më
specifike apo pyetjet më të lehta, për të vazhduar me ato më të vështira.
5. Lloji i të dhënave personale që tentojmë të marrim nga respodentët.
Vetëm nëse është e domosdoshme që të sigurohen këto të dhëna, për ndryshe është
mirë që të evitojmë pyetje shumë personale, p.sh. të ardhurat.
Lloji dhe forma e pyetjeve
Lloji
• Pyetje të hapura (open-ended
questions)
- Respodentët kanë mundësi të
pqërgjigjen si të donë.
- p.sh. Listoni pesë preferencat e
juaja.
• Pyetje të mbyllura (closed
questions)
- kërkon që respodenti të jap një
zgjidhje në mesin e shumë
alternativave
- lhtë të kodohen
Forma
• Pyetje të thëna pozitivisht
(positively worded questions)
- Nëse respodenti është i pa
interesuar, mund të mos
përgjigjet në mënyrë të sinqertë.
• Pyetje të thëna negativisht
(negatively worded questions)
- duhet të përdoren së bashku me
pyetjet pozitive.
Gabimet e mundshme në pyetësorë

• Pyetje të dyfishta (Double-Barreled Questions) :

Shembull: A mendoni që ka një treg të mirë për këtë produkt dhe se ky produkt do të shitet mirë?

• Pyetjet e paqarta/dykuptimëshe (Ambiguous Questions):

Shembull: Deri në ç’masë mund të thuani që jeni i/e lumtur? ….
Organizatë/në përgjithësi.

• Pyetje që kërkojnë kujtesë (Recall-Dependent Question):

Shembull: Kur keni filluar të punoni në këtë departament?

• Pyetje udhëheqëse (Leading Question):

A nuk mendoni që duhet rritur pagat duke pasur parasysh rritjen e kostos së
jetës?
 169

Gabimet e mundshme në pyetësorë

• Pyetje të ngarkuara me emocione (Loaded Question):
Ç’far masash ndëshkuese do të merrte menaxhmenti, nëse ju futeni
në grevë?
• Normat shoqërore (Social Desirability):
A mendoni që të moshuarit duhet të pushohen nga puna?

• Gjatësia e pyetjeve (Length of Question):

Rule of thumb: Pyetja nuk duhet të ketë më shumë se 20 fjalë.

• Renditja e pyetjeve (Sequencing Question):

Prej të përgjithshmes nga ajo më specifike, prej të lehtës ka më e
vështira.
Parimet e matjeve (Principles of Measurement)
• Instrumentet dhe shkallët matëse që do të përdoren varen nga lloji i të dhënave
që ju doni të merrni.

• Nëse dëshirojmë të mbledhim të dhëna që kanë të bëjnë me preferencat, atëherë

duhet të përdorim shkallën interval apo raportet para asaj nominale apo
rendore.

• Pastaj të dhënat e mbledhura duhet të vlerësohen për saktësinë/besueshmërinë

dhe vlefshmërinë e tyre.

• Vlefshmëria tregon se sa mirë një instrument, teknikë apo metodë mat një
variabël kurse saktësia/besueshmëria mat se sa konsistente janë të dhënat e
mbledhura nga metodat e përdorura.

• Të dhënat duhet të mblidhen në atë mënyrë që të jetë e lehtë kategorizimi dhe

kodimi i tyre.
Paraqitja/dukja e pyetësorit (General Appearance or
“GETUP” of the Questionnaire)
• Nuk është me rëndësi vetëm fjalëzimi (ëording) apo apo
mënyrat e matjes, por është me rëndësi edhe se si
paraqitet/duket pyetësori

• Një pyetësor atraktiv, me një hyrje të mirë, instruksione,

pyetjë që janë shtruar mirë ia lehtëson shumë punën
respodentit.

Një hyrje e mirë (A Good Introduction)

• Një hyrje që prezanton hulumtuesin, diskuton natyrën dhe

qëllimin e hulumtimit, krijon një raport të mirë me respodentin -
duke i motivuar që të përgjigjen në pyetje – siguron respodentin
për konfidencialitetin e përgjigjeve etj. Hyrja duhet të përfundoj
me nje falenderim për respodentin për kohën dhe mundin e tij.
Organzimi i pyetjeve dhe instruksionet
• Organizmimi i pyetjeve në mënyrë logjike nëpër
seksione të caktuara dhe gjithmonë duke ofruar
instruksionet e duhura.
Shembull:
Pyetjet e mëposhtme kanë të bëjë me përvojën
tuaj në punë. Duke përdorur shkallët e
mëposhtmë, ju lutem jepni përgjigje për secilën
nga deklaratat e mëposhtme.
1 2 3 4 5

1. Gjithmon këkrkoj një rol udhëheqës në punë _

2. Gjithmon përpiqem që të përmirësoj performancën time _
3. Nuk i përmbahem rregullave që e zvogëlojnë lirinë time personale _
Shënime/të dhëna personale (Personal Data)
1. Mosha

2. Edukimi

3. Gjinia

4. Statusi

5. Numri i fëmijëve

6. Mosha e fëmijëve

7. Numri i viteve në punë në këtë kompani

8. Numri viteve të punës në kompani tjera

Informacione të ndjeshme
• Disa informacione personale, p.sh. për gjendjen shëndetësore,
për të ardhurat duhet të behen në fund të pyetësorit.

• Duhet të ofrohen informacione që arsyetojnë vendosjen e

këtyre pyëtjeve në pyetësorë.
Përfundimi i pyetësorit

• Në fund të pyetësorit duhet të vendosim një

pyetje të hapur në mënyrë që respodenti të ketë
mundësi të ofroj sygjerime apo komente.

• Gjithashtu, duhet të falenderojmë respodentin

dhe të kërkojmë nga ai/ajo që edeh njëherë të
sigurohet që ka plotësuar të gjitha pyetjet që
gjinden në pyetësorë.
 177

Metoda tjera…
Obzervimi/vëzhgimi:

• Është e mundshme që të mbledhim të dhëna

edhe pa bërë fare pyetje, por vetëm duke
obzervuar sjelljet dhe aktivitet e njerëzëve.
▫ Shembull: Mund të obzervojmë fëmijët dhe të shohim se si
ata sillen me lodra të ndryshme.

• Obzervimet e tilla do të ndihmonin prodhuesit e

lodrave që të bëjnë një dizajn sa më të dashur
për fëmijët.
Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe
gjenerimit të hipotezave

Hyrje Edhe pse gjatë kësaj dekade numri i femrave menaxhere

ka pësuar një rritje të madhe, prap se prap numri i
femrave në pozita menaxheriale të larta vazhdon të jetë
i ulët dhe statik. Si duket ekziston një pengesë që të
gjitha femrat menaxhere janë duke e përjetuar në
vendin e punës (Morrison, ëhite & Vura, 1999; O’Neil,
Hopkins and Bilimoria, 2008; Van Velsor, 2000)
 Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe
gjenerimit të hipotezave
Shqyrtim i Shpesh është raportuar që punësimi i femrave ka
shkurtë i shënuar rritje por do të nevojitet kohë e gjatë deri
literaturës sa ato të arrijnë tek pozitat e larta ekzekutive.
Gjithashtu, shumë femra që janë menaxhere të
nivelit të mesëm ndjejnë që ekzistojnë të paktën
dy barriera të cilat e pengojnë avancimin e tyre
profesional. Arsyeja e parë konsiderohet të jetë
roli i gjinisë dhe e dyta çasja jo-adekuate në
informata kritike (Crosby, 1985; Daniel, 1990;
Schein, 2007; ëelch, 2001).
 Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe gjenerimit të
hipotezave
Shqyrtim i Tashmë është e njohur që dallimet gjinore ekzistojnë dhe se
shoqëria beson që meshkujt janë më të përshtatshëm për
shkurtë i pozita udhëheqëse dhe pozita të fuqishme e autoritative
literaturës kurse femrat janë më të përshtatshme për role përkrahëse
dhe ndihmëse (DeArmond et al., 2006; Eagly, 1989; Kahn
and Crosby, 1998; Smith, 1999).
Femrat jo rralë edhe “përjashtohen” nga rrjeti (grupi) i
meshkujve për arsye të gjinisë së tyre. Kështu që femrat nuk
kanë shumë mëndësi të shkëmbejnë informacione,
përpilojnë strategji për karrierën, marrin ide se si t’i qasen
disa burimeve të ndjeshme dhe informacione të tjera të
ngjashme që do të mund të shpejtonin rrugën e tyre për
pozitata të larta ekzekutive (The Chronicle, 2000).
Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe
gjenerimit të hipotezave
Korniza Diferencat gjinore në mënyrë negative pengon
Teorike avancimin profesional të femrës. Pasi që femra nuk
shihet si një udhëheqëse e mirë por si një ndihmëse,
atyre nuk u jipen pozita të larta menaxheriale që në
fillim të karrierës. Gjithashtu mos qasja e
mjaftueshme në infomacione të rëndësishme mjaft
shumë dhe negativisht e influencon avancimin
profesional të femrës. Dihet që shumica e ri-
organizimeve strukturore të organizatave diskutohen
në takime jo-formale p.sh. në klubin e gollfit, pube
etj.
Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe
gjenerimit të hipotezave
Hipotezat 1. Sa më të mëdha diferencat gjinore në një organizatë, aq më i vogël
do të jetë numri i femrave në pozita të larta menaxheriale.

2. Menaxherët meshkuj kanë më shumë qasje në informacione

kritike se sa femrat menaxhere edhe pse në pozita të njejta.

3. Ekziston një relacion pozitiv ndërmjet qasjes në informacione dhe

gjasave për tu avancuar në pozita të larta menaxheriale.
4. Sa më të mëdha diferencat gjinore, aq më e vështurë do të jetë
qasja në informacione kritike për femrat.
5. Diferencat gjinore së bashku me qasjen në informacione kritike do
të shpjegojnë dallimet në mundësitë e avancimit për femrat në
pozita të larta menaxheriale.
Shembull: Një shembull i shqyrtimit të
literaturës, kornizës teorike dhe
gjenerimit të hipotezave
Diferencat
gjinore

Avancimi i femrës në pozita

menaxheriale

Qasja në
informacione
 184

Metodat e Hulumtimit
Hapi 1-3
Desuksioni dhe Induksioni:
Identifikimi i problemit;
Mbledhja preliminare e të dhënave; Definimi i
problemit; dhe Propozim Hulumtimi (Research
Proposal)
 185

Pas përfundimit, ju do të jeni në gjendje

të:
 Definoni metodën e deduksionit dhe induksionit.

 Kuptoni rëndësinë e metodës hipotetiko-deduktive.

 Kuptoni rëndësinë e identifikimit të problemit.

 Kuptoni rëndësinë dhe metodat për mbledhjen e të dhënave

preliminare.

 Mbledhni, vlerësoni dhe dokumentoni literaturën.

 Përpiloni një Propozim Hulumtim.

 Keni parasysh disa cështje Etike në lidhje me hulumtimin preliminar.

 186

Procesi i hulumtimit
Deduksioni dhe Induksioni

 Janë dy metodat kryesore në

hulumtimin shkencor.

 “Zgjidhja/përgjigjja ndaj problemeve

mund të gjindet duke përdorur
deduksionin ose induksionin apo
duke i kombinuar këto dy metoda”.
Deduksioni
• Deduksioni është proces me të cilin ne arrijmë te një
përfundim duke e përgjithësuar në mënyrë logjike
një fakt të njohur.

Shembull: ne dijmë që të gjithë performuesit e

mirë janë profesionist në punën e tyre.
Nëse Ardi është përformues i mirë, ne
konkludojmë që ai është profesionist në punën e
tij.
Induksioni
• Induksioni është një proces ku ne analizojmë
disa fenomene dhe duke u bazuar në to arrijmë
te disa konkluzione. (Hawthorne effect!)
Me fjalë të tjera, në induksion ne në
mënyrë logjike formulojmë relacione
duke u bazuar në disa fakte të
obzervuara.
Metoda Hipotetiko-Deduktive
Procesi shtatë hapësh në metodën Hipotetiko-
Deduktive

1. Identifikimi i një fushe (Identify a broad problem area)

2. Definimi i problem statement (Define the problem statement)

3. Vendosja e hipotezave (Develop hypothesis)

4. Përcaktimi i variablave (Determine measures)

5. Mbledhja e të dhënave (Data collection)

6. Analizimi i të dhënave (Data analysis)

7. Interpretimi i të dhënave (Interpretation of data)

 Identifikimi i problemit
• Çështje aktuale që po ndodhin në organizatë dhe që kërkojnë
zgjidhje.

• Disa fusha (dept.) në organizatë që menaxheri mendon që duhet

të përmirësohen.

• “Problem” – nuk do të thotë domosdoshmërisht që situata është

shumë keq. Një problem mund të zgjojë interesin në një çeshtje
nëse gjetja e përgjigjes do të përmirësonte situatën aktuale.

• “Problem” – një hendek në mes të situatës aktuale dhe asaj të

dëshiruar.
 192

Disa shembuj të “problemeve”

1. Trajnimet e ofruara nuk janë efektive siç pritej.

2. Volumi i shitjeve nuk ështe në nivelin e synuar.

3. Të punësuarit në organizatë nuk kanë përparuar në profesionet e tyre.

4. Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit nuk është duke u përdorur nga

menaxherët.

5. Orari fleksibil po shkakton më shumë probleme sesa përmirësime në

kompani.

6. Menaxhimi joefikas i inventarit.

Definimi i problemit
▫ Hulumtimi shkencor fillon me një qëllim të mirë-
përcaktuar.

▫ Në mënyrë që të gjejmë zgjidhje për një problem,

duhet së pari të deklarojmë natyrën e problemit dhe
objektivën e hulumtimit (kërkimit).

▫ Në këtë fazë kërkohet mbledhja e informacioneve

p.sh. arsyet pse kompania jonë është duke i humbur
konsumatorët; pse klientët tanë e ndërrojnë (switch)
kompaninë tonë apo edhe pyetje të tjera të cilat na
ndihmojnë që të specifikojmë problemin.
 Vendosja e hipotezave
▫ Në këtë fazë, ne identifikojmë dhe analizojmë variablat dhe ndikimin
e tyre në paraqitjen dhe zgjidhjen e problemit.

▫ Duhet të ofrojmë arsyetime teorike se pse dhe si këto variabla mund

të ndikojnë në paraqitjen dhe zgjidhjen e problemit.

▫ P.sh. Ne mund të vendosim hipotezën që faktorët si: çmimi i lartë,

konkurenca, dhe sjellja jo adekuate e punëtorëve ndikon në vendimin
e klientëve për të ndërruar kompaninë tonë.

▫ Një hipotezë shkencore duhet t’i përmbush dy kritere:

 Të jetë e testueshme (“God created the earth”)
 Të jetë e falsifikueshme (We can only “prove” our hypothesis until it is
disproved)
 Përcaktimi i variablave
▫ Ne mund të testojmë hipotezën vetëm nëse variablat tona janë
të matshme.

▫ P.sh. Ne duhet të operacionalizojmë sjelljen jo-adekuate

dhe ndërrimin e kompanisë sonë nëse duam të testojmë
hipotezën që sjellja jo-adekuate e punëtorëve ndikon në
vendimin e klientëve për të ndërruar kompaninë tonë.

▫ Operacionalizimi – gjërat abstrakte t’i shëndrrojmë në

elemente të matshme dhe të krijojmë njësi matëse për to p.sh.
etja është nocion abstrakt; nuk mund ta shohim. Mirëpo, ne
presim që personat që kanë etje, të pijnë shumë lëngje. Nëse
disa persona thonë që kanë etje, ateherë ne mund ta
përcaktojmë nivelin e etjes duke e matur sasinë e lëngjeve që
secili prej tyre përdorë për të shuar etjen.
 Mbledhja e të dhënave

▫ Pasi që të përcaktojmë se si do t’i masim

variablat tona, ne duhet të mbledhim të
dhënat për secilën variablël në hipotezën tonë.

▫ P.sh. Intervista, pyetësorë, të dhëna sekondare

etj.

▫ Këto të dhëna janë bazë për analiza të

mëtutjeshme.
Analizimi i të dhënave

▫ Të dhënat e mbledhura analizohen me

metoda statistikore për të parë nëse
vërtetohen apo jo hipotezat e gjeneruara.

▫ P.sh. Përdoret metoda e korelacionit për të

analizuar dhe përcaktuar marëdhënien mes
dy apo më shumë faktorëve (variablave)
p.sh. Stoqet dhe kënaqësia e konsumatorit .
 Interpretimi i të dhënave
▫ Duke intepretuar kuptimin e rezultateve, ne vërejmë
nëse hipoteza jonë është vërtetuar apo edhe nuk është
vërtetuar.

▫ P.sh. Nëse rezulatatet e sygjerojnë që sjellja jo-

adekuate e punëtorëve negativisht ndikon në mbajtjen
e konsumatorëve, atëherë nëse ne duam që të
përmirësojmë mbajtjen e konsumatorëve duhet të
trajnojmë punëtorët qe të sillen më mirë.

▫ Çka nëse hipoteza jonë nuk konfirmohet?

Lloje tjera të Hulumtimit
• Raste studimore dhe hulumtimi
pro-aktiv (action research)
përdoren shpesh për të studiuar
disa çështje.

1. Raste studimore

2. Hulumtimi pro-aktiv
Raste studimore (Case study)
• Rastet studimore involvojnë analiza të thella të
rasteve dhe situatave të ngjashme që kanë
ndodhur në organizata tjera ku natyra e
problemit është e njejta ose e ngjashme me
natyrën e problemit tonë.

• Rastet studimore - nuk është ndonjë teknike që

përdoret shumë në organizata sepse është e
vështirë të gjinden raste ku një organizatë është
e ngjashme me organizatën tonë dhe ne kemi po
të njejtin problem që ajo ka pasur.
Hulumtimi pro-aktiv
• Hulumtuesi identifikon dhe mbledh të dhëna në
mënyrë që të mundohet të ofrojë një zgjidhje për
një problem.

• Kjo zgjidhje pastaj implementohet dhe

analizohen konsekuencat e këtij implementimi.

• Pastaj vlerësohen dhe definohen efektet dhe

hulumtimi bëhet një proces kontinual përderisa
problemi zgjidhet tërësisht.
 Identifikimi i problemit
• Çështje aktuale që po ndodhin në organizatë dhe që kërkojnë
zgjidhje.

• Disa fusha (dept.) në organizatë që menaxheri mendon që duhet

të përmirësohen.

• “Problem” – nuk do të thotë domosdoshmërisht që situata është

shumë keq. Një problem mund të zgjojë interesin në një çeshtje
nëse gjetja e përgjigjes do të përmirësonte situatën aktuale.

• “Problem” – një hendek në mes të situatës aktuale dhe asaj të

dëshiruar.
 203

Disa shembuj të “problemeve”

1. Trajnimet e ofruara nuk janë efektive siç pritej.

2. Volumi i shitjeve nuk ështe në nivelin e synuar.

3. Të punësuarit në organizatë nuk kanë përparuar në profesionet e tyre.

4. Menaxhimi i Sistemeve të Informacionit nuk është duke u përdorur nga

menaxherët.

5. Orari fleksibil po shkakton më shumë probleme sesa përmirësime në

kompani.

6. Menaxhimi joefikas i inventarit.

Mbledhja preliminare e të dhënave
• Çfar informata të mblidhen
▫ Historia (background) e kompanisë.
▫ Filozofia e kompanisë, politikat, dhe struktura
organziative.
▫ Perceptimet dhe sjelljet e punëtorëve dhe
konsumatorëve të organizatës.

• Të dhëna sekondare - Të dhëna nga burime

ekzistuese.

• Të dhëna primare - Të dhëna të mbledhura nga

vetë hulumtuesi për temën specifike.
Historia (Background) e kompanisë
• Historia e kompanisë – kur u themelua, natyra e biznesit, shkalla e
rritjes, pronësia etj

• Madhësia e shprehur sipas numrit të punëtorëve, aseteve etj.

• Objektivat dhe ideologjia.

• Lokacioni – regjional, nacional, ndërkombëtar.

• Resurset – njerëzore dhe të tjera.

• Relacionet me organizata tjera dhe me ambientin e jashtëm.

• Situata financiare gjatë 5-10 viteve të kaluara si dhe informata të tjera

relavante në lidhje me indikatorët financiar.
Shqyrtimi i literaturës (Literature Review)
 Është një proces që kërkon identifikimin e punimeve të publikuara por

edhe të pa-publikuara, vlerësimin dhe analizimin si dhe dokumentimin

e tyre.

• Librat (Textbooks)

• Revista shkencore (Journal)

• Punime të disertacionit (Theses)

• Punimet nga konferencat (Conference proceedings)

• Dorëshkrime të pa-publikuara (Unpublished manuscripts)

• Raporte (Reports)

• Gazeta (Neëspapers)
 Benefitet e shqyrtimit të literaturës
• Për të konfirmuar që hulumtimi nuk ka lënë mënjanë variablat
(faktorët) kryesorë që mund të ndikojnë “problemin”.

• Gjatë kësaj faze, hulumtuesi krijon një ide se cilat janë variablat me
ndikimin më të madh (Thjeshtësia!) dhe si mund t’i mbledhim ato.
Pra ndihmon në krijimin e kuadrit teorik (theoretical framework)
dhe testimin e hipotezave.

• Deklarimi i problemit (problem statement) bëhet më i qartë dhe

më preciz.

• Testueshmëria dhe përsëritshmëria e rezultateve vihet në dukje.

• Shmang rrezikun e “ri-zbulimit të rrotës”.

• Mundëson ndërlidhjen e rezulatateve të marra nga intervistat me

rezultatet që janë gjetur në hulumtimet e mëparshme.
Identifikimi i burimeve të informacionit

• Shumica e burimeve mund të sigurohen nga databaza

të ndryshme

▫ Databaza Bibliografike
 Citojnë vetëm emrin e autorit, titullin e punimit, burimin,
vitin, volumin dhe numrin e faqeve

▫ Databaza e Abstrakteve
 Databazë që mundëson leximin e abstrakteve

▫ Databaza Full-text
 Databazë që mundëson leximin e tërë punimit
 210

Vlerësimi i literaturës

• Titujt – indikacion për rëndësinë.

• Abstrakti – pasi që ofron një përmbledhje.

• Hyrja – ofron informata për problemin, qasjen

metodologjike dhe objektivat e hulumtimit.

 Libër
Përmbajtja
Kapitulli i parë
Dokumentimi (shkrimi) i Shqyrtimit të
Literaturës
• Identifikimi i variablave kryesore dhe dokumentimi i të
gjeturave kryesore nga punimet e mëhershme.

• Dokumentimi (shkrimi) i shqyrtimit të literaturës është i

rëndësishëm pasi që bind lexuesin që:

▫ Hulumtuesi ka njohuri të duhura për fushën e zgjedhur për

hulumtim dhe ka mbledh punimet më prominente në këtë fushë.

▫ Kuadri teorik (theoretical framework) do të strukturohet duke u

bazuar në punimet e deritanishme. Kjo tregon që rezulatatet e
nxjerra do të jenë të besueshme.
Definimi i problemit
• Prezanton problemin kyç që adreson hulumtimi.

• Definimi i problemit – një deklaratë e qartë dhe

precize për një çështje specifike që hulumtuesi
dëshiron të hulumtojë.

• Tri kritere:
▫ Relevant
▫ Fizibil (feasible) dhe
▫ Interesant
 Definimi i problemit…
• Problemet që ndodhin në biznes dhe menaxherët
hulumtojnë mënyrat për zgjidhjen e tyre.

• Situata/problemi nuk ka ndodhur por tentohet të

përmirësohet edhe më tutje gjendja e tanishme
apo edhe të parandalohet problemi.

• Gjenerimi i rezultateve dhe analizave që do të

shtonin vlerë në teorinë aktuale.
 214

Propozim hulumtimi (Research Proposal)

1. Qëllimi i studimit (The purpose of the study)

2. Problemi specifik për hulumtim (The specific problem to be investigated)

3. Fushëveprimtaria e studimit (The scope of the study)

4. Rëndësia e studimit (The relevance of the study)

5. Dizajnimi i hulumtimit (The research design)

a. Dizajnimi i mostrës
b. Metodat për mbledhjen e të dhënave
c. Analizimi i të dhënave

6. Korniza kohore (Time frame)

7. Buxhetimi (The budget)

8. Bibliografia e përzgjedhur (Selected bibliography)

Disa çështje Etike gjatë fazës së
hulumtimit preliminar
Hulumtuesi duhet të:

• Njoftoj të gjithë punëtorët e sidomos ata që do të intervistohen.

• Sigurojë respodentët që përgjigjet e tyre do të mbahen

konfidenciale.

• Mos i detyroj punëtorët të marrin pjesë në hulumtim.

• Eliminoj marrjen e informatave duke përdorur metoda

“mashtruese”.
 216

Metodat e Hulumtimit
Hapi 4-5
Kuadri Teorik (Theoretical Framework); dhe
Gjenerimi Hipotezave (Hypothesis)
 217

Pas përfundimit, ju do të jeni në gjendje

të:

 Definoni dhe emërtoni variablat që paraqiten në

situata të ndryshme.

 Gjeni apo vendosni lidhjet në mes të variablave dhe

zhvilloni Kornizën Teorike (Theoretical Framework).

 Gjeneroni disa hipoteza për testim – Hipoteza zero

dhe alternative.

 Aplikoni këto njohuri në një projekt hulumtues.

 218

Procesi i hulumtimit
Pse kemi nevojë për një Kornizë
Teorike (Theoretical
(Framework)???
 220

Procesi i krijimit të një Kornize Teorike

1. Definimi i koncepteve apo variablave në

modelin tuaj.

2. Zhvillimi i një modeli konceptual që bën

përshkrimin e teorisë suaj.

3. Krijimi i një teorie që ofron shpjegime për

relacionet ndërmjet variablave tuaja.
Variablat
Variabla mund të merr vlera të ndryshme.

 Llojet e variablave

 Variabla e Varur (Dependent Variable)

 Variabla e Pavarur (Independent Variable)
 Variabla Moderuese (Moderating Variable)
 Variabla Ndërmjetësuese (Mediating/Intervening
Variable)
 222

Variablat….

• Diskrete (të pa-vazhdueshme)

▫ Shembull: Gjinia: Mashkull/femër

• Të vazhdueshme
▫ Shembull: Mosha e një personi
Variabla e Varur
• Variabla kryesore për hulumtuesin.

• Qëllimi i hulumtuesit është që të kuptoj, përshkruaj apo

parashikoj variablën e varur.

• Gjatë analizimit të variablës së varur (p.sh. cilat variabla e

ndikojnë atë), bëhet e mundshme që të gjindet zgjidhja për
problemin hulumtues.

• Për këtë arsye, hulumtuesi mundohet të kuantifikoj dhe

mas variablën e varur si dhe variablat e tjera të cilat e
afektojnë këtë variabël.
• P.sh. Profitabilitetit = f (koncentrimi i tregut, produktiviteti, investimet, shkalla e
rritjes etj)
Variabla e Pavarur
• Variabël e cila e ndikon apo influencon variablën e varur.

• Ndryshimi në vlerat e variablës së pavarur mund të

influencoj apo ndikoj variablën e varur.

• Ndikimi mund të jetë pozitiv por edhe negativ.

• P.sh. Rritja e numrit të stafit shitës. Stafi shitës është variabël e

pavarur dhe afekton variablën e varur që mund të jetë ‘niveli i
shitjeve’

• Numri i trajnimeve. Kush mund të jetë variabël e pavarur dhe ç’far

ndikimi mund të ketë tek variabla e varur?
Variabla e Pavarur ndikon variablën e varur
1. Variabla e pavarur dhe ajo e varur duhet të bashkë-
ndryshojnë, me fjalë të tjera një ndryshim në variablën e
pavarur duhet të shoqërohet me një ndryshim në variablën
e varur.

2. Variabla e pavarur duhet t’i paraprij variablës së varur, me

fjalë të tjera duhet të ekzistoj një rrjedhë kohore logjike:
“Shkaku duhet të paraqitet para efektit”

3. Hulumtuesi duhet të gjej edhe variabla tjera të cilat mund

të afektojnë variablën e varur (p.sh. Paga = Edukimi +
……)

4. Duhet të ekzistoj një shpjegim logjik (një teori) që tregon

pse variabla e pavarur do të afektoj atë të varur.
Variabla Moderuese
• Variabël e cila ka një ndikim të fortë/madh dhe nganjeherë
të rastësishëm në relacionin (marrëdhënien) në mes
variablës së pavarur dhe asaj të varur.

• Prezenca e një variable të tretë (variablës moderuese) e

modifikon relacionin ndërmjet variablës së pavarur dhe asaj
të varur.

• P.sh. Hulumtuesit kanë gjetur që ekziston një relacion në mes:

“Diversitetiti i punëtorëve” dhe “Efektivitetit i organizatës”

• Por që ky relacion të fërcohet, menaxherët duhet të dijnë se

si t’i koordinojnë këto grupe diverse në mënyrë që mos të
humbet sinergjia. Variabla moderuese = “Përvoja/ekpertiza e
menaxhmentit” .
Diversiteti i Efektiviteti i
punëtorëve organizatës

Variabla e pavarur Variabla e varur

Përvoja/ekspertiza
menaxheriale

Variabla moderuese
Variabla e Pavarur vs Moderuese
Situata 1: Një studim sygjeron që sa më kualitativ të jetë
një program trajnimi në një organizatë dhe sa më e madhe
të jetë dëshira e punëtorëve për tu ngritur në karierë (p.sh.
dëshira për avancime), aq më i madh do të jetë vullneti për
të mësuar gjëra të reja.

Situata 2: Një studim tjetër sygjeron që vullneti i

punëtorëve për të mësuar gjëra të reja nuk influencohet
nga kualiteti i trajnimit i ofruar nga organizata. Sipas këtij
studimi, vetëm ata punëtorë që kanë dëshirë të madhe për
tu avancuar do të mësojnë gjëra të reja dhe këtë do ta
bëjnë me trajnime të specializuara.
Variabla Ndërmjetësuese
• Variabël e cila paraqitet ndërmjet momentit kur
variabla e pavarur fillon të ndikoj variablën e
varur dhe momentit kur ky ndikim vërehet në të.

• Pra ofron një cilësi të përkohshme apo një

dimension kohor dhe ndihmon modelimin e një
procesi.

• Variabla ndërmjetësuese është në funksion të

variblës së pavarur dhe ndihmon të
konceptualizojmë dhe shpjegojmë ndikimin e
variblës së pavarur në atë të varur.
 t1 t2 t3

Diversiteti i Efektiviteti i
punëtorëve Sinergjia
organizatës

Variabla
Variabla e pavarur Variabla e
ndërmjetësuese
varur
 t1 t2 t3

Diversiteti i Efektiviteti i
punëtorëve Sinergjia
organizatës

Variabla Variabla e
Variabla e pavarur
ndërmjetësuese varur
Përvoja/ekspertiza
Variabla moderuese
menaxheriale
Kuadri/Korniza Teorike (Theoretical
Framework)
• Korniza Teorike ofron një bazë të mirë në të cilën mund të
mbështesim tërë projektin hulumtues.

• Korniza Teorike është një lidhje logjike, një përshkrim dhe

elaborim i relacioneve në mes variablave që konsiderohen
relevante për zgjidhjen e problemit. Këto variabla identifikohen
nëpërmjet mjeteve të tilla: intervistave, vëzhgimeve, shqyrtimit të
literaturës etj.
•Shqyrtimi i literaturës ofron një bazë solide për krijimin e Kornizës Teorike,
pasi që gjatë shqyrtimit të literaturës ne identifikojmë variablat me rëndësi të
cilat janë përdorur në studimet tjera.

• Korniza Teorike – elaboron marëdhëniet në mes variablave,

ofron anën teorike që shpjegon këto relacione dhe shpjegon
natyrën dhe drejtimin e këtyre relacioneve.
Komponentet e Kornizës Teorike
(Theoretical Framework)
 Janë 5 karakteristika themelore që duhet të
përfshihen në çdo kornizë teorike:

1. Variablat që konsiderohen relevante për

këtë studim duhet të definohen qartë.

2. Një model që shpjegon relacionet në mes

të variablave, me fjalë të tjera që tregon se si dy apo
më shumë variabla ndikohen nga njëra – tjetra.
Komponentet e Kornizës Teorike
(Theoretical Framework)
3. Nëse hulumtuesi duke u bazuar në shqyrtimin e
hulumtimeve të mëhershme mund të predikoj natyrën dhe
drejtimin (pozitiv/negativ) e relacioneve ndërmjet variablave,
atëherë një gjë e tillë duhet bërë e mundshme për lexuesin.

4. Duhet të ofrohet një shpjegim i qartë i arsyeve që ne

presim që këto marrëdhënie mes variablave të ekzistojnë.
Argumentet mund të nxirret nga hulumtimet e mëparshme.

5. Nëse është e mundshme të përpilohet një diagram

në mënyrë që lexuesit edhe më lehtë të shohin dhe kuptojnë
marrëdhënien ndërmjet variablave.
Delta Airlines
 Variabla e varur është “Shkelja e Sigurisë Ajrore” (Air
Safety Violation!)

 Variabla të pavarura.
 Komunikimi në mes të ekuipazhit (crew).

 Komunikimi në mes të ekuipazhit në tokë dhe atij

në kabinë (cockpit).

 Trajnimet e deritanishme për ekuipazhin në kabinë.

 Trajnimet e deritanishme për pilotët dhe

 Decentralizimi i vendim-marrjes.
Diagrami që përshkruan kornizën
teorike për Delta Airlines

Komunikimi në mes të ekuipazhit

Shkelja
Shkelja ee
Komunikimi në mes të ekuipazhit
në tokë dhe atij në kabinë
Sigurisë
Sigurisë
Ajrore
Ajrore
Decentralizimi i vendim-marrjes

Variabla e varur
Trajnimet.

Variabla të pavarura
Diagrami që përshkruan kornizën teorike për
Delta Airlines dhe përfshin variablën
ndërmjetësuese
Komunikimi në mes të ekuipazhit

Shkelja
Shkelja ee
Komunikimi në mes të ekuipazhit
në tokë dhe atij në kabinë
sigurisë
sigurisë
ajrore
ajrore
Decentralizimi i vendim-marrjes

Nervozë dhe
Trajnimet mossiguri në vetvete
Variabla e varur
Variabla
Variabla të pavarura
ndërmjetësuese
Diagrami që përshkruan kornizën teorike për
Delta Airlines dhe përfshin variablën
moderuese

Komunikimi në mes të ekuipazhit

Shkelja
Shkelja ee
Komunikimi në mes të ekuipazhit
në tokë dhe atij në kabinë
sigurisë
sigurisë
ajrore
ajrore
Decentralizimi i vendim-marrjes

Trajnimi
Variabla e varur
Variabla
Variabla të pavarura moderuese
Hipoteza dhe gjenerimi i tyre
• Një deklaratë që duhet testuar dhe që tenton të
parashikoj atë që presim të gjejmë në studimin tonë.

• Pas identifikimin dhe analizimit të marrëdhënieve

ndërmjet variablave, ne duhet të testojmë se a qëndrojnë
në të vërtetë ato.

• Testimet duhet të bëhen me metoda të njohura

statistikore.

• Rezulatet e këtyre testeve na japin ide se çka duhet të

ndryshojmë në mënyrë që të zgjidhim problemin.
Hipotezat dhe gjenerimi i tyre…
• Hipoteza: “pohim” (proposition) dhe
“nëse-atëherë”
• Punëtorët që janë më të shëndetshëm do të marrin më
rrallë pushime shëndetësore. (Pohim).

• Nëse punëtorët janë më të shëndetshëm, atëherë ata do

të marrin më pak pushime shëndetësore.)

• Nëse pilotët do të kishin marr trajnime adekuate se si t’i

menaxhojnë situatat e komplikuara, atëherë shkeljet e
sigurisë në ajër do të zvogëloheshin.
Hipoteza drejtuese dhe jo-drejtuese

Hipoteza Nëse gjatë përshkrimit të marrëdhënieve

drejtuese në mes dy variablave apo dy grupeve,
përdorim terme si: pozitiv, negativ, më
shumë se, më pak se, themi se kemi të
bëjmë me hipoteza drejtuese sepse drejtimi
i marrëdhënies është treguar.

Sa më shumë stres të ketë në vend të punës,

Shembull aq më e vogël do të jetë kënaqësia në punë.
Femrat janë më të motivuara se meshkujt.
Hipoteza drejtuese dhe jo-
drejtuese…
Hipoteza jo- Përshkruan marrëdhëniet në mes
variablave por nuk japin ndonjë
drejtuese. indikacion për drejtimin e tyre. Me fjalë
tjera, edhe pse dihet që ekziston një
relacion në mes variablave, ne nuk jemi
në gjendje të themi nëse është pozitiv
apo negativ.

 Marrëdhënie në mes moshës dhe kënaqësisë

Shembull në punë.
 Ka një diferencë në mes të etikës së punës në
mes punëtorëve Amerikan dhe atyre Aziatik.
Hipoteza zero dhe alternative

• Hipoteza zero (H0) – duhet të mohohet (rejected) në

mënyrë që të vërtetohet hipoteza alternative.
P.sh. H0: pohon që nuk ka ndonjë marrëdhënie në
mes dy variablave apo nuk ka ndonjë diferencë në
mes dy grupeve.

• Hipoteza alternative (HA) - Pohon që ekziston një

marrëdhënie në mes dy variablave apo edhe një
diference në mes dy grupeve.
 Shembull
Femrat janë më të motivuara se
meshkujt!?

H0 : µM = µw or H0 : µM - µw = 0
HA : µM < µw or HA : µw> µM
Hapat për testimin e hipotezave

1. Deklaroni/shënoni Hipotezen zero dhe atë

alternative.

2. Zgjidhni metodat statistikore për të bërë testimin e

hipotezave.

3. Përcaktoni nivelin e saktësisë (level of significance).

(P = 0.05).

4. Verifikoni nëse analizat tuaja i përmbahen nivelit të

përcaktuar të saktësisë.